Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Digiuno. Vasten.

Een Man in 't beste van zijn leven, wesende mager en bleeck, gekleet nae de antique of oude maniere in 't wit, en tot een halsband sal hy een groen laken hebben, de mond sal met een band gebonden zijn, en 't hoofd ten Hemel gekeert, houdende de rechter hand open en uytgestreckt, waer dat in 't midden een Visken is Cephalus geheeten, met een letter-rolle, waer in geschreven is Pauca Vescor, dat is, ick eete weynigh. Hebbende eenen Haes onder den arm met open oogen, vertredende mette voeten een Crocodil, die den mond open houd.

Hy word een Man op 't beste van zijn leven gemaelt, om dat dees Ouder alderbequaemst is tot vasten, en daerom seght men, dat Iongelingen totte 21 Iaeren toe, aen 't Vasten niet gehouden zijn, als 't selve niet konnende verdragen, overmits zy te veele brands hebbende, zy haere spijse al te licht verteeren; gelijck mede Hippocrates verhaelt, dat die geene die noch in 't wassen zijn, veel hette by haer hebben, en daerom behoeven zy veel voetsel, andersins wort het lichaem verteert. En om gewagh te maken van een gelijck Ouder, moetmen weeten, dat het niet genoegh is Oud te zijn, om niet te vasten, want hy zijnde van een goede complexie of aert, soo behoort de conscientie dapper in hem te wercken, op dat hy niet in 't gebreck van gulsigheyt vervalle, gelijck Navarrus seer wel bewijst.

Dat hy bleeck en maeger is, bediet de werckinge en eygen aert van 't Vasten, die gantsch strijdigh is tegens de Overdaedigheyt en Gulsigheyt, want die maeckt den Mensche vet en lijvigh. Galenus seyt, het Vasten maeckt het lichaem hert en drooge.

Het kleed op zijn antics, bediet dat het Vasten een seer oud gebruyck is, want van de oude Wet af, wierde het Vasten seer onderhouden. En tot meerder aenmerckinge soo heeft de Heere Christus, die 't volmaeckte Vasten is, selve gevast, gelijck de H. Schrift sulx verklaert.

Het witte kleed bediet, dat het Vasten in alle volmaecktheyt behoort te geschieden: Oversulx betaemt het dattet suyver, reyn en sonder eenige smette zy, niet alleen door

[p. 520]

de onthoudinge van spijse, maer oock van de sonden, gelijck Chrysostomus seght.

Het groene laecken om den hals, bediet de Hope, diewelcke het vasten eygen is, om op God over haere saligheyt te hoopen, nae 't geene David singht, die op den Heere hoopt, sal saligh zijn.

De band, voor den Mond, wil seggen, dat die daer vast of andere goede wercken doet, betaemt te swijgen, nae 't Euangelium, als ghy vast, soo laet daer over geen basuyne blaesen.

Hy houd den Mond om hoogh, siende nae den Hemel, om uyt te drucken de krachten en werckingen die 't vasten doet, dat de macht van de ziele niet worde verdonckert, door de dampen en opstijgingen der spijse, maer datse opklimmen met suyverheyt der geesten tot aenschouwinge van de grootheit des eeuwigen Gods. Daerom seght Augustinus in zijn Predicatie over 't Vasten, Het vasten suyvert het gemoed, treckt de sinnen om hoogh, 't onderwerpt het vleesch den geest, het maeckt een nedrigh en verslagen herte, 't verdrijft de nevelen der begeerlijckheyt, 't bluscht uyt den brand der wellusten, en steeckt aen het licht der kuysheyt en suyverheyt.

Het Visken Cephalus dat hy in de rechter hand houd, daer van verhaelt Pierius, dat het uyter natuyre meer door zijn vochtigheyt, als door eenige spijse gevoet wordt, en daerom is de letter-rol met het opschrift Pauca Vescor, dat is, ick eete weynigh, daer by gedaen.

Hy houd den Haes onder zijn slincker arm, om dat de Egyptische Priesters door dit Dier de wackerheyt uytbeelden: want het houd de oogen op terwijlen het slaept. En daer door verstaen wy de wackerheyt van eene, diewelcke wel schijnt te slaepen, nochtans laet hy daerom niet nae, om met de oogen des gemoeds te sien, al 't geene wat tot zijnen besten noodigh is. Oversulx wesende de inwendige werckinge van 't Vasten, uyt haere Natuyre, wacker, soo blijft hy met het verstant gesuyvert totte spieglinge van de Godlijcke dingen, 't welck het eygen wit is van 't vasten.

Tot verklaringe van den Crocodil, die hy onder zijne voeten houd, sullen wy ons dienen met het aensien van Orus Apollo, 't welck is, wanneer de Egyptenaers eenen Gulsigaert die altijd at, en die altijd totten slemp genegen was, wilden vertoonen, soo maelden zy eenen Crocodil met een opene mond: wesende het Vasten een gantsch strijdende saeke en Viand van brassen en slempen, en door sijne onthoudinge, soo vertreet hy dese schadelijcke en schandelijcke sonde.