Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Prudenza. VVijsheyt, VVetenschap van goed en quaed.

Een Vrouwe met een vergulden Helm op 't hoofd, omwoelt met een krans van Moerbesien bladers, hebbende twee hoofden, gelijck voor geseyt is, houdende in de rechter hand een Pijle, alwaer het Visken Ecneides of Remora omgeslingert is, 't welck van de Latijnen alsoo is geheeten, om dat het een Schip kan verletten en ophouden, gelijck Plinius seyt, en hierom is het gestelt voor de verlettinge, en in de slincker hand salse een Spiegel hebben, waer in zy haer selve besiet, voor haere voeten sal een Hart met lange hoorens leggen dat herkauwt.

De kloeckheyt of Voorsichtigheyt, nae 't seggen van Aristoteles, is een wercklijcke geschicktheyt, mette waerachtige reeden ontrent de mogelijcke dingen, om het goede te volgen en 't quaede te vlieden, om tot het wit van een gelucksaeligh leven te komen. Maer door het saligh leven moet verstaen worden, 't geene nae de Pelgrimagie van dit tegen woordige leven verwacht wort, gelijk de Godgeleerde seggen: en na de meeninge eeniger Philosophen, soo is het dat geene, datmen in de tijd der vereeniginge met lichaem en ziele kan hebben en mede-deelen, door welcke beyde wegen de kloeckheyt moet werden geoeffent, gelijck het schijnt dat Christus in den Euangelio seght, dat de kinderen deser vverelt voorsichtiger zijn als de kinderen des lichts. En wort de hoedanigheyt van dese werckinge, door de einden onderscheyden, wanneerse te saemen gevoeght zijn, gelijck daer is de Burgerlijcke gelucksaligheyt, waer door men geschicktlijck levende, kan klimmen op de trappe van de gelucksaligheyt, die in den Hemel voorbereyt is, diewelcke meer of min bekent is, nae dat de gaven van de natuyre of der genade, meer of min in

[p. 623]

den Mensche zijn. Tot verklaeringh van beyde insichten, is genoegh, 't geene te vooren is geseyt.

Den gulden Helm op 't hoofd, bediet dat het Verstand van een kloeck en voorsichtigh Man, gewapent zijnde met wijse raedslagen, sich lichtlijck beschermt tegens 't geene hem soude mogen schaedelijck wesen, uytblinckende in goede en deughdelijcke wercken.

De krans van Moerbesien blaeders, bediet, dat een wijs en voorsichtigh Man, geen saecke voor den tijd moet doen, maer moet dieselve met oordeel bestieren; en daerom seght Alciatus:

De traege Moor bloeyt selden eer,
Voor dat de koude leyt ter neer,
Een vvijs Man doet niet voor den tijt,
Maer schicktet al door maet en vlijt.

Het Vischjen Remora, dat rontom den Pijl geslingert is, een kenteycken van 't selve: en vermaent ons ter overvloet, datmen niet al te traegh moet zijn, om 't bekende goed by der hand te vatten, 't welck van Alciatus, niet buyten ons voorstel, hier wort bygevoeght:

Niet al te haest, maer soetjes aen:
Legh over vvat best is gedaen:
Niet al te traegh, niet al te snel,
Dat past een deftigh Man seer vvel.
De Visch geslingert om den pijl,
Leert dat ghy doch geen dingh ter ijl,
Maer langhsaem met rijp onderscheyt,
Moet maetigh zijn in u beleyt.

De Spiegel bediet, de kennisse van de Wijse, die oock zijne handlingen niet kan rechten, indien hy zijne gebreecken niet kent noch verbetert. En dit verstont Socrates wanneer hy zijne Scholieren beval, datse alle morgen souden in den Spiegel sien.

Het Hert, op de maniere, als geseyt is, vertoont het selve dat de Pijl en de Visch doet: Want soo veele als hem zijne lange en rappe beenen, totten loop opstoocken, soo verletten hem, in 't tegendeel, het swaer gewicht van de hoorens, dat hy daer door, 't gevaer van de bosschen en struyvellen, kan ontrennen. En oock 't voorstel van 't herkauwen van dit dier, past totte overweginge, dieder voorgaet, totte uytvoeringe van onse goede gedachten. 't Sal oock niet overtolligh zijn, dat hier 't klinckdicht wierde gestelt, van den Eedelman Giov. Buondelmonte, van desen inhoud:

O heerelijcke deughd! die ons den vvegh vvijst aen,
VVaer door vvy lof by 't vrome Volck behaelen:
Ghy stut en onderhoud, ons leven, dat vvy gaen,
Op d'eeren trap in deughdelijcke paelen.
Ghy vveet den tijd en plaets en 't onderscheyt te gissen,
VVat is voorby, of nu, of vvatter komen sal:
De reeder vvelgeschickt, die kan niet lichtlijck missen,
VVant door u vvijs beleyt soo schickt ghy 't over al.
Verlicht ons met u licht, ten minsten met u straelen,
O VVijsheyt vvel gelieft! een dochter van Iupijn,
Op dat d'onvvetentheyt magh uyt mijn ziele daelen,
En ick magh, door u licht en geest, begonstight zijn.

En om dese beeldnisse wat verscheyden te maecken, soo kanse in plaets, van datse den Pijl houd, op de maniere, als geseyt is, met de eene hand op een Ancker leunen, alwaer een Dolphin rontom is geslingert; 't welck deselve beteyknisse heeft, als de Pijle, alwaer 't Visken Remora is omgeslingert. En dit Ancker met den Dolphin, was het devijs van Augustus, om de voorsichtigheyt of kloeckheyt uyt te drucken, gelijck 't selve Sebastian Erizzus verklaert in zijne Medaglien.