Een dichter verliefd. Brieven van Jacques Perk aan Joanna C. Blancke

[3a 30 Maart 1881]

3a 30 Maart 1881. Dubbel velletje, waarvan alle vier kantjes beschreven met zeer klein schrift. Het bezoek van Jacques aan Joanna had plaats op 15 Maart 1881; de ‘schrijverij’ is een bundeltje overdrukjes uit ‘Nederland’ en de ‘Spectator’, thans nog aanwezig. De ‘domme briefkaart’ is blijkbaar door Joanna vernietigd. Het eveneens verloren gegane portret van Mathilde Thomas heeft geplakt gezeten vóor in het handschrift ‘Een Ideaal’, thans in het Vosmaer-archief (hierover de diss. van A.C.J.A. Greebe) en is daar door Perk dus omstreeks deze tijd uitgescheurd. Men vindt in dit handschrift onder de beschadigde plek nog de woorden: ‘Mathilde Thomas. Gekend te Laroche sur Ourthe in de laatste week van Juli 1879.’ Het is natuurlijk niet zeker, dat het bewuste portret hetzelfde kiekje ist als het enig bekende jeugdportret van Mathilde, dat opnieuw in dit uitgaafje werd gereproduceerd. Voor de verrukking over het portret van Joanna zie men ook de Briefwisseling Vosmaer-Perk, brieven 27 en 28. - Gussy was een schoonzuster van Joanna Blancke.

[p. 17]

Amsterdam Reguliersgracht 53.

Woensdag 30 Maart 1881

Een frissche lentemorgen

Lieve vriendin

Nu heb ik een frisch morgenuurtje den tijd, pas wakker: maar ter deeg, en zoo gezond, dat ik mijn lichaam niet gevoel en meen vleugels te hebben. Het lieve lentemorgenzonnetje speelt over mijn papier en in de effen blauwe lucht zie ik je reuzengroot portret. Goeie morgen! Je hebt waarschijnlijk het pakje al ontvangen met de schrijverij, waarover wij verleden Donderdag spraken, ook die sonnetten uit ‘Mathilde’. Daaromtrent wensch ik je vandaag het een en ander mede te deelen, dat in verband staat met de ‘onuitsprekelijke gelukzaligheid’, waarop ik in mijn domme briefkaart heb gezinspeeld. Ik zou dat niet aan moeder kunnen zeggen, niet aan Dora, niet aan Gussy, aan geen enkele vrouw, die ik ken en aan mannen natuurlijk nog minder, want die houden er maar zoo'n klein kriezeltje gevoel op na, en de vrouwen die milder daarmede bedeeld zijn, missen weer zooveel andere zaken, zooveel diepte, zooveel verstand en inzicht, dat ze niet in staat zijn ‘te begrijpen’.

Maar aan jou, Joanna! wil ik openbaren wat ik op het hart heb, zielsblij dat ik eindelijk iemand heb gevonden, met wie ik vertrouwelijk kan keuvelen over wat mij het naast aan de ziel ligt. Waarom juist aan jou?

Omdat je geen achttienjarige bent goddank! Anders zou ik je in 't geheel niet hebben durven schrijven.

Omdat je een poëtische ziel bezit (dat suikerengeltje op de taart, toen je met Dora kennismaakte; dat portret met je vaders beeltenis, waar je op steunt, waar je kracht en moed bij vindt, waar je je zelf door zijt, enz.)

Omdat je Goethe liefhebt; en veel hebt gelezen

Omdat ik je met Jan heb hooren kibbelen en je de ‘honneurs’ van je huis heb zien waarnemen...

Omdat jijzelve in de Mathildequaestie betrokken bent.

Voordat ik tot deze belijdenis overga wil ik je eerst in gedachten een dankbare kus op je voorhoofdblesjes geven, zooals verleden Donderdag, om je mijn erkentelijkheid voor je heusch onthaal te betuigen. Je hebt me toen inderdaad zulk een verrukkelijk dagje bereid dat het me lang zal heugen.

[p. 18]

In het eerst was ik zeer aangedaan toen ik je eenzaamheid betrad en werd wonderlijk van binnen toen ik de blikken van je ouders op mij gevestigd zag.

