Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Debito. Banckerot, Schuldenaer.

Een treurigh en swaermoedigh Iongman, met gescheurde kleederen, en een groen bonnet op 't hoofd, hebbende aen de armen en beenen ysere boeyen als ronde ringen, en in den mond een korfken, met een lerp of

[p. 27]

geessel in de eene hand, alwaer aen 't eynde loode balletjes sullen zijn; leggende een haese voor sijne voeten.

Dese beeldnisse is ten deele vertoont uyt natuerlijcke saecken, ten deele uyt het tegenwoordige, en ten deele uyt het oud gebruyck en de schande, waer mede de schuldige wierden gestraft.

Iongh wordt hy gemaelt, om dat jonge luyden veeltijdts onbedacht en sorgeloos zijn, 't goed weynigh achtende: en voorwaer soo yemant treurigh en bedachtsaem is, soo is 't die geene, die sich in veele schulden steeckt.

Hy is gescheurt, want om dat hy sijne goederen verquist heeft, en geen geloof meer vind, loopt hy soo beroyt als een bedelaer. 't Groene bonet dat hy op 't hoofd draeght, is een gewoonte die tegenwoordigh in veele landen wort gebruyckt: waer in de schuldenaers tot een eeuwige schande, geen middel hebbende om hunne schulden te betaelen, worden gedwongen, dat selve te dragen. Daerom seyt men, 't is een Banckerottier, hy is al in 't groen.

Hy wort vertoont aen voeten, armen en hals geboeyt te zijn, om datse van ouds alsoo aen de Romeinsche wetten waeren verstrickt, welcke woorden van A. Gellius in 't XX capit. van 't eerste boeck werden verhaelt. Aeris confessi rebusque jure judicatis triginta dies justi sunto. Post deinde manus injectio esto, in jus ducito, in judicatum facit, aut si pseudo eo in jure, vim secum ducito, vincito, aut nervo aut compedibus quindecim pondo, ne minore, aut si volet majore vincito. Si volet suo vivito. Ni suo vivit, qui eum vinctum habebit, libram farris in diem dato. Si volet plus dato. Als hy sijn schuldt heeft bekent, en alles door 't recht is geoordeelt, sullen hem dertigh dagen vry zijn. Daer nae maghmen de handen daer aen slaen, in 't recht trecken, en soo hy niet betaelt, of valsch wort bevonden, maghmen hem mede nemen, en ten minsten met boeyen van 15 ponden of daer boven kluysteren; soo hy wil, moet hy sijn slave zijn, of anders magh hy hem een pond meels geven, of meer soo hy wil. En hierom is hy met boeyen of kluysters vast gemaeckt. Dese ysere boeyen mochten wel meer, maer niet min als 15 pond wegen. Zy wierden oock nae drie marckt dagen wel aen den hals gestraft, of zy wierden verre over den Tyber te koop gestelt. En sooder veele schuldenaers waeren, mocht yeder nae sijn believen een stuck vleisch uyt des banckerottiers lijf snijden, en mosten op een pond brood 's daeghs leven, gelijck A. Gellius wijder seyt: Tertiis autem nundinis capite poenas dabant, aut trans Tyberim peregre venum ibant. Nam si plures forent quibus reus esset judicatus, secare si vellent aut partiri corpus addicti sibi hominis permiserunt: Verba ipsa legis haec sunt: Tertiis Nundinis partes secanto si plus minusve secuerunt, sine fraude esto. Na drie mercktdagen wierdense aen den halse gestraft, of over den Tyber verre te koop gebracht. Soo hy van veelen schuldigh was overwonnen, mochtense hem in stucken kappen, of onder sich deelen. De woorden van de wett zijn dese: Op den derden mercktdagh hout hem in stucken, soo zy te veel of te weynigh gekapt hebben, laet het sonder bedrogh zijn. En also dit al te wreed was, soo seyt A. Gellius, dat hy noyt gehoort noch gelesen heeft, dat dit geschiet zy. Men vind wel in 't eerste boeck van Tit. Livius, dat de schuldenaers sich in den dienst gaven, van die geene die zy schuldigh waeren, en dat zy van den schuldeisscher wierden gegeesselt en gebonden, gelijckmen van Lucius Papirius leest, diewelcke den Iongeling Publium in gevangnisse heeft gestelt, hem alle gewelt en smaet aendoende, om dat hy sijne hoererye niet wilde gedoogen: daer nochtans Publius, seyt hy, Papirii schuldenaer was. Dionys. Halicarnassaeus verhaelt gelijcke straffe, maer hy voeghter dit by, dat niet alleen de schuldenaer, maer oock hunne kinderen totte slavernye van den schuldeysscher, wierden overgegeven. En dit zy verhaelt tot vernoeginge van den lief hebbers. Hy sal een korfken in den mont houden, om datmen by Alexander van Alexandro bevint, datmen in Boëtia palende aen Griecken, den schuldenaers geen grooter schande kost aen doen, dan alse werden gedwongen, datse op de marckten, voor 't gemeene volck, mosten sitten met een leedige korf in den mond, als eene, die al het sijne verbrot hebbende, nu met den leedigen bedelkorf most ommegaen.

Hy heeft een geessel in de hand met looden ballekens, om dat de banckerotteerders totte tijt van Constantinus toe, met looden ballekens wierden geslagen: en dese als een vroom Christen Keyser, was de eerste die

[p. 28]

de Banckerotteerders van soo godloose straffe bevrijde, gelijck Baronius van hem getuyght. Alhoewel het waer is, dat veele jaeren nae de regeeringe van Constantinus, wanneer de Keysers Theodosius, Valentinianus en Arcadius regeerden, dat, soo wanneer eenigh hooftman, met 's lands midlen banckerot speelde, dat hy nae de oude maniere met loode ballekens wierde geslaegen. Welcke gewoonte in 't breede wert uytgebreyt in 't Codex van Iustinianus lib. 10. tit. 31. lege 40.

De Haese voor sijne voeten wort voor de vreese genomen, zijnde het vreesachtigste dier van allen, want hy is voor 't minste gerucht vertsaeght, dat de honden achter hem heer zijn. Alsoo vreest de banckerottier oock voor citatien, intimatien, mandamenten &c. vol anghst zijnde, dat hy door den Schout sal werden gevangen. En daerom loert hy altijt op list, hoe hy 't sal ontslippen, en haes op speelen.