Geestige wercken
(1678)–Aernout van Overbeke–
AuteursrechtvrijGeestige wercken
auteur: Aernout van Overbeke
bron: Aernout van Overbeke, Geestige wercken. Jan Claesz. ten Hoorn, Amsterdam 1678
[p. 201] | |
Geestige en vermaeckelijcke reys-beschryvinge Van Aernout van Overbeke,
| |
[p. 202] | |
het Edelluy waren, om dat sy soo vol veeren waren, als een Fransche Marquis die in den Hage vryen wil. In der daet, ick was niet seer bangh om twee redenen, d'eerste was, om dat ick wel wist dat een houte man niet sincken kost, en ten tweeden, het slimste souw geweest zijn aen 't strant van Calis gedreven te werden; 't is een kust die ick soo dickwils bevaren hebbe, dat ick des Opper-stiermans plaets op het Schip, daer nae toe gaende, soude derven pretenderen. Op den 15 dito hingh onse Onder-koopman een speel-lijntje uyt de klucht uyt, buyten hoop van wat te vangen, alleen om het uyt de war te doen, en in der waerheyt hy wierdt St. Pieter, en vingh menschen, want Jantje van Schoonhoven (die langh by Tromp voor Cajuyt-wachter hadt gevaren) raeckte buyten Boort, en na alle vergeefsche devoiren raeckte in 't sogh van 't Schip, daer hy dit onverhoopte lijntje greep, dat hy soo langh hielt tot hem de sloep salveren quam, dat was oock het eerste, dat ick yemandt door een touw hebbe sien het leven behouden, daer ick'er ter contrarie wel hondert hebbe door sien sterven. Op den 16. sagen wy des avonts W.N. W, 4 à 5 mijl van ons, ontrent 25 schepen, die wy meenden St. Hubes-vaerders te zijn: hier quam den dans eerst aen den dagh, om een hanneken te meten, die onse schippers boter vaetjen plomp genoegh gestoolen hadde. Op den 17. sagen wy, nae dat wy de hoeck van Poort-landt hadden N.W. van ons gepeylt nae onse gissingh, den Admirael Allen met 5 à 6 kloecke schepen. Den 18 peylden wy de hoeck van Goutstart, en 's avonts sagen wy vier Engelschen en een Vlaming. Wat droes schortje daer je neus op te trecken, en grimmassen te maecken als een oude simme? ick | |
[p. 203] | |
geloof datje meent, dat ick dag voor dag soo sal continueren tot Oost-Indien toe, Zest! leest het Journael verder uyt Schipper Swart of Stierman Claes sijn Boeck, die weer nae huys toe komen, en verwacht van my een generael Recit, want ick hebbe noch niet meer, als noch vier dagen tijdts omme met de leste Schepen te schrijven. Op den 20 kregen wy Engelants-endt, consequentelijck het ruyme sop van de Spaensche Zee, en met eenen ruymer gedachten om op alles acht te slaen; ons huysraet was sober, en de Cajuyts-gasten meest nuchteren; de Koopman, Schipper, Onder-koopman, en Stierman, al den bruy Geus, schoon de eerste en de leste Luyters waren. By gebreck van een Domine, behielpen wy ons met een Siecke-trooster, maer voor ons Cajuyts-volck was die selfs niet noodiger als een armbos (die wy oock hadden) op een Oost-Indisch Schip; hadtmen dat roestig dingh konnen verruylen tegens een fraey meysken, ick weet wel welck van twee meer inkomen soude gehadt hebben. Ick segge dan, wy hadden self den Siecke-trooster wel konnen missen, want ick hebbe nu soo menigh Predicant hooren preecken, maer 't zijn praetvaers en ootjes in 't cijffer by Neptunus, dats een heerlick Predikant, en wat kan die man machtigh bewegen, dat een het hert wippersteert als een Koe, die een doorn onder de steert is gebonden, voornamentlijck als men sijn fraeye gesten begon te sien, dat de heele Preeckstoel dreunde, die somtijts sijn neus soo trots opstack, dat hy met fatsoen tegens de Dedels en Tenteniers Cousijn hadde mogen seggen, en in een oogenblick so neuseloos vertoonde dat men hem met reden mogt gevraegt hebben, of hy drie maenden tot den stilswijgende d' Assigny te meesteren hadde gelegen? Doch soo yverigh als men leert bidden, soo har- | |
[p. 204] | |
tig kan men op sijn tijdt oock lacchen, alles wat sich noch hart gehouden hadt, moster hier aen; waer men quam, het was openbaren Oorlogh tegen Theodorus, die louter op sijn muyl kreeg, d'eene steende, d'ander lachte, de derde ley te kooy, &c. Maer het was een lust te sien, doe ick buyten quam (want ick heb aldeur vry geweest) die varie figure van Giacomo Callotti stampate in Venetia, ick meende in der daet (soo veel kromme zincken maeckten sy) dat sy door een vertooningh een Chinees of Arabisch A.B.C. voor my representeerden. O lief hebbers van de visscherye! denck nu om geen nieu diep, braessemer meertje, of hooge veense Vaert, of Noorda, benje wijs, komt hier vissen, al den bruy blanck goetje en met exellente kaeuwtjes gemest, den dagelijckschen afval daer noch niet eens by gereekent; hier liet ick voor de eerste reys mijn membrum virile afsnijden, en nevens my wiert ons roggen brootgeraseert, als oock den eenigsten venisoen, die ma foy een baert hadde trots den besten Moscovischen Ambassadeur. O vermaeck! O playsier! schijt in Hollant gedient te worden, hier gae ick noyt ongewieght slapen, en soo ick groey nae proportie van mijn wiegh, soo staet het vast, dat ick een groot man sal worden; wat is het een vreugt, als gy de Son hoort sissen, alsse in de zee duyckt! wat is het een genoegen, de Maen achter de Son te sien marcheeren, als Berganje met sijn knecht! Stinckaerts, luyaerts, ghy zijt niet waerdigh dat ick aen U E. schrijf, maer sacht, sacht, ick vergeef het U. en sal voortgaen, want gy volght my niet, by foute van beter kennis: maer laet ons so t'eenemael van 't Journael niet afloopen, of het een fameus libel was, en laet ons niet vergeten, de vrienden bekent te maecken, dat wy den 7 May sagen honderden van Thonijnen rontom ons Schip, die wy met harpoenen, | |