Na een poosje echter gevoelde ik mij weldadig ontroerd door de gezelligheid, die je in je huis hebt weten te brengen of te houden; de portretten in de voorkamer kwamen mij zeer bekend voor - .. en, om de waarheid te zeggen, ik begon mij beter in jouw omgeving thuis te gevoelen dan in de mijne. Maar dit daargelaten, de gelegenheid zal zich (hoop ik) nog wel eens opdoen, dat we daar mondeling eens over kouten. Nu volsta ik met je te danken voor dat inniglieve ‘het spijt mij’, als antwoord op mijn twijfel aangaande den ernst van je vers, door mijn sonnet aan jou uitgelokt; voor de goede woorden, die je me nu en dan, onwillens des noods, hebt toegevoegd en voor je vele vriendelijkheden jegens ons, van het aangeven eener aschbak tot het uitlaten toe. Wat wil je, j'ai le coeur sensible en vergeet niet licht zelfs de geringste hartelijkheid Doch ik bemerk daar dat als een ander zoo eens aan een ander schreef, dit wel eens den schijn van hofmakerij kon hebben. Hoor eens Jo! Laat mij open met je spreken. -

Je faam zegt, dat je onmiddellijk ‘raide’, stug, barsch, koel teruggetrokken wordt, wanneer je gewaarwordt dat iemand je oplettendheden bewijst, die je wel eens kon uitleggen als bestormingen van je amazonehart. Eerlijk gezegd, vertrouw ik dat je zoo nooit tegen mij zult worden, omdat je mij boven zulke laffe, lauwe, kleingeestige, ongevoelige en ongepaste hofmakerijen verheven acht.

Ik gevoel mij je zielsverwant en dit doet mij eenigen eerbied voor mijzelven krijgen. Is dit gevoelen hatelijk in jouw oogen, maakt het allen omgang tusschen jou en mij onmogelijk en zie je me daarom liever niet dan wel... doe dan wat je hart je ingeeft;... de zaak zelve kan natuurlijk niet veranderen, want of ik mijzelf mijzelf gevoel of mijzelf in harmonie met jou, komt, dunkt mij, vrijwel op hetzelfde neer.

Wij zullen elkander in de eerstkomende maanden nog vaak dienen te ontmoeten en dat verheugt mij uiterst. t Zou nu al bitter ongelukkig wezen als ik mij onmogelijk bij je had gemaakt... 't geen best kan zijn als je mijn woorden soms aan hofmakerij schuldig verklaarde.

[p. 19]

Denk in dit laatste geval maar dat je ouder bent dan ik en kijk me eens beschermend aan, op grond van je meerdere ervaring en dieper wereldwijsheid. Doch ik vertrouw, dat je tot dit uiterste middel je toevlucht niet zult nemen en dat je mij gaarne de vriendschapshand reikt over de hoofden der onbeduidende luitjes heen!

Nogmaals zuster mijner zuster - of honderdmaal liever - beste vriendin! wanneer ik je voor een vrouw als de massa hield, voor iemand uit de groote bende, zonder gevoel of geest of gedachte - ik had je nooit geschreven zooals ik daar even deed en zou je nimmer schrijven, zooals ik op de volgende bladzijde hoop te doen. Word je er boos om, of zal het ten gevolge hebben dat je ‘raide’ tegen me wordt - - - wijt het dan aan mijn bekrompen verstand, dat je in dit geval zou hebben overschat.

't Was in den zomer van '79 in Laroche sur Ourthe. Daar heb ik zes dagen juffrouw Mathilde Thomas gekend. Ze was blond, twintig jaar, vrij aardig en verloofd met een graaf de Block. Onze familie kwam met de hare in aanraking en ging er veel meê op en neêr. Doodeenvoudig reisavontuur. Ik heb behoefte lief te hebben zooals Dante Beatrice, Petrarca Laura, Goethe de Muze, en de dichterlijkste mannen onder de Roomschen Maria beminden. Die liefde, welke mij nooit verlaat, dezelfde soort, die aan Goethe deed zeggen zijn: ‘Ob ich dich liebe, was geht es dir an?’ concentreerde zich op die juffrouw, in wier gezicht ik iets ontwaarde, dat zweemde naar hetgeen ik voor de volmaaktheid houd. Ik begon verzen te maken en naderhand, te Amsterdam ontstond een geheele bundel sonnetten, die ik den naam Mathilde gaf. Zij zelf las er nooit een van, ten eerste omdat ze geen stom woord Hollandsch verstaat, ten tweede omdat ze werden gemaakt, lang nadat ze weg was. De menschen, mijn goede familie in de eerste plaats, noemden mij verliefd, omdat ik vaak eenzaam rondzwierf en stil was. Die juffrouw Mathilde, als alle ‘fijntjes’ nog al onbeteekenend, dacht, scheen het, waarlijk, dat ik haar wou ‘hebben’ en sprak soms heel vriendelijk met

