|
| |
Sapienza Divina. Godlijcke Wijsheyt, van den Heer Giov. Zaratino Castellini.
De Liefde of Vreese Gods is de waerdige Wijsheyt.
Ecclesiast. I.
Om dat op een ander plaets van de Werreltsche Wijsheyt, en dat onder de beeldenisse van Pallas, is gesproken, dunckt my noodigh dat wy een beeldnisse voorstellen, die de Godlijcke Wijsheyt vertoont, en dat op deser maniere.
Een Vrouwe van een schoon en heyligh opsicht, staende op eenen vierkanten steen, met een wit Borst-stuck of Harnas voor de borst, en een Helm op 't hoofd, daer een Haene op staet: uyt wiens hoofdslapen tusschen het Helmet eenige straelen, van de Godheyt, komen uytglinsteren: in de rechter hand sal zy een rond schild houden, daer de H. Geest in 't midden is, in de slincker het Boeck der Wijsheyt, met seven segelen toegeslooten, waer op het Paesch-Lammeken staet.
Op een vierkante steen staet zy, om te betoonen, dat zy op een vast geloof is gegrondvest, van waer men noch ter eender noch ander sijde struyckelen kan. Zy wort wit gemaelt, om dat de witte verwe Gode aengenaem is, gelijck oock de Heydenen sulx hebben verstaen. Cicero seyt, de witte verwe is voor al Gode aengenaem. De Wijsen van Persien seyden, dat God niets aengenaem was als in witte kleederen; 't welck Pierius gelooft, datse uyt Salomon hebben getrocken, daer hy seyt, laet uwe kleederen altijd wit zijn.
Soo veele het Waepentuygh belanght, 't zijn geestlijcke wapenen, waer mede de Wijsheyt selve van God in zijnen dagh, sich sal wapenen, gelijck 't Boeck der Wijsheyt uytdruckt, Hy sal voor het Pantsier aentrecken de Gerechtigheyt, en voor den Helm sal hy een gewis oordeel ontfangen, en sal de billijckheyt aennemen voor een onverwinnelijck schild. Het Borst-stuck of Pantsier wort voor de bewaeringe of voor de sekerheyt genomen, om dat het alle de levende deelen in 't lichaem beschermt, en wort oock voor een beeld van de Deughd gebruyckt, die niet is wegh te nemen, want het Swaerd en den Helm kan men ter aerden werpen en verliesen, maer de wapenen van de Wijsheit, waer mede iemant omgort is, zijn vast en bestandigh. Daerom houdmen dat de borst de woonplaets van de Wijsheyt is, en dickwijls wort de borst selve, voor de Wijsheyt genomen, gelijck Horatius seyt, waert ghy niet een lichaem sonder borst? dat is, sonder Wijsheyt.
De Haen op den Helm wort genomen voor de kennisse en 't reedlijcke licht, dat op den Helm of op 't hoofd sit, nae 't gevoelen van Plato, dat de Haen voor de kennisse wort genomen, is niet ongerijmt. Van Pythagoras en Socrates is de Haen, door een verborgen maniere van spreecken, voor de ziele genomen, waer in de waere kennisse alleen verborgen is: Want de Haen heeft groote kennisse, hy kent de sterren, en is een Sonne-wijs dier, 't let op den Hemel en den loop der Sonne, en van zijn gekray wordt de grootheyt van den dagh en de veranderinge van den tijd aengemerckt: en om dese kennisse en Wijsheyt is hy Apollo en Mercurius toegewijt, die daer boven de Wijsheyt, oock de Wetenschap van veele kennissen en vrye konsten, wierden toegeschreven. Boven dat seyt God, door
| |
| |
Iob, XXVIII cap. Wie heeft den Haene kennisse gegeven? welcke plaetse van den uytleggers, door den Haen de kercklijcke Prediger en Leeraer verstaen wort, die in de H. Kercke, de Wijsheyt Godes singht en verkondight. In de Rotse of Casteel van Helides was een statue of beeld van Minerva, van goud en yvoir, met een Haen op 't Helmet, niet soo seer om dat het een Vogel was, boven andere strijdbaer, gelijck Pausanias meent, als om dat hy de alderverstandighste was, passende aen Minerva die voor de Wijsheyt wierde gehouden.
De hoornen of straelen tusschen den Helmet, en de ooren en hoofdslapen, worden genomen voor een seer heylige waerdigheit: Hier door wierde geseyt, dat Moyses hoornen hadde, seyt Pierius, en worden gemaelt als straelen en vlammen van de Godheyt.