[p. 205] | |
doch sonder vrucht, achter heer waren, alsoo onse harpoenen alle braken van deught Scilicet; en op den 8. de Pico van Teneriffa, die extraordinaris ver kan gesien worden, als oock 't Eylandt Gomera. Veel descriptien van gesichten en landen te maecken buyten tijdts, is onnodigh Op den 9, sagen wy de eerste Zee-schildt-padt. Maer vroome burgers, 't is Haeghsche Kermis, soo mijn almanach niet en lieght; al mijn leven ben ick immers een eerlijck man geweest; maer nu soude ick waerachtigh wel willen in den Haegh op het schavot staen, ick meen, dat ick geen podegra sou hebben, om in drie stappen op des Apotheeckers playsierige secretary te komen; in waerheyt het scheepvaren verliest een beetje van sijn plaisier alsmer soo een kermis tegenstelt, maer al quam onse kermis wat later, wy kregen evenwel ons deel daer van, die ick te sijner tijdt verhalen sal. Den 16 May kregen wy Boavista in 't gesicht, als oock eenige vliegende viskens, het geluck gaf ons hier, achter aen onse sleeplijn, een halve Coor: maer het ongeluck, dat mee wat te seggen wilde hebben, gaf onsen Schippper sulcken drift, dat hy de vis tegen onser aller raet, drijvende soo in de galderye wilde halen; dat beest, pas boven water zijnde, toonde sulcken kracht, en geholpen werdende door zijn natuerlijcke swaerte, dat den haeck door de beck raeckte; die droefheyt die daer gemaeckt wiert over dit verlies, is met geen penne te beschrijven, daer wy soo nae versche kost verlangende waren, onse magen dropen wegh van treurigheydt, en onse monden versleten dien dagh met klagen. Des anderen daeghs was ons geluck vroeg op de been, want onse Hoog-bootsman draeyde een Benijt een Elger in de huyt, dat hy vergeefs met de dood worstelde, die wiert 's mid- | |
[p. 206] | |
daeghs in de Cajuyt geschaft, soo datmen doen evidentelijck sagh, dat het oude spreeckwoort waer is, 't welck seyt beter benijt als beklaeght. Op den 19 vonden wy een vliegent vischje in de rust van 't Schip gevlogen, dat was een heeren eten; het lichaem wierdt gestooft als een Carper, ende de vleugeltjes daer maeckten wy 's avonts een carbonade van, met niet weynigh sout en peper; hier begosten wy soo veel Hayen te sien ende te vangen, dat ick in mijn resolutie-boeck Fol. 18. dede setten, Van geen Hayen meer aen te teyckenen om haere plompheydt, en meenighte, ende onsmaecklijckheydt, 't ware daer yets notabels voorviel. Wy vongen der dan een op desen dagh die 3 à 4 Lootsmannetjes by sich hadt, die haer meester niet langer konnende helpen hem verlieten, maer de suygertjes hanghen hem ordinaris tot der doodt aen: wy kreghen daer oock een, dat aen sijn buyck soogh, het is een aerdige soort van vis, daer het mee suyght is het bovenste van 't hooft, dat my onnatuerlijck scheen; wy hebben oock sulcken gehadt, om sijn bovenste of onderste te ondersoecken, dat ick geloove, dat het niet zwaerder soude geweest zijn, Oost en West te vinden: wy sneden de Hay op, daer wy een tamelijcke Visch in vonden, die weder opgesneden een vliegent vischje uytleverde, soo dat my dit gebruy voor quam, als de Neurenbergse doosjes daer'er somtijts hondert in een sluyten: my quam doen in den sin des menschen ongeluckig leven, daer ick wel mijn deel van heb gehadt, en nu best voel; de vliegende vischjes is een aerdigh goetje, en schijnen geluckigh, om dat sy sich in en uyt het water begeven; maer Messieurs tes een grand erreur, 't zijn de ongeluckighste creaturen naest my van de werelt, komen sy in 't water, daer sit haer een Hay, Thonijn, Benijt, halve Koor, &c. Id genus alia | |
[p. 207] | |
achter 't gat, komen sy boven daer Jan van Genten, Scheervogels, &c. die gantsch niet vies van haer vallen, in summa sy sijn onder en boven gebruyt, en altoos aen leger wal, even eens als ick in den Haeg en t' Amsterdam, daer bruyden my N.N. hier O O. op een ander P. P. altoos was ick Icarus, hadde ick de wijsheyt van Daedalus eens gehadt, de Son souw my hier niet op mijn kruyn gescheeten hebben. Nu is 't soo niet, men moet den bal speelen so alsse leyt. Als ick dese dingen bedenck,
Multa tulit fecitque Puer sudavit & alsit.Ick gaê weer leggen. In 't eerst, als ick geseyt heb, was ick wat heet op de Hay-vanghst, maer meest op die kleyne Lootsmannetjes, die hen ordinaris versellen; de Hayen byten wonderlijck scherp; ja eens op een Sondagh in Episcopy predicatien lesende, wiert ick schielijck geroepen, alsoo de grootvaêr van al de Hayen gesien was, so dat dat onbeschofte beest my een suyvere helft van een brave predicatie af beet Basta van Hayen. Op den 13. sagen wy wel 40 à 50 Thonijnen, soo als wy in stilte lagen, al rondsom ons schip swemmen, die sich heel dickwils by 20 gelijck uyt het water opwierpen. Ontrent dese tijdt trocken wy een rockje uyt, en hadden ons bekomst van stilte, ick geloof dat AEolus het voorspel van sijn dochter gaf, die ick in een behoorlijk besteecksel meen te beschrijven, en op mijn retour in plaets van rouwe Diamanten mede te brengen, dat sal ick noch doen ter eeren van AEool, schoon wy t'eenemael contrary van humeur sijn, want als hy stil was, hadt ick een geduerige krevelinge in mijn gemoet, en als hy weer blies of hy ter jacht gingh, was mijn hert gerust. | |