[p. 20]

het twintigjarig baasje, nog al vreemd voor een verloofde. Ik verzeker je, dat geen haar op mijn hoofd er aan dacht met deze vrouw het leven te willen doorgaan, toch al onmogelijk doordien haar hart weg was.

Enfin ze heeft voor mij geposeerd als model en ik heb mijn madonna uit eenige trekken van haar samengesteld. Ik heb aanleg tot vergoden als ik zelf mijn afgoden maar mag maken. Ik ben er de man niet naar om aan stervelingen zulke verzen te richten als in mijn bundel voorkomen. -

Deze feiten boezemen je waarschijnlijk weinig belangstelling in even als mij, maar wat mij zeer ter harte gaat is het volgende. Ingesloten omslag bevat het portret van Mathilde... Zie het eens goed aan. Vind je er niet een flauwe gelijkenis in met dat Mantielje portret van jou? 't Is alsof hier de winter is, die dáár zomer is geworden. Ik heb Mathilde verscheurd en verbrand omdat ik nu een portret heb, dat mijn ideaal letterlijk voorstelt, hier is werkelijk, wat ik vroeger in phantasie aanschouwde. Zie, daarom schrijf ik je eigenlijk Jo, om je te danken voor dat verrukkelijk madonnakopje, dat de bron van al mijn bovenmenschelijke zaligheid is geworden.

‘Nu kan ik sterven, want ik heb genoten
Het hoogst genot. Ik heb mij blind gestaard
Op 't licht der schoonheid...’

Zoo begint een versje er op.

Alle nachten straalt het in mijne droomen. Des daags prijkt het in de wolken... ik kan aan niets laags of onedels meer denken. Vroeger bad ik wel eens. Als ik nu naar dit verhemeld gelaat tuur, gevoel ik mij biddende, nietig, versmolten.

Kunt ge begrijpen lieve vriendin, dat ik mij zielsgelukkig gevoel? En ik heb dat aan jou te danken. Wellicht had je zulk een uitwerking van je gave niet verwacht en is je niet toerekenbaar dat ik mij als in een hemel gevoel... In dit geval tòch mijn hartelijksten dank. Men dankt de zon immers ook voor hare warmte, ofschoon het volstrekt haar plan niet kan wezen ons arme menschjes te verkwikken?

Nu heb ik gezegd, wat ik te zeggen had en - als je het hebt gelezen - dan weet je nu twee dingen... 1^o Hoe je het moet opvatten, als je van Jandorie of van een ander hoort dat ze

[p. 21]

mij voor verliefd houden want dat ik je portret steeds bij mij draag, en 2^o dat je over mij als een warm vriend ten allen tijde beschikken kunt, omdat ik niets liever zou zien dan dat je gelukkig waart, en niets mij zoeter zou wezen dan daartoe mede te werken. Het beste bewijs voor mijn vriendschap is dat ik je dezen vertrouwden brief schreef. Kom eens gauw logeeren, dan zullen we heel wat afbabbelen. Denk om onze philippine! 15 April!

Druk jezelve uit mijn' naam als t je belieft zoo stevig de hand als je 't aan je beste vriendin zoudt doen, en als je geen ‘beste’ hebt, dan maar in je verbeelding aan de persoon, die je als beste vriendin zoudt wenschen.

Gegroet van allen en van je vriend Jacques

P.S. Het pakje dat ik zond kan je geheel houden als je er op gesteld bent. Ik, voor mij, hecht niet aan die paperassen Adio!