Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz)

Regelnummers proza verbergen

Zesde hoofdstuk
Het aapenland

264Deeze weg was verbaazend lang. Ik stelde mij voor de waereld uitte- 265wandelen; en, inderdaad, wanneer deeze weg, waterpas regt uit ge- 266loopen had en niet geboogen ware geweest naar de rondheid van den 267Aardkloot, ik zou gewislijk op eene der digtstbijgeleegen sterren zijn 268aangeland.

269Van deeze reis kan ik weinig anders zeggen, dan dat zij uitter- 270maaten verdrietig en verveelende was. In 't begin ontmoette mij²⁷⁰ 271niets; doch op 't laatst kwam mij nu en dan een Baviaan tegen- 272loopen, omtrent met dezelfde haast, als een Soldaat, die uit een 273leger deserteert.

274De weg begon eindlijk hoe langer hoe onregelmaatiger en woester 275te worden, tot dat hij geheel ongebaand werd, en ik mij in een on- 276guur groot Woud bevond.

277Te vergeefsch zogt ik hier naar huizen of hutten. Er was niets ter 278veräangenaaming of verversching van een vermoeid Reiziger; het 279eenigste, dat ik er vond, waren ongemeen lekkere vrugten van aller- 280lei soort, en uitsteekend helder en goed water: van beiden maakte 281ik gebruik en zettede mij aan den boord van een ruischend beekje 282neder.

270 ontmoette mij: ontmoeten is oorspronkelijk een onzijdig ww. met een bepaling in de derde naamval; zie WNTX, 1913.

[p. 65]

283Toen ik eenigen tijd gezeten had, hoorde ik, boven mijn hoofd, 284een stem, bijna als die van een mensen, of liever eveneens als die van 285eene welklappende Papegaai.²⁸⁵

286Hij is 't! hij is 't! werd er geroepen.

287Wie is het? vroeg ik.

288Nommer zeven duizend agt honderd vierënvijftig! was het ant- 289woord.

290Dat ben ik althans niet, dagt ik.

291Ik was echter ten uitersten begeerig te moogen weeten, wie het 292was, die deezen uitroep boven mijn hoofd gedaan had.

293De boom, onder welken ik mij had nedergezet, was ongemeen 294hoog; in deszelfs top zag ik een Aapje zitten, dat zeer opmerkzaam 295het oog op mij hield: behalven dit Aapje zag ik niemand, en het was 296wiskunstig zeker, dat de stem nergens anders, dan uit deezen boom, 297kon gekomen zijn.

298Wie, vroeg ik, heeft daar van Nommer 7854 gesproken.

299Ik, ik, mijn allerliefste 7854je riep het Aapje mij toe, en was in 300een oogenblik beneeden bij mij.

301Ik moet bekennen, dat al mijn zenuwen en peezen trilden en 302beefden. Een spreekend Aapje! - hoe is zulks mooglijk! zei ik.

303Zeer mooglijk, mijn allerbest 7854je! - Nu gij een Mensch ge- 304worden zijt, schijnt gij al uw geheugen te hebben afgelegd. - Maar 305kom, volg mij: het zal u wel weer te binnen schieten.

306Het Aapje gaf mij een poot, en begeerde, dat ik even als zij dien 307verbaazenden hoogen boom zou opklimmen.

308Dat is mij onmooglijk! zei ik. Ik klim nooit.

309Het Aapje keek mij met verwondering aan!

310En ik het Aapje.

311Weet gij wel wie ik ben? vroeg het.

312o Neen! antwoorde ik zeer gulhartig.

313Ik ben uw Liefste! - hervatte zij en vloog mij met een om den 314hals; mij allerlei liefkoozingen bewijzende, en mij telkens, 7854je 315noemende.

316Dit alles waren raadzels voor mij. Ik maakte allerhande gissingen, 317om den waaren toestand van zaaken alhier te weeten. Misschien,

285 welklappende: goed kunnende praten, welbespraakt; zie WNT VII, 3458 (alleen zuidnederlandse bewijsplaatsen).

