Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz)

Regelnummers proza verbergen

Een en twintigste hoofdstuk
De staatslist

1382Nommer Een, altoos overkropt met staatsbezigheeden, en nimmer¹³⁸² 1383oplettende genoeg, op alle de voorwerpen, die eigenlijk den staat 1384formeeren, wist niets van de heimlijke opstooking van Nommer¹³⁸⁴ 1385Vijf. Hij had zo nu en dan wel eens een Aapinnetje gesprooken, 1386doch deeze beschouwde hij, in veele opzigten, als veel te gering, 1387om er Staatkundige onderzoekingen bij te doen. - Hij kende, 1388helaas! de voorbeelden niet van Rijken en Staaten. die door Vrou-¹³⁸⁸ 1389wen bedorven zijn geworden, misschien om dat men haar te veel 1390toeliet, of er te veel overheen keek.

1391Ook stonden de Aapinnetjes geheel in 't vertrouwen, dat het¹³⁹¹ 1392gevoelen van Nommer Een, met dat van Nommer 120,978 over- 1393éénstemde. Zij hadden wel reeds het Request, dat door Nommer, 13949278531223 was opgesteld, in handen, en zouden het gaarne aan

1382 overkropt: overstelpt (van ww. overkroppen).

1384 formeeren: uitmaken, vormen.

1388 Staaten... door Vrouwen bedorven: schrijver doelt zeker op prinses Wilhelmina, vrouw van stadhouder Willem V, aan wie de Patriotten een kwalijke invloed op het landsbestuur toeschreven. Na Goejanverwellesluis en de daarop gevolgde Pruisische interventie van september 1787 was zij nog meer de gebeten hond. Andere voorbeelden die Schasz en zijn lezers voor ogen konden hebben: Madame de Pompadour en overige maitresses van de Franse koningen, niet te vergeten de impopulaire Marie-Antoinette, vrouw van Lodewijk XVI.

1391 stonden: verkeerden.

[p. 108]

1395hem getoond hebben; doch Nommer Een was een eerlijke Staats-¹³⁹⁵ 1396äap; nimmer arg vermoedende, dan daar hij eenmaal bedroogen¹³⁹⁶ 1397was geworden: hij begeerde het derhalven niet te zien; want, zei 1398hij, gij zegt toch, dat het volmaakt met mijn concept strookt.

1399De goede Aap zat daarom met een zekere bedaarde gerustheid 1400in de Aapsvergadering. Hij verwagtte het Request; en, dagt hij, 1401dit is de Aapsstem, die men ongetwijffeld gehoor zal geeven.

1402Het besluit der voorige Vergadering was, (bij eene groote meer- 1403derheid van stemmen,) dat men de zaak over de afkapping of niet 1404afkapping der staarten, in de presente vergadering, volstrekt af¹⁴⁰⁴ 1405zou doen.

1406Bij gevolg begon men ernstig over dit stuk te handelen. - Nom- 1407mer Een betoogde, met alle mooglijke welspreekenheid, het on- 1408natuurlijke, het wreede, het onäaplijke en onstaatkundige dat er 1409geleegen ware, in het afkappen der Aapenstaarten. Dit, zei hij, is 1410het werk van Dwingelanden, die onder voorwendzel van verbete- 1411ring en ter bereiking van heilzaame oogmerken, hunne onder- 1412daanen martelen, en berooven van dat geene, 't welk de niemand-¹⁴¹² 1413önderscheidende Natuur hen geschonken heeft, enz.

1414En, ging hij voort, hoe zeer zullen wij ons aan de Tijrannen niet 1415gelijkvormig maaken, wanneer wij de goede gemeente de staarten¹⁴¹⁵ 1416afkappen, en onze eigen staarten behouden! - zal men ons niet 1417met recht beschuldigen van eigenbelang, hoogmoed en overheer- 1418sching? enz.

1419Nog, voegde hij er bij, nog zou men mooglijk tot de afkapping 1420kunnen overgaan, - (ik zeg mooglijk, want het zou altoos onder 1421de Zelfmoord behooren,) - wanneer het Volk zelf daartoe eenige 1422geneigdheid betoonde; - want men plooie het zo men wil, de

1395 Staatsäap: naar analogie van staatsman.

1396 dan daar: dan waar.

