Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz)

Regelnummers proza verbergen

Dertigste hoofdstuk
Het geheim der pasquilschrijvers

1848Intusschen dat het geheele Aapendom opgetoogen van vreugd, den 1849dag verbeidde, waarop het van zijnen staart beroofd zou worden

1850verleedigde ik mij, met een wandeling onder deeze onge- 1851lukkig Bevooröordeelden te doen. Telkens schooten mij de oogen 1852vol traanen. - Beroofde men hen nog van iets, dagt ik, dat weder- 1853om kon aangroeïen, ik zou het met minder hartseer zien; - maar 1854een staart! - Hemel! - een staart aftekappen! - die nimmer door 1855een anderen vervangen word, welk eene dolligheid!

1886Onder soortgelijke denkbeelden naderde ik een ouden Okker- 1857notenboom, op welken een Aap zat, die zig zeer druk bezig hield 1858met schrijven, en die al de gebaarden maakte van een Poëet, die¹⁸⁵⁸ 1859een vaars formeert.¹⁸⁵⁹

1860Ik stond stil, want dit verschijnzel verwonderde mij.

1861Gij zijt een schrijver! riep ik hem toe.

1858 gebaarden: geste; deftiger dan gebaren maar met dezelfde betekenis; zie WNT IV, 378.

1859 een vaars formeert: een vers schept. Kwasi-verheven formulering; formeren komt vooral voor in bijbels taalgebruik ter aanduiding van Gods scheppingskracht.

[p. 124]

1862Zal er iets van uw dienst zijn? vroeg hij, en klom met allen spoed 1863uit den boom.

1864Nommer 17
Van mijn dienst? - Doet gij dan winkel?¹⁸⁶⁴

1865De aap
Ja en neen! zo als gij wilt. Ik ben een Schrijver, en sta elk ten dienst, 1866die mij betaalt.

1867Nommer 17
Is het schrijven dan hier een ambagt?¹⁸⁶⁷

1868De aap
Is het dat onder het Menschdom ook niet?

1869Nommer 17
In geenen deele! daar is het eene edele oeffening, van verheeven, 1870doorlugtige en onbaatzugtige verstanden.

1871De aap
Ei! ei! - hier is het dan anders. Doch het is ons toetegeeven, want 1872wij zijn maar Aapen. - Zo dra zullen wij geen Menschen zijn, of 1873wij zullen ook als verheeven, doorlugtige en onbaatzugtige verstan- 1874den schrijven.

1875Nommer 17
Maar op wat wijze exerceert gij dit ambagt.¹⁸⁷⁵

1864 Doet gij dan winkel?: houdt gij er dan een winkel op na?

1867 Is het schrijven dan...: met goed gespeelde verbazing hekelt nr. 17 in deze passage de (politieke) broodschrijverij in de Republiek (‘daar is het eene edele...’), ondertussen vergetend dat hij zelf zich ook aan dit vergrijp schuldig maakt.

1875 exerceert: beoefent.

[p. 125]

1876De aap
Dat ik alles aanneem, wat mij besteld word. Dus bij voorbeeld, 1877komt een Boekverkooper bij mij. Aap! zegt hij, hier heb ik eenige¹⁸⁷⁷ 1878tijtels, daar moet gij eens Boeken van maaken, want zo als 't mij 1879voorkomt, dan moet een boek met zulk of zulk een tijtel goeden 1880aftrek hebben. - Goed, zeg ik dan. Ik leg den tijtel voor mij: neem 1881een borrel goeden jenever, en bedenk zeer ernstig wat er van den 1882opgegeeven tijtel te maaken zij. Ik keer en wend dezelve in mijn 1883gedagten, even gelijk een Kleermaaker eene lap laaken, waaruit 1884hij een broek moet snijden, tot zo lang dat ik er iets op gevonden 1885heb, - want het ga zo 't wil, - 't is besteld werk; iets moet ik er 1886van maaken; - zelden mist het, of ik vind er iets op, - voor een 1887Schrijver van eenige bekwaamheid is dit ook niet moeilijk, - want, 1888tusschen ons gezegd, welke zijn zijne Leezers? - Dan val ik aan 't 1889werk en wring, en draai en fatzoeneer mijn schrijverij naar den 1890opgegeeven tijtel. Het werk afzijnde ontvang ik mijn geld, en word 1891het boek wel verkogt, dan ziet een Boekverkooper er niet op, om 1892mij een honorarium daarenboven te geeven.¹⁸⁹²

1893Nommer 17
Dit heeft onder de menschlijke boekverkoopers geen plaats. Deeze 1894beschouwen de boekmaakerij als een edele uitspanning des hoog- 1895vliegende vernufts, -

1896De aap
Ik weet het, - maar wij arme Duivels hebben anders niet te vree- 1897ten. Wij moeten wel zo handelen. - En het is daarom, dat ik zeer 1898verlang, om insgelijks mensch te worden.

1877 hier heb ik eenige tijtels: geringschatting voor de eigenlijke inhoud van een boek vormt een dankbaar onderwerp voor de 18e-eeuwse satire. De duitse schrijver G.W. Rabener (1714-1771) en op zijn voetspoor onze spectatoriale auteurs (bijv. Betje Wolff in De Rhapsodist) hekelen lange nietszeggende voorredes, opdrachten, noten en registers. Zij gaan zelfs zover om de uitgave van alleen maar een register of noten te bepleiten en dit ook metterdaad te doen. Zie Verzameling van Hekelschriften, uit het Hoogduitsch van den Heere G.W. Rabener, Amsterdam, bij Pieter Meijer, 1763-1774, 5 dln.

1892 een honorarium daarenboven: een extra honorarium boven het overeengekomen handgeld waartegen de auteur zijn eigendomsrecht overdraagt aan de boekverkoper.

[p. 126]

1899Nommer 17
Schrijft gij ook over de publique zaaken?

1900De aap
Ik schrijf over alles, pro en contra. - Ik moet van alle Aapen 1901leeven. - Ik heb tegenwoordig een lofdicht en een Hekeldigt onder 1902handen, en dat beiden op Nommer Vijf.

1903Nommer 17
Maar hoe kunt gij daar iets goeds van maaken? - Het een of het 1904ander moet u niet van harte gaan?

1905De aap
Het gaat mij alle beiden van harten.

1906Nommer 17
Dat is onmooglijk!

1907De aap
Gij zijt geen schrijver, Manmensch!

1908Nommer 17
En waaruit weet gij dat?

1909De aap
Daeruit, dat gij mijn gezegde voor onmooglijk houd. Waart gij 1910een Schrijver, dan zoud gij weeten, dat elk Mensch een goede en 1911een kwaade zijde heeft; dat men hem, om een Lofdigt op hem te 1912maaken, slegts van den goeden kant te beschouwen heeft, en dat 1913men, om hem door een Pasquil ten toon te stellen, slegts zijne¹⁹¹³ 1914gebreken heeft aantestippen.

1915Nommer 17
Maar om wat reden verlangt gij toch een Mensch te worden?

1916De aap
Om de Wereld nog veel bedekter en met oneindig meer voordeel 1917te kunnen bedriegen.

1913 Pasquil: schimpdicht, schotschrift.

[p. 127]

1918Nommer 17
Uwe openhartigheid is het eenigste dat een eerlijk Man in u prijzen 1919kan.

1920En hier mede verliet ik hem.