[p. 66]

318dagt ik, is het gevoelen dier oude Wijsgeeren de waarheid, dat³¹⁸ 319naamlijk, de Zielen der Menschen, na den dood, in andere lighaa- 320men, zelf in die der beesten, overgaan of verhuizen. Dus kan de ziel 321mijner verdronken Dienstmaagd wel in dit Aapje vertrokken 322weezen.

323Deeze gedagten streelde mij; want ik hield veel van het Meisje. 324- Maar, dagt ik verder, wanneer mijn lieve dienstmaagd hier is, 325dan is het zeer mooglijk, dat ik er mijn vrouw ook zal vinden, - 326en wee! - wee! mijner dan.

327Waar is mijn Vrouw? Vroeg ik met overijling.

328Uw Vrouw? - antwoorde het Aapje, met eenige geemlijkheid,³²⁸ 329immers heb ik den voorrang?³²⁹

330Die zult gij ook altoos hebben. Ik vraag slegts waar mijn Vrouw 331is.

332Die is op de agtëntagtigste boom hier van daan.

333En hoe heeft zij het?

334Oud, ongemaklijk en knorrig, mijn lieve 7854tje? zo als het altoos 335met haar was.

336En leeft zij daar zo alleen?

337Zij zit veeläl in een groot gat aan het worteleinde van den boom:

318 het gevoelen dier oude Wijsgeeren: het geloof in een zielsverhuizing of metempsychose speelt vooral een grote rol bij de griekse Orphici (sedert het eind van de 7e eeuw v. Chr.), die hierin zelf mogelijk onder invloed van de Egyptenaren stonden. De Orphische mysteriën hebben op hun beurt de leer van de zielsverhuizing doorgegeven aan Pythagoras (± 580-± 496 v. Chr.) en zijn school. In latere tijd vinden we deze voorstelling met vele nuances bij allerlei stromingen van theosofische aard. Essentieel voor de metempsychose is de idee van een kringloop der geboorten, de eeuwige wederkeer. Hoogste opgave zij aan die kringloop te ontsnappen door loutering en inkeer. Zie W. Stettner, Die Seelenwanderung bei Griechen und Römern, Berlin 1934.
Onze 18e-eeuwse verlichte schrijvers staan uiterst kritisch tegenover de zielsverhuizing. Jacob Campo Weyerman drijft er herhaaldelijk de spot mee (De Rotterdamsche Hermes van 11 okt. 1720, 20 mrt. 1721, 28 aug. 1721; Den Amsterdamschen Hermes van 7 okt. en 18 nov. 1721; Den Echo des Weerelds van 6 mei 1726). Ook Poot ridiculiseert in Het Groot Natuur- en Zedekundigh Werelttoneel (dl. III, Delft 1750, p. 534) ‘Pithagoras met zyn belachlyk gevoelen der zielverhuizinge; zeggende van zich zelven, dat hy was geweest, eer hy Pithagoras was, Ethalides, Euforbus, Hermotimus, en Pirrus de visscher; en dat hy na zyn doot eens een Haen zou worden, dien hy als een beelt der ziele nam, en daerom altyt verboodt haenen te dooden.’

328 geemlijkheid: misnoegen.

329 immers: toch zeker.

[p. 67]

338waar deeze en geene haar eenige gekraakte okkernooten toesmijt, 339- want zij kan ze zelf niet meer kraaken.

340Dat weet ik, maar, - in 's hemels naam! zeg mij toch, is zij ook 341een Aap?

342Zo lelijk als er ooit een Aap geweest is.³⁴²

343Dit nieuws was mij gansch niet aangenaam. Goede Hemel! zugt- 344tede ik bij mij zelve, had ik mij maar liever gevangen laaten neemen!

342 Zo lelijk.... de lelijkheid van de aap is reeds voor klassieke en middeleeuwse auteurs spreekwoordelijk. Opsmuk heeft alleen maar een averechts effekt: ‘simia est simia etsi aurea gestet insignia’ (Erasmus, Adagia 35: ‘een aap blijft een aap, ook al draagt hij gouden sieraden’). Zie voor de achtergrond van dit depreciërend gevoelen de Inleiding, p. 29.