1404 presente: huidige, tegenwoordige

1412 de niemandönderscheidende Natuur: cf. Rousseau's befaamde Discours sur l'origine et les fondemens de l'inégalité parmi les hommes (Amsterdam, chez Marc Michel Rey, 1755; thans in Oeuvres complètes, ed. B. Gagnebin, bibliothèque de la Pléiade, T. III, Paris 1964), waar de stelling wordt verdedigd dat de menselijke bezitsdrift zijn natuurlijke gelijkheid aan anderen heeft opgeheven.

1415 de goede gemeente: de goegemeente, het goedgelovige minder ontwikkelde volk; zie WNT IV, 1394.

[p. 109]

1423staarten zijn de eigendommen, onvervreemdbaare bezittingen der 1424Aapen, en niemand, dan een Despotiek, kan het in 't hoofd krijgen,¹⁴²⁴ 1425om zonder toestemming der Eigenaars, hen van hunne agterrechten¹⁴²⁵ 1426te ontzetten, enz.

1427De Secretaris, (een Aap in de belangens van Nommer Vijf,) lag,¹⁴²⁷ 1428onder deeze aanspraak, zeer bedenklijk de eene poot aan 't voor- 1429hoofd, en met de andere, even als kwaad op zig zelve zijnde,¹⁴²⁹ 1430geduurig op den grond kloppende.

1431Telkens opende hij zijn muil, zo dikwerf hij dagt, dat Nommer 1432Een zou ophouden; die, telkens voortgaande, het ongeduld van den 1433Aap Secretaris scheen aan te vuuren.

1434Nommer Een zijn reden met een diepe buiging eindigende, stond 1435de Secretaris op zijn agterste pooten, sterk met zijn staart kwis- 1436pelende; hij haalde een langwerpig vierkant Papier voor den dag; 1437verzogt van den President verlof, om der Vergadering iets te mogen 1438zeggen, en begon daarop aldus:

1439Mijne aapen!
Excuseer mijne bottigheid! door het veelvuldige mijner bezig-¹⁴³⁹ 1440heeden, is mij uit het hoofd gegaan, dat even voor dat ik herwaards 1441kwam, mij een Request is ter hand gesteld, door zes jeugdige 1442Aapinnetjes. Zij zeiden mij het verzoek te zijn; dat men de goedheid 1443wilde hebben, om, alvoorens over het al of niet afkappen der 1444staarten een vast besluit te neemen, dit smeekschrift te willen in-¹⁴⁴⁴ 1445zien, het welk zij mij onderrigteden, door al de Aapinnen, van 1446Nommer 8000009753 af, tot Nommer 91000000782590321 toe 1447ondertekend te weezen.

1448De Secretaris reikte met een nederige buiging het Request aan 1449den President over, die daaröp dus sprak.

1424 Despotiek: despoot (fr. despotique). WNT III, 2440, geeft één vb. uit De Denker, echter als adj.

1425 agterrechten: woordspelend met voorrechten en met de plaats aan het lichaam waar dit prerogatief zich manifesteert.

1427 in de belangens van: op de hand van, geporteerd voor; zie WNT II, 1669.

1429 even als: juist alsof, als het ware.

1439 bottigheid: domheid.

1444 vast: definitief.

[p. 110]

1450Mijne Aapen!
Zal het deezer Vergadering gelieven, eer men verder ga, om dit 1451Request in deliberatie te neemen?

1452Wel waarom niet! - zei de goede Nommer Een, met een zijnen 1453aanhang wenkende, - als het tot de zaak betreklijk en het de stem 1454der Aapen zij, dan moeten wij het alvoorens in overweeging¹⁴⁵⁴ 1455neemen.

1456Eerst over 't Request delibereeren! riep toen de aanhang van 1457Nommer Een, als uit eenen mond.

1458Zekerlijk eerst over 't Request! schreeuwde Nommer Vijf, - en 1459alle zijne Naarvolgers schreeuwden beneffens hem: zekerlijk eerst 1460over 't Request!

1461o! Wat zult gij bedroogen uitkomen! dagt de eerlijke Nommer 1462Een bij zig zelve.

1463o! Wat zult gij op u neus staan kijken! dagt de looze Nommer 1464Vijf.

1454 alvoorens: tevoren.