[p. 208] | |
Onse Kermis nam sijn begin, en wy vongen op den 29, d'eerste Dorades ofte Dolphijn, de Prins onder de Heydensche visschen, die verstreckte ons 's achtermiddags in plaets van een Hammetje, 7 of 8 moffen speelden 't spel vande verlore Soon, wy Officieren gingen het (verscheyde reysen genodigt of versocht zijnde) op 't half verdeck aenschouwen, voornamentlijck om dat de verlore Soon een rol is die de meeste op het Schip dickwils gespeelt hebben; wy saten, sy ageerden, maer in de heele Comedie wiert niet eens bier, hasenooten, soete lamoenen of garnaet geroepen; maer dat soo veel ruym als de Comedie selfs vermaeckte, was onse Hoogduytsche Corperael (wie duyvel soude het oock anders konnen doen als dien Duytscher) die het spel of geordonneert of oock gecomponeert hadt, die sat met een swaermoedige innocent met passementen, en een gevolde reysmantel daer over, sijn beste kleêren quansuys op het tooneel om ordre te stellen, waer hy van daen was weet ick niet, maer hy verklaerde sich metter daet heel goet sweets te zijn, als oock wy alle. 's Anderen daeghs, drilde onse Commandeur het volck, en dat passeerden voor de schutterye: Daer nae besagen wy de koorde-danssers; de Son was ons in plaets van de Walach, die klom soo suyver sijn koorde op en af, dat het meer lust was om te sien als te voelen, en dat recht over ons schip henen, alles sonder stock, de goochelaers ende de buytelaers waren de springers als oock de Coretten, daer wy 'er een van vongen en terstont veroordeelden, alsoo hy een visslagh begaen hadt, want het doode lichaem, om dat het niet uyt soude komen, was in sijn darmen begraven; voor de Venten die langs 't touw vliegen, hadden wy de vliegende vischjes by menichte, alderhande raer gedierte hadden wy binnen Scheeps- | |
[p. 209] | |
boort, weeg, plat, ront, ja oock vliegende luysen, en dat de duyvel was, daer waren zwarte vliegende beesjes, die als sy door de kaers gemarcheert waren, sich noch voor formeele Vaderlantse vloyen konden uytgeven. En gelijck alle kermissen meest op een lamy uytloopen, so gebeurden'er een notabel duël tusschen twee van onse Varckens, (ick geloof om een simpel segswoort by den dronk) de beschuldighde wierdt voor ons gebracht, maer schoon't eene dat sijn been aen stucken was gebeeten geprovoceert was, en volgens dien gelijck hadde, vreesde ick dat het ongeschonden Varken metter doodt soude sijn gestraft geworden: Dede derhalven, over dese materie, een fine porcelijne Harangue ter hooger vergaderinge, daer ick so veel mede te wege bracht, dat het gequeste ontstrot wiert, alsoo my niet onbekent was datmen sommige saeken somtijts nae Politie, somtijts naer Rechten afdee. Wat drommel interat Reip: want het soude doch gestorven hebben, en op 't ander soude men lijfrenten gekocht hebben tegen 8 per Cento. Op Woensdag, in de Kermis weecke, doodden wy twee hoenderen, die ons 's daeghs te vooren voor hokus bokus hadde gedient, also sy haer eygen eyeren aten; lacht gy daerom lezer, ick set het u een van alle om een dubbelde Ducaet. Wy verschoonden evenwel de hoender stuyten wat, om dat zy soo wel leggen konden, sy kosten heele dagen van 's ochtens tot 's avonts leggen; om kort te sijn, sy kosten daeghs meer leggen als twaelf eyeren. Yder dagh bracht sijn eygen vermaeck mede; Ick liet my donderdaegs scheeren, daer vondt ick mijn oppasser Willem soo trouw als bot, en so bot als hy groot is, met een scheermes aen de spaenze-zeep-steenen, die nar hadde die ronde scheer-balletjes gesien, soo was hy besigh om al dien bruy tot scheer-balletjes te snijden, ick dacht in mijn | |
[p. 210] | |
tooren aen Hendrik van Ditmarschen, die mijn patroon, doe ick vertrock, diende, en kropte het op: maer dat hy noch ongeschonden hadde gelaten, liet ick weer fijntjes in mijn kist sluyten. Hier met sult ghy een heerlijck bancket hebben; hier gebruykte ick voor de eerste mael het tinne lampet, dat soo langh te pronck hadt gestaen, en door het vice-Lampet, alias de pudse, verschoont was; wy kregen schoone Servetten; maer hoe magnificq datter opgeschaft wiert, het eeten hadt so geen val, daer anders meest alle dingen een val hadde, soo raeckte ons Schip aen 't slingeren, niet anders als of 't een vaendel van de rederijckers op een boere kermis hadde geweest, ick geloove dat de Horologes door dit slingeren admirabel correct souden gegaen hebben, evenwel daer most gegeten sijn. Schaf op knapen, Domine doe het gebed, aller oogen, &c. bardoes op sijn wijf, die naest hem sat, so dat onse Domine in 't bidden seer onstantvastigh was. Hier bevondt ick de groote voorsichtigheyt van Iuffer van Heemert, die mijn silvere Lepel ende Commetjen alle beyde scheef heeft gemaeckt, dat nu om dat besuckte wiewauwen wel te pas quam; want toen kost ick'er mijn gereetschap na setten dat 'et niet en storte; komt nu hier die geerne korsjes eet, want ons heele Broodt is niet als korst, en beschuyt was canaille by ons, want al den bruy was trischuyt gheworden, en dat so vreeslick hart, datmen 't by de spijs moest eten, alsmen in Hollandt de huspot met wortelen koockt, 't vleesch een uur in de pot voor de wortelen, so hadt ick hier yder brok een half quartier eer in mijn wammen, eer daer andere suyvel by quam. De boter diemen, in 't Oost-Indisch Portugijsch, noemt Mantege, was so sterck, dat ick 'er wel een man wilde tegen geset hebben, ick geloof, by mijn soolen dat sy wel een Mars-zeyl alleen soude ingehaelt hebben; Wy | |
