Syntaktische-elementenlijst

az

A. Definitie

Een az is een deel van het maksimaal driedelige vzaz-p (zie dat begrip); het staat achter het zn.

B. Het abstrakte vzaz-p is driedelig, en het is het deel dat achter het zn staat:

een cm	door	de muur	heen	(zn-p; driedelig: een cm door... heen, de en muur)
	door	de muur	heen	(vzaz-p; tweedelig: door en heen)

Hier is heen dus het az.

een cm	de muur	door	(zn-p; driedelig: een cm door, de en muur)
een cm	de muur	door	(vzaz-p; eendelig)
	de muur	door	(vzaz-p; een cm en door)

De voorbep. (een cm) is weglaatbaar en betekent meestal een afstandsmaat. Het az komt alleen voor (deze straat in/uit/door/langs/voorbij/over) of in nevenschikking (het huis in en uit, het dak op of af, niet dat dak op maar af).

Het az betekent meestal ‘een verandering in plaats’.

1. Vz en az zijn niet te onderscheiden in vn-bw's:

een meter door	die muur	≈	daar een meter door (vz)
	die muur een meter door	≈	daar een meter door (az)

2. Az of scheidbaar deel?

Doordat een aantal az's (vzaz-pd) fonische pendanten heeft bij scheidbare delen (ww-pd's) kan er tussen de twee verwarring ontstaan:

(ik)	(rij)	die auto	[	in]	(in is ww-pd: scheidbaar deel)
(ik)	(rij)	die auto	[de garage	in]	(in is zn-pd: az)

C. Soorten vzaz

er zijn verschillende soorten vzaz:

a. een type kan zowel voor als achter een n of vn staan:

door	het bos
	het bos	door

b. een type kan alleen ervoor:

tijdens	de feestdagen
	de feestdagen	tijdens	(uitg.)

c. een ander kan alleen erachter, maar kan tegelijk een vz niet missen:

naar	het bos	toe
	het bos	toe	(uitg.)

door	de wei	heen
	de wei	heen	(uitg.)

D. Speciaal beperkt type met met/zonder en (meestal) lichaamsbedekker: met een jas aan

Het gaat hier om een aantal vrij vaste kombinaties, waarbinnen bij het par. van aan twijfelachtig is of we een az of een scheidbaar deel hebben:

met z'n jas (mantel enz.) uit/aan	|	zonder jas aan
met z'n hoed op/af	|	zonder hoed op
met z'n vest (broek enz.) uit/aan	|
met z'n ring (polshorloge enz.) uit/aan	|	zonder sokken (schoenen enz.) aan

De betekenis is ‘aan z'n lichaam hebbend’, ‘bedekt zijnde met’. - Bij zonder zijn alleen aan en op mogelijk.

E. Een verwant type

Een verwant type kent niet de beperkingen tot ‘lichaamsdelen’:

met z'n wandelstok omhoog gaf de gids uitleg	(ww-pd)
het elftal met als rechtsvoor Jan Bruinsma won de wedstrijd	(zn-pd)

Z'n beperkt het ond. van de omringende zin.

Het laatste voorbeeld heeft een soort bvg: als rechtsvoor.

F. Gebiedende zinnen met az: die trap op, je boeken mee, nou niet die pet af

Deze zinnen zijn sterk verwant met de ow-geb. wijs.

Zie ow- en pv-geb. wijs en gebiedend az, C.