Tieranny van Eigenbaat in het eiland van Vrije Keur

(1680)–Willem Blaeu, Andries Pels– rechtenstatus

Zinnespel



[pagina 1]
Tieranny van Eigenbaat in het Eiland van Vrijekeur. Zinnespel.
Eerste Bedryf. Eerste Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd. Kwaadaard. Wat zégt gy, Ondeugd? Is Mêvrouw in stad gekomen, En ‘t heele hóf heeft nóch niets van haar’ komst vernomen? Ondeugd. Ja, Réênvanstaat onthoudt zich zélve dichte by Het hóf, mét haar gevólg, in ‘t huis van Veinzery. Zy meent op ‘t onvoorzienst den Koning te begroeten Om bystand, én zich néêr te wérpen voor zyn’ voeten, Eer dat een gunsteling tyd hébbe, om af, óf aan Te raaden, hoe Verstand hier in behoort te gaan. Kwaadaard. Zy raamt voorwaar een’ zeer bekwaame tyd. Want héden Zal zy Verstand de troon mét staatsie zien bekleeden, Om eenige Amptenaars te schéppen in dit hóf, Dat heel veranderd wordt…
[pagina 2]
Ondeugd. Heer Kwaadaard, mét verlóf, Indien ik u versteur. Myn’ last is u te smeeken, Of gy, als Raadsheer, woudt een woordt ten bésten spreeken, Dat haar’ verleegen’ zaak omhélst wérde; óf ’t geviel, Dat iemand in de Raad het weigéren nutter hiel. Kwaadaard. Op myn geneegen hart heeft zy wél staat te maaken; ‘k Bén tót haar dienst; maar ach! ‘t verloop van myne zaaken Belét dat ik Mêvrouw daar in niet dienen kan. Toen Wil hier heerschte, was ik een aanzienlyk man; Maar sédert zy de kroon heeft aan Verstand gegeeven, Zal ik myn’ vijand in myne eerplaats zien verhéven; Want hy het oor heeft van Vrouw Deugd, de Koningin, Die my niet lyden mag; dus zal ik nooit wéêr in Myn aanzien komen, nóch het Raadsheerampt bekleeden. Ondeugd. Wy dienden ‘t overlég, én and’re omstandigheeden Van ‘s Konings wil, én wie ons voor, óf tégen is, Nóchtans te weeten; want aan die geheimenis Hangt al het wérk. Kwaadaard. Woudt gy u zélve maar versteeken Hier onder ‘s Konings troon; gy zoudt al ‘t geen zy spreeken, Verneemen. Gy zyt klein, dien gy ‘t waagen dorst, ‘t Waar ‘t béste middel; maar zo daadlyk komt de Vórst; Gy moest u haasten, óf zyne aankomst zal ‘t belétten. Ondeugd. Wélaan…. Kwaadaard. Kom, haast u. ‘k Hoor het steeken der trompétten. Hy komt.
[pagina 3]
Ondeugd. Ay, hélp my wat. ‘t Is wél zo. Kwaadaard. Is de steê Gemaklyk, én bekwaam? Ondeugd. Geheel; maar nóch een’ béê Heer Kwaadaard. Doe Mêvrouw Staatkunde daadlyk weeten, Als gy haar spreeken kunt, dat ik hier bén gezeeten; Opdat ze uit my verneem’, het geene ik hier versta. Kwaadaard. Ik zal. Verschuil u; want de Koning komt; ik ga.
II. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Opréchtheid, Goedaard, Ondeugd onder ‘s Konings stoel verschoolen, De Zinnen. Wil. Myne onderdaanen, my geduurig trouw gebleeven, Weet, dat ik ‘t ryksgebied héb aan Verstand gegeeven. Gehoorzaamt hém, als my voorheenen, vroed, én stil; Omdat ik ‘t zo versta, ik uwer aller Wil. Verstand. ‘k Zal dan mét uwe gunst, ô zuster Wil, beginnen Dit Eiland Vrijekeur, uw Erfryk, én de Zinnen Uwe onderdaanén te beréchten. Wil. Ja, Verstand, Geliefde broeder, sint gy aan Vrouw Deugd de hand Ten écht gegeeven hébt, is ‘t my geluk, én voordeel My zélve, als onderdaan, te schikken na uw oordeel.
[pagina 4]
Verstand. Beminde Deugd, zét u aan myne réchte, én gy, Infante, nader, én bekleed myn’ linke zy. Kom hier, Gemeenebést; u maak ik, die voordézen Nooit waart in achting, als gy wél behoort te weezen, Tót myn’ getrouwste vrind, tót myn geheimste Raad, Tót eerste, én opperste Bedienaar van de Staat. Deugd. ‘k Verzoek, ô Vórst, dat gy aan Goedaard wilt verleenen De plaats in ‘t Raadsheerampt, die Kwaadaard had voorheenen. Hy heeft ons beide altyd mét zórg, én trouw gediend, Daar Kwaadaard door zyn’ schuld ons nimmer had te vriend. Verstand. Dat Kwaadaard op myn’ last uit zyn’ bediening treede, En Goedaard zyne plaats in ‘t Raadsheers ampt bekleede. Deugd. Dénk nu, heer Koning, aan Opréchtheid. Verstand. Wél Mêvrouw. Opréchtheid hébbe ‘t ampt van eerste Staatjuffrouw. Wil. Heer Broeder, wilt ge nu mét éénen niet gebieden, Wie gy me toeschikt tót Raadsheeren, Edellieden, En vórder hófgezin. Verstand. O neen, Infante, ô neen. Kies na uw’ zinlykheid uw hófgezin alleen. Gy zoudt te veel ontzag door myne keur verliezen. Maar, mogt ik iemand tót uw’ Goevernante kiezen, Myn’ keur zou vallen op Mêvrouw Réchtvaardigheid. Wil. Uw’ keur strékk’ my een’ wét; ‘t geschiede, al ‘t is gezeid. Gemeenebést. Vertrékt nu, Zinnen, ô gelukkige onderdaanen
[pagina 5]
Van Deugd, én van Verstand, om ieder aan te maanen Tót alle teikens van bedénkelyke vreugd. De Zinnen. Lang leev’ de Koning, lang, lang leev’ Verstand, én Deugd.
III. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaart, Opréchtheid, Kwaadaard, Ondeugd, verschoolen. Kwaadaard. Een’ vreemde schoonheid, uit wiens néergeslagen ooge, Vol traanen, éven wél de luister eener hooge, En édele af komst blinkt, komt aan uw hóf, én schreit Méêdooglyk om gehoor by uwe Majesteit. Verstand. Wat’s de oorzaak van haar leed? Kwaadaard. Zy heeft my niets doen weeten, Dan haar’ bedroefde staat. Verstand. Hoe is de vrouw geheeten? Kwaadaard. Zy zégt haar’ naam niet; maar, zo ‘t weezen iets besluit, Haar ziet, gelyk ik zég, iets groots ten oogen uit. Verstand. Waar is ze? Kwaadaard. In’t naast vertrék, én wacht myn wéderkeeren. Verstand. Zy kom. Gemeenebést. De klaarste blyk van lóffelyk régeeren Is, dat men de onderdrukte uit hunne élénden rukk’, En de opgéblaazene, én vermeetele onderdrukk’.

[pagina 6]
IV. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen, Kwaadaard, Eigenbaat onder het kleed, én de naam van Rédenvanstaat, Arglistigheid onder de naam van Staatkunde, Vleijery. Eigenbaat. Ik val voor u te voet. Verstand. Rys op. Eigenbaat. Myne ongelukken Verbieden ‘t, als gewoon my eeuwig te onderdrukken. My voegt geen and’re staat, als daar my ‘t lot in stélt. Verstand. Het knielen voegt geen schoonte, uit wiens gelaat men spélt Een’ hémelsche afkomst; rys. Eigenbaat. Het Tydboek van myn leven Zal u myn’ stérflykheid genoeg te kénnen geeven. Verstand. Nóch ééns, rys op; indien gy te uwer onschuld lydt, Beloof ik te uwer hulp myn’ gunst, myn’ vlyt. Eigenbaat. In hoe vervarelyk eene afgrond van élénden Ik my gedompeld vind, myn lót zal daadlyk wénden, En ‘t opstaan zal my niet heel zwaar zyn, zo ge u hand Gelieft te reiken tót myn’ hulp, én onderstand. Verstand. Wie zyt ge? spreek, wat wolk van zwaarigheên verduistert
[pagina 7]
De glans van uw gelaat, én houdt uw’ schoonte ontluisterd? Eigenbaat. ‘k Bén Réênvanstaat, ô Vorst, die machtige Vórstin, Wéleer van élk ontzien, én aller Vórsten min, Toen ik de sépter zwaaide in zo veel groote Ryken. Dóch nu van al die pracht, én Keizerlyke blyken Zo vérre ontbloot, dat my van al die luister niet Ter Waereld, als een droef geheugen, overschiet. Verstand. Hoe zyt ge die Prinsés, Mêvrouw? zyt gy die Réden- Vanstaat, alomme voor een’ gódheid aangebéden? Góôn, waar vervalt men toe! wie durfde u op de troôn Aanranden? wie zo stout u steeken na de kroon. Eigenbaat. Die dulle, die, ‘t geen zy durft dénken, durft beginnen, De Onweetendheid. Verstand. Het hoofd van myne vijandinnen? Wie gaf haar zy veel magts? Eigenbaat. De ménigte; ‘t getal. In deez’ verdurvene eeuw bemint het immers al De Onweetendheid; dit maakt Onweetendheid zo magtig. Zy heeft de Grootsten voor haar’ voeten néderslagtig Zien knielen op der aarde, om onder haare vaan Te dienen, én gestoord op my te véld te gaan. Waar door haar’ Staatzucht, mét zich my gelyk te zétten Nóch niet te vréden zynde, in ‘t énd my zélve wétten Voorschryven wou, daar ik my tégen héb gekant. Maar wat vermag een’ vrouw, wén zy tót tégenstand Niets heeft, als wapenen van traanen. De arme Réden, En ‘t Recht heeft uit, wanneer gewéld komt. Deugd. Snoode zéden, En tyden! zal die veel vermag, al ‘t geen hy wil, Doen mogen?
[pagina 8]
Eigenbaat. ‘t Schynt zo; want op déze wys vervil Myn’ kroon, én ryksstaf aan Onweetendheid, die daadlyk Haar’ zo verachte naam, nu voor haar’ staat te smaadlyk, En slécht, veranderde in Goedaardigheid. Die schyn Doet nu Onweetendheid voogdés der waereld zyn. Waarom ik arme Réênvanstaat mét myne moeder Staatkunde, als ballingen verdreeven, u tót hoeder, En hulp in onze nood verzoeken, ô Verstand, En Deugd, gebieders in het onverwinlyk land Van Vrijekeur, mét hoop van niet vergeefs te keeren. Verstand. Gy hoopt niet zonder grond; én zult geen hulp ontbeeren. Al ‘t geen myn’ hand vermag, myn’ dégen, én myn’ staf, Wordt aangewénd tót uw hérstélling, én tot straf Van uwe vijandin, ô aller vrouwen wonder. De kroon voegt op uw’ kruin, die trótse moet’ér onder. Geréchtigheid gebiedt, ‘t geen médelyden bidt. Eigenbaat. Helaas! nu kén ik eerst, hoe weinig ik bezit, Ach ik verstootene, ik éléndige! Hier blyken Eerst récht myn’ rampen, én ‘t verlies van myne ryken, Omdat ik ze u niet kan aanbieden tót een’ gift Voor uwe wéldaân, uit een’ zuiv’re, én éd’le drift Van médedoogen my verlaatene beweezen. Maar, Vórst, hoewél my ‘t lót de magt, gelyk voordézen, Niet heeft gelaaten, ay, sta my genadig toe, Dat ik naar magt, schoon niet naar eisch, myn’ pligt voldoe. Hier ziet gy alles, wat my ov’rig is gebleeven. Ik héb u anders niet, als myn’ slaavin, te geeven, Die, ‘t zy haar’ hélle galm zich in de lucht verspreidt, Of dat haar’ radde hand de schélle snaaren vleit, Haar’ slaafsche staat verhéft door ‘t oeff’nen van die kunsten. Zy strékk’ de érkéntenis voor zo veel’ gunsten. Aanvaerd haar, groote Vórst, van myn verpligt gemoed.
[pagina 9]
Verstand. ‘k Zou te onméêdoogend zyn, zo ik u ‘t éénig goed, Dat u het ongeluk gelaaten heeft, kwam’ rooven. Eigenbaat. O neen, dan bén ik eerst myn ongeluk te boven; ‘k Héb een gezégend lót, wanneer ‘t my zo veel laat Van myne ontroofde schat, én ingestorte staat. Dat ik daar méê zo groot een’ Koning kan beschénken. Verstand. Wanneer gy aan ‘t verlies van schat, én staat zult dénken, En om die heugenis bedroefde zuchten loost, Zal u haar’ stém, én hand hoognoodig zyn tót troost. Eigenbaat. Neen, groote Vórst, ô neen; myn’ druk zal dan verzwinden, Als myn geschénk by u maar die genâ mag vinden. Dat gy het uwer niet onwaardig acht te zyn. Verstand. Zou ‘t u verstrékken tót vermind’ring van uw’ pyn? Eigenbaat. O ja, Vórst; dat is al myn hoopen, én verlangen. Verstand. ‘k Zal haar dan, als te leen, van uwe hand ontfangen. Vleijery. Ik bén maar een’ verachte, onwaardige slaavin; Dóch gy, heer Koning, toont uw groot gemoed niet min, Dan ‘t Gódendom, dat zich een slécht geschénk verwaerdigt Te ontfangen, als het een verpligt gemoed vervaerdigt. Verstand. Men stél haar in ‘t getal der Jufferen van ‘t hóf, Geleij haar, Kwaadaard, ga. Kwaadaard. Mêjuffrouw, mét verlof.

[pagina 10]
V. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen, Eigenbaat, Arglistigheid. Verstand. Mevrouw schynt afgemat van ‘t reizen. Een geruster Verblyf, dan déze zaal, was haar hoognoodig. Zuster, Ik bid u, ga, geleij de aanminnige Vórstin In ‘t Koninglyk vertrék, daar alle Grooten in Huisvésten, als zy ons de eer van hunn’ bykomst geeven. Wil. ‘k Bén u ten dienst, Mêvrouw. Eigenbaat. Ik word te hoog verhéven, O Vórst… Verstand. Niet na verdienst. Dóch troost u zélf, schép moed, En hoop. Eigenbaat. Myn’ zaaken staan op al te goed een’ voet, Om niet te hoopen, als uw’ goedheid, die nadézen Myn’ hoop alleen is, my wil troosten, én geneezen.
VI. Tooneel. Verstand, Deugd, Gemeenebést, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen. Gemeenebést. Heer Koning, gun my, als een’ trouwen onderdaan Betaamt, myn’ meening te zéggen.
[pagina 11]
Verstand. Spreek; wy gaan In alles gaerne mét Gemeenebést te raade. Gemeenebést. De waare teikenen van éêlheid zyn genade, En médelijden, ik bekén, én ‘t is niet vreemd, Dat gy ‘t belang van Réênvanstaart ter harte neemt. ‘t Behoorlyk weenen van die twé aanminnige oogen Verlókt, én dwingt de ziel tót krachtig médedoogen. Maar zo ‘t onthaalen van die Vórstelyke vrouw, O Vórst, uw bloeijend Ryk gevaarlyk weezen zou, Zo is uw hart verpligt tót nutter médelyden. Verstand. Wat noodiger belang gebiedt die zucht te myden? Gemeenebést. ‘t Belang van ‘t Koningryk, dit Eiland Vrijekeur; Dat van uw’ vólkeren de Zinnen, die ge een’ deur Tót rampen opent; want uw’ lóffelyk régeeren Zou haast door haare raad in tieranny verkeeren. Ze is wél de dóchter van Staatkunde, de éd’le kunst, Die groote Vórsten leert hun vólk door dwang, én gunst In toom te houden; maar men heeft haar binnen korten Verkeerde leeringen ten boezem in doen storten, En uit een’ hélsche borst doen zuigen snood fenyn Van valsche gronden, én staatreegels, goed in schyn; Waar van zy éndelyk doordronken tót de starren Haar ongodistendom te schaamteloos heeft darren Verhéffen. Opréchtheid. Zy schélt my Opréchtheid voor een’ vlék Van alle Hóven, voor een haatelyk gebrék. Zy leert de Koningen het veinzen, én bedriegen, En zégt, dat iemand mét bedróg in slaap te wiegen Een’ Koningsdeugd is. Goedaard. Die verwatene veracht
[pagina 12]
Réchtvaerdigheid, én ként geen and’re wét, als magt, Gewoon behoorlykheid, én pligten te overtreeden. Daarom is Réênvanstaat een Réden zonder réden. Deugd. Men kan niets, als verdérf, voorzien uit haare raad. Verstand. ‘k Hoor échter, dat men uit haar’ léssen leert zyn’ staat Handhaaven… Deugd. Had zy zélf haar’ ryken niet verlooren, Zo mogt Verstand na haar’ handhaavingléssen hooren. Gemeenebést. Haar voorbeeld raadt u, dat zy hier de voet niet vést’. Verstand. Zou ik zo onheusch zyn? Gemeenebést. Zo raadt Gemeenebést’. Verstand. Zou ik haar uyt myn Ryk verjaagen? Gemeenebést. Zo zou ‘t voegen. Verstand. Dat we een’ rampzalige, een’ verlaaten’ vrouw verjoegen. Is ieder, én te meer een Koning, niet verpligt, Dat hy de droefheid van dat zwak geslacht verlicht’ Door bystand; ‘k voel myn’ ziel mét haare ramp bewoogen. Gemeenebést. Gy waart eerst Koning, eer gy eenig médedoogen In ‘t hart voelde over die verdreevene Vórstin. Dies waar ‘t onrédelyk, zo gy, die in ‘t begin Verpligt geweest zyt aan uw’ vólkeren, én staaten, U nu een’ laatere verpligting meer zoudt laaten Ter harte gaan: Daarom, indien gy ‘t Récht bemint, Betracht de pligt, daar ge u eerst aan verbonden vindt. Deugd. Wat krachtiger bewys!
[pagina 13]
Verstand. Wat wreedere gedachten! Deugd. O dood’lyk schoon, fenyn der ziele! zyn uw’ krachten Zo groot, dat gy Verstand doet stilstaan, én vervoert! Verstand. Wat harder stórm óf dus myn’ harssenen ontroert! Myn geest, verbysterd, weet te wraaken, nóch te kiezen. Wil ik de schoone in ’t hóf behouden, óf verliezen, Ik héb straks naberouw, wat ik van twéên besluit. Wat doe, wat laat ik? ach, ’t is mét myn oordeel uit! Deugd. Verstand, geheel ontstéld, begeeft ons. Hoe zal ’t énden? Gemeenebést. Men moet zyn’ zinnen in dit onweêr zien te wénden Naar ons goedvinden, én hém volgen, waar hy ga; Dit is myn’ raad. Deugd. Kom, gaan we, is ‘t reede niet te spâ.
VII. Tooneel. Ondeugd, alleen. Vermaledyd gebroed! dat opzét zal ik stuiten, Of ‘k heet geen Ondeugd. Dat’s een tréflyk raadbesluiten! Wat zo ziet, jaag ze wég, heer Koning, laat ze gaan. Ja tóch, alreêman. Wél wat hébben wy gedaan, Wy arme onnooz’le bloeds? dat wou ik wél eens vraagen. Wy komen ‘er zo eerst, én straks ons wég te jaagen! ‘k Wil jou wél zweeren… Maar hólla.. Neen, ‘t is goed vriend.

