Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Hora Prima. De eerste uyre.

Een schoon lachend Maeghdeken met een kuyf en blonde hoofdhayren, als goud, spreyende dieselve in den wind met het voorste deel, van achteren staen die steil over einde, zijnde grijs, met beknopte kleedinge en lijfverwigh, en met vleugels aen de schouderen, staende met groote bevalligheit, als oft wilde vliegen.

Het sal in zijn rechter hand, of waer in 't een verstandigh Schilder geraden dunckt, het teycken van de Sonne houden, recht op en blinckende, maer soo groot datse wel sichtbaer is. In de slincker hand sal 't een Ruycker hebben, met geele en roode bloemen, die eerst beginnen op te gaen.

Iongh, schoon en lachende, met bloemen, wort het geschildert, om dat door 't opgaen van de heldere en klaerblinckende Sonnestraelen, sich de geheele natuyre verheught, de velden verlustigen sich en lachen, de bloemkens doen sich oopen, en de vrolijcke Vogeltjes, met haer lieflijck gesangh, schateren in de blaederijcke taxkens, en alle andere Dierkens scheppen daer in vrolijckheyt en vermaeck. 't Welck Seneca in zijnen raesenden Hercules aldus beschrijft:

Titan had het blauw gespan,
Nu alree geslagen an,
En sagh op nae Oëtans top,
Dien de dagh schoon toyden op,
Daer de doorens als korael,
Bloncken in een ruyme sael:
't Maentjen school, maer d'arbeyd rijst,
Die de deur van sorgen wijst;
d'Herder wit van rijp gedost,
Laet het Veetjen gaen om kost,
Dat nu vry en weeldigh danst,
En geen blad noch heeft geschranst.
't Oude Vee, dat scheert het veld,
Daer van 't Melck-fonteyntje swelt.
't Dertle Geytjen springht in 't gras,
Of het uytgelaeten was.
't Nachtegaeltjen op den tack,
Slaet zijn wiexkens met gemack,
Midden in een bly gesangh,
Daer het met zijn hel geklangh,
In een wild en soet gefluyt,
Kraelt den blijden daeghraet uyt.

De blinde hoofdhairen van vooren in den wind gespreyt, en die van achteren over einde staende en grijs zijn, bedieden, dat de uren in korte tijd beginnen en eindigen, keerende wederom nae den gewoonlijcken loop.

Het lijfverwige kleed, beteyckent de roo-

[p. 583]

digheyt, die de straelen veroorsaecken, wanneer de Sonne in 't Oosten op onse hooghte opkomt. Dit seyt oock Virgilius, dat de Zee root was door de straelen, en de bleecke Morgenstond blonck in de roosachtige koetse; gelijck sulx mede Ovidius seght, siet, de Wachter Aurora heeft van den klaeren opgangh, de purpre poorten geopent, en 't paleys vol Roosen; dit vindy over al by veele Poëten, soo oude als nieuwe.

Het beknopte kleed en de vleugels aen de schouderen, als of het wilde vliegen, bedieden de snelligheyt van de uyren. 't Heeft het teycken van de Sonne, om dat de Oude den dagh 12 uren, en den nacht oock 12 uren plachten te geven, diewelcke Planetische genaemt zijn, en die worden alsoo geheeten, om dat een ygelijck van dieselve, wort bestiert, door eene van de teyckens van de Planeeten, gelijck Giraldus seght in zijn 2 boeck van de Iaeren en Maenden, met dese woorden: Derhalven soo de Planeten in alle uyren, nae dat de Sterregissers seggen, bestieren, en datse heerschappie hebben over de sterflijcke dingen, soo zijn daerom de Planeeten, dat is, de uyren der doolende sterren, die van haer Planetische genaemt zijn, oock ingestelt. En die hier van breeder uytlegginge begeert, lese Ptolomaeum en Theonem. Ioan. Sacrobosco seyt in zijn Computus Ecclesiasticus, Dit is oock aen te mercken, dat de dagen van de Weecke, nae dat verscheyden schrijven, oock verscheyden naemen hebben. Want de Heydensche Philosophen naemden yder dagh van de Weecke, nae die Planeete, dieder heerschte, in de eerste uyre van dieselven dagh, want zy seyden, dat de Planeeten achtereenvolgende heerschten, door de uyren des daeghs. En alhoewel een yder dagh van de Weecke, en een yder ure, zijn besonder eygen teycken heeft, verscheyden van d'andere dagen, soo vertoonen wy doch alleen de twaelf uren van den dagh en soo veele van den nacht, sonder acht te nemen op de besondere dagen of haer vervolgh in den circkel van de Weecke: sulx dat ick tot bewijs sal stellen 't begin van de eerste uyre van den dagh met de Sonne, als die geene die de uren onderscheyt, en een maete van de tijd is. En dit sal genoegh zijn tot verklaeringe van de teyckens, soo voor de eerste uyre, die van ons beschreven is, als mede voor de volgende uren.