Het schild sal den Heyligen Geest in 't midden hebben, want de Geest Godes leert Wijsheyt, seyt Iob XXXII cap. en in Ecclesiast. sprekende van de Wijsheyt, seyt, Hy heeft die geschapen in den H. Geest. En daerom vereischt het schild rond te wesen, gelijck Pierius seyt, om daer door de Werreld te vertoonen, die onder de ronde beeldenisse van 't schild, van de Wijsheyt geregeert wort, daerom die met aller macht behooren nae te trachten, die de regeeringe des Werrelds is bevolen, nae de maniere van dese dappere en sinrijcke woorden der Wijsheyt in 't VI capit. Maer soo ghy thronen en scepters bemind, o ghy Koningen des Volx! bemind de VVijsheyt, op dat ghy in eeuwigheyt mooght regeeren, bemind het licht der VVijsheyt, ghy alle die hoofden des Volx. zijt. En daerom wort de Heylige Geest in 't midden van het ronde schild gestelt, de Werreld daer door uytdruckende. Om dat de hooghste Wijsheyt Godes volkomentlijck de geheele Wereld, door dieselve Wijsheyt, bestiert: oock om dat hy zijn volmaeckt licht en volmaeckte Wijsheyd, kan instorten op alle Princen, om de Wereld, nae de Wijsheyt, te regeeren, want gelijck geseyt is, soo leert de Geest Godes wijsheyt.
Het Boeck der Wijsheyt mette seven segelen, bediet ten eersten, dat de oordeelen van de Wijsheyt Godes beslooten zijn, 't welck de Heydenen te kennen gaven, door het Monster Sphinx, dat zy voor haere Tempels stelden: 't welck wy noch by onsen tijde hebben gesien voor het Pantheum, of de ronde Tempel geheeten, om uyt te drucken, dat de Godlijcke leeringen en geboden, mosten ongeschent bewaert worden, verre afgescheyden zijnde van den ydelen hoop der Menschen. Het Boeck mette seven segels geslooten, is een beeld van de Wijsheyt, en bediet ten eersten, dat de oordeelen, van de Wijsheyt Gods, behooren verborgen te zijn, 't is Gods roem het woord te bedecken, 't is der Koningen roem het woord te ondersoecken: Derhalven behoort het totte eere van den oppersten Rechter, de reedenen van zijne oordelen te verbergen, gelijk de Cardinael Cajetanus over het XXV capit. Salom. seyt. Iae seer verborgen zijn ons de reedenen van de Godlijcke oordelen, die God dickwijls doet. Tusschen God en den Koningen, is het heel verscheyden: voor den Koningen is 't een schande de reedenen van haere oordelen te verbergen, om dat zy de reedenen moeten openbaeren, waer door zy 't Volck oordelen, want zy verwijsen den eenen in ballinghschap, d'ander tot de dood. Maer dit is de eere Godes, dat hy de reedenen van zijn oordeel verberght, om dat hy geene heeft die hooger, noch die hem gelijck is, want zijne heerschappie, hanght alleene aen zijnen wille en aen zijn oprecht oordeel.
Ten tweeden bediet het geslooten Boeck mette seven segelen, de verborgen sin van de Wijsheyt Godes, ten opsicht van de toekomende dingen, ter tijd toe dat God dieselve openbaert, gelijck Pererius die over de Openbaeringh Ioannis aen 't 5 capit. uytleyt, Het getal van de seven zegelen bediet de algemeenheyt, de duysterheyt en swaerigheyt, die daer schuylt in de Godlijcke voorwetentheyt, van de toekomende dingen. In dieselve plaetse, seyt hy, de segelen zijn niet anders als de wille Godes, die de verborgene dingen door zijne voorwetentheyt sluyt en opent, soo langh by wil, gelijck by wil, en wien hy wil.
