Kleine ABN-syntaxis in vraag en antwoord

Voor VHMO en ander voortgezet onderwijs

Nevenschikking

96 Wat is nevenschikking?

96 Nevenschikking is het verschijnsel dat we op de plaats van één taalelement, er twee of meer aantreffen van dezelfde soort. Je kunt het vergelijken met een ei met twee dooiers.

Dat taalelement kan een patroon of een patroondeel zijn. Tussen de nevengeschikte elementen staat soms - niet altijd - een woord als en. We noemen dat een nevenschikkend voegwoord. (Neven, neffen betekenen ‘naast’.)

1 Nevenschikking tussen patronen:

[p. 48]

2 Nevenschikking tussen dingen die geen patroon zijn:

97 Welke nevenschikkende voegwoorden zijn er?

97 Behalve en zijn dat soms ook of, maar en want.

98 Hoe bewijzen we van maar en of, wanneer het nevenschikkende voegwoorden zijn en geen bw's of onderschikkende voegwoorden?

98 Maar en of zijn alleen nevenschikkend vw als je ze door en kunt vervangen:

Trouwens: aan de proef met het verwijswoord zien we al dat we met een lv-zin te maken hebben:

of je het niet doet, dat vraag ik je

99 Soms begint een zin met een nevensch. vw. Hoe ontleden we dan?

99 We doen alsof die zin een eenheid vormde met de voorgaande, alsof hij daarmee dus door een nevenschikking verbonden was. Er is trouwens alleen verschil in spelling tussen twee gevallen als:

In allebei de gevallen zetten we maar, en e.d. dus tussen staande strepen. Er komen ook staande strepen helemaal vooraan en helemaal achteraan.

100 Wat is samentrekking?

100 1 Bij nevenschikking, vooral tussen ww-patronen, worden sommige patroondelen in de tweede helft soms niet herhaald; dat noemen we samentrekking:

[p. 49]

2 Bij onderschikking bij een stellende of vergrotende trap vinden we soms eenzelfde verschijnsel; ook na ander, anders, niet, nergens, nooit, niets, niks, geen en niemand:

Daaruit blijkt duidelijk het aparte karakter van déze onderschikking en van dit vw als. Daarom hebben we dit als een apart teken gegeven bij de ontleding: een staand kruisje: +.