[p. 211] | |
tappense met een swickje hey de babey! kout broodt en warme boter couragie hier hadden al de messen haer kracht verloren (uytgenomen die van de bootsgesellen) want niemandt van ons hadt 'er een dat booter kost snijden: Soo dat 'er groote protestatien vielen, eer wy aen tafel geraeckten, ten minsten, eer de kost daer op quam; teghen het beschuyt ginck defalut, om sijn noncomparitie: de boter beriep sich op sijn sterkte, de stockvis op sijn reuck, de ham op sijn gortigheydt, de Kaes protesteerde het hartste van allen, verklarende dat sy geen drie dagen in de kraem out was, en dat sy (schijt de Gravinne van Hennenberg) meer als 100000 zielen ter werelt hadt gebracht; maer al te vergeefs, het was kermis en alles most vol staen, de Donckersteegh tot Leyden, gheleeck by onse tafel een winckel vol Ambergrijs, France pan, en savonnettes. Hier schoot my in den sin de historie van seecker Duyts Baronnetje, voor desen tot Leyden, of tegenwoordigh Joncker N.N. op de kneuterdijck, hoe dat die luyden haer linten so lang dragen, als het coleur houden mach, daer na omkeeren, ende dat niet eens, maer tot twaelf verscheyden reysen toe, en dan weer de laest omgekeerde zijde so lang boven setten, tot d'andere weer voor schoonder gekeurt zijnde, boven raeckt, en so dickwils, segh ick, als het steeck wil houden. Jae wel vrienden mutato nomine de me fabule narratur, al dien bruy te voren verhaelt, souden wy, een maent jonger, niet hebben willen aensien, en nu, souden wy'er wel om gevochten hebben, ten ware het ons niet beledt hadt geworden door een stort-regen van Hammen, Schotels,, Kasen, Kandelaers, oudt yser, oudt koper, oudt loodt, soo confuys onder een, als desen brief self is, elck was Rentemeester d' Espargnes, en viste op sijn getey: Ick ben van meeninge dat 'er in die | |
[p. 212] | |
confusie, oock wel goet gegrabbelt is dat ick liever tusschen mijn laeckens als tusschen mijn dubbelde boteram soude geleght hebben, soo vreesselijck alsser toegetast wiert: maer,
Dat men nu eens van drincken spraeck,,
Was dat een soo vreemden saeck.
Schoon dat onse glasen niet stil en stonden, het mocht oock niet zijn, want al onse Scheeps-affairen wierden met glasen verricht O gy Heeren en Vrienden! die nu de vruchten van Ments, en de dochters van Bacheragh voor haren mont en naers kust, hoe kunt ghy vrolijck zijn, daer Noutius op dat dorstige zoute water van dorst verstickt.
Och die nu tot Turnhout of Germain sit,,
Tot Burgje of Romeyn kit.
Foelices quibus ista licent! ne stortite quaeso;
Bibere me miserum quod non mihi jam licet illic
Fortunaque loci laedor!
Want mijn hert is immers soo goet als het uwe (anders soudt gy geen kennis met my gehouden hebben) en mijn dorst grooter, waerom mach ick'er dan niet by zijn:
Och noch eens, houd uw' glas en muyl recht, en vrienden stort niet,
Want ick sweer u, die met een scheven beck drinckt, dat die te kort schiet.
Dat loopt dan by de kraegh neer,,
En doet de keel en maegh seer.
Het eerste en eenighste glas wiert my eerst gepresenteert, daer was sterck water in, want om de kracht van soo een glas vol water te breken, hadden wy wel een kan vol wijn van nooden; ick schreeuwde ner- | |
[p. 213] | |
gens meer om, als om een grooter glas, maer 't scheen, dat dien ouden haet tusschen my en de pints roemers noch continueerde, alsoo'er geen my op mijn reyse heeft durven volgen; mijn blasen heeft immers altoos de halve pinten en drielingen verschoont, evenwel waren 'er geen op 't Schip te vinden. De Mom verstreckte ons voor Vin del monte Alcino, die Pompeus geschoncken wiert in een tinne bocael, soo gebocht en gebult als die beeckers ordinaris sijn daer de kinderen de Pinxter-bloem mede gaen singen. Des namiddaeghs om den tijdt te verdrijven ende de kermisten vollen te vieren, speelden wy een lanterluetjen, vijf duytjes in, terwijl dede een glaesje Brandewijn de ronde, om die harde spijs in de maegh wat te weecken: soo liep de tijdt al deur. De Son haelden sijn hoofdjen onder, en de keerssen quamen op, wy begosten weer te vlammen op nieuwe klock-spijs (alsoo wy noyt en aten sonder het geluy der klocken) hier kregen wy tot pottagie een schotel grutten met varckens reusel en Corenten gekoockt; twee Metworsten half gedistileert, wierden op een houte Teljoor binnen gebracht, als zijnde een present van onse Schipper; ick die de minste niet wilde wesen, liet mijn Oxhoofden met Ansjovis opslaen, die soo vreeslick stoncken, dat ick wel wenschte om dat lieflicke ruykballetje dat Adriaen Rosa te Rijswijck vondt: wy sochten dan de beste uyt, en resolveerden met gemeene stemmen omse na desen voor sulcken eysselijcken lucht te bevrijden, en al den bruy tot stront te malen; de Cajuyt-wachters kregen last om eenige schoon te maken, dat sy oock deden, maer 't waren de tonnetjes selfs, die de hoere kinderen schoon maeckten, alsoo dat mijn ses Oxhoofden geen drie goede schotels vol kosten uytleveren. 'k Heb voor desen menigmael met den Heer Liebergen en andere sich des verstaende, van | |
[p. 214] | |
