Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Amor Domato. Liefde die getemt is.

Een sittende Cupido, die onder zijne voeten een boge, pijlkoocker en een uytge-

[p. 298]

bluschte fackel hout, hebbende in de rechter hand een Sandloper, en in de slincker een mager en teeder Vogeltjen Cinclus geheeten.

Hy hout den boogh, pijlkoocker en uytgebluschte fackel onder zijne Voeten, tot een teycken dat hy is getemt. Want zijne wapenen af te leggen, is een teyken, dat men t'ondergebracht is en verneerdert. Daer is ter werreld geene saecke die de Liefde meerder kan temmen en uytblusschen als de Tijd en d'Armoede. De Sandloper die hy in de hand heeft, is een beeld van den Tijd, die een Leermeester is van alle Menschlijcke hertztochten en ontsteltnissen des gemoeds, insonderheyt van de Liefde: ten welcken einde hy verlanght om zijne beminde, swacke en broose schoonheyt te genieten, maer als de schoonheyt door den tijd is verandert, soo verkeert oock de Liefde in andere gedachten. Ick hebbe haer eertijts bemint, seyt Plautus in zijne Epidicus, maer nu leyt my een ander sorge in 't gemoed. Voorts seyt hy in zijne Mustellaria: Ghy zijt een rechte Sottinne, dat ghy meent, dat ghy hem geduyrich tot uwen goedgunstigen Vriend sult hebben. Ick waerschouw u, dat hy u door den tijd, of als hy u satt is, sal verlaeten. En noch laeger vertoont hy, dat de gelegentheyt ophoudende, oock de Minnekracht sal ophouden, wanneer de Ieughdlijcke verwe, door den tijd sal werden verandert. Als d'Ouderdom dit hoofd van zijne verwe hadde verwisselt, is hy van my gegaen, en heeft my oock verlaeten, en dit sal u oock gebeuren. Ick gelove dat dit het seggen is geweest van Demosthenes, dat de Minnebrand die binnen de borst is ontsteecken, niet door naerstigheyt maer door traegheyt, en door middel van den tijd, wort uytgebluscht en versmolten. Mijn Landsman Coppetta, bedanckt den Tijd, die hem had ontbonden van de Minnestricken, als volght:

Vermits ick Grijse Tijd kan Kerck noch Autaer stichten,
Voor u die vvonder vvrocht en dooft dees schoone lichten,

Die ons in smert en rouvv en in veel quelling voen:

Vervul mijn vvedervvraeck, en vvilt mijn vvensch voldoen.

Drijf vvegh haer hooge trots en opgeblasen quicken,
En breeck der Minnen kracht en rijt van my haer stricken.

Ghy doet doch al vvat konst en reeden niet vermagh,

Iae meer als raed, gekijf of vrienden naer geklagh.

Ghy kont mijn ziel, die brand, en kil is vveer genesen,
Als die nu van 't gevaer sal gantsch ontledigt vvesen,

Soo datse gaet ter vlucht verheven nae de locht,

En streeft met u om hoog nae een veel beter tocht.

Den Tijd dan is de breydel der Liefde, die sich ten laesten verkeert in berouw van den verlooren tijd, die, in de ydelheyt der Liefde, is versleten.

Het Vogeltjen Cinclus is mager en teer, en dit bediet, dat een Vryer, die alle zijne midlen aen de Liefde heeft gehangen, uytteert, en blijft daer door dor en kael, en dat door d'armoede, honger en den ellendigen staet, waer in hy sich bevint. Dit Vogeltjen is een beeld van d'Armoede, gelijck Suidas seyt, het Cinclus is een kleyn en mager Vogeltjen, en 't spreeckwoord luyt, Hy is armer als een Cinclus. Dit Zeevogeltjen is soo swack dat het zijn eygen nest niet kan maecken, en daerom broeyt het in eens anders nest. Waer over Cinclus in de spreeckwoorden een arm Man en Bedelaer genaemt is.

Crates de Philosooph van Theben seyde, datter drie dingen waeren, die de Liefde betemden, de Honger, de Tijd, en de Bast. En om dese reeden soumen oock Cupido een bast konnen om den hals doen, want dit is gemeenlijck de aert van de Vryers, dat zy uyt mistroostigheyt terstont nae den dood verlangen, waer van oock al eenige zijn gesneuvelt. Phaedra in de Hippolitus van Euripides niet konnende het geweld van de Liefde verdragen, vermeende sich te dooden, daer zy seyt:

VVanneer ick eerst bestont, nae dat ick vvas gevvont,

Mijn Liefde te verheelen:

Mijn tonge dvvaes en mal, mijn droesheyt en misval,

Gingh yder mede deelen:

Ick vvon mijn sotte lust, in Zeedigheyt geblust,

Door reeden overvvinnen,

Maer als 't my oock begaf, doe vvenscht' ick na het graf

Met heel vermoeyde sinnen:

V Venus ick verstoot, ick vvil u door mijn dood,

Seyd ick, ten grond' vernielen:

Dit's my de beste raed. VVie vvederspreeckt dees daed,

De ruste mijner zielen?

Wy hebben de Liefde vertoont, die alleene, door den tijd en door d'armoede wert getemt, als dingen die meest gebeuren, naelaetende de twijfelmoedigheyt die selden geschiet, dat sich de Vryers van kant willen helpen: Doch yder bemint zijn eygen leven: alhoewel het waer is, dat alle Minaers mette gedachten terstont na den doot

[p. 299]

ylen, doch zy geven sich daer door niet in dieselve. Hierom voert de Ridder Guarinus, zijnen Mirtillus in, die in zijne heftige Liefde aldus klaeght: Ick vind' geen raed als door den dood. Waer op Amarillis antwoort:

Den Dood? ey luystert 't is maer wind,
't Zijn woorden van een Venus kind,
Die door de Liefd' is aengebrant,
En wenscht sich, uyt verdriet, van kant.

En Torquato Tasso in zijn Hardersangh van Aminta, seyt, Ick sie dat yder dieder mint, sich strax met den dood dreygt, doch de daed volghter selden. 't Is ons dan genoegh dat wy hebben vertoont, hoe de Liefde voornaemlijck, van de rampsalige Armoede, en door den Tijd, wort getemt en t'ondergebracht.