[pagina 14]
VIII. Tooneel. Ondeugd, Kwaadaard, Arglistigheid. Ondeugd. Ho! wéllekom Mêvrouw Arglistigheid. Gy vindt My récht van pas; het staat heel slécht mét ons geschapen. Arglistigheid. Ja, Ondeugd, ‘k vreesde ‘t wél. én wilde ‘er niet op slaapen. Derhalven ik de Infante alleen Heer Eigenbaat Liet onderhouden, om uit uwe mond de staat Van ‘t wérk te weeten, én bad Kwaadaard my te leijen Daar ge u verschoolen had. Ondeugd. Zaagt gy den Koning scheijen? Kwaadaard. Vry wankelmoedig, zo my dócht. Ik hoorde hém Verzuchten meer als ééns, én mét een’ flaauwe stém Gebieden, dat men hém te rust bragt, én door ‘t speelen, En zingen der slaavin ‘t ontroerd gemoed zou streelen. Arglistigheid. Wat hapert ‘er? Ondeugd. Van all’s. Gemeenebést verklaart Zich tégens ons, én raadt, men zou ons mét der vaerd Het hóf doen ruimen, én het slimste is wél van allen, Dat hém Heer Goedaard, én Opréchtheid méde vallen, Ja zélfs de Koningin. Arglistigheid. Maar wat was zyn besluit? Ondeugd. Nóch ‘t één, nóch ‘t ander; maar het ziet ‘er zéldzaam uit. Zy vólgen alle drie den Koning naar, én zullen Met stadig teemen hém de hérssenen zo vullen,
[pagina 15]
Dat hy hunn’ meening in zal vólgen op het lést, En ons verjaagen. O! ‘k vrees voor Gemeenebést Dien loozen Vós. Arglistigheid. ‘k Zou hém nóchtans die pas verzétten, Had ik myn’ kinderen in ‘t hóf. Kwaadaard. Wie kan belétten, Dat zy niet komen? Arglistigheid. ‘k Was in vrees, dat ons misschien In ‘t hóf te zamen de één, óf de ander kwam’ te zien, Die ons mogt kénnen; want zy zyn nóch niet van kleên Veranderd. Kwaadaard. Zoudt gy hén hier anders wél begeeren? Arglistigheid. Heel gaeren. Kwaadaard. Zyn ze in ‘t huis van Veinzery nóch? Arglistigheid. Ja, Daar wachten ze, om ons by te komen, Heer, zo dra Het donker is. Kwaadaard. Licht zult ge uw kind’ren eer behoeven; En ‘t zal niet noodig zyn tót te avond toe te toeven; ‘t Is hier récht achter; zo gy wilt, dat ik hén haal’, Ik weet hén daadlyk door een’ bywég in deez’ zaal Te lévr’en, zonder dat hén iemand kan verspieden. Arglistigheid. Het waar’ my lief, naamt gy die moeite, én kon ‘t geschieden. Kwaadaard. Wél, onderhoud terwyl Mêjuffrouw Vleiery, Die ginder aankomt: ‘k bén u daadelyk wéêr by.

[pagina 16]
IX. Tooneel. Vleijery, Arglistigheid, Ondeugd. Vleijery. O Spyt! én dat ik nóch op myne mond moet klóppen! Ondeugd. Wat hapert ‘er? Vleijery. Ik kan, ik kan het niet verkróppen. In ‘t béste, in ‘t midden van myn’ zang, die, zo het scheen, Zyn’ Majesteit verrukte, én alle zwaarigheên Van ‘t hart streek, zo dat hy my mét genadige oogen Aanschouwde, komt Vrouw Deugd heel onheusch ingevloogen; En onder schyn, dat zy Verstand iets van belang Te zéggen had, versteurt zy niet alleen myn’ zang, Maar heet my zyn vertrék te ruimen half verbólgen. Ondeugd. Zwyg stil, Opréchtheid komt, én schynt u na te vólgen.
X. Tooneel. Ondeugd, Opréchtheid, Arglistigheid, Vleijery. Opréchtheid. Van wie beklaagt hy u mét zulk een ongeduld? Zyt gy niet aangehoord, dat is uwe eigen’ schuld. Vleijery. Waarom tóch? Opréchtheid. Wiens gehoor kan al uw’ leugens lijen?
[pagina 17]
Vleijery. Wat noemt gy leugens? Opréchtheid. Ik noem uw’ lóftuiterijen Met réden leugens. Gy verhandelt aardsche stóf, Als waar’ die Hémelsch; én geeft góddelijke lóf Aan ménschen. Vleijery. Wat zyt gy onnozel? Dat zyn naamen, En hooge tytels, die den Magtigen betaamen. Opréchtheid. Maar ‘t gaat te hoog. Vleijery. Men kan Verstand niet na waardy Volpryzen. Opréchtheid. Hangt ‘er wat opsnijerijen by. Vleijery. Gy dient de Koningin. Opréchtheid. Wat woudt gy daar méê zéggen? Ja, ‘k dien Vrouw Deugd. Vleijery. Het lust my nu niet in te léggen Nóch tégens u, nóch haar; gy zyt van ééner aard. Opréchtheid. ‘k Bekén ‘t, én acht my zélf daarom te meerder waard. Vleijery. Gy zyt verdacht. Men acht u zoet zien, nóch schoon praaten. Opréchtheid. Ik bén réchtvaerdig, ‘k bén réchtuit, én moet u haaten; Want gy zyt valsch, én liegt al, ‘t geen gy doet, én zégt. Vleijery. O hoon! een’ vrouw, als my, te heeten liegen!
[pagina 18]
Opréchtheid. Récht, Een’ vrouw, als u! wat moet men hooren, én aanschouwen! Vleijery. Zie toe, Opréchtheid, ‘k zweer, ik zal ‘t u doen berouwen. Opréchtheid. Gy spreekt, als waart gy iets bezonders. Vleijery. Meer, als gy. Opréchtheid. Een’ voetveeg, een’ slaavin! wat stélt zich boven my? Vleijery. ‘k Bén meerder, als ik schyn, ja dan gy zoudt gelooven. Opréchtheid. Wie zyt gy dan? Vleijery. Ik bén de schoonste konst der hóven. Ik bén, die op het hart der Grooten meer vermag, Als alle kunsten, die de waereld immer zag. In ‘t korte, wie ik bén, zult gy eerlang beproeven. Opréchtheid. Zo zyt gy Vleijery, myn’ vijandin. Hier hoeven Geen blyken meer. Hoe komt die dartele in dit hóf? Hoort toe dan, Vleijery. Gy dient hier op verlóf: De Koningin heeft my alleen u nagezonden, Om u te zéggen, hoe zy ‘t kwaâlyk heeft gevonden, Dat gy zyn’ Majesteit met wind van woorden tót De Gémel voerde, hém, én al zyn hóf ten spót. Dies zo gy haare gunst niet roekloos wilt verliezen; Moet gy eene and’re toon op uwe snaaren kiezen. Dit was myn’ boodschap; gy, begryp daar uit uw’ pligt: Ik voeg my tót de myne, én héb myn’ last verricht.

[pagina 19]
XI. Tooneel. Arglistigheid, Vleijery, Ondeugd. Arglistigheid. Daar hébt ge uw vonnis wég. Vleijery. Ik acht haar niet mét allen. Nóch zélf de Koningin; kan ik maar wélgevallen, Al waar ‘t op trótser voet, verwékken in Verstand; Want nimmer hoopte ik op iets goeds van de and’re kant. Ondeugd. Al mét der tyd, myn’ schoone: al hébt gy groote réden Tót moeijlykheid; gy moet die kóp, die korzelheeden Wat leeren breeken. Want gy zyt te braaf een’ meid; En ik bemin u, maar ik haat die kóppigheid. Vriudin, men komt ‘er niet, op die manier. Uw weezen Staat spits, gelyk eene éls. Vleijery. ‘t Is waar, myn uitgeleezen. Ik was vervoerd van spyt. Ondeugd. Past dat aan Vleijery? Vleijery. Neen, Ondeugd, ik héb schuld, ‘k bekén, én bén bly, Dat gy ‘t my zégt, ik zal ‘t u m’t deez’ kus vergélden. Ondeugd. Myn’ Vénus! Vleijery. Myn Adoon, myn Mars, myn héld der hélden! Arglistigheid. Laat af; ik hoor gerucht. Neen, weest niet al te bang; ‘t Zyn beij myn’ kind’ren mét Heer Kwaadaard.

[pagina 20]
XII. Tooneel. Kwaadaard, Bedróg, Schynheiligheid, Arglistigheid, Vleijery, Ondeugd. Kwaadaard. Héb ik ‘t lang Gemaakt? Arglistigheid. O neen, gy hébt u lóflyk wél gekweeten. ‘k Bén u verpligt. Maar zal nu niemand konnen weeten, Dat zy in ‘t hóf zyn? Kwaadaard. Neen, geen mensch heeft ons ontmoet. Wy komen hier door een’ bedékte gang. Arglistigheid. Heel goed. Heer Kwaadaard, ay geleij myn’ dóchter in myn’ kamer. Gy Juffrouw Vleijery, opdat ge in ’t hóf bekwaamer Uw’ ról moogt speelen, blyf myn’ dóchter trouwlyk by: Want als Schynheyligheid wat leert van Vleijery, En Vleijery wéêr van Schynheiligheid wil leeren, Zult ge ieder klimmen tót het tóp van uw begeeren. Schérpt dan malkanderen uw’ kunst mét aandacht in; ‘k Bén mét myn zoon Bedróg straks by u. Ondeugd. Koningin Myns harten, reik me uw’ hand; wy zullen mét ons beijen Bést voegen. Kwaadaard zal Schynheiligheid geleijen.

[pagina 21]
XIII. Tooneel. Arglistigheid, Bedróg. Arglistigheid. Myn zoon, ik héb mét u een’ wigtige aanslaag voor; Maar schort het u aan moed, zie ik ‘er geensins door. Bedróg. Wat hébt ge noodig, list, óf krachten? Arglistigheid. Geen van beide; Niets hoeft ‘er toe, als moed. Bedróg. Dat my myn’ Moeder zeide, Waar zy my noodig had, zo zoude ik op een haar Myn hart afmeeten na de grootheid van ‘t gevaar. Arglistigheid. ‘t Kon lichtelyk zyn, dat de ongewoonte u wat vervaarde; Maar anders is ‘t gevaar van geen, óf weinig waerde. Hoor toe. Gemeenebést, des Konings grootste vrind, En hartsvertrouwde is heel tót ons verdérf gezind, En raadt den Koning ons te zénden uyt zyn’ landen. Die moet van kant; zyn’ dood verzoek ik van uw’ handen. Bedróg. Wél, is het anders niet, dat waare een’ kleinigheid; Maar zie, een man staat voor een man; récht uitgezeid, ‘t Heeft wérk in, is ‘t een vént, die handen heeft, én voeten, Voornaamelyk wanneer het voor de vuist zou moeten Geschieden. Arglistigheid. Zou ik zo myn’ kinders waagen? neen, ‘tHoeft voor de vuist niet; hélp hém mét vergif maar heen, Of stróp. óf dégen, zo gy h’m bést af kont maaken. Ook is hy oud, én zwak van krachten. Bedróg. Groote zaaken!
[pagina 22]
Kom, Moeder, rékent dat, gelyk gédaan. Wat meer? Arglistigheid. Dan wénschte ik, dat gy u in ‘t kleed staakt van dien Heer, Uw weezen trékt op hém zo nét in alle deelen, Dat gy gemaklyk voor Gemeenebést zult speelen, Als gy gepruikt zit, én getabbaard zo, als hy, En voorts de streeken pleegt van uwe kunst’naary. Bedróg. Maar… Arglistigheid. Waar voor vreest ge? ‘t plag u nimmermeer te ontbreeken Aan vonden, zoudt ge in zulk een’ beuz’ling blyven steeken. Bedróg. Wist ik ten minsten dan wat meer omstandigheid. Arglistigheid. Kom, gaan we, ik zal ze u naakt ontvouwen; ‘k word gebeid. Eind van het eerste Bedryf.

[pagina 23]
Twéde Bedryf. Eerste Tooneel. Eigenbaat, Ondeugd. Eigenbaat. Maar zég, wanneer wil my de Infante alleenig spreeken? Ondeugd. Als ‘t u bliedt. Zy schynt op u in liefde ontsteeken. Nooit heeft my iemand zulk een heusch onthaal gedaan, Dan zy; want naauwlyks had zy myne komst verstaan, Of zy beval, my voor alle andere in te laaten; En straks begon ze mét my smaakelyk te praaten Van uw’ verdiensten, én was bly, dat gy haar de eer Van uw gezélschap, én bezoek zoudt geeven, Heer. Eigenbaat. ‘k Héb wél gemérkt, toen zy me in myn vertrék geleidde, Dat zy me lief had aan al ‘t geen zy deede, én zeide; Maar ‘t is me een’ kranke troost; want haar’ geneegenheid Heeft zy op eene al te yd’le, én lósse grond geleid. Zy weet niet, wie ik bén. Ondeugd. Ho, komt ze dat te weeten, Haar’ liefde groeit licht aan twé léngten, én dry breeten. Wat Juffer hédendaags, hoe hoog, hoe laef van staat, Die niet ter dood toe is verliefd op Eigenbaat. Eigenbaat. Ik zie Arglistigheid aankomen. Wél, wat tyding?

