Genius. Geest of Engel, nae der Ouden beschrijvinge.
Vincentius Catarrus vertoont veele beeldnissen van Genius of de Geest, die hy uyt Lilius Giraldus heeft getrocken. Wy sullen oock eene vertoonen die in Marmor uytgehouwen, eertijts te Romen is gevonden. Waer in een kindeken stont met een vrolijck en lacchend gesicht, gekroont met maenekoppen, en in de rechter hand een bossel koorenayren, en in de slincker eenige trossen Druyven met dit opschrift: Aenspraeck en Geest.
A. Wat zydy voor een vrolijck kind?
G. Ick ben een Geest van elck bemint.
A. Waer toe de Druyven in d'een hant,
In d'ander weer een kooren plant?
En 't hoofd met bollen dus omkrult?
G. Dees kroon is tot den slaep gehult.
En Ceres als oock Bacchus wijn,
Doet 's menschen Geest vol levens zijn.
De goede uytkomst is oock met koorenayren in de slincke, en met een schael of beker in de rechter afgebeeld in een beeldnisse van Trajanus. By de oude Romeynen is hy voor de bewaeringe en bescherminge der dingen genomen, daerom wierde die den steeden, plaetsen, planten, en tot alle dingen, jae ten laesten de boecken toegewijt, die wegen hunne maeckers door gemeene toejuyginge, mogen aengenaem werden geacht, gelijck Martialis singht:
Een boeck dat nimmermeer vergaet,
Moet zijn vol Geest en kloeck beraet.
Men vint overal veele van dese Geesten in de Oude opschriften. Voor de Geest of Natuyre die wy gemeenlijck noemen den aert, de treck of natuyrlijcke genegentheyt diemen heeft tot eene konst of saecke, kanmen een gevleugelt kind maelen, om de beeldnisse van de gedachten, die altijt in de sinnen speelen, uyt te drucken, nae dat de invallen neygen, 't zy totte geleertheyt, door boecken, d'ander tot singen en speelen met Musijckboecken, Fiolen, Luyten, Lieren, Instrumenten, met Wapenen, Boere tuygh, Iaght, Vischvanghst, of wat een geestigh Schilder invalt om nyt te beelden. Oversulx maghmen hem kroonen met Platanus, van d'Oude gehouden voor een boom van Geestigheyt en Bevalligheyt, also die door haere breede, haer tegen de hette der Sonnen beschermde, en des Winters voor de koude beschutte. Waer over de Academie te Athenen, by haere Oeffenplaets veele Platani hadde, die daer bloeyden en 36 elbogen hoogh wiessen als Plinius verhaelt. De Koningh Xerxes vermaeckte sich aen dese plante, aen wiens tacken hy goude ketens en armbanden plagh te hangen, gelijck Aelianus verhaelt. Men kanse oock mette bloemen kroonen, gelijck Tibullus dieselve in sijne Dichten doet. De Genius of Geest van 't Romeynsche Volck, als eene die altijt plagh krijgh te voeren, en triumph te bedrijven, is gemaelt op sekere gedenckpenningh van Anton. Pius met een Lauwer tack, of een Olijf in de rechter, en een Spiesse in de slincker hand. In een ander de Overvloets Hooren voor overvloedige Rijckdom des Werrelts, of totte overvloet, daer in gemeenlijck een yder behaegen schept. In twee andere Medaglien van Trajanus en Aurel. Antoninus, hout hy in de rechter een drinckschaele, en in de slincke koorenayren, om uyt te drucken dat dese Keysers uytbloncken in Overvloet en Godsdienst, waer van de schaele een beeld was. In seeckere Medaglie van Nero, alwaer die een schaele in de rechte en in de slincke een Overvloets Hoorn hadde, voor een Outaer, schijnt sonder twijfel, uyt vleyingh geslagen te zijn, want de Geest of aert van Nero, was niet ten goede, maer ten boose geneyght, totte Godloosheyt, niet tot Godsdienst, tot verwoesting, niet tot overvloet. Men vinter noch by Occo verscheyden andere. Plutarchus noemt by de naem Genii, de ontsteltnissen van 't gemoed, die in sich selve zijn strijdig. De eendracht, en kivagie by de ontsteltnis en ruste des gemoeds; schoon en leelijck, by de schoonheyt en leelijckheyt des gemoeds; licht en swaer, voor de lochtigheyt en staetigheyt des gemoeds. Nemertes voor de lieflijcke en soete waerheyt, Asapheia voor de dubbigheyt van 't gemoed, dat duystere en swarte wolcken voortbrenght tegen de heldrigheyt der waerheyt strijdigh. Veele meer andere konnender werden voortgebracht, die oock in marmor zijn uytgehouwen, gevleugelt, naeckt, eenige die vleugeltjes draegen, andere korfkens met bloemen en vruchten, eenige die slaepen, en die beknopt gekleet zijn, oock gevleugelt met palmtacken, tropheen, kroonen, fackels en andere dingen in de handen.
Auteursrechtelijk beschermd