Ten derden, bediet het Boeck de duyserheyt, waer in de Wijsheyt gewickelt, en waer door dieselve swaerlijck is te verkrijgen. Daerom vergelijckt Salomon dieselve by een verborgen schat, in 't 2 cap. van zijne spreucken, Soo ghy die als goud en silver sult soecken, en gelijck als schatten uytgraven, dan sult ghy de vreese des Heeren verstaen, en de kennisse des Heeren vinden. De Wijsheyt staet by God gesegelt en verborgen, niet dat de Menschen daer van souden berooft zijn, maer om datse dieselve van God bidden, en met alle naerstigheyt en moeyte
| |
| |
souden soecken te verkrijgen, ten einde zy in haer selve sich niet souden verhovaerdigen, maer soodaenigen gave van de hooghste Wijsheyt souden erkennen. S. Augustinus sprekende van de duysterheyt der Schrifture, seyt, ick twijfle niet of dieselve is geheel Godlijck, om door den arbeyd en naerstigheyt, onse hovaerdie te betoomen. Voorts seyt hy in 't boeck van de Drieeenigheyt, Maer gelijck sich het Godlijck woord niet laet gebruycken in dingen, die men ter eerster opsicht moet weeten, maer die men in 't verborgen moet ondersoecken, soo heeft hy gewilt, datse met meerder naerstigheyt, daer uyt souden werden getrocken. En in de LIII vrage, seyt hy aldus, Onse God heeft totte saligheyt der Menschen, de Godlijcke boecken, door zijnen Heyligen Geest alsoo gematigh, dat hy haer niet alleene door de bekende plaetsen heeft willen voeden, maer oock door de duystere haer heeft willen oeffenen. Dese spreucke is waerdigh te verhaelen, die hy in 't derde boeck van zijne Spreuken stelt, de duysterheeden der verborgentheeden, in de H. Schrift, zijn seer goed, want zy worden daerom bedeckt, om datse niet souden werden verworpen noch veracht: Hierom werden die gesocht, op datmen ons daer in soude oeffenen, hierom werden die geopent, op datse ons souden voeden. Francisc. Petrarcha versamelt veele reedenen, waer onder hy oock de uytlegginge Augustini, over den CXXVI Psalm aentreckt. Hierom, seyt hy, is de H. Schrift te duysterder gestelt, op datse veele goede verstanden soude baeren, en dat de Menschen daer te rijcker souden afscheyden: die dieselve toegeslooten hebben gevonden, dat door veele manieren soude werden geopent, als ofmen 't door eenerleye maniere hadde open gevonden.
De duysterheyt, om Godlijck te spreken, is nut, om datse veele spreucken van waerheyt voortbrenght, en veele kennissen in 't licht stelt, terwijl het de eene dus, en d'ander soo, verstaet. Op 't laeste brenght hy Gregorium over Ezechielem voort. De duysterheyt der uytspraken Gods, seyt hy, brenght groote nuttigheyt aen, want zy oeffent de sinnen, datse door de vermoeyinge vverden uytgebreyt, en dat een vvelgeoeffende verkrijght, dat eene die luy en traegh is, niet kan vatten. Noch heeftse vvat anders in, vvant soo de kennisse der H. Schrifture, voor een yder open stont, men souse niet achten: vvant in seeckere duystere plaetsen, soo vermaecken ons die dingen die dan gevonden zijn, met noch veel meerder soetigheyt, alsse met meerder arbeyt 't gemoed hebben afgemat. En dit zijn de oorsaken, waerom de Godlijcke Wijsheyt, veele van haere geheimnissen, onder een donckere Wolcke van woorden, heeft bedeckt. Ick segge een Wolcke, nae 't seggen van Augustinus, tegen de Manicheen, alwaer hy de duysterheyt der Schrifture een Wolcke noemt, daer hy seyt: Hy doet die uyt de VVolcken invloeyen, dat is uyt de Schriften der Propheten en Apostelen: te rechte vvorden die VVolcken genaemt, vvant de vvoorden gelijckse luyden, breecken door een gespleten en geslagen locht, alsser de duysterheyt der allegorien by komt, als of die met eenige donckerheydt betoogen VVolcken vvierden. Soo groot is de duysterheyt der Schriftuyre in eenige plaetsen, dat S. Augustinus, die welcke oock, sonder Meester, veele konsten hadde geleert, en oock 't geene de Philosophen handelen over de tien Categorien, selve bekent, dat hy niet heeft konnen verstaen het begin van den Prophete Isaias. 't Is dan geen wonder, dat Tostatus in zijne Voorreden over Genesin seyt: De H. Schriftuyre is soo duyster, dat oock in verscheyden plaetsen, tot noch toe, geene deure voor 't verstand oopen is. De Egyptenaers vertoonden de duysterheyt van de Wijsheyt en van haere ydele leeringe, daer door dat zy voor haere Tempels de Sphinges stelden, 't welck wy by onse tijden, met duystere characteren in de basis voor het Pantheon, of de Ronde Tempel, hebben gesien: die door last van Sixtus de V, gebracht is by de Fonteine Terminus, gelijck van dese Sphinxen, Plutarchus in zijne Isis en Osiris verhaelt. Zy stelden, seyt hy, gemeenlijck voor haere Tempels de Sphinxen, waer mede zy te kennen gaven, dat de leeringe van haere heylige dingen bestont in een verhoolen en ingevvickelde Wijsheyt. Maer wy hebben de duysterheyt en swaerigheyt van de Godlijcke Wijsheyt, afgebeelt met het boeck van de seven segelen, waer van de Apocalypsis gewagh maeckt, willende seggen, dat in de verborgene Godlijcke Wijsheyt, soodanige duystere dingen zijn, alsser zijn die kostelijck, en van vaster waerheyt en aensien zijn: welcke seven segelen lichtlijck voor die geene open staen, die de vensteren van haer gemoed, voor de seven dood-sonden sluyten, en dat door de seven deughden, die haer tegenstrijdigh zijn, en die de Wijsheyt en kennisse, die daer gaven van den H. Geest zijn, soecken te verkrijgen door Godvruchtig heyt en vreese Godes.