verscheyde spijsen gesproken, als van Oesters, Haene kammen, Eyeren, gele Kalfs-voeten, Ramssperen, Zweserick, en diergelijcke quae faciunt ad coitum (Zum trunck) hoe dat de natuur die soo voetsamen kracht heeft gegeven. Maer komt nu botmuylen van Doctoren, weetnieten van Apoteeckers en brodders van Chirurgijns, en leert, datter voor een Oost-Indisch-vaerder niet heerlijcker is mede te nemen, als dien exellenten voetsamen Ansjovis, want daer wy in Hollandt met geen ses schotelen souden toegekomen hebben, daer hebben wy nu aen een halve (niet schotel) maer Ansjovis genoegh. Achter dese kost quam een trou pater-stuck, dat men voor magneet-steen of liever voor een Engelsche messe-koocker zoude aengesien hebben, want het soo ras zijn beenen niet op Tafel geset hadde, of men sag'er een quantiteyt van messen en forketten tot het silvere bantje toe, in steken; en schoon wy onsen moet daer braef aen koelden, soo raeckte de geroockte tong niet vry, daer elck een het zijne van maeckte te krijgen, uytgenomen onsen Opper-Chirurgijn, die een Hoogduytscher was, die daer van weygerde te proeven, om dat de schelmen hem gezworen hadden, dat die selfde tongh meer als hondert mael de Koe haer naers hadde gelickt. Tot bancquet maeckten wy een Boere pols van bruyne trischuyt, Brandewijn en Mom, een drommels kosje! ende daer mede wierdt dese maeltijdt beslooten. Terwijl dat de Heeren sich verlustigden binnen de Cajuyt, so wiert'er onder Nereus kinderen niet mis gedobbelt, eenig Scheeps-bier staende op 't poinct van te verzuyren, wiert aen matroos ten besten gegeven, doch met ordre: Ick gingh voor eens sien, en vondt een sware flapkan met een yzeren kettingh aen de mast vast gekloncken, en vroeg aen de Bottelier wiens | |
[p. 215] | |
hont dat 'et was die daer vast lagh, en of hy zoo boos van aert was dat zy hem niet dorsten los laten? Hy gaf my tot antwoort, dat hy daer soo vast lagh om deselve redenen, als de Juffers in het Spin-huys sitten, dat sy hem niet los vertrouwden, niet om zijne quaetaerdigheydt, maer om dat hy allemans vrient was, en hy geslooten wiert gehouden, om dat hem geen matroos zoude apprivoiseren. Jan hagel gingh dan stuck voor stuck, en vatte het beesje elck eens by 't oor, dat dan datelyck zyn Backhuys op dee, en haer begromde baert quam licken, dat haer groote vreugt dede bedrijven, en op haer manier kermis houden, soo dat sy (als ick flus met recht zeyde) niet mis en dobbelden, want doe het spel hooger quam, was de minste treck een tandestoocker of een mes; wy dan, om datse by avont niet zoude geplondert werden van hare getrockene prijsen, bewaerden haer die nacht, en lieten den buyt (als men op loteryen gewent is) des anderen daegs omtrommelen, de Trommelstock was een dagg', en matroosjes billen de Trommel, dit was het slot van den eersten dagh van de Kermis. Op Woensdagh den 30. was ick gedwongen een leermeester te nemen om my te leeren ontbijten, daer ick groot spel mede hadde: Ick besocht het voor de eerste mael met mijn vingers, die ick in 't zout water gewasschen hadde, en casueel in den azijn, daer ick mijn mondt mede spoelde gedoopt, bloedt dat smaeckte! trots de beste zult, het was trouwens oock het eenighste vers vleesch dat in 't Schip te vinden was; van alderhande zoute kost hadden wy anders ruymte genoegh, uytgenomen van die gepekelde Varckens oortjens (trara, trarara) daer Joncker Jan somtijts zijn vingers in steekt; en wat de vocht belangt, ick moet bekennen, dat wy alle dagen versch zee-water hadden; terwijl wy aen den ontbijt | |
[p. 216] | |
zaten, quam ons de Opper-stuerman aen-dienen, dat hy een groote fluyt in 't gesicht kreeg, de meeste part kreegh dorst van dit woordt; maer ick dacht, dat het Musikanten waren, die ons een deuntje wilden vereeren; doch van speelen en drinken viel niet, alsoo de fluyt voorby marcheerde, het zoude oock een onmenschelick zuypen of afgrijselijck speelen gegeven hebben, alsoo het een Basfluyt was, van wel 500 Lasten groot, die Mr. Jordaen met al zijn Discipelen niet soude hebben konnen stoppen. U E. moeten weten dat sy hier maer 5 graden van de linie waren, daer het dapper warm begon te worden, en om de groote stilte schrickelijck te slingeren; ick ging mijn goetje eens opslaen, om wat lucht te geven, mijn Hammen en tongen wierden op 't half verdeck opgehangen, over de helft most een strijckade hebben van peper en zout, om van sijn quale genesen te worden; de Kaes quam mede te voorschijn, waer van d'eene de water-sucht, de andere de koorts, de derde 't eeuwige leven hadde, die my aldus in mijn onderkleeren hadde sien sitten met een witte gesteeckte muts op, soude gemeent hebben dat hy niet ver van het achter om hadde geweest, het was een kraem die my wonder wel aenstont, uytgenomen datse wat periculeus, niet van vyer en waters noodt, maer van die baetsoekende kapers, die ons tot Oost-Indien toe, by bleven: want maer eens nae achteren gaende, om myn ochtent gebed te doen, hadt ick schier (als die van Praeg de Stadt met bidden verlooren) een goede portion Hammen quyt gheweest, maer onse Stuyrman (dat syn rechter-handt soo langh hy leeft eens ter weeck een warme Ham mach ontginnen) nam syn Scheep-pistool vol knoopen gevlochten, en leyde het Jan hagel over die diefachtige kneuckels, dat sy mijn Verckens vleesch lieten hangen om het hare te | |
[p. 217] | |