[pagina 24]
II. Tooneel. Eigenbaat, Arglistigheid, Ondeugd. Arglistigheid. Zeer wénschlyke, om u stóf tót verblyding, Gemeenebést, myn Heer, is al van kant; én myn Beminde zoon Bedróg hérschapen in zyn’ schyn, Die zyn’ manieren zo heeft weeten aan te wénnen, Zyn’ spraak, en mynen, dat zy niet zyn te odnerkénnen. Want mét de tabberd van Gemeenebést versierd, En zittende in zyn’ plaats, berêcht hy, én bestiert ‘sLands zaaken, zynde ontzien by Grooten, én by Kleenen, Die hém Gemeenebést te weezen vastlyk meenen. Eigenbaat. Hoe kwam hy om? Arglistigheid. Myn zoon heeft hém, terwyl hy sliep, Opdat hy de aanslag niet verbródde, indien hy riep, De keel behéndig mét een’ koorde toegebonden; En dus al slaapende aan Mêvrouw de Dood gezonden. Eigenbaat. Hy heeft een’ stoute daad bestaan. Arglistigheid. Wat doet men nu Niet al, ô Réênvanstaat, óf Eigenbaat, om u? De onnoz’le zouden ‘t wél niet hébben durven dénken, Om de éd’le wétten der gastvryheid niet te krénken; Maar zyn de wétten voor de Magtigen gemaakt? Wie die niet overtreed, én wégschopt, én verzaakt, Wordt door de vrees voor straf alleenlyk wéderhouden. Wég mét geloof, én trouw; ‘t zyn deugden van der ouden Vergeeten’ vad’ren tyd, toen ‘t vólk wierd voorgezét Een’ schotel raapen voor wat lékkers, voor bankét.
[pagina 25]
Eigenbaat. Nu réken ik de kroon, én sépterstaf der landen Van Vrijekeur al op myn hoofd, én in myn’ handen, Nu myn vertrouwste vrind Bedróg gehouden voor Gemeenebést, bezit des Konings hart, én oor. Ondeugd. Maar ginder, dunkt me, zie ik Vleijery, myn’ vryster, Al huppelende op ons aankomen; zy moet byster Wél in haar’ schik zyn, die uitputster van myn’ jeugd.
III. Tooneel. Eigenbaat, Vleijery, Arglistigheid, Ondeugd. Eigenbaat. Wél Vleijery, van waar? zo dartel, én verheugd? Vleijery. Alleen om u de weet van myn geluk te geeven. De Koning heef tmy in Opréchtheids plaats verhéven. ‘k Bén eerste Staatjuffrouw der Koninginne, dóch ‘k Héb dés geen kleene dank te weeten aan Bedróg. Eigenbaat. Door wélke diensten zyt ge in ‘t kort zo hoog gereezen? Vleijery. De eer, die ‘k héb gehad van uw’ slaavin te weezen, Verstrékte my verdienste, én diensten. Dies, ô Prins, Is déze gunst aan u beweezen, my geensins. Vleijery. Maar wat was de oorzaak van ‘t afzétten van Opréchtheid? Eigenbaat. Haar’ groote inbeelding van zich zélve, óf liever sléchtheid, En botte stoutheid, én te mywaart zéker slag Van kwaâ bejégening, waar van ik myn beklag Deed aan den Koning, wyl Bedróg zyn’ zy bekleedde,
[pagina 26]
Die, ‘t breed uitmeetende, den Koning overreedde, Dat hy haar niet alleen afzétten, én verlóf Zou geeven, maar geheel haar bannen van het hóf, Gelyk ‘t gebeurd is. Vleijery. Dat gaat wél. ‘k Héb nu uw’ dóchter Schynheiligheid van doen. Waar is ze? Arglistigheid. Kwaadaard brógt ‘er, Dóch ongekleed, in ‘t hóf door een’ bedékte gang. Eigenbaat. Ik wénschte, dat zy wél vermomd was; want eerlang Is zy my lichtelyk hoognoodig. Arglistigheid. ‘k Zal wél maaken Aan Gódsvruchts kleed’ren door myn zoon Bedróg te raaken; Weest dés gerust, én laat sléchts alles op my staan. Eigenbaat. Wél; ondertusschen zal ik by de Infante gaan.
IV. Tooneel. Vleijery, Ondeugd. Ondeugd. Zo zyt ge nu Mêvrouw, én hoog in staat gesteegen? Niet waar? Vleijery. Ontstélt u dat? Ondeugd. Ja tóch. Vleijery. Waarom? Ondeugd. Van wégen
[pagina 27]
Onze onderlinge liefde; omdat ge, nu te hoog Gezéten zynde, van die vérre steilte ‘t oog Op my niet wérpen zult. Vleijery. Hoe? kénnen wy malkand’ren Dan eerst van héden, óf van gist’ren? Ondeugd. Maar ‘t verand’ren Van staat verandert het gemoed gemeenlyk ook. Eerampten zyn te récht geleeken by de rook, Dewyl zy de oogen der bezitt’ren straks verblinden. Hoe zoudt gy onder zo veel’ Jonkers kunnen vinden Een boontje, een dwérgje? Vleijery. Van gestalte zyt ge een dwérg; Maar van waardy een reus, een man, gelyk een bérg. Ondeugd. ‘k Vertrouw, dat u wéleer myn’ gaaven zo behaagden; Maar, sédert dat gy in ‘t getal der Kamermaagden Niet meer getéld wordt, én zo groot geworden zyt, Voegt u een grooter Heer. Nu raakt u Ondeugd kwyt. Vleijery. Gy hoont myn’ liefde door dit ongegrond vermoeden. Myne opgang, Ondeugd, zal onze onderlinge gloeden Tót voedsel strékken; want hoe hooger my ‘t geval In aanzien stélt, hoe meer ik Ondeugd minnen zal. Ondeugd. Is ‘t waar? zult gy me altyd beminnen? Vleijery. Tót myn stérven. Ondeugd. Steeds om my dénken? Vleijery. Nooit dat zoet geheugen dérven. Ik zweer het u mét eede; ay, uw’ jaloezy, Aanminnige Ondeugd.
[pagina 28]
Ondeugd. Uitverkooren’ Vleijery! Omhéls me, myn’ Gódin. Vleijery. Myn’ lust! Ondeugd. Myn’ hoop! Vleijery. Myn leeven!
V. Tooneel. Réchtvaerdigheid, Vleijery, Ondeugd. Réchtvaerdigheid. Wat zo! zy schynen aan malkanderen te kleeven. Zo, wakker, dat gaat wél, gelieven, boet uw’ lust; Zo, zo malkanderen onthaald, omhélsd, gekust. Een’ lompen jongen nóch te streelen, gy, die héden Zo hoog verhéven zyt! voorwaar ‘t zyn fraaije zéden Van de eerste Staatjuffrouw, dat past uitneemend wél. Maar ‘t is geen wonder, want zy steekt in ‘t zélve vél Van Vleijery: men kleede een’ sim in goude kleêren, Haar’ parten échter zal zy nimmermeer verleeren.
VI. Tooneel. Ondeugd, Réchtvaerdigheid. Ondeugd. Maar gy Bedilal, waar bemoeit ge u niet al méê? Waarom versteurt ge ons? Réchtvaerdigheid. Om het ampt, dat ik bekleê. ‘t Hófjufferschap, myn’ zorg, én opzigt aanbevolen,
[pagina 29]
Mag ongestraft zo gróf, én schaamteloos niet doolen. Zég dat aan Vleijery straks, als g’er wéder ziet. Ondeugd. Dan hébt gy ‘t minste wérk alhier ten hóve niet. Eén’ harderin kan wél op honderd schaapen passen. Maar zo één ménschlyk dier zou honderden verrassen, Schoon ze op haar pasten mét hén allen. Réchtvaerdigheid. Wél, gy zégt De waarheid lachchende: wie zyt ge? Ondeugd. Ik bén de knécht Van réênvanstaat. Réchtvaerdigheid. Maar hoe? Ondeugd. Als Proever, Schénker, Kamer- Bewaarder, Kamerling, Koetsier, Lakeij; bekwaamer Heeft zy ‘er geen. Ondeugd. Uw’ naam? Ondeugd. Al na het hém belieft, By wien ik dien, óf na ‘t hém allerbést gerieft. De Heeren, daar ik by gewoond héb, zyn verscheiden Van aard geweest, én ‘k héb my altyd laaten leiden Na élks goeddunken, om myn’ meesters niet te onvriend Te hébben. Réchtvaerdigheid. By wat vólk hébt gy dan al gediend? Ondeugd. Mijn eerste meester was een vrék, die zyns gelyken Nooit had gezien om zich mét schraapen te verryken. Maar die zo bézig was mét géld te zaam’len, dat Hy éndelyk ‘t gebruik van ‘t eeten heel vergat, En sturf van honger in het midden van zyn’ schyven.
[pagina 30]
Toen heette ik Spaarpót. Réchtvaerdigheid. Wél, toen kost ge daar niet blyven? Ondeugd. Wél deeglyk; want hy liet een’ zoon na. Séldremént! Toen ging ‘er tréflyk, dat was heel een and’re vént. Al, wat de Vader mét veel’ zórg in honderd dagen Vergaârd had, wist hy in een uur wél door te jaagen. De uitzuipers vólgden hém, als hondjes; wyl hy gróf, En groot verteerde, én voor een ieder open hóf, En tafel hield. Toen wierd ik Nob’le kwant geheeten. Maar toen hy énd’lyk wierd, verscheurd, én opgegeeten, Gelyk Actón, van zyne eigen’ honden, bén Ik van hém afgegaan, omdat hy niet een’ hén Meer voeden kon, ‘k laat staan, zich zélve, én my te spyzen, Gelyk voorheenen, mét faizanten, én patryzen. Réchtvaerdigheid. Waar kwaamt ge toen? Ondeugd. By een’ befaamdem Avekaat, Die mét twé wangen at; én die een’ zaak, hoe kwaad Ze ook was, ‘t zy die bestond in réchten, óf in feiten, Zo geestig voordoen, én wélspreekend kon bepleiten, Dat hy de weegschaal van Réchtvaerdigheid zeer vaak Deed héllen na ‘t gewigt van zyn’ gesleepen’ spraak. Zo kon zyn’ tong het goed’ verdraaijen, ‘t kwaad’ verbloemen. Réchtvaerdigheid. My staat ‘er iets van voor; hoe liet gy u toen noemen? Ondeugd. Vernuft. Réchtvaerdigheid. Ja, ‘t heugt me, dat gy waart in zyne dienst. Maar hoe verging ‘t hém? Ondeugd. Slécht, én dat op ‘t onvoorzienst.
[pagina 31]
Eén van zyn’ klanten, wiens prosés hy heel verbródde, En wien hy, om ‘t genót van de and’re kant, bedódde, Zyn’ styl misbruikende in zyn nadeel, nam een’ styl Van staal, én duuwde hém die in het hart, terwyl Ik aan zyn’ zyde stond, én ‘t aanzag. Ik aan ‘t rékken, Al wat ik rékken kon. Na die tyd héb ik Vrékken, Slampampers, Kaekelaars, én al dat goore goed De zak gegeeven. Nu dien ik ‘t Gejuffer. Bloed! Dat gaat plaizierig, daar kan zich een dienaar kwyten; Ik wou myn leeven mét zulk dienen wél verslyten. Nu kén ik ‘t kunsje, tróts de béste kamenier. Réchtvaerdigheid. Hoe wordt ge nu genaamd? Ondeugd. Nu heet ik Hoofsche zwier. Réchtvaerdigheid. Ja, Geilaard. ‘k Zie door dat vernissen; all’ die naamen Zyn fraaij verzierd, opdat ik niet zou kunnen raamen, Dat ge Ondeugd zyt. En gy durft komen, fiel, daar ik My vinden laat? Ondeugd. Och, ‘t is Réchtvaerdigheid! ik schrik! Waar bérg ik my! Réchtvaerdigheid. Gy zult uw’ straf nu niet ontvluchten. Ondeugd. Hélp, hélp, ik word vermoord. Hélp, hélp me.
CII. Tooneel. Wil, Eigenbaat, Ondeugd, Réchtvaerdigheid. Wil. Wat geruchten Beroeren dit Paleis? wie schreeuwde daar zo luid?
[pagina 32]
Eigenbaat. Zyt gy ‘t dienaar? Hoe? op hém de dégen uit? Réchtvaerdigheid. Mét réden. Ondeugd. Ik héb daar geen klein gevaar geloopen. Wil. Wat misdaad, om het mét den halze te bekoopen, Heeft hy begaan? Réchtvaerdigheid. Hy hoont me altyd, én overal. Ondeugd. Ik kénde u nooit. Réchtvaerdigheid. Zélfs hoont gy my in dat geval. Ondeugd. Bén ik gehouden élk te kénnen? Eigenbaat. Schoone dingen Voorwaar, om na het lyf van mynen knécht te dingen! Réchtvaerdigheid. Uw knécht is me onbekénd, Mêvrouw; maar ‘t gaat gewis, Dat hy gestraft moet zyn, omdat hy Ondeugd is. Eigenbaat. Wat! zoudt ge aan hoofsche zwier de naam van Ondeugd geeven! Een schoon bescheid! Wil. Gy weet de kunst van wél te leeven, En slaat gewéldig acht op ‘t Koninglyk ontzag. Réchtvaerdigheid. Ik draag my, als ‘t behoort. Wil. Hoe, voertge nóch de vlag? Réchtvaerdigheid. Mét hém te straffen zal zich ‘s Konings achting vésten.
[pagina 33]
Wil. Stél liever my de wét, én ‘t heele hóf ten lésten. Hardnékkige, die voor ontzag, nóch dreigen zwicht, Vertrék, én kom my noit wéêr onder het gezicht. Réchtvaerdigheid. O eeuw! ô zéden! daar Réchtvaerdigheid verstooten, En Ondeugd (wee, ô wee!) beschérmd wordt van de Grooten.
VIII. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Ondeugd. Eigenbaat. Mevrouw, verschoon me, ik héb myn’ dienaar maar een woord Te zéggen. Ondeugd, ga, én zég Bedróg zo voort, Wat u bejégend is, opdat hy ‘t, als de grootste Straatzonde, afschildere aan den Koning op het snoodste; En hén Réchtvaerdigheid van ‘t hof verbannen doe; Zo ‘t weezen kan, hy légg’ daar op mét zinnen toe, Dóch spreek Verstand niet aan, als in gewénschte luimen. Vlieg; ‘t is verbród, zo wy een oogenblik verzuimen. Wil. Prinsés, het is my leed, u dus te zien gehoond. Eigenbaat. En my, Mêvrouw, dat gy dés misnoegd betoont; Maar aangenaam, dat gy de goede zaak verdeedigt Van my verlaatene. Wil. Ik acht myn persoon beleedigd, Als gy beleedigd wordt. De liefde, die ‘k tót u In myne ziel voel, is zo hévig, dat ze nu Niet eerst gebooren meer moet heeten, maar voldraagen.
[pagina 34]
Eigenbaat. Waar méde wékte ik ooit in u dat wélbehaagen Te mywaarts? Wil. Door de kracht van uw’ verdiensten. Eigenbaat. Neen. Uw’ loutere genade, uw’ goedheid is ‘t alleen. Wil. Mêvrouw, ‘k misdeed my zélve, als ik my niet érbarmde Der onderdrukten, én de éléndige beschérmde; Dit is der édelen, der wélgeboor’nen pligt, En die ‘t verzuimt, begaat een’ misdaad van gewigt; Dus is hier maar gemeen bewys van gunst gebleeken; Maar u zoude ik misdoen, indien ik ‘t zo liet steeken. Neen, grooter’ proeven moet gy van myn’ liefde zien. Ik ga zo daadlyk na den Koning toe, by wien Ik licht bewérk, dat hy Réchtvaerdigheid verschaffe Een loon na haar’ verdienste, én de onbeschaamde straffe Ten spiegel voor alle and’re aan ‘t hóf, die licht uit nyd Misnoegd zyn, dat gy by ons in achting zyt. Vaar wél dan. Eigenbaat. Wilt ge om zulk een’ beuz’ling van my scheiden? Wil. ‘t Moet zyn, Mêvrouw; maar woudt ge een oogenblik sléchts beiden, Gy zult my wéderzien; ‘t is my de grootste pyn Der waereld lang van uw gezigt beroofd te zyn. Eigenbaat. My is ‘t geen minder smart u lang te moeten missen; Dus is myn vreezen, dat ge uw’ tyd licht mogt vergissen. Wil. Verban die vrees; ik bén hier aanstonds wéder. Ach! Dat ik niet eeuwig in uw byzyn weezen mag!
[pagina 35]
Eigenbaat. Kon dat zyn, óch! ik zou myn’ landen, én myn staaten Gewillig om ‘t bezit van dat genót verlaaten. Wil. Meent gy ‘t, Vórstin? Eigenbaat. Mêvrouw, ‘k meen ‘t érnstig, én ik zweer, Blyft gy in liefde, als ik, standvastig, nimmermeer Van hier te scheiden; maar mét u myn leeven te énden. Wil. Wat vreugdverlies, dat wy niet eer malkander kénden! Eigenbaat. Men haale ‘t tydverlies mét woeker in Nadézen. Wil. Myn vermaak! Eigenbaat. Myn’ wéllust! Wil. Nu Vórstin, ‘k Moet scheiden; want wanneer men toeft mét aan te klaagen. Betoont men weinig na geleeden’ hoon te vraagen. ‘k Vertrék dan; maar al ga ik mét myn lichaam, ‘k blyf Mét myne ziel. Eigenbaat. Ik vólg u mét myn’ ziel, én ‘t lyf Blyft hier térwylen om uw’ wéêrkomst af te wachten. Wil. ‘k Ga mét myn’ voet dan wég, maar niet met myn’ gedachten. Vaar wél.
[pagina 36]

IX. Tooneel. Ondeugd, Eigenbaat, Wil. Ondeugd. Mevrouwen, ik kom u uit ‘s Konings last Boodschappen, dat gy hém verbeidt, terwyl hy vast Op wég is, om u beide op déze plaats te spreeken, En om de hoon, aan u in my geschied, te wreeken. Eigenbaat. Zo weet zyn’ Majesteit reeds die bejégening? Ondeugd. O ja, Mêvrouw, ik héb, zo dra ik van u ging, Den Vórst ontmoet, wiens zy Gemeenebést bekleed’de; Hy had de tyding door ‘t verward gerucht alreede; Maar wou de omstandigheên uit myne mond verstaan; Zo dat ik kortlyk… Maar gins komt de Koning aan.
X. Tooneel. Verstand, Bedróg. in schyn van Gemeenebést, Wil, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Ondeugd. Verstand. Mevrouw, wat hoor ik, heeft Réchtvaerdigheid haar’ dégen Op uwen dienaar uitgetrokken? Eigenbaat. ‘k Bén verlégen, O Vórst, indien hy u de waarheid heeft gezeid.
[pagina 37]
Bedróg. Hoe, ‘t is een’ misdaad van gekwétste Majesteit, Het Koninglyk Paleis te ontheiligen. ‘t Is noodig, Dat gy ons niets verbérgt. Wil. Ik bén dés overboodig. Heer Broeder, ik héb zélf, in ‘t byzyn van Mêvrouw, Betrapt Réchtvaerdigheid, die haaren dienaar wouw Mét uitgetoogen’ zwaarde ombréngen hier ter stéde; Ook heeft zy ‘t niet ontkénd. Verstand. Is ‘t mooglyk! maar waar méde Verschoont zy zich? Wil. Zy houdt hardnékkig staande, dat Zy wél deede, én daar toe geen kleine réden had; Schoon zy nóch réden, nóch schynrédenen kon geeven. Verstand. Réchtvaerdigheid zo stout! Bedróg. Zy was altyd gedreeven Van een’ verkeerde geest, geneigd tót alle kwaad. Verstand. Zo scheen zy nooit voorheen. Bedróg. In haar’ geringe staat Wist zy haare aard misschien te ontveinzen, én verwénnen; Dit ééne stuk doet haar, voor ‘t geen zy is, érkénnen. Verstand. ‘t Is billig, dat zy voor het misdryf boete doe. Bedróg. ‘t Verbeuren van haar’ lyf, én leeven staat ‘er toe. Verstand. Van lyf, én leeven? Bedróg. De algemeene rust der landen
[pagina 38]
Vereischt, dat, die in ‘t hóf de ménschen aan durft randen Mét wapens, ‘t boete mét den lyve. Daar by zégt De zin der wétten van gastvryheid, én het récht Der vólken, dat een Vórst den vrémdeling moet wreeken, Dien zulk een’ hoon geschiedt. Maar wat hoef ik te spreeken, O Vórst; uw’ grootsheid spreekt door my, dat, die ‘t ontzag Des Konings breekt, de ziel verbeurd heeft, én den dag Onwaerdig is, opdat hier door de schélmen leeren Der Koningen ontzag mét dieper ontmoed eeren. Wén zulk een schélmstuk niet gestraft wierd na den eisch, Loopt ‘s Prinsen leeven zélf gevaar in zyn paleis. Verstand. Men vélle ‘t oordeel mét barmhartigen gemoede, En kom’ haar’ voorige verdiensten iets te goede. Dat zy in ballingschap voor eeuwig wérd gedoemd. Bedróg. Wie zal haar ampt bekleên? Verstand. Al, wie gy daar toe noemt. Wil. Wat dunkt den Koning van Mêvrouw Staatkunde, Moeder Van onze waerde gast. Voorzichtiger, nóch vroeder ***Weet ik niet ééne in ‘t hóf. Eigenbaat. Dat waar’ te groot eene eer Voor vrémdelingen. Verstand. Al verdient uw’ Moeder meer, Ik hoop, zy zal dit ampt niet weigeren te ontfangen. Eigenbaat. Speur onze érkéntenis op myn’ beschaamde wangen Veeleer, dan uit een’ reeks van woorden, na de kunst Geschikt, ô Koning, voor uw’ mild beweezen’ gunst. Bedróg. Ik had uw’ Majesyeit nóch wél wat voor te stéllen.
[pagina 39]
Zo ‘t haar behaagde. Verstand. Spreek; wy luist’ren. Bedróg. Al verzéllen Voorzichtigheid, én geeft de Vórsten in ‘t gemeen, Die boven and’re zyn gésteld; nóchtans is ‘t réén, Ja dikwils noodig, dat zy ‘t oordeel van verscheiden’ Gevoelens hooren, niet om zich te laaten leiden; Maar om het bést daar uit te kiezen: want, doordien De waarheid zich op ‘t nétste, én hélderste laat zien, Die in het licht komt door verschillendheid van meining, Zo zyn den Vórsten, niet tót nadeel, óf verkleining, Maar tót hunne eer, én hulp Raadsheeren toegevoegd; Daarom waar ‘t oorbaar, schoon de Vórst zich vergenoegt Alleen mét éénen, dat Heer Kwaadaard, wierd verkooren Tót twéde Raadsheer; want een Vórst moet ieder hooren. Verstand. Wierd hy niet aangehoord, gy zyt ‘er oorzaak van. Bedróg. ‘t Verand’ren past somtyds een wél voorzigtig man. Verstand. Wat inzigt is ‘er, dat u port my dus te raaden. Bedróg. Ik bén om de éngte, daar uw’ geest in is, belaaden; Dewyl die in ‘t gehoor van éénen Raadsheer veel Te weinig speelens heeft, om keurig, én geheel De waarheid van de schyn te schiften. Groote dingen Vereischen onderscheid van rédenkavelingen, Van voor- én tégenspraak, dus stélt een’ staat zich vast; Waarom den Koningen élk aan te hooren past. Verstand. Gy weet, hoe weinig my zyn’ rédenen vermaaken. Bedróg. Dénk ook, Heer Koning, dat heeldranken zélden smaaken; Hoewél zy noodig tót behoud van ‘t leeven zyn.
[pagina 40]
Verstand. Hy nadert aan de dood, die nadert aan ‘t fenyn. Wil. Het is gevaarloos, als ‘t gehandeld wordt mét oordeel. Verstand. Ik kan hém mét vermaak aanhooren, nóch mét voordeel; Want niets, als kwaade raad, gaf hy my immermeer. Eigenbaat. Wat schaadt het hooren? neem sléchts ééne proef, myn Heer. Raadt hy u kwaalyk, zyt gy zyne raad gedwongen Te vólgen? Verstand. Wél, ik zie, het wordt my opgedrongen Door uwe rédenen, aanminnige Vórstin, En de uwe, ô Zuster. Heer Gemeenebést, ‘k begin Mét u van meining ééns te worden, én ik réken Het raadzaam, dat een Vórst élk één moet hooren spreeken. Hy kom’ ten hóve. Gy, vergunt my alle bey, Mévrouwen, dat ik u in uw vertrék geley. Eind van het twéde Bedryf.
[pagina 41]

