Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Riforma. Herstellinge, Beteringe.

Een oude Vrouwe met een slecht en kort kleet, sonder eenigh cieraet, houdende in de slincker hand een snoeymes of scheere, in de slincker een open boeck waer in dese woorden geschreven zijn: Pereunt discrimine nullo amissae leges, dat is, de verlooren Wetten vergaen door geen gevaer.

Oud wort zy gemaelt, om dat de Oude, totte verbeteringe en om andere te regeeren, alderbequaemst zijn. Derhàlven verstaen wy het reformeren of verbeteren te wesen, het goede gebruyck dat nae de Wetten gerecht is, 't welck door 't misbruyck der ongebondene Menschen verwaerloost zijnde, daer na wederom in sijn eerste ploye wordt gebracht. Bestaende dese verbeteringh, voornaemlijck, in 't uytwendige en inwendige.

Met het slechte korte kleed wortse gemaelt, om dat de kostlijcke en gecierde kleederen niet alleen teykens zijn van overtolligheyt, maer oock van wispeltuyrige gewoonten, en daerom veroorsaecken dieselve kleeders sachtigheyt en weeckgebackentheyt, in 't ouder van soodaenige persoonen, diese te overtolligh gebruycken.

Het snoeymes is een klaere bediedenisse van de verbeteringh: Want gelijck de boomen en tacken, die te overvloedigh wassen, worden verbetert, wanneer men 't geene te overtolligh is, weghneemt, en al 't geene dat den boom van haere kracht berooft. Alsoo neemt de verbeteringh, oock in alle dingen, de misbruycken van de Menschen wegh, als wanneer men sich wijder verloopt als de

[p. 200]

Wetten toelaeten. Van gelijcken kan men oock van de Scheere seggen, die oock het overtollige besnoeyt en wegh neemt, gelijck een yder bekent is.

Het boeck, vertoont de Wetten en instellingen, waer nae de Overtreders moeten leven en sich verbeteren, en alhoewel, voor soo veel haer aengaet, de Wet verlooren is om dat zy die niet onderhouden, maer daer recht tegen doen. Soo vergaen daerom de Wetten self niet in eeniger maniere, gelijck 't selve Lucanus in sijn III boeck uytdruckt:

Of schoon de Wet al schijnt vergaen,
Soo blijft zy vast en eeuwigh staen.

En gelijck door dit boeck, de naegelaten Wetten, nae 't gebruyck der Ouden, wederom voor den dagh worden gehaelt, soo wel in de gewoonten als in 't gebruyck en maniere van kleedingen, also wort by de Menschen, van nieuws de Deughd, door 't gebruyck en de staet van de goede regeeringe, herstelt en verbetert:

Wat Zeeden, Wet en Reeden leert,
Die worden by 't misbruyck verkeert:
Want soo de boom in 't wilde schiet,
Een rijpe appel geeftse niet.
Soo oock wanneer de Sonde bloeyt,
Dan leyt de Deughd in 't hert geboeyt,
Dies moet de straf het schandigh kruyd,
Besnoeyen, datter 't goed komt uyt.