bergen: ick quam op dit gerucht self de kraem waer nemen, en verbondt de gequeste, sneet de ingekankerde, opende de watersuchtige, reynigde de gortige, cauteriseerende die 't vyer hadden. O 't is soo playsierig! alsmen syn goetje soo gestelt vint, en datmen op sulck fatsoen dagh-werck kryght; ick sagh 'er oock soo vriendelyck uyt, of ick den heelen dagh Luytersche Psalmen hadt te koop gehad, maer of ick bangh sagh of niet, het Schip vergat daerom syn slingeren niet, soo dat ick tweemael beneden quam, eer ik eens beneden was, echter men moest het lyf daer na setten. Dan marcheerde ick eens (om 't staende te houden) als syn dickheyt Ravesteyn, of ick met te een marsch om liep, dan met de naers achter uyt, of ick een korf met glasen te koop bracht, als Paret; in somma, het diende wel alles vast gebonden wat'er was, ick dorst des avondts geen Kaersen op tafel setten, maer wy maekten een Lamp of twee boven aen de balcken vast, soo dat het seer wel geleeck naer die schildery, waer in die maeltijdt van Beltzazar uytgebeelt wert. De eerste storm, vongh ick aen het hooge endt sittende, op mijn kraegh, dat was soo een golp van twee backen pruymen met lang sop, ses Tailloren, vier Lepels, en drie messen, dat altemael t'evens op mijn ribben sacken quam, een swaer stuck gesprengt Vleesch, dat by ongeluck ter zyden afschoot, stiet onse Schipper soo vreeselijck op het wambais, dat'er de beenen in bleven steecken: Ja hier liepen twee hoender pooten van tafel sonder lichaem of hooft, 't zijn wonderlijcke dingen! Ick heb menighmael gelijckenissen hooren maecken tusschen het Rasp-huys en een Oost-Indische Reys, maer hier dacht my wasser geen onderscheydt in, alsoo Plautus in zijn Asinaria, om het Tuchthuys te beschrijven, kortelijck seyt, Ubi vivos homines | |
[p. 218] | |
mortui incur sant Boves, en dat geschiede hier oock Sed valeat S. Raspinus, is het Schip een Rasphuys, ick ben daer ten minsten vaer of, en eyschte op die authoriteyt een anker of twee, onze Stuerman zwoer my dat het daer te diep, en de zee soo ongrondelick was, als het hart van dien geaffecteerden Complimenteur N.N. was; maer ick steurde my weynig daer aen, en visiteerde met den botteliers twee schoone ankers, daer wy (och lacy) tegen onzen danck gront vonden, en deselve een half uur daer na buyten boort smeten, dog zy hielden niet, het slingerde daer op aen, ja oock zo, dat ick somtyts met myn glas in myn hant sat als een Tantalus die'er noyt een droppel van te bed hadt, somtyts was't weer of ick een heele Zee van wijn t'evens in myn lijf kreeg. Hier dacht ick hoe het met de wereltse dingen gaet, dat den eenen van het eene broodt tot het ander niet kan raecken, al lagh het maer een duym breet verder, als hy rijcken kon, en den anderen schoon hy maer stil sit, werdt het van de fortuyn gekaut, en in de mont gegoyt, en ick geloof, dat in gevalle hy niet gapen en wilde, dat zy zyn mont zoude opbreecken, en duwen het'er met gewelt in. Op den 31 Mey quamen wy soo nae aen de Son, dat hy boven ons Schip in de ronde begon te loopen als Benschops tuymelaertjen, jae wy waren hem dickwils soo nae, dat ick de braem-stenghen liet inhaelen, uyt vrees dat wy hem een oogh zouden uytgesteecken hebben, als oock dat die hooghe toetaeckelingh op onse Schepen my niet aen en staet, geloofje my niet? ick sal 't met de oude schryvers bewijsen, dat onse Voorouders (dat oock geen gecken waren) noyt met sulcke schepen, en half so hoog toegetaeckelt in Zee zyn geweest; doch hier van onderrechte my de Stierman, seggende dat over drie à vier | |
[p. 219] | |
hondert jaren de windt noyt hooger woey als drie of vier mans hoogte, en dat daerom de hoger seylen onnoodig waren. Laet ons die dispuiten laten varen, en middelen beramen om de linie gevoeghlijck te snijden: Den eenen sloegh voor, datmen wachten moest tot de windt scherpte, een ander quam met de Globen voor den dagh, en wilde bewijsen, dat men de linie ter syden kost omvaren, een derde meende, dat de linie by nacht onder ons was, en dat wy daer best in 't duyster souden over heen seylen, in summa elck sey 't syne daer af; maer ick, in die diepe disputen niet willende treden, gaf ordre datmen soo ver recht uyt sou seylen als 't mogelijck was, en dat 'er booven in elcke mast een soldaet soude sitten met een scherp sweert, om als 't haperde een graet drie of vier uyt de linie weg te kappen, om door die bres nae de Zuyt-pool te raecken, die daer na dat gat in de linie wilde gestopt hebben, mochten 'er selver voor sorgen; desen raet wiert geapprobeert, maer het lee wat langh, eer wy tot 't effect quamen om die ongewoone groote stilte. Ick geloof niet, dat wy daeghs een pekelharinghs graet vertierden, daer by de Canarische Eylanden niet dan Walvisch graden rekende. Ick beken 't dat het hier heet wiert; een sack Rasijnen, die ick hadt mede genomen, droop tappelinghs wech, mijn schoenen versmolten, soo dat ick'er sulcken fatsoen van kon maken als ick wouw, hadt ick maer formen gehad; ja ick geloof, dat myn gelt, by aldien ick het gehadt hadt, myn beurs tot een smelt-kroes soude gemaeckt hebben, daerom is 't een geluckigh ongeluck van meest al de Oost-Indisch-vaerders datse meest onbeladen daer nae toe gaen, van geldt wel te weten, maer niet van luysen, want die bloet-vrienden hebbe ick hier in alles getrouwe mackers bevonden, en terwijl het soo stil was, dansten die boeren met | |
[p. 220] | |
ses beenen op mijn hooft en lijf dat 'et my niet langer stont te verdragen.
In Luysitanos jam pectine dextra saevit
Et seris annis ulciscor fata Philippi.
Soo dat de vermaecklijckheyt van de jacht, de stilte wat deê versetten, maer niet vergeeten. Op een tijdt een wint gevat hebbende, trock datelijck nae t mars zeyl toe, en zetten al by wat ick hadde, ick 'wenschte wel duysentmael om de belofte (schoonse my in Hollant God beter niet zijn te pas gekomen) van N N. alsoo ickse voor wint in de zeylen sou gebruyckt hebben. Och kinderen dit wil een benaeuwde nacht worden: Willem legh datelijck vier deekens onder mijn, want soo vier deeckens in acht uuren boven verwarmen in den derden graet, soo moeten nootsaeckelijck vier deekens in acht uuren onder verkoelen in den selven graet; 't is hier geen warm, geen heet, maer gloeyent weer; ja selfs te benaut om by Mary of Margriet te bedt te gaen, met verlof het ingewant verdroogt inje darmen, en dan kackje Mummies van stront, daeghs kost het noch gaen, dan socht ick de schaduwe achter op onse galery, en wiert een St. Franciscus die de visschen stont voor en preeckte, van herten bedroeft, dat ick niet eenige Cabbeljauws, Schelvis of Scholzaet had mee genomen om daer te planten voor de Haegsche kinderen, die my staen te volgen; wel is 't waer dat het hier een gesont climaet is, en dat ick hier bevrijt sit van Och! Och! den Koninck tot Bazan, en van Lamy, den broeder van Goliath en van Eylacy, de dochter van Commertje, maer evenwel is 't geen volmaeckte vreugt, want het eeten is hier nergens na so goet als in Hollant; doe de Erreten hier op tafel quamen, verklaer ick datse so heet waren, dat ick mijn baert daer | |
[p. 221] | |
aen sengde, en myn tongh aen brande, de keersen quamen noyt op tafel sonder eerbiedige reverentie, sommige negen als welgemanierde Dochters, andere lieten 't hooft hangen als Capucyners, ja sommige droopen wegh als dieven van de galgh; myn schoone tronie daer ick meest voor bekommert was, hoe ick hem mocht preserveren, begonder uyt te sien als vleys, dat in den oven geset was, en myn kootneusje als een Karbonckel; in dese hitte wiert veel Zee water gebruyckt, om handen en aengesicht door die koelte te ververschen, maer wy waren soo rechtveerdigh, dat wy Neptunus wel ruym eens soo veel aen sweet wederom gaven; behalven dat wy 's nachts niet wel kosten slapen, maeckte Fidelletje onse Schippers hondt, in de honde-wacht sulcken vreeselyken gebruy, dat man en maecht in de wapenen quam, 't schijnt dat het beest met 'et ondergaen van de Son sich te rusten hadde begeven, en met sijn gat aen 't peck vast gebacken was, dat hem vreeselyck dede janken, tot dat hy met warm water weer afgespoelt was. Eyndelyk om uyt dit jammerlyck verhael eens te scheyden, soo quamen op den 11 Juny, synde Maendagh, de windt O.Z.O. de Stierluyden binnen, en seyden dat onse bekomen breete was o graden 43 minuten Noordelyck, en dat'er kans was dien nacht de linie te passeren om de schoone koelte die wy hadden, jae dat meer was, onse Opperstierman verseeckerde ons, dat hy de linie niet alleen verscheyde reysen in kalmte, maer oock selfs tegen de windt was gepasseert; wy gaven dan yder last om op te passen, maer onse twee Corporaels, ('t schynt dat getrouwde luy wat ernstiger syn om een stuyvertje te winnen, en dat haer gierige wyven haer geanimeert hebben om voor andere op te passen) brachten ons de eerste tydinge dat wy besuyden waren, ja swoe- | |
[p. 222] | |
ren dat zy de linie gesien hadden, als men haer nae de kleur vraegden kregen wy tot antwoort, datse was groen, swart, root, blaeuw, soo dat ick op sulcke losse verklaringe geen verder examen en dee, oordeelende dat die luyden snee-blint moesten geweest zijn, en my vernoegende de Son (voor de eerstemael van mijn leven) aen de Zuyt-zijde te begroeten; 't is wonder Mr. Butler hadt my gepropheteert dat mijn Viool onder de linie bersten soude, het geschiede oock soo, want hy hingh altoos voor mijn bedt, daer ick 's avondts met een slinger, dryvende uytgeworpen wierdt, ick uyt mijn slaep schietende, vatte wat ick krijgen kost om niet te vallen, ende het ongeluck wilde dat ick de Viool juyst greep, die met spijcker met al gewilligh volghde, en lelijck in de pleyster raeckte door dese onverwachte val. Hier begosten wy weer dapper wech te spoeyen, en Boreas had zijn koonen gespannen als een lulle-sack, ick was curieus hem eens te vragen na de oorsaeck van soo lange stilte, daer hy my reden van gaf, onder conditie, dat ick hem een liedt soude dichten ter eeren van zijn Θϱίθία, seggende, dat AEolus de Bruyloft hadt gegeven van een sijner dochters, en dat de winden soo langh oorlof gehadt hadden, dat nu 't versuym verbetert zou worden, als oock geschiede, want dan blies hy eenjes stilo recitativo, soo veertien dagen achter malkanderen, dan was hy weer wat meer gematigt, en neurde of hy Psalmen songh; dan was hy weer heel aen 't wilden, en sprongh van 't een op 't ander, of hy een Engelsche jigge gequinckeleert hadt, dan hieldt hy weer heel zijn backhuys toe, dat wy bly waren, als wy maer drie vier porcussen in een etmael mochten hebben, daer hy niet te gierigh mee was, als hy 's daegs te vooren gedroncken hadt, maer het haperde, als wy op de hooghte van Abrohols | |