Dérde Bedryf. Eerste Tooneel. Arglistigheid, Wil. Arglistigheid. Is ‘t waar, Mêvrouw Infante, én mag ik het gelooven, Dat gy myn’ Dóchter de eer van uw bezoek geeft, boven De gunst, die ‘k éven zo ontfang van ‘s Konings hand, Dat ik…. Wil. Wy achten haar’ verdienst, én uw verstand Meer eer waard; gaan we in haar vertrék. Arglistigheid. Zy komt ons tégen.
II. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Arglistigheid, Ondeugd. Eigenbaat. Déze al te groot eene eer, Mêvrouw, maakt my verlégen, En schaamrood. Wil. Myne lieve aanminnige Vórstin, Onmoog’lyk, als ik u moet missen, dat ik in Het leeven blyf. Gaaft gy tóch diergelyk een téken Van uw’ wéêrliefde.
[pagina 42]
Eigenbaat. Ach Mêvrouw! ‘k bén zo ontsteeken In uwe liefde, dat uwe oogen uit de myn’ Licht leezen kunnen, hoe myn hart gestéld moet zyn. Wil. Wat vreemder liefde van twé vrouwen tót malkander! Eigenbaat. En die zo hévig! wat zal ‘t oogwit zyn? Wil. Geen ander, Dan steeds te minnen, én wanhoopend te vergaan. Eigenbaat. Ik wanhoop niet, maar ‘k vrees, én myne vrees groeit aan Mét myne liefde. Ach, ach, ik voel myn hart van binnen Door ‘t vreezen koel, als ys, als vuur, door ‘t minnen. Wil. Gy vreest? Eigenbaat. Gy wanhoopt? Wil. Ja, ik wanhoop, én mét réên: Waar wil ‘t mét onze liefde, eilaas! waar wil het heen? Maar gy, waar voor hébt gy te vreezen? Eigenbaat. Voor uw’ tooren. Wil. ‘k Héb u tót heerscherés van myne ziel verkooren; Wat vreest ge dan? Eigenbaat. Helaas! Wil. Gy zucht? wat schort ‘er? zég Wat hapert ‘er? Ondeugd. Ho, ho, zy heeft het spék al wég.
[pagina 43]
Arglistigheid. Hy légt zyn vuur by ‘t stro, ‘t gaat wel. Ik zie ‘t al branden. Wil. Gy zwygt. Eigenbaat. Eigenbaat. Een’ doodsche vrees bevriest myne ingewanden: Ik durf niet spreeken. Wil. Spreek. Hoe moogt gy myn geduld Zo tergen? Eigenbaat. Ach! ik vrees, dat gy my haaten zult, En dat myn goed geluk zal mét myn’ naam verand’ren, Zo ik me ontdék, Mêvrouw. Wil. Wy dienen dan malkand’ren Wat bét te kénnen. Hoor, gy zyt dan, wie ge zyt; Ik zweer u heiliglyk, dat inzigt; tyd, nóch nyd Uw’ schoonheid, én verdienst zal uit myn’ ziel verdryven; Maar dat ik de uwe, én gy de myne altyd zult blyven. Eigenbaat. Aanschouw my dan, Infante, aanschouw my wél, én kén Uw’ trouwen dienaar. ‘k Schyn wat anders, dan ik bén. Om onbekénd by u, myn’ schoone, te verkeeren Héb ik my zélf verkleed in vrouwelyke kleêren, En mét de valsche naam bepronkt van Réênvanstaat; Maar ‘k bén een man, Infante, een man! ‘k heet Eigenbaat. Wil. Gy Eigenbaat, myn’ vreugd! myn’ hoop! myn’ ziel! myn leeven! Wat wondere oorzaak heeft u hérwaarts aangedreeven? Eigenbaat. Myn’ liefde, ontsteeken aan uw’ schoonheid, sint de faam De waereld over die verspreide mét uw’ naam.
[pagina 44]
Wil. Wat zie, wat hoor ik! én wat héb ik meer te wénschen! Nugy, myn’ zielzon, die ik boven alle ménschen Bemin, myn liefde kroont mét uwe wédermin. Arglistigheid. Zie voor u; ginder komt Mêvrouw de Koningin.
III. Tooneel. Deugd, Wil, Eigenbaat, Arglistigheid. Deugd. Infante. Wil. Wat belieft Mêvrouw? Deugd. Ik héb u zaaken Te ontdékken van gewigt, én die ons beide raaken. Wil. Wanneer? Deugd. Zo daadelyk. Wil. Mêvrouw, ik bén gereed. Tegen Eigenbaat. Prinsés, verschoon me, ik moet vertrékken, ‘t is my leed; Maar in uw byzyn zal ik my wéêr straks vervoegen. Eigenbaat. Gy kunt gebiên. ‘t Moet my, gelyk ‘t schikt, genoegen.
[pagina 45]

IV. Tooneel. Eigenbaat, Ondeugd. Eigenbaat. Kom, Ondeugd, doe nu, ‘t geen ik u gezeid héb, haal Nu voort myn’ baggen, én juweelen altemaal; De diamantering, de paerlen, én péndanten, De groote booten, én de mindere karkanten; Ik wil die schénken aan Mêvrouw de Infante. Ondeugd. Heer, Bédénk u; zo veel schat te spillen! nimmermeer Zyt gy zo mild geweest; hébt gy uw’ naam vergeeten Door uwe liefde? gy zyt Eigenbaat geheeten. Eigenbaat. Ja, ‘k weet wél, wie ik bén, én wat ik aanvang; ‘t géld Wordt niet verspild, ‘t geen door een lieffelyk gewéld De harten inneemt. Neemt de Infante Wil, betoverd Alreê door myn gevley, ‘t geschénk aan, ze is veroverd; Dan wordt die schade mét tiendubb’le winst vergoed/ Zy heeft, bedroogen door haar’ broeder, land, én goed, En staat, én magt aan hém onnozel wéggegeeven; ‘k Zal mét haar toestaan wéêr die réchten doen herleeven; In stérke handen wordt de zwakste réden stérk. Dit is myn’ liefde alleen, dit is myn oogemérk. ‘k Bemin in haar my zélf, het ryk, haar’ magt, én schatten, Geen schooner liefde op op éd’le zielen kan vatten. Wét, wég mét hartzeer, wég mét zuchten, én geklag Om yd’le schoonheid, wég, ‘t is dwaasheid. Nacht én dag Op rykdom doelen is récht wys zyn. ‘t Zyn ontzinden, Die hunne rék’ning niet by hunne liefde vinden.
[pagina 46]
Nu ga, én maak, dat gy hier aanstonds wéder zyt; Daar komt heer Kwaadaard aan.
V. Tooneel. Eigenbaat, Kwaadaard. Eigenbaat. Heer Kwaadaard, ‘k bén verblyd, Dat ik u wéder in uw eerampt zie gezéten. Kwaadaard. Ik héb het uwer gunste alleenlyk dank te weeten. Eigenbaat. My, Kwaadaard? Kwaadaard. U alleen, Mêvrouw; de Koning heeft, Toen ik hérsteld wierd, my gebóden, ‘k zou beleefd U dés bedanken, én ontvouwen, wélke pynen Hy om uw’ schoonheid lydt, waar aan hy moet verkwynen, Zo gy zyn’ liefde niet mét wéderliefde loont: En ik héb hém beloofd te maaken… Eigenbaat. Zwyg, gy hoont Myne onbevléktheid, én gy kwést myne eerbaare ooren. Kwaadaard. Mêvrouw, een Koning… Eigenbaat. Al uw poogen is verlooren, Durft gy op my iets onbetaamelyks vermoên. Kwaadaard. Mêvrouw, ik dacht u een’ byzond’re dienst te doen. Gy zyt behoeftig, én een’ schoone vrouw; hy Koning, Verliefd, én mild; gy kunt hém anders geen belooning, Als liefde, geeven voor zyn’ gunsten, én vindt vreemd,
[pagina 47]
Dat myn’ verpligting deel in die verliefdheid neemt. Om u belang daar door te vórd’ren! wie kan ‘t vatten? Eigenbaat. Die meerder acht haare eer dan kroon, én staat, én schatten. Kwaadaard. Veins dan ten minsten. Eigenbaat. Neen; ‘k wil weezen, die ik schyn. Om opgehulpen, niet om onderdrukt te zyn, Bén ik berooide aan dit befaamde hóf gekomen. En wierd my, ‘t geen me alleen nóch ov’rig is, benomen, Myne eer! Ja zo een’ schyn van oneer sléchts…. Kwaadaard. Vórstin, Waarom versteurt gy, óf ontstélt ge u. Vier zyn’ min Wat bóts, óf sla die af; maar maakt hém wél te ontfangen. Hy zéndt me aan u vooruit, én zal straks, vol verlangen, Hier zélf zyn, om uit my uw’ meining te verstaan. Is uw believen dan…. Maar ginder komt hy aan. Wat zal ik zéggen? Eigenbaat. ‘k Wil ‘t mét wélberaaden’ zinnen Eerst overléggen; hélp me, Kwaadaard, gaan we binnen.
VI. Tooneel. Verstand alleen. Ik, hémelsche afkomst in een’ ménschelyke stand, Die, dryvende op de snélle schachten Van onnaspoorbaare gedachten, Vlieg boven ‘t hél gestarnte, én mét een’ stoute hand ‘t Uitspansel meet, vind me in eene éngde naauw bevangen, En blyf in de omtrék van een minlyk weezen hangen.
[pagina 48]
O schoone Réden! myn’ beminde Réênvanstaat! Zie, hoe Verstand wordt opgetoogen! Wat uw’ verdiensten al vermoogen! Aanschouw, myn heil! myn hoop! myn heul! myn toeverlaat! Aanschouw ééns, hoe Verstand belydt niet meer te weeten, Dan zyn begrip uw’ waerde is magtig af te meeten
VII. Tooneel. Verstand, Goedaard. Goedaard. Myn Koning. Verstand. Wat is uw begeeren? Goedaard. ‘k Vind me uit pligt Gepérst, om u een’ zaak te ontdékken van gewigt. Verstand. My raakende? Goedaard. Daar ligt uw’ wélvaart aan gelégen; Want hier in ‘t hóf zyn uw’ verachtste slaaven tégen U opgestaan, ô Vórst; uw’ lusten, die gy in De toom niet houdt; zo dat een’ vreede dwinglandin, Met hén in eedgespan, zal op uw’ troon geraaken, Ten zy ge ‘er in verziet, én tót een slaaf u maaken. Verstand. Wie is die dwinglandin? Goedaard. Ként gy haar niet? Verstand.
[pagina 49]
Ik héb haar nooit gezien myns weetens. Goedaard. Ként gy Réên- Vanstaat niet? Verstand. Is by u een’ dwinglandin die schoone Prinsés? en wilt gy, dat ik, als verraaders, hoone Myne onderdaanen, myn’ getrouwe zinnen, die ‘t Behulp zyn, dat ik haar’ bekoorlykheeden zie, En kénn’ haar’ waerde mét opmérking? Durft gy noemen Wéêrspannig, die my doen de grootste dienst, én doemen, Die my, én myne smaak invólgen? Goedaard. ‘s Kranken lust, Is zy hém schaad’lyk, moet wéêrstaan zyn, niet gebluscht. Verstand. Bén ik dan krank? Goedaard. O ja, ter dood toe; dés hoe minder Gy uwe ziekte voelt, vrees dés te meerder hinder. Uw’ nieuwe liefde is een’ besméttelyke kwaal, Die stil, verraadelings mét haar’ vergifte straal In de éêlste deelen in zal kruipen van uw’ Staaten; En daar verand’ren ‘t bloed van uwer onderzaaten Geneegenheid. Men hoort alreede in ‘t openbaar Elks klachten. Wordt gy ‘s vólks misnoegen niet gewaar? Verstand. Hy schrikke vry, die my vermeer’lyk durft bestraffen. Goedaard. Dit middel, in de plaats van raad voor ‘t kwaad te schaffen, Is al te vinnig, én verbittert het veel eer. De onfeilb’re wég om dat te heelen is, myn Heer, Alleen sléchts de oorzaak wég te neemen. Al het smaalen Zal eyndigen, als gy de driften zult bepaalen Van uw’ verdwaasde liefde. O Koning, het fenyn Der tong verliest zyn’ kracht op die onnozel zyn.
[pagina 50]
Verstand. Wilt gy me, omdat het vólk myn’ liefde schynt te wraaken, Dan onderdaanig aan myne onderdaanen maaken? Goedaard. Dés vólks geneegenheid is de allerstérkste wal, Die ‘s Vórsten staat beschérmt. Verstand. Wy achten niet mét al Van ‘t volk gehaat, óf van het vólk bemind te weezen, Gansch niet; wanneer my sléchts myne onderdaanen vreezen.
VIII. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Goedaard. Kwaadaard. Ik héb uw’ last verricht, ô Vórst. Verstand. Wat bréngt gy my? Kwaadaard. Niet zékers; maar nóchtans veel hoops. Verstand. Wat antwoord zy? Kwaadaard. Ze is arg, én loos; zy maakt de toornige, de schuuwe, Als alle vrouwen in dat voorval; zy heeft uwe Geneegenheid, én dienst verworpen; dóch bekleed Haar afslaan mét een glimp van eerbaarheid. Zy weet, O Vórst, dat vrouwengunst na weig’ren, én verlangen Veel aangenaamer is, als die wy straks ontfangen. Goedaard. Verlaat ge, ô Koning, de onvergankb’re schoonheid van Vrouw Deugd voor een’ gemaakte, én broosche schoonheid dan? Acht gy, die u veracht? Kwaadaard. Onnoz’le! ként gy ‘t veinzen, Nóch ‘t hédendaagsch gebruik der vrouwen niet? zy deinzen
[pagina 51]
Al willen zy vooruit; zy schynen koel, als ys, Al branden zy, als vuur. Goedaard. Heel wél, blyf gy dan wys. Het zy zo. Maar Verstand zou die zyne eeden breeken? Zyn’ trouwe gemaalin van zyne trouw versteeken? Kwaadaard. Gy doet my lachchen. Uit wat hoek haalt gy dat woord Van trouw? Ik héb het in veel’ jaaren niet gehoord. ‘t Is by ‘t gemeene vólk nóch liever niet uitgeschooten; Maar ‘t is voorlang al uit de mode by de Grooten. Goedaard. Wat durft gy zéggen, dat de trouw geen Koning past? Kwaadaard. Als in eens Konings hart een’ stérke neiging wast Tót Réênvanstaat, is hy aan eed, nóch trouw verbonden. Goedaard. Zo steunt die neiging wél op góddelooze gronden. Kwaadaard. Niets is onrédelyk, indien de Vórst het pryst, En goed vindt. Goedaard. ‘k Sta ‘t u toe, wanneer gy my bewyst, Dat hy niet dwaalen kan. Kwaadaard. Een Vórst kan alle dingen. Goedaard. Hy moet al, ‘t geen hy kan, niet willen; maar bedwingen Zyn’ tógten, én…. Verstand. Gy hébt genoeg gezégd; zwyg stil. Goedaard. Niet half genoeg, óf ‘k bén niet wél verstaan. Verstand. Ik wil, Dat gy geen énkel woord meer spreeken zult. Myn zinnen
[pagina 52]
Verschillen al te veel van de uwe; én zyn te winnen, Nóch om te zétten. Goedaard. Ach, Heer Koning! Verstand. ‘k Neem ‘t voor boon, Zo ge iets meer zégt. Goedaard. Myn Vórst… Verstand. Is ‘t lyd’lyk! Goedaard. Groote Góôn! Verstand. Wat ‘s dit? ontziet ge u niet dus onbeschaamd myn’ tooren Te térgen? ga, vertrék; ik wil u zien, nóch hooren.
IX. Tooneel. Verstand, Kwaadaard. Verstand. Wat trótzer stoutheid! wat bejégening! Kwaadaard. Hy neemt Een’ groote vrijigheid, al dunkt het my niet vreemd. Verstand. Dunkt u niet vreemd, dat my myn knécht de wét wil geeven? Kwaadaard. O neen, hy vindt zich in het Hóf zo hoog verhéven, En by de Koningin in die vertrouwlykheid, Dat hy ter naauwer nood den Koning onderscheidt Van de onderdaanen; ja zich meester waant te weezen Van ‘t gansche ryk, zo dat hém de allergrootste vreezen. Verstand. Wat zégt gy?
[pagina 53]
Kwaadaard. Ik bén maar een’ wéêrgalm van de praat, Die nu ten hóve, én by een’ ieder ommegaat. O Vórst, indien gy hoorde al ‘t schémpen, én verachten Van uw gezag, gy kreegt licht wondere gedachten. Dés zwyg ik liever. Maar, Heer Koning, ‘t gaat gewis, Dat nu de Koningin alreê verwittigd is, Hoe gy hém hier zo straks gehandeld hébt; om saamen Wéér nieuwe midd’len uit te vinden, én beraamen, Dat gy, bevrédigd, hém wéêr invólgt. Gy zyt goed; De Koningin vermag zeer veel op uw gemoed, En hy op ‘t haare; al, wat zy ooit door uw vergunnen Bezat, bezit hy méde, én zou zich zélven kunnen Tót Koning maaken; want de Grooten al te saam Ontzien hém meer, als u; de naam alleen, de naam Ontbreekt hém, anders niet. Verstand. Ik zal die magt wél snuiken; En die verhéven’ plant zeer haastig néêr doen duiken, Dat zy myn’ grootscheid niet beschaduwe. Die hoon, Heer Kwaadaard, zal my niet gebeuren. Eene kroon Van saamgehéchte, én afgehouwen’ slaapkruidknóppen Is ‘t waerdigste sieraad van Koninklyke kóppen.
X. Tooneel. Verstand, Deugd, Kwaadaard. Kwaadaard. Daar is de Koningin. Verstand. Zy is alleen, én schynt Bedroefd. Hoe is ‘t, Mêvrouw? my dunkt, dat ge u verkwynt. Deugd. Mét réden. Ach myn Vórst! myn man! ten zy eene and’re U ziel bezit, én ik van réde bést verand’re, Héb médelyden.
[pagina 54]
Verstand. Spreek, waar zucht gy om? wat is ‘t, Vórstin? Deugd. Ach! houdt ge u nóch, als óf gy ‘t niet én wist? Verstand. ‘k Versta u niet. Deugd. Helaas! gy wilt niet. Verstand. Stél uw’ zinnen Gerust; begeert gy iéts? Deugd. Dat gy my zult beminnen. Verstand. Hébt gy geen blyken van myn’ liefde in overvloed? Deugd. Wéleer gehadt; nu heeft een’ nieuwe minnegloed Uw hart, én harsens al te éléndiglyk veroverd. En Réênvanstaat uw mét haar schynschoon zo betoverd, Dat gy Opréchtheid hébt gebannen uit uw hóf; Dat gy Réchtvaerdigheid, die mét zo groot een’ lóf Haar ampt bekleed’de, dat, tót hartzeer aller vroomen, Ter liefde sléchts van Réênvanstaat, hébt afgenomen: Is dat geneegenheid tót Deugd, myn Vórst, dat gy Die booze, én listige Staatkunde, én Vleijery, Die onbeschaamde hébt gestéld in dier Héldinnen Eerampten? heet dat liefde? ach! is dat Deugd beminnen? Dat al de raad van uw’ getrouwe Goedaard wordt Verworpen? Kwaadaard. Zeide ik ‘t niet? nu ziet gy, waar ‘t haar schort. Deugd. Ja, dat gy éndlyk uit uw byzyn hébt gebannen, Als was hy afgezét, die spiegel aller mannen. Kwaadaard. Daar hébt gy ’t uitslót; al dat kérmen, én geween,
[pagina 55]
Al dat gewéld geschiedt om zynent wille alleen. Verstand. ‘t Is al te waar; kom, gaan we; ik kan ‘t geduurig klaagen, Die schaamt’looze overlast van Deugd niet meer verdraagen. Deugd. Gaat gy zo heenen, wreede? ontrouwe, gaat gy wég? Verlaat gy Deugd? veracht ge al, wat ik doe, óf zég?
XL. Tooneel. Deugd alleen. Verstand, waar is uw’ trouw gebleeven? Wat dartele geneegenheid Heeft u zo vérr’ van my, én van uw’ pligt verleid, Myn’ hoop! myn’ troost! myn ziel! myn leeven! ’t Is uit mét Deugd, ‘t is al verlooren Mét my rampzalige, ach! ach! ach! Mén lacht mét myn geween, mén spot mét myn geklag. Deugd wil men langer zien, nóch hooren.
XII. Tooneel. Deugd, Schynheiligheid. Schynheiligheid. De Hémel troost u, ô bedrukte Koningin. Deugd. Helaas! wie zyt ge, die nóch eenig deel neemt in Myn’ rampen, én u toont mét myn verdriet bewoogen? Schynheiligheid. ‘k Bén Gódsvrucht, die my aan de waereld héb onttoogen, En leef in wildernisse, én éénzaame woestyn, Myn’ schuilplaats, daar ik nóch wél zou gebleeven zyn, Om zo veel’ boosheid, als hier omgaat, niet te aanschouwen, Ten waar’ my éndelyk myn’ pligt had voorgehouwen, Dat ik noodzaaklyk, tót myns évennaasten nut, Moest oeffenen myn’ liefde, als zynde alleen de stut
[pagina 56]
Van ‘t wéldoen, én de grond van alle goede wérken, Toen ik uw ongeluk, Vórstin, begon te mérken. Deugd. Hoe? heeft men dan alreê verspreid door al de Staat Wat hier in ‘t hóf, én by ons Grooten ommegaat? Schynheiligheid. Neen, niemand weet ‘er af. Deugd. Maar gy, die, als vergeeten, Leeft in de waereld, hoe komt gy dit tóch te weeten? Schynheiligheid. De Hémel zélf heeft my dit alles naakt ontdékt. Ik weet, hoe zich Verstand, uw Egemaal, bevlékt, En door een’ heete drift, vol van uitspoorigheeden, Zyn’ trouw verwaarloost, én bezwooren’ huuwlykseeden. Deugd. Zo veel vermag die Réênvanstaat. Schynheiligheid. O neen, Mêvrouw. Eene yd’le schoonheid, én zo licht verganklyk zou Die uw gemaal Verstand, wiens hémelsche gedachten De hoogste wonderen bevatten, én betrachten, Zo vér verrukken? Neen, hy moet door tovery, En zwarte kunsten zyn geraakt in raazerny; Want anders wist hy haast de waerde van u beiden, Haar’ nietigheid van uw’ verdiensten te onderscheiden. Deugd. Nóch is ‘t my niet bewust Maar hoort de Hémel na aanhoudende gebéden, Na vasten, tuchtigen, én and’re plégtigheeden, ‘k Vertrouw dan vast op zyn’ genade, dat ik al, Wat uwe ramp betréft, daar door verneemen zal. Want nimmermeer verliet de Hémelsche genade
[pagina 57]
Den ménsch, die op haar hoopte, én met haar ging te raade. Deugd. Ik wil dan hoopen, dat het énd van myne pyn Om uw’ gebéden my niet zal geweigerd zyn. Uw’ woorden, die my in de droeve zinnen speelen, Vriendin, beginnen reê myn’ wonde in ‘t hart te heelen, En geeven aan myn’ ziel alreê verlichtenis Door hunne klank, die my gelyk een’ Gódspraak is. En, blyf hier wat, verlaat my niet in déze tyden, Hébt gy, gelyk ‘t behoort, opréchtlyk médelyden; Want, Gódsvrucht, als men u alleenlyk hoort, óf ziet, Dan smélt ons hartzeer, dan vermindert ons verdriet. Schynheiligheid. Hoe? wie bén ik, Mêvrouw? my zo veel eer te toonen… Deugd. ‘t Is billig uw’ verdienst mét meerder eer te loonen, Uw nédrig kleed bedékt een’ hooge, én groote geest. Schynheiligheid. Hier onder is, helaas, niet anders ooit geweest, Als de ongeachtste wurm, die de aarde ooit heeft gedraagen. Deugd. Uw’ zédigheid verheft uw’ waerde door ‘t verlaagen. Schynheiligheid. ‘k Bén zo beschaamd, dat ik geen antwoord geeven kan. Deugd. Ay, geef tóch antwoord, dat gy nóch zo yling van Het hóf niet scheiden zult, én doe de dikke névels Van zo veel zielverdriets, én meer gevreesden évels Opkaaren; gy alleen zyt magtig zulks te doen. Schynheiligheid. U af te slaan, Mêvrouw, zal ik my wél verhoên; Want myne pligt, én eer is u gehoorzaam weezen. Deugd. Dit antwoord troost myn’ ziel, als van de dood verreezen. Schynheiligheid. Maar ‘t is hoognoodig, dat ik na de Témpel ga,
[pagina 58]
Opdat de Hémel ‘t oog’ mét meer genade sla Op uwe zuchten, wén die mét gewyde zielen Van Priesters zyn gestérkt, daar zy voor ‘t outer knielen, En onder het geluid van hémelsch maatgezang Hunn’ heilige gebéen opóff’ren, in de drang Van veel’ boetvaerdigen, die zich mét schérpe zweepen Het lichchaam tuchtigen door duizend géselstreepen, En duizend straamen bloeds; want ‘s Hémels gramschap moet Men lésschen mét een’ stroom van zondig ménschenbloed. Deugd. Zien wy u haast wéêrom; Schynheiligheid. Ja, ‘k zal niet lang vertoeven. Deugd. Opdat vertrouwen zal ik my wat min bedroeven, En uwe wéderkomst afwachten mét geduld. Schynheiligheid. Ja, Ja, ga heen; gy weet niet, hoe gy vaaren zult. De eenvoudige, hoe licht is zy in slaap te wiegen! Hoe laat zy zich door schyn van vroomigheid bedriegen! Hoe weinig weet zy van de hédendaagsche zwier! Zy is nóch wonder wél getroost op haar’ manier. Wat kan ‘t vooroordeel van ons vroom, én heilig leeven Gezag, én voordeel by de onnoz’le ménschen geeven! O! die zo veinzen kan, krygt alles na zyn wil! Het gaat heel tréflyk. Maar wie komt daar ginder, stil.
XIII. Tooneel. Bedróg, Schynheiligheid. Bedróg. Daar is Schynheiligheid, myn’ Zuster; nooit te vooren Heeft zy me dus verkleed gezien. Ik moet ééns hooren, Of zy me ként, én óf zy geestig speelt voor mom.
[pagina 59]
Wél, Juffrouw Gódsvrucht, wat gaat hier ten hove al om? Hier voegt wat anders, dan steeds Paternósters leezen. Schynheiligheid. Altyd is wéldoen wél, gelyk het plag voordézen. Bedróg. Maar alles heeft zyn’ tyd. Nu voegt ons toe te zien Mét aandacht, hoe men land, én lieden zal gebiên. Schynheiligheid. Och Broeder, ja; maar om de tydelyke ryken Behoort men ‘t hémelsch, daar alle inzigt voor moet wyken, Niet in de wind te slaan. Réchtvaerdigheid, gepaard Mét Gódsdienst, maakt ons hier een’ hémel op déze aard. Bedróg. Gy speelt uwz ról zeer wél. Schynheiligheid. Och wou de Hémel geeven, Dat ik myn ról wél speelde in dit verganklyk leeven! Want onze ról is, dat wy trachten wél te doen. Bedróg. ‘k Zég, dat gy béter veinst, als iemand zou vermoên. Schynheiligheid. Ik veinzen? ik? Bedróg. Ja, gy. Schynheiligheid. Och, kwam in myn’ gepeinzen Een énkel ydel woord te spreeken, ‘k zwyg te veinzen, Of liegen, de aarde zoude opspalken, vrees ik, én My straks inzwélgen. Bedróg. Weet, vriendin, dat ik u kén, En uwe naam; gy zyt Schynheiligheid geheeten. Schynheiligheid. De droes! hoe pikken komt de kaerel dat te weeten? De Hémel wil het hém vergeeven, die my dus Durft last’ren. Bedróg. En gy gaat voor mom.
[pagina 60]
Schynheiligheid. Zwyg stil, sus, sus; Bezondig u niet, ik voor mom! wat ydelheeden! Bedróg. ‘t Zyn Gódsvruchts kleederen, die u het lyf bekleeden. Schynheiligheid. Mét réden, want ik zélf bén Gódsvrucht. Bedróg. Neen, Bedróg Uw broeder heeft haar die van daag ontstolen. Schynheiligheid. Och! Ik kén Bedróg niet, én ‘k héb in de waereld broeder, Nóch zuster; waarlyk, Heer. Bedróg. Hoe gaat het mét uw’ Moeder? Schynheiligheid. Zy is lang overléên, de onnoz’le vrouw. Bedróg. Zy leeft, Is hier aan ‘t hóf, én heet Arglistigheid; maar heeft De naam van Staatkunde; én één’ van haar Speelgenooten Is Juffrouw Vleijery, die niet, als mét de Grooten, Meer omgaat, sint dat zy bekleedt Opréchtheids plaats’, Dat bochch’lig dwérgje is ook één van uw’ kameraads. Schynheiligheid. Wie? Bedróg. Ondeugd. Saamen zyt gy hier in ‘t hóf gekomen, Mét uwen Heer; de Infante is op hém ingenomen Met liefde; élk één meent hém een’ vrouw, én Réênvanstaat Te zyn; maar ‘t is een man, zyn’ naam is Eigenbaat. Schynheiligheid. Och! ‘t is met ons gedaan! Bedróg. Maar wil u niet ontstéllen.
[pagina 61]
Al, ‘t geene ik zég, geschiedt maar, om u wat te kwéllen. Schoon dat ik bén Bedróg uw broeder, ‘k wil u niet Bedriegen. Schynheiligheid. Gy Bedróg. Bedróg. Ja, Ja. Schoon gy my ziet In déze kleed’ren, ‘k bén Bedróg, ik bén uw’ broeder, Die, dus vervórmd door hulp, én raad van onze moeder, De hékken héb in ‘t hóf verhangen; Vleijery, En haar in staat gebragt. Schynheiligheid. Ja wél, daar geeft gy my Het leeven wéêr. Waarom begont gy…. Bedróg. Niet te teemen. Waarom, óf hoe, óf wat. Maar kort besluit te neemen, Hoe wy de Koningin nu lókken in de val Mét Goedaard. Schynheiligheid. ‘k Weet een’ vond, die ik u zéggen zal. De Koningin vertrouwt op my, als op een heilig; En ik héb overlégd… Maar zyn wy hier al veilig? Bedróg. Neen. Niemand wacht zich naauw genoeg voor ‘t Hófgezin. Wy zyn veel veiliger in myn vertrék. Treed in. Eind van het dérde Bedryf.
[pagina 62]