Het Paesch-Lammeken wort op 't Boeck gestelt, om dat het Lammeken dat gedoot is, waerdigh is aen te nemen, Kracht, Rijckdoom, Godlijckheyt en Wijsheyt, Apocal. 5. Een ander reeden kander
| |
| |
noch by gebracht werden, ten aensien van de Menschlijcke aert der schepselen, diewelcke om de Wijsheyt te verkrijgen, niet moeten hovaerdigh noch ongerechtigh zijn, want in een quaedwillige ziele en sal de Wijsheydt niet ingaen: Maer zy moeten needrigh en suyver wesen: en op dese maniere wordt het Lammeken voor de sachtmoedigheyt of voor de vreese Gods genomen, die een ygelijck behoort te hebben: want de vreese Godes is het beginsel der Wijsheyt, Eccles. I. Willende door 't Lammeken verstaen een vreesachtigh, onnoosel, suyver en sachtmoedigh Dier, konnende de Menschen oock geene Wijsheyt verkrijgen, ten zy door de vreese Gods en door sachtmoedigheyt: Door welck middel wy deelachtigh gemaeckt zijn der Hemelsche schatten, gelijck Syrach I te kennen geeft: Mijn Soone, seyt hy, wildy wijs worden, soo leert de geboden, en God salse u verleenen, want de vreese des Heeren u de rechte Wijsheyt, en tucht, en 't geloove, en de sachtmoedigheyt behagen Gode vvel: en hy sal zijne schatten ophoopen, die God de Heere, door zijne oneindlijcke goedheyt, in de eeuwige heerlijckheyt bewaert.
* * * *
Ick moet hier evenwel noch byvoegen, 't geene de Keyser Maximilianus I, onder andere vragen, den seer geleerden Abt Ioan. Trithemio heeft voorgestelt: te weeten, vvaerom God de Heere de H. Schriftuyre, die de verborgentheeden des Geloofs bevat, niet op alle plaetsen, klaer om te verstaen heeft gegeven, maer veel eer diepsinnigh en vol duystere reedenen? Hier op antwoorde Trithemius: dat de Godlijcke Schriftuyre, nae de bloote letter, den geenen diese niet verstaet, verwart en vol duysterheyt schijnt te wesen: maer diese verstaet, schijntse klaer en openbaer. Want soo die met dien Geest niet wort gelesen, waer mede men gelooft, dat zy den Menschen is ingestort, soo kan niemant tot het verstand desselven geraken. Hierom seyde hy, soo leest een Geleerde, die noch met het vleesch omschaduwt is, en van de ydele lusten brand, dieselve heel anders: Doch op een ander wijse verstaetse die geene, die de ydele lusten heeft uytgetogen, en die door de Liefde Gods, in der waerheyt, wort ontsteken. En hierom is 't geen wonder, dat die geene verblint zijn, die de soetigheyt van den Geest Godes noyt hebben gesmaeckt. Voerende daer op in, het aensien S. Gregorii, alvvaer hy seyt: Gelijck de H. Schrifture den eenvoudigen mette uytwendige letter vermaeckt, alsoo oeffent zy den Wijsen met haere verborgentheyt. Want zy heeft in 't openbaer, waermede zy den kinderkens kan voeden, en behoud in 't verborgen, waer mede zy der hooghdravender verstanden, tot verwonderinge der soetigheit ophoud: even als een wonderlijcke reviere, die te gelijck diep en ondiep is, soo datter een Lam kan in waeden, en een Elephant in swemmen. Daer nae bracht hy D. Augustinum voort, die aldus seyt: De H. Schriftuyre spreeckt alsoo, dat zy met haere hoogheit den hovaerdigen belacht, den Grooten, door haere diepsinnigheyt verschrickt, den aendachtigen weyder, en voestert den kleynen met haere lieflijcke aenspraecke. Dat wy die niet begrijpen, dat doet de traegheyt van ons verstant; want daer blijft een decksel op ons herte, indien 't selve niet werde wegh genomen, van die geene die den sleutel Davids heeft, en datter een licht in onse herte werde gestort. Tot zijne derde getuyge bracht hy D. Ambrosium voor den dagh, die daer seyt: Dat de H. Schriftuyre is een Zee, hebbende in sich diepe verstanden, en de hoogheyt der Prophetische duyster reedenen, in welcke Zee, seer veele revieren waeren ingeloopen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd