Syntaktische-elementenlijst

om-zin

A. Binnenbouw

Om-zinnen zijn - in tegenstelling tot pv-zinnen - traditioneel zinnen zonder ond. en pv, dus beknopte bijzinnen. Ze beginnen met een versmelting om of een par.-genoot, die ⵠ, ◻ en ○ van het abstrakte ww-p bezet en die op een of andere manier het ond. vertegenwoordigt plus een verbindend woord: een betr. woord of een ondersch. vw. Moeilijk te beantwoorden is de vraag naar een mogelijk verband tussen een pv en een verplichte groep van onweglaatbaar te + ow. Verder zijn vrijwel alle delen van een pv-zin ook mogelijk in een om-zin.

B. Buitenbouw

Een om-zin kan waarschijnlijk alleen ww- en zn-pd zijn. Als ww-pd kan het ond., lv, vv, niet-ww rest of bw bep. zijn:

(het) (is) [goed] voor hun (om nog even te wachten)
ik vraag je om nog even te wachten denk je ⌞eraan⌟ ⌞om je tas mee te nemen⌟
dat is [om geen sleutels te vergeten]
kom je _vom me de les te lezen_v

Als zn-pd kan het een betr. bv bep. of een voegw. bv bep. zijn:

een bevel	om niet in de wind te slaan	(betr. bv bijzin)
	om nog even te wachten	(voegw. bv bijzin)

Vervanging van de om-zinnen door pv-bijzinnen beslist:

een bevel	dat je niet in de wind mag slaan	(dat is betr. vn)
	dat je nog even moet wachten	(dat is ondersch. vw)

C. Versmelting

Zoals gezegd: de versmelting omvat de zinsplaatsen ⵠ, ◻ en ○. Hij heeft als frekwentste bezetters in pv-zinnen:

ⵠ: betr. woord, ondersch. vw, vra. woord en ond.;

◻: pv en ondersch. vw;

○: ond.

Het vra. woord valt af, doordat dat nooit om-zinsdeel kan zijn. Zijn er sporen van een betr. woord, of een ond. in een versmelting?

1. Sporen van een betr. woord in een versmelting

a. Alle drie de betr. woorden zijn geblokkeerd in de versmelting van de om-zin:

een herziening om		te overwegen
een herziening om	die	te overwegen (uitg.; blokkering betr. vn)

b. een spel om waar helemaal in op te gaan	(uitg.; blokkering eerste deel betr. vn-bw)
c. een plaats om waar te wonen	(uitg.; blokkering betr. ‘vn’)

2. Sporen van een ond. in de versmelting

In een pv-zin kan het ond. zich in andere zinsdelen gedeeltelijk verstoffelijken:

a. het getal van het ond. vinden we meestal verstoffelijkt in de pv:

(die kinderen) (spelen) in de tuin (het getal is mv)

b. is dat getal mv, dan vinden we dat soms in mekaar:

(die kinderen) (plagen) [mekaar]

c. de persoon van het ond. vinden we soms in het wkd vn:

(ik) (erger) [me] aan dat lawaai (1e persoon ev)

d. ook bepaalde halfvaste uitdrukkingen kunnen die persoon (+ het getal en soms de sekse) aanduiden:

(we) (doen)	tegenwoordig	[goed ons best]		(1e persoon mv)
(hij) (werkt)		[op z'n dooie gemak]		(3e persoon ev, mannelijk)
(zijn) (jullie)		[in je eentje]	{komen lopen}	(2e persoon mv)

Maar hoe is het dan in om-zinnen die immers geen ond. hebben, maar wel een versmelting waarin sporen van een ond. een verstoffelijking van een ander ond. kunnen laten zien, nl. dat van de hoofdzin? Hier zijn een paar voorbeelden:

_vdoor mekaar te plagen_v (kunnen) (die kinderen) [veel plezier] {hebben}
_vdoor me aan dat lawaai te ergeren_v (slaap) (ik) slecht
_vdoor goed z'n best te doen_v (is) (ie) toch nog {geslaagd}

We spreken hier van een schim-ond. van de om-zin dat zich verstoffelijkt in een om-zinsdeel (mekaar, me en z'n), en dat steunt op het hoofdzins-ond. dat steun heet (die kinderen, ik, ie).

3. Sporen van een pv in de versmelting

Zoals gezegd: een verband tussen te + ow uit de versmelting en het ontbreken van de pv is niet te bewijzen.

Zie verder (ondersch.) vw.

D. Besluit

Het zal duidelijk geworden zijn dat een om-zin alle zinsdelen kan bevatten van een pv-zin, maar het ond. daaruit alleen ‘indirekt’, d.w.z. via het schim-ond. uit de versmelting uit de om-zin. Zo beschouwd is de om-zin dus geen beknopte bijzin.