Vierde Bedryf. Eerste Tooneel. Wil, Arglistigheid in schyn van Staatkunde. Wil. Hoe? is dan Eigenbaat uw zoon niet? is het mooglyk? Arglistigheid. O neen, hy veinsde ‘t maar te weezen, wyl hém hooglyk Daar aan gelégen was, dat hy zo wél zyn’ staat Daar door verbérgde, als door het vrouwelyk gewaad. ‘k Bén zyn’ slaavin, én acht het my groote eer te weezen Te moogen dienen, wien mét sidderen, én vreezen De grootste van ‘t Heelal bewyzen diep ontzag. Hy, aller Vórsten Vórst, ziet nédrig dag op dag De hoogste Kroonen, én de koninklykste Zielen Zich voor hém buigen, en in ‘t stóf der aarde knielen. Hy overdékt het land mét légers, hy de Zé Mét schépen, hy alleen maakt oorlóg, hy maakt vréê. Wil. ‘t Gerucht zyns eernaams, dat de Faam mét honderd tongen Niet uit kan spreeken, had myne ooren naauw doordrongen, Of ‘t ondergroef myn hart in ‘t heimlyk, als een’ myn Doorgraaven wordt; ‘k bevond me al toen verliefd te zyn. Arglistigheid. ‘k Bén bly, dat gy bemint, die zyns gelyk in waarde, Nóch in beminlykheid, nóch schoonheid heeft op aarde; Zo dat uw’ liefde niet te hoog kan gaan, nóch vér. Hém eeren zélfs de Góôn. Heeft niet Gód Jupitér ‘t Genot van Danaë in schyn van gulde régen Alleenlyk door de gunst van Eigenbaat verkreegen? Bemin hém vry zo zeer, als gy beminnen kunt: Naardien het u zyn’ waarde, uw’ jeugd, én schoonheid gunt.
[pagina 63]
Wil. Zwyg stil; houd op, houd op myn’ Minnaar zo te pryzen, ‘t Geen myne vlam te fél in de aderen doet ryzen. Stook die niet aan. ‘k Verteer, ik smélt. Ach ze is te zwaar! Doe eerder, doe uw bést (hoe maagdeschaamte, waar Zyt gy gebleeven? dat geen inzigt kan verhind’ren Myn’ nood te klaagen) doe uw bést myn’ vlam te mind’ren Mét my te troosten door ‘t bekoorelyk gezigt Myns lieven Afgóds. Arglistigheid. ‘k Ga, Mêvrouw, én weet myn’ pligt.
II. Tooneel. Wil alleen. Heeft u de Hémel uitverkooren Tót oogwit van myn’ min, aanminnige Eigenbaat, Waarom is niet mét één beschooren, Dat ik, mét u veréénd, leeve in geruster staat? U lieven, hooren, zien, helaas! én niet genieten! Wat minnend hart zou ‘t niet verdrieten? Ach! ach! ‘t is zéker, dat ik stérf, Zo ‘k haastige verkwikking dérf. Is myn verliefdheid klaar gebleeken, Zo haast ik uwe naam verstaan héb door ‘t gerucht; Was ik al fél in liefde ontsteeken, Al waart gy in zo vér geleegen land, én lucht; Wat wonder is ‘t, zo gy my lichter laaij ziet blaaken, Nu gy zo na my komt genaaken; Wat wonder, zo myn hart, verheerd, O schoone vlam, tót asch verteert.
III. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Arglistigheid. Eigenbaat. Wat zie ik? hoe, Mêvrouw?
[pagina 64]
Wil. De blyken van myns harten Geneegenheid, én van onlyb’re minnesmarten. Eigenbaat. Zég eer van uw’ genade. Wil. Ach! Ach! gelooft ge ‘t niet, Nu gy my néd’rig u om bystand smeeken ziet! Eigenbaat. Hoe, gaat gy my dan voor! beschuldigt gy myn’ zinnen Van laauwheid! leert gy my, hoe ik behoor te minnen! Wat nacht houdt my ‘t gezigt, wat droom ‘t verstand bedékt, Myn’ schoone zon, dat gy my ziende maakte, én wékt! Wil. Gy mint my niet, zo gy de waarheid spreekt. Eigenbaat. Wat réden? Wil. De Zon is licht, én gy bemint de duisterheeden. Eigenbaat. Ik bid het licht van uw’ bekoorlyke oogen aan. Wil. Gy vreest nóchtans uw’ liefde in ‘t openbaar te staan. Eigenbaat. De Liefde is blind, Mêvrouw; hém lichten, is hém térgen. Wil. Maar naakt, én ongewoon zich zélve te verbérgen. Eigenbaat. Een naauw beslooten vuur hecht dés te meerder kwacht. Wil. Indien die naauwheid het niet uitdooft, én versmacht. Eigenbaat. Ik kan myn’ liefde niet uitdooven. Wil. Wél ontdékken.
[pagina 65]
Eigenbaat. ‘t Is nóch geen tyd. Wil. Een vuur kan nooit tót schande strékken, Waar door de toorts van toegelaatene écht ontvlamt, ‘t Is vuil, onzuiver vuur, ‘t geen rook’rig smeult, én dampt: Maar zuiv’re vlammen ziet men vliegen onbedwongen Om hoog, én mélden heur’ natuur mét honderd tongen. Eigenbaat. ‘k Durf my voor minnaar niet verklaaren in een’ schyn, My zo wanvoeglyk, én verscheiden van myn zyn. ‘k Bén hier ten hóve, door uw’ schoonheid ingenomen, Op hoop, dat ik uw hart zou winnen, wél gekomen Dus onbekénd; maar ‘t waare ons beide een’ groote schand, Als ik u zo verzócht ten huuwlyk. Uit myn land, Waar heen ‘t my noodig is in aller yl te keeren, Zal ik op ‘t staatlykst, door een’ stoer van groote Heeren, Mét pracht van Koninglyk gezantschap, u tén écht Verzoeken. Wil. Ach myn’ Prins! kan dat niet zyn verrécht, Terwyl gy by my blyft! ach moet ge my begeeven! Eigenbaat. Ja; om altyd daar na gerust mét u te leeven. Wil. Maar zo gy my vergat! Eigenbaat. Onmoog’lyk is ‘t, Mêvrouw, Onmoogelyk, dat ik myn hart vergeeten zou. Wil. Hoe, kan men zonder hart ook leeven! Gy gaat heenen, En laat my hier; ach! wat begin ik! Eigenbaat. Niet te weenen, Myn’ schoone; wérwaarts ik my wénde, óf keere, gy Blyft my gestadig, ik blyf u gestadig ny;
[pagina 66]
Doordien, toen gy my ‘t hart veroverde, de liefde U mét zyne eigen’ hand in myne boezem griefde. Wil. Gewoone woorden van de Minnaars, zonder zin. Eigenbaat. Wat proef begeert ge, wat bewys van myne min? Arglistigheid. Geef haar uw trouw. Eigenbaat. Die zweer ik’ haar mét dieren eede. Arglistigheid. En dat ge uw’ trouwbelófte in ‘t kort, én hier ter stéde Verstérken zult mét eene onslaakb’re huw’lyksknoop. Eigenbaat. ‘t Is ‘t eenigste, daar ik na wénsch, daar ik op hoop. Wil. ‘k Wénschte ook niet anders, als ‘t mét toestaan van myn broeder De Koning was. Arglistigheid. Wat zyt ge onnozel! Ay word vroeder: Dat zal te zyner tyd wél komen. Vier sléchts nu De bruilóft, én voltrék ze in ‘t heimlyk tusschen u. Wil. ‘t Strijdt mét de réden, ach! ‘t is tégen het behooren. Eigenbaat. ‘t Behooren heeft maar plaats by lieden, laag gebooren, En van geringe staat; voor een’ verheeven’ ziel Was altyd réd’lyk, ‘t geen haar’ zinlykheid beviel. Wil. Alleen ‘t geen billig is, wordt iemand toegelaaten. Eigenbaat. Myn béde is billig. Wil. Ay, zwyg stil, ik zoude u haaten, Deed gy me iets doen, dat ik goed keuren kan, nóch mag Eigenbaat. Gy kunt, indien gy wilt.
[pagina 67]
Wil. Ik kan ‘t niet willen, ach! Arglistigheid. Dit rédenkav’len is maar noodloos tyd verspillen. Zyt gy niet Wil, Mêvrouw? kunt gy niet alles willen? Wil. Helaas! Eigenbaat. Waar zucht gy om? Wil. Wat lydt myn’ ziel een’ pyn! Zy wordt verscheurd. ‘k Begeer, ‘t geen ik verwérp! Eigenbaat. ‘t Moet zyn. Wil. Het mag niet weezen. Arglistigheid. Al. Wil. Hoe moogen we ons zo kwéllen ‘t Betaamen…. Eigenbaat. Liefde alleen moet ons de wét hier stéllen.
IV, Tooneel. Schynheiligheid in ‘t kleed van Gódsvrucht, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Wil. Schynheiligheid. ‘k Wénsch u de vréde. Wil. Daar is tusschen ons geen stryd. Schynheiligheid. Het schynt nóchtans, dat gy te saamen twistig zyt. Arglistigheid. Op zéker twyfel, by geval ons voorgekomen.
[pagina 68]
Zyn die Vórstinnen zeer verscheiden ingenomen Mét meining; de ééne zégt, dat de and’re misverstand, En ieder, dat zy groot gelyk heeft van haar’ kant. Schynheiligheid. In geestig onderhoud de leege tyd te slyten, Is wél gedaan. Arglistigheid. De vraag is, óf men mag verwyten Aan een doorluchtige Prinsés, die mint. Schynheiligheid. Foey, foey. Rép van geen min, wyl ik me ‘er ganschlyk niet méê moey. Arglistigheid. Ten eerelyken einde, én om in de écht te treeden. Schynheiligheid. Dékmantels, daar men méê bekleedt zulke ydelheeden. Arglistigheid. Hoor my ten minsten, eer gy oordeelt. Schynheiligheid. Wél, maar lét Voor alles, dat gy myn’ kuische ooren niet besmét. Arglistigheid. De vraag is, óf een’ Maagd zich mag in de écht verbinden Mét haars gelyk, schoon zy ‘t verlóf van haare vrinden Niet heeft. Schynheiligheid. Wat aanbelangt een Huuwelyk; ja tóch; Die liefde is eerlyk, én veroorlofd, Dóchters. Wil. Dóch Mét toestaan van de naastem als Broeder, Moeder, Vader? Schynheiligheid. Alle écht is krachtig, schoon de maagen al te gader Daar tégen waaren, mét het énkel toestaan van Twé échtgenooten. Wil. Hoe? ‘t onzag, waar blyft het dan?
[pagina 69]
Schynheiligheid. Is de Echt niet ingestéld door Góddelyke wétten, En goed, én heilig? Wil. Ja. Schynheiligheid. Niets kan ons dan belétten, Geen ménschlyk inzigt, dat men niet voltrékken zou, ‘t Geen uit zich zélven goed, én heilig is, Mêvrouw. Arglistigheid. Wat krachtiger bewys! Eigenbaat. Men kan ‘t niet tégenspreeken. Wil. Ik bén verwonnen door uw’ rédenen; tót téken Myns ongelyks sta ik van myne meining af, En vólg u in. Zo nu de goede Hémel gaf…. Maar ‘k zie de Koningin, die lichtlyk zoude ontdékken De stand myns harten uit myn weezen; ‘k zal vertrékken; Vólg my Staatkunde. Eigenbaat. Hoe zal ‘t mét twyfel gaan, Daar we over twisteden? Wil. Alzo gy ‘t zult verstaan, Lieve Eigenbaat; nu Wil zich over heeft gegeven In alles; kunt ge na believen mét haar’ leeven.
V. Tooneel. Eigenbaat, Schynheiligheid, Deugd. Schynheiligheid. Verand’ren wy van toon; sla gy de maat, myn Heer. Deugd. Hoe myne vyandin, én Godsvrucht saamen, eer Zy my verneemen, wil ik luisteren, wa réden
[pagina 70]
Zy voeren. Schynheiligheid. Wat manier is dat van zich te kleeden? Eigenbaat. Gelyk men nu gebruikt. Schynheiligheid. Maar weynig eerbaar. Eigenbaat. Gy Zyt wat te naauw gezét. Schynheiligheid. En gy leeft veel te vry. Eigenbaat. Waarom? Schynheiligheid. Gy gaat half naakt. Eigenbaat. Wilt ge op de mode schróllen, Of die hérvórmen, zo is uw verstand aan ‘t hóllen. Schynheiligheid. Waar, die men voordoet, is te koop, naar alle schyn. Eigenbaat. Is dat my handelen? Schynheiligheid. Is dat wélleevend zyn? Foei, ‘t strydt mét eerbaarheid, ‘t is schande. Eigenbaat. Onbedachte, Gy spaart de waarheid. Schynheiligheid. O gy kwaâlyk opgebragte. Eigenbaat. Spreekt gy zo stout, én onbeleefd? Schynheiligheid. Zyt gy zo boos? Eigenbaat. Gy zo vermeeten, gy?
[pagina 71]
Schynheiligheid. Gy, gy zo schaamteloos? Eigenbaat. Aan my die tytel, dat verwyt! Deugd. Mét groote réden. Schynheiligheid. Verschoon me, ik zag u niet Mêvrouw. Deugd. Zulke ydelheeden Verdienen, dat men die op ‘t hévigst overhaal’, En op uw’ naaktheid, én blankétzel schélde, én smaal’. ‘t Is uitgevonden om de waereld te besmetten, Gelyk een’ hélsche pést, én licht in brand te zétten. Eigenbaat. Daar paste iets anders op zo gróf een onbescheid, Wéêrhield my niet ‘t ontzag voor uwe Majesteit.
VI. Tooneel. Deugd, Schynheiligheid. Deugd. Ja, ga vry heen, fenyn van ‘s ménschen ziel, belétsel Van alles goeds. Aanschouw dat aanzigt, vol blankétsel, Dat valsche haar, daar die baldaadige méê prykt, ‘t Geen in myne oogen na Méduzaas pruik gelykt. Elk haar schynt my een’ slang voor doodlyk gift te weezen. Helaas! Verstand, kan u dat schynschoon zo beleezen, Dat Deugd, die onlangs al uw’ vreugd nóch is geweest, Om haar verlaaten wordt? Schynheiligheid. Mêvrouw, een’ booze geest, In uwe trouwring korts bezwooren, wil u beiden, Gelyk gy zyt gepaard, wéêr van malkandr’en scheiden. Die heimelyke kracht der ring, door zwarte kunst Veranderd van natuur, is my door ‘s hémels gunst
[pagina 72]
Zo straks geopenbaard in ‘t yv’rigst van myn bidden. Deugd. Zo is ‘t nóch maar ‘t begin! wie rédt my uit het midden Myns ongeluks! Schynheiligheid. Mêvrouw; de tégenmidd’len voor Uw’ kwaal zyn me ook bekénd; schép moed, én geef gehoor. Deugd. Ik schép wéêr adem, spreek. Schynheiligheid. Mén moet met plégtig zingen, Mét wierook, én gebéên des rings betoveringen Ontzweeren, én die wéêr hérwyen. Deugd. Aan wiens zórg Beveel ik ‘t bést? Schynheiligheid. Mêvrouw, aan myne; ik blyf u bórg, Laat my mét uwe ring de zaak naar eisch bewérken, Dat gy verandering zult aan Verstand bemérken. Deugd. Daar is die. Ach, wanneer zie ik ‘er de uitslag van? Schynheiligheid. Veel eerder, als gy dénkt; héb goede moed; ik kan U dés verzékeren, Mêvrouw, dat uwe élénden In weinige uuren door myn toedoen zullen énden. Deugd. Wat bén ik u verpligt! vaar wél, ‘k scheij dan verblyd.
VII. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht. Bedróg. Gy maakt Mêvrouw de ring daar gaauw, én geestig kwyt. Schynheiligheid. Bedróg, myn Broeder!
[pagina 73]
Bedróg. Wél Schynheiligheid, myn’ Zuster! Schynheiligheid. Och! zyt gy daar! Bedróg. Ja, ‘k héb u lang bespied. Gy sust’er Heel zacht in slaap. Schynheiligheid. Beschouw ‘t juweel, dat my, én u Zo waardig is, als all’ de mynen van Peru. Bedróg. Zo ‘t Goedaard had, wie weet, óf ‘t héden niet gelukte, Dat zélf Verstand zyn’ Deugd door argwaan onderdrukte. Schynheiligheid. Dat’s al bestéld, hy heeft my flus zyn’ nood geklaagd, En mét Opréchtheid, én Réchtvaardigheid gevraagd Om troost, én bystand; én ‘k héb hén beloofd te maaken, Dat zy wéêr zullen in des Konings gunst geraaken Door uwe, én ‘s hémels hulp: straks zullen ze alle dry Hier wéder weezen. Bedróg. Stil, de Koning komt ons by.
VIII. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht. Verstand. Zie, óf zich Réênvanstaat onthoudt in haare kamer, En zég, dat ik haar kom bezoeken. Geen bekwaamer Weet ik vinden, als my zélfs, én myne min, Om eene stórm te doen op ‘t hart van myn’ Godin; ‘t Moet zélf ééns myn geluk verzoeken. Bedróg. Uwe Raaden
[pagina 74]
By één vergaderd in de zaal, én overlaaden Mét bézigheeden, ‘t ryk, én uwe Majesteit Betréffend, wachten naar uw’ tégenwoordigheid. Verstand. My roepen spoediglyk, én élders heenen zaaken Van meerder aanbelang, én die my nader raaken.
IX. Tooneel. Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Kwaadaard, Verstand, Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht. Eigenbaat. Myn Koning. Verstand. Myn’ Godin. Eigenbaat. De eer, die ik u behoor Te toonen, komt ge, ô Vórst, mét uwe gunsten voor. Verstand. ‘t Voegt ons, Mêvrouw, voor u te buigen, én te knielen, Die ‘t opperste gebied voert over onze zielen. Uw’ schoonheid heeft me uw slaag gemaakt, zo dra gy kwaamt, Ten hóve; dés kom ik u dienen. Eigenbaat. ‘k Bén beschaamd Van zo veel eerbewys. ‘k Mag u bezoek niet lyden In zulk een’ staat, ô Vórst. Verstand. Wél, ‘k wil mét u niet stryden. Myn’ ziel heeft grooter stryd, Mêvrouw, mét u gestreên; Maar ach vergeefs! ‘k héb steeds de néderlaag geleên. Dés zal ik mét de naam, waar méê gy voorgenomen
[pagina 75]
Hébt my te ontfangen, als uw’ slaaf, óf Koning komen. Gy trouwe Dienaar, neem myn’ plaats waar in den Raad, Ik houd van waarde al, ‘t geen gy goed vindt, én verstaat.
X. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht. Bedróg. ‘t Zal zo geschieden. Komt, leert hier, myne Amptgenooten, Gy Vórstendienaars, zo ge u zélven wilt vergrooten, De waare leeringen van Staatkunde, én wordt arg. Belémmert, én bestélpt de geest van uw Monarch In lédige oeff’ning; maakt, dat zy geduurig speele Op liefde, én lusten, opdat hy u aanbeveele De zórg van ‘t Ryk, gelyk myn Koning doet. Hy mag De tytel voeren, ik ben Koning in gezag. ‘t Gaat wél, myn’ Zuster, hoe zult gy ‘t nu voort besteeken, Om ‘t haatlyk huuwlyk van Verstand met Deugd te breeken? Schynheiligheid. Gemaklyk. Deugd mét al haare aanhang krygt de schop. ‘k Zie onze vyanden daar onder, ons daar op. Gy zult zo straks (vertoef, opdat ik ‘t wérk beginne) Aan Goedaards vinger zien de ring der Koninginne. Daar komen onze twé gebannene, na ‘k zie, Gevólgd van Vleijery, én Ondeugd.
XI. Tooneel. Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht, Goedaard, Réchtvaerdigheid, Opréchtheid, Vleijery, Ondeugd mét een’ stók, óf rysje.
[pagina 76]
Wéér and’rer lieden doen, óf maak het nóch wat gróver; Als gy in staat zyt, haal wéêr onderdrukten over. Voort, voort ten hóve uit, voort, neem élders uw verblyf. Vleijery. Mêvrouwen, deed gy niet veel op mét uw gekyf, En eigen wysheid? ‘t was niet hóflyk zo te graauwen. Wanneer gy hébt verleerd de lieden toe te snaauwen, En wordt wat heuscher, ‘k zal u dan een gunstig woord Ten hóve houden. Ondeugd. Voort, Gespuis, Kanaalje, voort. Réchtvaerdigheid. Hoe dikwils héb ik u démoedig aan myn’ voeten Zien smeeken om genade, als ge uwe schuld moest boeten, Gy boef. Al bén ik van myn’ wapens nu beroofd, Wacht, Ondeugd, ‘t zal ééns wéêr verkeeren. Wacht uw Ondeugd. Ja dan, als dan. Opréchtheid. En gy verachtste der slaavinnen, Gy oogendienster, én verleidster van de zinnen, Die door een’ dubbelheid, én valscheid van gemoed Steeds anders dénkt, als zégt, heel anders zégt, als doet; Dénk vry, dat gy Verstand niet eeuwig ‘t oog zult blinden; Maar dat hy éndlyk ééns uw’ valscheid zal bevinden, Wanneer een’ grooter hoon, als nu aan ons, geschiedt. Vleijery. Indien u ‘t preeken lust, ons lust hooren niet. Ondeugd. Die praatjes voor de vaak zyn tréflyk, om de boeren, De burgers, ambachtsliên, én zulk een ruig te loeren. Ten hóve is niemand bang voor zulk een’ bullebak. Voort, voort: hoe drommel zal ‘t hier lukken, denk ik? pak Uw’ biezen, uit het hóf, voort, voort, gy stinkt hier. Schynheiligheid. Broeder, Hoor my ééns spreeken.
[pagina 77]
Ondeugd. Wél, wat woudt gy zeggen, Moeder? Schynheiligheid. Hoe mag het u van ‘t hart spétten mét die treurt. Vleijery. Niet lang geléên was ‘t heure, én nu is ‘t onze beurt. Ondeugd. O, ‘t is maar leer om leer; zy zullen ‘t, zo zy kunnen, Ons wéêr uitpéperen. Schynheiligheid. Ach, wilt me dan vergunnen, Dat ik de éléndige wat troost in heure rouw. Vleijery. Vergun het haar, zy schynt een’ goede onnoz’le vrouw. Ondeugd. ‘k Vergunt; maar, Moeder, ik beding, niet lang te teemen. Schynheiligheid. Een woordje maar. Gy ziet, dat gy geduld moet neemen; Maar houdt u dicht by ‘t hóf; Gemeenebést heeft hoop, Heer Goedaard wéêr in gunst te bréngen, na ‘t verloop Van weinig tyds. Gy kunt tyd kavelen, én keeren Hier weder, als…. Opréchtheid. Neen, neen, al lang genoeg mét Heeren, En Grooten omgegaan. My walgt het hóf, ik vind Hier langer lust, nóch rust. Ondeugd. Goed! loop maar aan de wind. Réchtvaerdigheid. Vaart wél, verweende, én hoog verhévene Paleizen, Vaart wel; wy zullen tót aan ‘t énd der waereld reizen, En hutjens aandoen, tót wy hérbérg vinden, daar Men ieder ééns gebrék mooge in het openbaar Bestraffen. Vleijery. Die zult ge op de waereld niet beloopen.
[pagina 78]
Réchtvaerdigheid. Dan zy de Hémel ons verblyf, die staat ons open. Opréchtheid. Vaar wél, bedurven Hóf, vaar wél; al de ongeneugd, Die ‘k in ‘t vertrékken ly, is om Verstand, én Deugd. Ondeugd. Dat’s uit. Opréchtheid. Maar Gódsvrucht, dénkt gy hier nóch lang te blyven? Schynheiligheid. Mêvrouwen…. Ondeugd. Ho! men moet u, als de varkens, dryven; Kom, kom, geen langer praat. Vertrékt, eer ik ‘t u leer. Opréchtheid. Vaar wél dan, Gódsvrucht. Schynheiligheid. Gaat in vréde. Ondeugd. Wél ik zweer, Zo gy niet zwygt, én gaat…. Réchtvaerdigheid. Wy gaan; maar schuim der Guiten… Ondeugd. Ay Vleijery, gelei Mêvrouwen méê na buiten. Vleijery. Heel gaaren, Ondeugd. Want, eer dat ik heur de poort Voor ‘t hoofd zie sluiten, bén ik niet gerust. Ondeugd. Voort, voort.
XII. Tooneel. Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht, Goedaard, Bedróg, in schyn van Gemeenebést. Schynheiligheid. Wél Goedaard, ‘k heb u daar een’ goede wyl vernomen; Wat hapert ‘er, dat gy niet by ons durfde komen?
[pagina 79]
Goedaard. Een’ graauw, die Vleijery my in ‘t vorby gaan gaf. ‘k Bad, dat ze Opréchtheid, én Réchtvaerdigheid zo straf, Nóch onméêdoogend zou bejégenen in ‘t bannen. Maar ‘t antwoord was; men weet mét wie zy saamen spannen Tót ondergang van ‘t Hóf, én Hófgezin. Hy sart Des Konings tooren, die heur toont een gunstig hart. Zo dat ik, om niet aangeklaagd, én valsch beloogen Te worden, heur alleen geleid’de mét myne oogen, En u niet naderde. Schynheiligheid. Ach, éléndig hóveling! Bedróg voor Gemeenebést. ‘k Zweeg méde, vreezende, óf ‘t ons lichtlyk slimmer ging, Zo ik heur voorsprak; want de Koning wil niet hooren Iets tót heure onschuld; maar hy leent my nóch zyne ooren, Dus moet ik zacht’lyk, én mét groote omzigtigheid De dingen handelen by zyne Majesteit, Om u wéêrom in gunst te bréngen. Schynheiligheid. Ondertusschen Héb ik een middel om des Konings toorn te sussen Bekomen van een vroom, én zeer Gódsdienstig man. ‘t Is déze heilring; die hém aan de hand heeft, kan Men zyn’ geneegenheid niet weig’ren, nóch hém haaten. Bedróg voor Gemeenebést. Heer Goedaard, steek die aan uw’ vinger, kan ‘t niet baaten, Het kan niet schaaden; ik zal maaken, dat zo dra Ik zyne Majesteit te spreeken kom, hy na U vraagen zal. Schynheiligheid. Gy moet die niet verborgen draagen; Zy moet gezien zyn, zal zy iemands wélbehaagen Tót ons verwékken. Goedaard. Wélk een koostelyk juweel,
[pagina 80]
‘t Is onwaerdeerlyk, zo volstrékt is ‘t, én zo éêl; Schoon ‘t die verborgen’ kracht ontbeerde. Wat belooning, O Gódsvrucht… Bedróg. Gaat wat aan een’ zyde, ik die de Koning Mét Réênvanstaat. Misschien doet hy u roepen, hou U vaardig.
XIII. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Verstand, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Kwaadaard. Verstand. Neen, ik wraak uw’ tégenstandt, Mévrouw. Eigenbaat. ‘t Is myne pligt; ik hoop, ‘t zal in uw’ geest geen tooren Verwékken, omdat ik die waarneem na behooren. Verstand. ‘k Bén Koning. Eigenbaat. Maar gy zyt ook Ridder, én begeert Niets onréchtvaerdigs. Verstand. ‘t Bloed der Koningen onteert, Nóch smét. Eigenbaat. Wy weeten ‘t; maar wy weeten oock, wat léssen De kuischeid geeft aan hoog verhévene Prinsessen: ‘t Geen minderen verhéft, is heur vaak groote schand. Verstand. Mêvrouw, ‘t is al te vér gekomen mét myn’ brand; Gy moet ze uitdooven, want zo zy in haat verkeerde, Licht, dat die féller, als myn’ liefde, my verheerde. Eigenbaat. Gun, dat ik oorlóf neem van uwe Majesteit, O Koning.
[pagina 81]
Kwaadaard. Hoe! een Vórst van zulk eene achtbaarheid, Als gy zyt, tégenstand by eene vrouw te vinden? ‘t Schynt my een kluwen, dat onmooglyk is te ontwinden. Het moet geen vrouw zyn, maar een monsterdier, een’ pést Van ‘t ménschlyk geslacht.
XIV. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést. Verstand. Wat bréngt Gemeenebést? Bedróg. O Vórst. ik kom om u de meining van uw’ Staaten Bekénd te maaken. Verstand. Hébt gy hén by één gelaaten? Bedróg. Ja, én voor ‘t scheiden wordt uw antwoord afgewacht. Verstand. Wat staat men voor? Bedróg. Men heeft in ‘t oog de groote magt Van Goedaard, spruitende uit de gunst der Koninginne, En meent, dat ze alle beide (ô Vórst, neem ‘t op in minne) Uw koninklyk gezag misbruiken niet alleen; Maar dat ontluist’ren, én verachten, én vertreên. Kwaadaard. Ik kén me onschuldig, dat het zo lang is verzweegen. Bedróg. En ik, mét langer stil te zwygen, zondig tégen Myn Staatampt. My raakt al, wat u, myn Koning, raakt Sint dat gy my tót uw vertrouwling hébt gemaakt. Daar wordt gezégd, dóch ‘t zal licht maar vermoeden weezen, En ik geloof ‘t niet, maar een’ schaduw is te vreezen In zulke zaaken….
[pagina 82]
Verstand. Spreek, wat zégt men, zwyg me niets. Bedróg. Dat die vertrouwlykheid van Deugd mét Goedaard iets Oneerlyks inheeft, ja dat meer is; maar zeer zwaarlyk Kan ‘t waar zyn, ik geloof ‘t geensins, ook is ‘t gevaarlyk Iets te openbaaren, dat men niet bewyzen kan: Maar Goedaard, zégt men, draagt de trouwring, die ge, als man, Hébt op uw’ trouwdag aan de Koningin geschonken, Aan zyne vinger, én gaat daar in ‘t hóf méê pronken: Het zy ‘t een onderpand verstrék van beider min, Of ander inzicht hébbe, ik steek my daar niet in. ‘t Is te onwaarschynlyk. Verstand. Zou die schélm my zo beloonen, En in myn eigen hóf my zo baldaadig hoonen? Ga, Kwaadaard, haal, én bréng hem hier. ‘k Moet weeten, óf Het waar is. Bedróg. ‘k Héb hém in de groote zaal van ‘t hóf Hier néffens straks gezien. Kwaadaard. Ik zal den boef wél vinden. Verstand. Wat schaamteloosheid durft die schélm zich onderwinden? Bedróg. De gunst der Koningin, daar hy zich op vertrouwt, Maakt lichtlyk, dat hy zo vermeetel is, én stout.
XV. Tooneel. Goedaard, Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést. Goedaard. Ik kom op uw bevél, én u mét één ootmoedig Voor de eer bedanken, Vórst, dat gy my wéêr zo goedig
[pagina 83]
Uw’ tégenwoordigheid vergunt. Verstand. ‘t Is al te waar! ‘k Zie ‘t voor myne oogen, ‘k wordt beschémpt in ‘t openbaar, Gemeenebést. Bedróg. Myn Vórst. Wil. Dat in een’ diepe kérker Wérde opgeslooten die ondankbaare bewérker Van all’ myne oneer; maar hy stélle u eerst het pand Van myn’ verleide Deugds oneerlykheid ter hand. Goedaard. De Koning scheidt in toorn, ach! wat zal ‘t worden, Góden? Bedróg. Dat gy my overgeeft die ring, wordt u gebóden. Schynheiligheid. Benydt my iemand licht dat ik die schat bezit? Bedróg. Nu geef die, én blyf myn gevangen. Schynheiligheid. Ach! wat’s dit? Ik uw gevangen? Bedróg. Ja, ‘t is niet te wéderstreeven; De Koning heeft daar toe zo straks ‘t bevél gegeeven. Gy Kwaadaard, vólg de last van zyne Majesteit. Kwaadaard. Ik zal, myn Heer. Schynheiligheid. Ik méde, op myne onnozelheid Vertrouwende: vaar wél.
[pagina 84]

