De wees van Averilo

[p. V]

Een woordje vooraf.

Isabella van Castilië is eene der meest grootsche figuren uit geheel de wereldgeschiedenis, wier kloeke geest alleszins voortleefde in haren kleinzoon, Keizer Karel den Vijfde.

Weetgierig naar de jeugd van zulk eene vrouw, nadat ik die van ‘De laatste der Bourgondiërs’, Keizer Karel's grootmoeder van vaderszijde, had geschetst, verraste mij zoodanig de merkwaardigheid van het weinige dat ik er van vond opgeteekend, dat ik den lust niet kon weerstaan er een geheel van te maken, eindigende met het tijdstip (1468-1474) waarop ‘De laatste der Bourgondiërs’ aanvangt (1477-1481).

Uit deze beide boeken, elk een geheel vormend, zou zich dan als derde kunnen ontspinnen: het huwelijk van haar beider kinderen, waardoor de Nederlanden aan Spanje werden gehecht.

Castilië scheen mij bovendien, als bakermat onzer beschaving, dubbele belangstelling waardig, en de mededeeling van velerlei bijzonderheid dienaangaande een vereischte om er in thuis te geraken, daar nog zoo heel zelden de aandacht is gevestigd op het oude Spanje, en het bijgevolg volstrekt onbekend is te achten vóor de overheersching der Nederlanden.

Onwillekeurig doen zulke wetenswaardigheden afbreuk aan de romantiek, en wordt deze daardoor noodwendig het offer van studie. De historische gegevens toch zijn er niet altijd zoo door heen te werken, gelijk ik dit beproefd heb op bladzijde 37-40, om den lezer een overzicht te geven van het verleden des lands tegenover het hooge standpunt, en mede van

[p. VI]

de oorzaak van het hooge standpunt, dat Castilië in die dagen innam.

Doch, wat de gewone romanlezer wellicht zal overslaan, moet, naar ik mij vlei, meer ontwikkelden juist tot hooger belangstelling leiden, en mij zelve de voldoening en critici het bewijs geven, dat ik mij geen studie bespaar om te beter in den aard des lands en den geest des tijds door te dringen.

Dat mijne bronnen betrouwbaar zijn, blijke uit de namen van de Spaansche kroniekschrijvers: Alvas Gomez de Castro, Juan Mariano, Jerome Zurito, Etienne Gambay, Petro Martyr en eindelijk den Eerwaarden Esprit Fléchier, bisschop van Nîmes.

Historici zullen het wel niet in mij wraken, dat ik tegenover zulke zegslieden schrijvers van volksboeken niet raadpleeg - al werd daarom door een zich noemenden Dr. Apos indertijd den staf gebroken over mijne ‘Yline’ Schrijvers van de wereldgeschiedenis zouden drie levens moeten leven, indien zij zich de moeite en studie oplegden, die men zich voor een enkel tijdvak, van een enkel land, over een enkele persoon getroosten kan. Het geluk doet daarbij dikwijls bronnen vinden aan een enkele, die er zich mede kan bevoordeelen. Zoo werd mij een eenig exemplaar in handen gegeven der aanteekeningen van den geheimschrijver van den Franschen gezant de Breteuil te Petersburg, tijdens alles wat ik in ‘Yline’ beschreef plaats heeft gevonden. Om 's mans betrouwbaarheid werd hij niet alleen verheven tot ‘Historiographe’ van Frankrijk, maar poogde het Russische hof zijne aanteekeningen te bemachtigen tegen den prijs van 40,000 roebels, om te beletten dat zij bekend werden. Dr. Apos heeft niet veroorloofd dat mijn repliek werd opgenomen: (De Redactie van het tijdschrift schonk mij nochtans de voldoening, hem, geen critiek meer toe te vertrouwen.)

't Is daarom dat ik den lezers van ‘De wees van Averilo’ de namen noem dergenen, wier aanteekeningen mij hebben in staat gesteld de jeugd van Isabella van Castilië te schetsen, in de hoop dat zij genoeg sympathie zal opwekken om haar nader

[p. VII]

te willen leeren kennen, niet alleen als koningin, maar ook als de diep beklagenswaardige moeder, die de kwaal der hare, welke hare jeugd zoo vreugdeloos deed zijn, moest zien voortwoekeren in een jongste dochter, na hare beide gehuwde kinderen schier plotseling te hebben verloren, zoodat zij, verteerd van smart, zelve nog in volle levenskracht, onder het drievoudig gewicht van haren jammer bezweek.

Daar zij het dubbel aantal jaren bereikte van Maria van Bourgondië en zoo krachtig optrad, als deze steeds lijdelijk was geweest, viel Isabella niet in een enkel deel te schetsen. Bovendien zou haar optreden als koningin, onder wier regeering Granada werd genomen en Amerika ontdekt, en op kerkelijk gebied zoo velerlei ingevoerd, dat stand hield tot heden toe, te veel geschiedenis hebben geleverd.

Ik bewerkte alzoo hare jeugd tot aan hare troonsbestijging afzonderlijk om, haar te leeren kennen als de weeze van Averilo, en voor een volgend boek latere jaren te bestemmen, waarin zij in dubbele mate het lijden harer meisjesjaren zag terugkeeren, ondanks de hoogste macht, die zij op aarde bekleeden mocht, als moest zij volgende eeuwen het bewijs leveren hoezeer vreugde en leed gelijkelijk zijn verdeeld.

Daar ‘De laatste der Bourgondiërs’, bij Ministerieel besluit van 4 October 1886, door het Belgisch Gouvernement werd aangewezen als prijsboek voor de kweekelingen der Koninklijke Athenaea, mag die onderscheiding mij zeker wel opwekken dit plan uit te voèren.

En hiermede den belangstellenden lezer eenige sympathie verzocht voor Isabella van Castilië' als weeze van Averilo, door

DE SCHRIJFSTER.

Brussel, Juni 1888.