Vyfde Bedryf. Eerste Tooneel. Wil alleen. Waakt éndlyk op, bedwélmde zinnen, Proeft éénmaal ook ‘t vermaak der jonkheid; acht niet meer De wét van al te stréng eene eer, Die u misgunt de zoetheid van het minnen. Verzwindt, gedaantens, die, de geest Verbyst’rende, ons maakt in de droom bevreesd; Inbeeldingen, verzwindt, vliegt heenen; Want my is mét myn’ Zon verscheenen Het hélderst’ licht, de schoonste dag, Waar in ik volle weelde, én wéllust hoopen mag. Gy hébt my lang genoeg bedroogen, Verleidend lichtgeloof; wég valsche, én yd’le schyn, ’k Wil langer niet geblinddoekt zyn, Ik ruk in ‘t énde uw’ sluijers van myne oogen. Het is maar ongegronde schroom, Al ‘t koninklyk betaamen, schaduw, droom. Inbeeldingen, verzwindt, vliegt heenen; Want my is mét myn’ Zon verscheenen Het hélderst’ licht, de schoonste dag, Waar in ik volle weelde, én wéllust hoopen mag.
II. Tooneel. Deugd, Wil. Deugd. Gy weet, Infante, ik héb u ménigmaal gebéden Met vriendschap, dat gy die gemeenzaamheid mét Réden- Vanstaat besnoeijen zoudt, én ‘t zélfde bid ik nóch, Of liever ik gebie’t. Wil. Om wélk eene oorzaak tóch?
[pagina 85]
Deugd. Dat Deugd haar’ tégenzin déswégen u doet blyken, Zy u genoeg. Wil. Ik zal niet van dat opzét wyken. Ten zy gy rédenen van grooter nadruk geeft. Deugd. Is ‘t Wil ontschooten, dat ik Deugd bén? Góden! heeft Men haar van haare pligt ook weeten te verleiden! Acht zy myn’ smaak niet meer! Wil. De smaaken zyn verscheiden; En dwaaslyk is ‘t gedaan daar over rédenstryd Te voeren. Deugd. Waart gy uw’ verdurven’ smaak ernaar kwyt, En waare uw’ tong door een’ vergalde drift niet drooger, Gy zoudt dit heete dorst….. Wil. Houd’ Koningin, niet hooger. Deugd. Die tytel doet u nóch gedénken aan ‘t ontzig, Dat gy my schuldig zyt. Wil. U blyve leevendig, En diep geprent in uwe ondankbaare gedachten, Hoe gy my zyt verpligt; hoe hoog gy my moet achten. Gy weet, hoe ‘t Noodlot troon, én kroon, én septerstaf Van ‘t Eiland Vrijekeur geheel, én aallyk gaf Aan my alleen, aan my, die bén dat groot vermoogen Der ziele; én hoe ik myn gebied, helaas! bedroogen Door uw’ pluimstrykery, gaf over aan Verstand. Deugd. ‘t Is waar, het Noodlot gaf de staf in uwe hand; Maar om die mét de raad van myn gemaal, uw’ broeder, Te zwaaijen. Gy deedt nooit voorzigtiger, nóch vroeder,
[pagina 86]
Nóch édelmoediger, dan die beroemde daad. Wil. ‘t Was groote éénvoudigheid. Hoena zou Wil haar’ staat Niet zélve, zo ‘t haar luste, én na haar wélbehaagen Gebieden, zonder juist Verstand om raad te vraagen. Deugd. ‘k Bekén, gy kunt; Maar hoe? Wat zoudt gy weezen, Wil? Een’ blinde hartstógt; gy zoudt hóllen, óf stondt stil, Nadat een’ dolle drift u inblies, óf verleid’de; Zo u Verstand niet van de beesten onderscheid’de. Wil. Misbruikt ge, mét my zo te hand’len, myn geduld Dus vérre, ontaarde Deugd? érként ge dus uw’ schuld? Ik véste u op de troon, waar in gy zyt gezeeten; Gy hébt het my alleen, my hébt gy ‘t dank te weeten, Dat ik u Egemaal Verstand tót Koning, én U héb tót Koningin gemaakt. Deugd. Zwyg stil. Ik bén Dit wryten moede, én mogt in grooter toorn ontsteeken; Vertrék daarom, tót gy bezaadigder leert spreeken. Wil. Wél, dwinglandin, ‘k vertrék; Maar dénkt ‘er op; ik zal U, die ik héb verhoogd, wéêr bréngen tót uw’ val.
III. Tooneel. Deugd alleen. Ik zie, van waar dit komt; de zwakhéên, én de pynen Des hoofds gemeenlyk doen all’ de and’re léden kwynen. Maar ‘k zal gemak’lyk haar geneezen als Verstand Door Gódsvruchts hulp zyn’ min tót Réênvanstaat verbant. Onlydlyk hartzeer, bange zuchten, Wilt dan, wilt vérre van my vluchten; Keer wéder in myn hart, voorleeden’ blydschap, kom, Keer haastig wéder; want Verstand keert wéderom. De droefheid kan geen plaats meer in myn hart bekomen
[pagina 87]
’k Sluit alle toegang aan de druk, Zo is myn’ ziel reeds ingenomen Mét zék’re hoop van dat gewénscht geluk. Onlydlyk hartzeer, bange zuchten, Wilt dan, wilt vérre van my vluchten; Keer wéder in myn hart, voorleeden’ blydschap, kom, Keer haastig wéder; want Verstand keert wéderom. Neen, neen, geen tovery heeft zulk een groot vermoogen; Dat zy door ‘t vleijen van een’ vróuw Benév’len zou myns liefsten oogen. Verstand bewaart my nóch zyne oude trouw. Onlydlyk hartzeer, bange zuchten, Wilt dan, wilt vérre van my vluchten; Keer wéder in myn hart, voorleeden’ blydschap, kom, Keer haastig wéder; want Verstand keert wéderom. De brandende yver van uw’ gódsdienst, én gebéden. O bovenménschelyke ziel, Zyn de eenige oorzaak, dat licht héden Nóch omzwaaij neemt myns noodlóts wankel wiel. Onlydlyk hartzeer, bange zuchten, Wilt dan, wilt vérre van my vluchten; Keer wéder in myn hart, voorleeden’ blydschap, kom, Keer haastig wéder; want Verstand keert wéderom.
IV. Tooneel. Deugd, Kwaadaard, Ondeugd beide mét een toegedékt békken in de hand. Kwaadaard. ‘k Word van den Koning, uw gemaak, aan u gezonden, O Koningin. Deugd. Gy hébt u zélf dan wéêr gevonden, Verstand, gy dénkt dan nóch aan my! Ondeugd. Voorzéker; meer,
[pagina 88]
Als gy vertrouwen zoudt. Kwaadaard. En tót een blyk, hoe téêr Hy u altyd beminde…. Deugd. Een’ wyl misschien geleeden. Kwaadaard. En hoe hy daar in blyft volstandig tót op héden…. Deugd. Aanbidlyke Egemaal, leeft nóch die zuiv’re vlam Tót Deugd in uwe ziel, daar ze eerst haare oorspronk nam? Kwaadaard. Ja, déze gift, die ik u bréng van zynent wégen, Verstrék het zéker pand, hoe hy u is geneegen. Deugd. Dat my de Hémel heeft verhoord in ‘t énde om u, En uw’ verdiensten, myn’ vrindin, bevind ik nu. Myne ondergang, waar op de hélsche geesten boud’den, Hébt gy belét, én uw’ beloften trouw gehouden, O Gódsvrucht. Geef de gaaf, geef hier het onderpand Van liefde, én trouw, op nieuw herbooren in Verstand, Daar Deugd schier t’éénemaal van scheen te zyn verlaaten. Ondeugd. Ja, wist zy, wat het was, zy zou wél anders praaten. Deugd. Maar wat wéêrhoudt myn’ hand! zy heeft in ‘t opendoen, ‘t Hart klópt me in ‘t lyf, ik schrik: wég ongegrond vermoên, Bedwing u, stoute tong; de eerbiede baart dat schroomen. Wat kan ‘er, ô Verstand, van uwent wégen komen, Dat ik, als gy my lieft, eerbiedig niet ontfang? Maar wat beschouw ik! ach! wat wordt het hart my bang. Wat doodelyk een’ gift! hoe schriklyk een’ vertooning! Kwaadaard. Vat aan; ‘t is tallerwaerdst geschénk, dat u de Koning Kan zénden.
[pagina 89]
Deugd. Zég, wat dit doorstoken hart beduit? Kwaadaard. Dat hart hébt gy altyd bemind. Deugd. Lég ‘t klaarer uit, ‘k Versta ‘t niet. Kwaadaard. ‘k Héb ‘t nóchtans zodaanig u beschreeven; En mét zyn’ vérwen zo nét afgeschilderd, éven Of ‘t Goedaarts hart was. Deugd. Hoe, dijst gy mét my de spót? Kwaadaard. O neen, ‘k volvoer alleen het koninklyk gebód, Die ‘t zo te zéggen my wél duid’lyk heeft bevolen; Opdat misschien dit hart u niet en wérde ontstoolen Van uw’ méêminnaarés, geeft hy ‘t in uwe magt, Om u te toonen, dat hy nérgens meer na tracht, Als dat gy nimmer zoudt dat zoet genót ontbeeren. Aanvaerd het dan. Wat kunt gy meer van hém begeeren. Deugd. By al myn’ rampen voegt die wreede nóch de hoon Van eer-, én trouwloosheid! wat hoor ik, goede Góôn! De ontrouwe wil dan, dat men my zal schuldig achten In zyne plaats, om voor te komen myne klagten; Hy denkt, óch arm! op Deugd ze laaden hét gewigt Van zyne zonden, opdat hy zyn’ schuld verlicht’! Wat nood waar ‘t, ô Verstand, stond u niet meer te duchten Voor Réênvanstaat, én voor haar’ wrange onfeil’bre vruchten. Niet anders valt het uit, daar zy haar’ voeten zét; Als dat ze eerst liefkoost, én allénskens geeft de wét. O édelmoedig hart, dit loon was u beschooren Voor uw’ getrouwe raad; gy gingt alleen verlooren, En zyt vermoord om uw’ ronduitheid door de haat, Daar over hévig opgevat door Réênvanstaat.
[pagina 90]
O hart, nu ziet men u van binnen door uw’ wonden, Die deerlyk gaapende onze onnozelheid tót monden, En tuigen strékken. Kwaadaard. Ik geloof niet, dat hy aan U dénkt, óf ééne van uw’ klagten kan verstaan; Gy stort ze in de open’ lucht; want zyne ziel, na ‘kréken; Is vér van hier, daar ‘t haar bét veilig scheen, geweeken. Deugd. ‘t Is waar; een schélmsche hand bragt hém moorddaadig om. Ondeugd. O klaag niet; eer gy ‘t dénkt, heet hy u wéllekom. Kwaadaard. De Koning, weetende u verlangen, én bewoogen Geheellyk over u mét innig médedoogen, Zéndt u de midd’len, dat gy hém bezoeken kunt; Van déze twé wordt één’ te kiezen u vergund. Bey zyn zy kort, om u daar heenen te geleiden. Deugd. Om onze élendigheên te ontworst’len, zyn verscheiden’, En korte wégen uit te vinden door de dood. Wat zoude ik, arme Deugd, nadien myn échtgenoot Die snoode Réênvanstaat heeft op de troon verhéven In myne plaats, helaas! wat zoude ik doen in ‘t leeven? Nadat ge, ô Goedaard, zyt door ‘s Konings last gedood; En beide Opréchtheid, én Réchtvaerdigheid, ontbloot Van staat, zyn uit het hóf in ballingschap verdreeven; Wat zoude ik, arme Deugd, wat zoude ik doen in ‘t leeven Wélaan, myne oogen, sluit u dan voor eeuwig toe, Gy waart al lang ‘t gezigt der góddeloosheid moê. En gy, vergif, gy zult het tegengift verstrékken Van meerd’re rampen. Geef. Ondeugd. De droes! het is geen gékken Zy lapt het in. Hou aan, ‘t is lékker; louter, veeg, Al is ‘t een taije teug: wat zo! ‘t is schoontjes leeg.
[pagina 91]
Deugd. Daar is volbragt, het geen zyn’ Majesteit begeerde. Ga, zég hém, Kwaadaard, hoe ik zyn’ bevélen eerde, En nakwam; zég hém, schoon hy my veracht, én haat, Dat ik gewillig stérf, omdat hy ‘t zo verstaat; Ay zég hém, dat my niets bedroeft in myn verscheiden, Als dat hy zich door Réênvanstaat zo laat verleiden, En overstélpt blyft van haar’ liede; zég hém tóch, Indien hy nimmermeer aan Deugd wil dénken, nóch Aan haar’ geneegenheid, dat hy ten minsten weete, Dat hy Verstand is, én zich zélven niet vergeete; Zég hém daarnévens…. Kwaadaard. Myn geheugen is zo zwak, Dat al de praatjens, die men my verhaalt, zo strak Wéêr schieten uit het hoofd. Ik zal alleenlyk zéggen, Dat gy ‘t vergif naamt, én hoe hier de zaaken léggen; Ik héb geen and’re last van zyne Majesteit. Gy Ondeugd, vólg, zo haast, als zy ‘t heeft afgeleid, En boodschap ‘t ov’rige. Deugd. Ach! gy wacht maar na myn stérven, Verleid Verstand, eer gy uw’ lusten kunt verwérven; Omdat ik die belét, is licht myne ondergang. Bestémd. Barbaarsche styl, die nérgens gaat in zwang, Dan daar men Réênvanstaat het oor leent? Maar myn’ krachten Vermind’ren; ‘k voel de dood, daar ‘t al na schynt te wachten. ‘t Vergift neemt overhand.
V. Tooneel. Schynheiligheid, Deugd, Ondeugd. Schynheiligheid. Helaas! wat droever maar Ontfang ik, Koningin?
[pagina 92]
Deugd. Ach! Gódtsvrucht, zyt gy daar? Hier ziet ge de uitslag van uw’ spélling; myne plaagen Ziet ge eindlyk einden mét het eind van myne dagen. De hélsche geest, eer die verjaagd is, fél op my Gebeeten, heeft nóch eerst haar’ dulle razerny In ‘t wérk gestéld. Schynheiligheid. Heeft dan de tovery genomen Die uitslag? door wat wég is zy zo vér gekomen? Deugd. Wie kan het weeten? maar het koninklyk besluit Stémde in myn’ dood, vrindin, ‘t gift voert het ov’rige uit. Schynheiligheid. O wreedheid! Deugd. Zo gebeurt het dikwils, dat onschuldig Zélfs de alleronbevléktste onnozelheid geduldig Moet bukken onder ‘t zwaerd, én tót eene ófferhand Der vuilste tógten strékt. Schynheiligheid. O grouwel, zonde, én schand! Waarom, helaas! waarom mag ik voor u niet stérven? Ach Deugd, ach mogt myn’ dood u leven maar verwérven! Deugd. ‘k Bezwyk; ‘t laatste oogenblik myns leevens nadert hard. Schynheiligheid. Deugd uit de waereld; ach wat droefheid! ach wat smart! Deugd. Vertroost u, ‘k stérf; én word verlóst uit al myn lyden. Schynheiligheid. Zy stérft! ô yzere eeuw! ô góddelooze tyden! Deugd. De dag wordt donker; ‘k geef de geest, het is gedaan. Ondeugd. Ze is dood; kom laat ons daar een gangetjen op gaan.
[pagina 93]
Schynheiligheid, kom, kom. Ik zal een deuntje zingen, Je plagt mét my wéleer ééns in de bogt te springen. Schynheiligheid. Zie na myn kleed niet, ‘k bén zo licht nóch, als de wind. Maar kén ik ‘t dansje? Ondeugd. O ja. Schynheiligheid. Wat vois is ‘t? Ondeugd. Als ‘t begint. Hy singt. Hei, sa, wakker, zyn we vrolyk; Deugd is dood, die houte molyk, Die bedilster van de jeugd, Die benydster van de vreugd; Hoe doortrapt zy was, én olyk. Ze is ‘er onder: weest verheugd. Hei, morsdood, én kout is Deugd.
VI.Tooneel. Vleijery, Schynheiligheid, Ondeugd. Vleijery. Zo vrolyk niet. ‘t Is nóch geen tyd van kwinkeleeren, En dansen. Ondeugd. Deugd is dood, wat drommel kan ons deeren? Vleijery. Schuif ééns ‘t górdyn op. Ondeugd. Wél, daar is een béd gespreid. Vleijery. Dat wacht na Eigenbaat mét zyne Majesteit. De Koning, die nóch vast hém meent een’ vrouw te weezen, Wil zonder tydverzuim (dit doet ons ‘t slimste vreezen)
[pagina 94]
De vruchten plukken van zyn’ min op déze koets. En onze Vórst heeft zyn verzoek, zo ‘t schynt, goedsmoeds, Maar zédig toegestaan, zo dra hy zich ontslagen Zal vinden van zyne écht mét Deugd, én zy haar’ dagen Geëindigd heeft. Hy wacht uw’ komst sléchts, Ondeugd, om Zich zélven weduwnaar te zien, én Bruidegom. Na Kwaadaards boodschap was zy toen op haar verscheiden; En hy had u belast niet langer daar te beiden, Dan tót de laatste snik gegeeven was. Ondeugd. De droes! Hier ziet het laelyk uit, hier krygen we de boes; Bevindt Verstand, dat hém myn Heer niet kan geryven. Vleijery. Doe maar uw’ boodschap, laat my dat bevolen blyven. Ondeugd. Zo spytig. Mag ik niet een beetje weeten. Ik Vaar méê in ‘t schip, ‘k waag ook myn lyf. Vleijery. Wél, zyt goed schik. Ik zal ‘t u zéggen, hoor: Verstand is aangezéten Mét Eigenbaat alleen; én ik héb onder ‘t eeten Alleen hén opgepast; het zy zyn’ Majesteit Zyn’ min verhand’len wilde in volle vrijigheid; Het zy hy lichtlyk wilde ontveinzen voor élks oogen, Dat hy om ‘t sneuvelen van Deugd mét médedoogen Geraakt was, óf berouw. Altyd, het was voorzien Van Eigenbaat, die me iets liet geeven, én gebiên In zyne wyn te doen, als ik hém in zou schénken; Gelyk ik ‘t héb volbragt. Ondeugd. Ho ho, ik kan wél dénken, Wat dat geweest is. Vleijery. Gy zoudt dat juist raaden.
[pagina 95]
Ondeugd. Wis Zoude ik het raaden; ‘k wéd, het geest van domheid is. Hébt gy ‘t niet van Mêvrouw Arglistigheid ontfangen? En was ‘t niet pimpelpaers? Vleijery. Ja, Ondeugd. Ondeugd. ‘k Laat me hangen, ‘t Is geest van domheid’ was ‘t niet in een flésje, dik, En smaakeloos? Vleijery. Zo was ‘t, en ‘t kleurde weinig. Ondeugd. Ik Héb ‘t hélpen maaken, nadat ik ‘t resépt uit boeken, In Mosamboeksche taal beschreeven, héb gaan zoeken; Maar ‘k bén nieuwsgierig, óf ‘t zyne oude wérking doet. Vleijery. Voorzéker; Want Verstand begon te sluim’ren. Ondeugd. Goed! Schynheiligheid. Wanneer men op die wys Verstand in slaap kan krygen, Wat is ‘t daar Eigenbaat niet na zal moogen stygen. Vleijery. Nu, Ondeugd, ga. Gy wordt verwacht. Ondeugd. Gaat gy niet méê? Vleijery. Ik moet zyn’ Majesteit verbeiden hier ter stéê, Om zyne onrustige, én verbysterde gedachten Door ‘t speelen op de luit te streelen onder ‘t wachten. Schynheiligheid. Ga haastig dan, opdat een onvermoed belét Onze aanslag niet verbródde, óf vér ten acht’ren zétt’.
[pagina 96]
Ondeugd. Ik vlieg; daar komt de Infante. Vleijery. O Góôn! wat zal men zéggen? Schynheiligheid. ‘t Bést, dat men heeft geleerd.
VII. Tooneel. Wil, Arglistigheid, Schynheiligheid, Vleijery. Wil. Zie ik daar Deugd niet léggen? Ach hémel! is zy dood? Schynheiligheid. Ja, door des Konings last. Wil. Waarom? Schynheiligheid. Ik weet het niet; én minder nóch, óf ‘t past, Al ben ik naauw aan Deugd door veele gunst verbonden, Dat wy des Koninks wil navórschen, én doorgronden. Vleijery. Het is gelooflijk, dat zo wys een Koning, als Verstand, haar niet, dan zeer réchtvaerdig, heeft om hals Doen bréngen. Wil. Zy begon zich zo veel in te beelden, Dat haar’ manieren my, én ‘t gantsche hóf verveelden. Verstand vélt nimmermeer uit toorn, óf ongeduld Een vonnis: zy zal niet gestraft zyn zonder schuld. Men bréng haar wég. Schynheiligheid. Mêvrouw, ik zal de laatste pligten By ‘t lyk gódsdienstelyk afléggen, én verrichten.
[pagina 97]
Wil. Maar mag men op ‘t gerucht, ‘t geen zich alom verspreidt, Staat maaken, Vleijery, dat zyne Majesteit Van meining is met Réênvanstaat in écht te treeden, En haar in plaats van Deugd de troon te doen bekleeden. Vleijery. ‘t Is wél zyn’ meining; maar hoe kan Heer Eigenbaat, Die maar alleen den naam gebruikt van Réênvanstaat, Vermomd, gelyk gy weet, in Vrouwelyke klêeren, Den Vórste zyn te wil. Wil. Zo ‘t énkelyk ‘t begeeren Des Koninks is, én dat hy daar méê voort wil gaan? Vleijery. Hébt gy dat noodbesluit dan niet uit hem verstaan? Wil. O neen, de Koningin versteurde ons, toen hy my éven Had iets van groot belang te zéggen aangehéven. Vleijery. Hy heeft beloofd zich zélf te ontdékken. Wil. Wat geluk! Zo ik daar door de vrucht van myn verlangen pluk. Was dat die blyde maar, die gy me zélf woudt bréngen, Myn afgód. Arglistigheid. Zal de Vórst uw huuwlyk wél gehéngen? Wil. Die, uit de hévigheid van zyne, myne pyn Kan vatten, zou die niet mét my méêdoogend zyn? Zyn’ liefde onschuldigt my. Waarom zou hy ‘t belétten? Waarom zich tegen myn geluk, én blydschap zétten, Nu hy zyn oogwit tóch niet tréffen kan? Arglistigheid. Mêvrouw, ‘t Geluk schynt my zo groot te zyn, dat ik mistrouw.
[pagina 98]
Vleijery. Maar ik héb last aan u te zéggen, dat ge uw’ kamer Bewaaren zoudt, opdat Heer Eigenbaat bekwaamer ‘t Werk vórdere, óf hy licht uw byzyn noodig had. Ook dat gy blindelings in vólgen zoudt al, wat Men u uit zyne naam mogt aandoen, óf gebieden. Wil. Al, wat myn’ Zielzon my wil heeten, zal geschieden. Vleijery. Vertrék dan, ‘t is hoog tyd. Wil. ‘k Ga, vol verlangen, heen, En wacht mét ongeduld na de uitslag. Vleijery. Nu met één Het overig’ volbragt, hoe ligt gy daar, én prévelt, Als óf ‘t u érnstig ginge aan ‘t hart. Schynheiligheid. Me dunkt, hy révelt. Wy moeten immers zo wat om wélstaans wil doen. Vleijery. Maar alles heeft zyn’ tyd; nu dient gy u te spoên, Om ‘t hart te winnen van de Zinnen, onderzaaten Van ‘t Eiland Vrijekeur, opdat zy, uitgelaaten Van Vreugd, den nieuwen Heer begroeten in ‘t gebied. Daar komt de Koning. Ga. Schynheiligheid. Mistrouw u myner niet.
XI. Tooneel. Verstand, Vleijery. Verstand. Ben ik betoverd? laat Verstand zich dan verrukken Door heete driften….
[pagina 99]
Vleijery. Vórst, gy zult de vrucht haast plukken Van uwe liefde; ay klaag niet, als van minnepyn; Zo kunt ge haast getroost, én licht geneezen zyn. Verstand. Hélp my dan, Vleijery; die dampige gedachten Verbannen, zing, én speel, terwyl ik af moet wachten Het aarz’lend oogenblik dier duurgekóste lust, Helaas! nu toon uw’ kunst, ik lég my wat te rust. Vleijery zingt, én speelt. Verbaazing der Natuur, schoonst maaksel op der aarde, Das ‘s Almagts wonderbaare hand In ‘t Lichaam schiep, zélfs eer de moeder ‘t baarde, Groot, kunstig ménschelyk Verstandl Gy ziet hier alles néêrgeboogen Voor uw onmeetelyk vermoogen, Als voor een’ Góddelyke geest; Gy ziet eerbiedig, én bevreesd, Als slaaven, zich voor u op ‘t minste wénken buigen All’ de Eleménten, én van uwe magt getuigen. Verstand. Wat wordt my ‘t hart verkwikt door de aangenaame klank Dier woorden, ondersteund van spél, én maargezank. Vleijery zingt, én speelt. Gy, die de lucht in hólle buizen Van brommend koper, én van hélder tin besluit, Doet die daar wéder uit verhuizen Tót in onze ooren mét een liefelyk geluid. Gy, die het vuur houdt opgeslooten In énge paalen van eene onderaardsche myn, Of yzer, óf metaal, van binnen hól gegooten, Nabootsende in een’ schrikkelyke schyn ’t Gewéld van bliksem, én van donder, Maakt stéden gansch tót puin, wérpt bérgen ‘t bovenste onder.
[pagina 100]
Verstand. Myn hart wordt overstélpt van wéllust door het oor; Myn’ Ziel verhuist mét al myn’ zinnen in ‘t gehoor. Vleijery. Door u, door u alleen zyn de ongemeeten’ streeken Der vlakke Zéên, én romp’lige aard Te sluiten in een’ kleine kaart, Die gy door wond’re kracht leert tót onze oogen spreeken Zo duidelyk, zo klaar, én kort; Dat zonder zeilen, zonder roeijen, Of zonder voeten te vermoeijen Rivier, gebérgte, én land, én strand bezigtigd wordt. De Hém’len zélf heeft uw doorsleepen Vernuft zeer kunstig op een’ kleine kloot begreepen. Verstand. Ach Réênvanstaat! Vleijery. Hy slaapt nóch niet. Verstand. Myn hartzeer, myn Verdriet, myn’ wéllust, ach! Vleijery. Hy droomt naar alle schyn. Verstand. Betoverster van myn gezigt, licht van myne oogen, Zyt gy de myne? is ‘t waar? én bén ik niet bedroogen? Vleijery. Ja, Ja, hy slaapt, én droomt. Verstand. Waar blyft ge? ik kan niet meer Vertoeven. Vleijery. Zyt gerust, men komt. Myn Heer, myn Heer. Wat sammelt ge?
[pagina 101]

IX. Tooneel. Verstand op de Koets, Vleijery, Eigenbaat in Koninklyke kleederen, mét een’ Pook in de hand. Eigenbaat. Is het tyd? Vleijery. Nooit kon ‘t u béter slaagen; Nu kunt gy mét Verstand omspringen na behaagen. Eigenbaat. Ga, zég vrinden dan, dat ieder één zich dien’ Van zyne kunst, gelyk ‘t bestémd is. Vleijery. ‘t Zal geschiên.
X. Tooneel. Verstand, Eigenbaat. Verstand. Kan ik uwe ongenade omzétten, nóch betoomen? Vergéld ge dus myn’ liefde? Eigenbaat. Is ‘t waaken, óf is ‘t droomen? ‘t Is droomen; ja, hy slaapt. Verliezen wy geen tyd; Hy slaap’ voor eeuwig, én zy troon, én leeven kwyt. Verstand. Hélp, hélp; ik word vermoord: ay my! ik stérf. Eigenbaat. Wy leeven. Verstand. Ay! ay!
XI. Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd, Eigenbaat. Kwaadaard. Wat wordt ‘er op des Koninks koets bedreeven? Wat wil dat naar geschreeuw?
[pagina 102]
Ondeugd. De Koning slaapt, zoet, zoet. Wy moeten stil zyn; maar gans lichters! wat al bloed! Kwaadaard. De Koning dood! helaas, wat schriklyker vertooning! Eigenbaat. De Koning is niet dood; zie my aan; ik bén Koning. Kwaadaard. Hoe, gy de Koning? gy? zyt gy niet Réênvanstaat, De Koninklyke Bruid? Eigenbaat. O neen, ‘k heet Eigenbaat; En dien me alleenlyk van die and’re naam by Grooten In handelingen, daar iets wigtigs wordt beslooten. Maar ik bén Eigenbaat, myn érfdeel is de kroon.
XII. Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd, Eigenbaat, Wil, Arglistigheid. Kwaadaard. Daar komt Mêvrouw de Infante. Wil. Ondraagchelyke hoon! My dus mét kétens, als de snoodste der slaavinnen, Te boeijen! Arglistigheid. Stél u wat gelaaten, dwing uw’ zinnen. ‘t Geschiedt uit last. Wil. Wie heeft die last gegeeven? Eigenbaat. Ik. Wil. Hoe gy? is dit dan die beloofde huuwlyksstrik, Daar myn’ verlangende, én verliefde ziel om blaakte, Helaas!
[pagina 103]
Eigenbaat. ‘t Geluk was veel te groot, daar gy na haakte. ‘t Is eers genoeg voor u te weezen myn’ slaavin. Wil. In wélk een’ bitt’re haat verandert uwe min Dus onvoorziens! wat leed héb ik u toegedreeven? Maar wat beschouw ik! Góôn! myn’ Broeder om het leeven Gebragt! wie is, wie is die schélmsche moordenaar. Eigenbaat. Ik héb dat héldenstuk voltrokken. Wil. O Verraâr! Eigenbaat. Beklaag u myner niet; ik héb u niet verraaden. ‘k Bén Eigenbaat; wie hoopte iets anders van myn’ daaden Gy hébt verzócht, dat ik my zoude ontdékken; nu Ontdék ik my te récht, dus vergenoeg ik u, Om myn’ belóften, nóch gewoontens te overtreeden. ‘k Bén Koning Eigenbaat, die in de schyn van Réden- Vanstaat die Eiland mét bedrog, én mét gewéld Héb ingenomen, én Verstand ter néêr gevéld. Wil. Mét wat Réchtvaerdigheid? Eigenbaat. Eigenbaat. Hét is my onverschillig, Mét récht, óf onrécht; al, wat my behaagt, is billig. Gy, snoer uwe bitse tong, én voeg u tót uw’ pligt; Gy weet, hoe ik ‘t versta. Gehoorzaam, dien, én zwicht.
XIII. Tooneel. Schynheiligheid, Eigenbaat, Wil, Arglistigheid, Ondeugd, Schynheiligheid. O Vórst, de Zinnen uw’ nieuwe onderdaanen komen Mét vreugd van alle kant aanloopen, ingenomen, En opgemaakt door myn’ gewoone kunsten, om U hunne eerbiedigheid in uw nieuw Koningdom
[pagina 104]
Op te ófferen. Bedróg, én Vleijery geleiden De schaaren, die zich tót een slaafsch ontzag bereiden, En u, Vórst Eigenbaat, tót Koning over ‘t Land Van Vrijekeur mét vreugd verkiezen voor Verstand. Eigenbaat. Mén laat hén in.
XIV. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Vleijery, Eigenbaat, Arglistigheid, Ondeugd, Wil, Schynheiligheid, De Zinnen. Bedróg. O Vórst, wy komen u begroeten; En ons démoediglyk néêrwerpen voor uw’ voeten. ‘t Régeeren van Verstand klinkt, door myn toedoen voor Tierannig uitgemaakt, zo haatlyk in het oor Der onderdaanen, dat ze in stéde van beschreijen Mét groote vreugd zyn’ dood het Eiland door verspreijen. Vleijery. En ik, die bén de schélle, én klinkende trompét Van uw’ verdiensten, héb uw’ lóf in tóp gezét; En zo de harten van all’ ‘s Eilands onderdaanen Gewonnen, dat zy zich op ‘t hoogst gelukkig waanen Mét hunnen nieuwen Heer, én, vól van ongeduld, De tyd afwachten, dat gy u vertoonen zult. Eigenbaat. Getrouwe vrienden, ‘k zal uw’ diensten ryklyk loonen. Men laat de Zinnen in, opdat wy hén vertoonen Hunn’ wettelyken Vórst, hunn’ lieve toeverlaat. De Zinnen. Lang leef de Koning! lang leef Koning Eigenbaat! Wil. Verkeerde blydschap! hoe verheugd gaan zy na binnen Maar spiegelt u aan my, ô licht verleide Zinnen, Gy vindt u jammerlyk bedroogen mét berouw, Dénkt gy in Eigenbaat te vinden liefde, óf trouw. Eind van het vyfde én laatste Bedryf.

Tieranny van Eigenbaat in het Eiland van Vrijekeur. Zinnespel.

Eerste Bedryf. Eerste Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd.

II. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Opréchtheid, Goedaard, Ondeugd onder ‘s Konings stoel verschoolen, De Zinnen.

III. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaart, Opréchtheid, Kwaadaard, Ondeugd, verschoolen.

IV. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen, Kwaadaard, Eigenbaat onder het kleed, én de naam van Rédenvanstaat, Arglistigheid onder de naam van Staatkunde, Vleijery.

V. Tooneel. Verstand, Deugd, Wil, Gemeenebést, Réchtvaerdigheid, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen, Eigenbaat, Arglistigheid.

VI. Tooneel. Verstand, Deugd, Gemeenebést, Goedaard, Opréchtheid, Ondeugd verschoolen.

VII. Tooneel.

VIII. Tooneel. Ondeugd, Kwaadaard, Arglistigheid.

IX. Tooneel. Vleijery, Arglistigheid, Ondeugd.

X. Tooneel. Ondeugd, Opréchtheid, Arglistigheid, Vleijery.

XI. Tooneel. Arglistigheid, Vleijery, Ondeugd.

XII. Tooneel. Kwaadaard, Bedróg, Schynheiligheid, Arglistigheid, Vleijery, Ondeugd.

XIII. Tooneel. Arglistigheid, Bedróg.

Twéde Bedryf. Eerste Tooneel. Eigenbaat, Ondeugd.

II. Tooneel. Eigenbaat, Arglistigheid, Ondeugd.

III. Tooneel. Eigenbaat, Vleijery, Arglistigheid, Ondeugd.

IV. Tooneel. Vleijery, Ondeugd.

V. Tooneel. Réchtvaerdigheid, Vleijery, Ondeugd.

VI. Tooneel. Ondeugd, Réchtvaerdigheid.

CII. Tooneel. Wil, Eigenbaat, Ondeugd, Réchtvaerdigheid.

VIII. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Ondeugd.

IX. Tooneel. Ondeugd, Eigenbaat, Wil.

X. Tooneel. Verstand, Bedróg. in schyn van Gemeenebést, Wil, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Ondeugd.

Dérde Bedryf. Eerste Tooneel. Arglistigheid, Wil.

II. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Arglistigheid, Ondeugd.

III. Tooneel. Deugd, Wil, Eigenbaat, Arglistigheid.

IV. Tooneel. Eigenbaat, Ondeugd.

V. Tooneel. Eigenbaat, Kwaadaard.

VI. Tooneel. Verstand alleen.

VII. Tooneel. Verstand, Goedaard.

VIII. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Goedaard.

IX. Tooneel. Verstand, Kwaadaard.

X. Tooneel. Verstand, Deugd, Kwaadaard.

XL. Tooneel. Deugd alleen.

XII. Tooneel. Deugd, Schynheiligheid.

XIII. Tooneel. Bedróg, Schynheiligheid.

Vierde Bedryf. Eerste Tooneel. Wil, Arglistigheid in schyn van Staatkunde.

II. Tooneel. Wil alleen.

III. Tooneel. Eigenbaat, Wil, Arglistigheid.

IV, Tooneel. Schynheiligheid in ‘t kleed van Gódsvrucht, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Wil.

V. Tooneel. Eigenbaat, Schynheiligheid, Deugd.

VI. Tooneel. Deugd, Schynheiligheid.

VII. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht.

VIII. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht.

IX. Tooneel. Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Kwaadaard, Verstand, Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht.

X. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht.

XI. Tooneel. Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht, Goedaard, Réchtvaerdigheid, Opréchtheid, Vleijery, Ondeugd mét een’ stók, óf rysje.

XII. Tooneel. Schynheiligheid in het kleed van Gódsvrucht, Goedaard, Bedróg, in schyn van Gemeenebést.

XIII. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Verstand, Eigenbaat in schyn van Rédenvanstaat, Arglistigheid in schyn van Staatkunde, Kwaadaard.

XIV. Tooneel. Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést.

XV. Tooneel. Goedaard, Verstand, Kwaadaard, Bedróg in schyn van Gemeenebést.

Vyfde Bedryf. Eerste Tooneel. Wil alleen.

II. Tooneel. Deugd, Wil.

III. Tooneel. Deugd alleen.

IV. Tooneel. Deugd, Kwaadaard, Ondeugd beide mét een toegedékt békken in de hand.

V. Tooneel. Schynheiligheid, Deugd, Ondeugd.

VI.Tooneel. Vleijery, Schynheiligheid, Ondeugd.

VII. Tooneel. Wil, Arglistigheid, Schynheiligheid, Vleijery.

XI. Tooneel. Verstand, Vleijery.

IX. Tooneel. Verstand op de Koets, Vleijery, Eigenbaat in Koninklyke kleederen, mét een’ Pook in de hand.

X. Tooneel. Verstand, Eigenbaat.

XI. Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd, Eigenbaat.

XII. Tooneel. Kwaadaard, Ondeugd, Eigenbaat, Wil, Arglistigheid.

XIII. Tooneel. Schynheiligheid, Eigenbaat, Wil, Arglistigheid, Ondeugd,

XIV. Tooneel. Bedróg in schyn van Gemeenebést, Vleijery, Eigenbaat, Arglistigheid, Ondeugd, Wil, Schynheiligheid, De Zinnen.

Over het gehele werk

organisaties