[p. 223] | |
quamen, doe vernam ick dat AEolus een oprecht Catholijck was, alsoo hy in de tijdt van veertien dagen, wel tien Vier-dagen hadt, dat de Bock sich niet eens repte, en ick vreesde, datse hem met een spel een gat in zijn blaes gesteecken hadden, en datter van zijn leven geen windt weer soude komen, dat in 't kort contrarie bleeck, want hy quam met sulken verwoetheyt tegen ons aen, dat wy om de seeckerheydt tegen dat geswollen back-huys onse hinderste keerden, en hem in 't oude gat lieten blasen, doen hy dat sagh, wierdt hy soo ontsteecken, dat hy ons weer vlack voor de neus quam, daer wy niet rouwigh om waren, 't was maer om 't wenden te doen, dat in dese tijden soo dickmaels beurden, dat ick mijn Oost, West, Zuyden en Noorden quijdt was, soo my 't compas niet anders hadt onderwesen, dan was de Son voor, dan achter, somtijts bescheense heele dagen onse Cajuyt, door dat geduerigh drayen, dat men niet anders soude gemeent hebben, of wy beleefden de tijden van Hiskias en dat de Son stil stondt; eyndelijck begosten wy weer wat cours te setten, en gingen door dat het roockte, dickwils soo snel, dat sommige maets eenigh goet in 't Galjoen in zee lieten vallen, dat al achter uyt was, eer 't beneden quam, jae ick heb dickwils uyt curieusheydt een stuck van een Toebacx pijp genomen, en die buyten de Cajuyt gesmackt, men zoude geen thien getelt hebben, of zy was al buyten 't gesicht, en dickwils ter contrarie gingen wy in een uur geen musquet schoot voort, schoon wy de windt van achteren hadden, om dese streeck hadden wy geduerigh variable winden, dan reeden wy op schaetsen, dan kroopen wy als Schildtpadden, en ick kan onsen voortganck nergens beter by vergelijcken, als by een kous die ymandt sal aenpassen, dan klemt hy wat aen de hiel, dan schiet het weer wat aen, | |
[p. 224] | |
dan trecktmen dat men sweet, en sin men rust niet voor m'er in is, met ons gingh het oock alsoo, ick keeck ontrent 299 mael 's daegs nae 't Compas, bloet vol gansen, het scheelt soo veel welck schreefje dat voor staet; soo ghy lieden, myn Heeren, aen Landt soo dickwils nae uw' Compassen siet, daer ghy nae zeylt, als ick nae het onse, hier op Zee, soo syt ghy blindt, ten minsten brillemans tegen dat ick weerkom, maer al dat kijcken en herkijcken kost niet baten, want het is met geen gewelt te doen, soo dat ick oock liet drijven wat dryven wouw. Hier kregen wy een excessive heeten en stillen dagh of twee, ick was schier te luy om te leggen, jae selfs om te dencken, evenwel de tydt moest doorgebracht syn, ick gingh myn ducaetjes (ontrent half soo sterck als de gemeente op ter Hey 10 à 20 mael overtellen, doch dat playsier hadt ras gedaen, oock roocken al wat nae Tabacq daer sy naest gelogeert waren, dat my soo gram maeckte, dat ick in myn toorn swoer, dat soo myn ducaten nu na Tabacq stoncken, ick myn Tabacq oock nae ducaten soude doen stincken: voor de rest overdacht ick d'ongelycke uytdeylinge van 't geluck, als by exempel, nu vaer ick na Oost-Indien, en onderwegen suyp ick gul water in myn darm, om de waerheyt te seggen, ick heb'er niet veel smaecks in; waarom gaat Limburg niet in myn plaats, die is het syn beste drank? het hert keert my om als ick tousjours, tousjours die graeuwe (of liever muysvale) erreten sie op tafel compareren, en Monfrere Johannes souder een bruyloft om ontseggen, waerom blyft hy t'huys? wy sijn tot walgens toe versien van excellente stockvis en rotte kaes, (trots de verrotte koussen van Huygh den Beer tot Voorburgh) immers moet van Leeuwen bekennen, dat hem drie uuren gaens niet soude verdrieten om aen dien edelen Nardus te geraecken, | |
[p. 225] | |
en soo een man blyft achter sijn wijfs billen leggen in den luyen Haeg; wil men hier 's namiddaegs vreugt rapen, de Viool is met een snap gestelt, de snaren klincken als een ochtent scheet van de bekende Weeuwenaer, (wel te weten als hy sijn kop op een houte tafel leyt.) Ick hebbe wel hondert mael den Heer Fagel hier gewenscht, om die schoone resonantie aen sijn Viool mede te deelen; maer wat is het, als de luy niet willen geraden sijn, en met gewelt kan ickser niet trecken; ick verseecker U L. vrienden niettemin, dat het wat anders is hier in den Raedt, of in 't Vaderlandt in den Raedt van Brabant te sitten; daer komt weer een kouwtje, hey de bruy! dats 40 myl in een etmael, soo dat wy nu hebben 21-47 breette, en 0-19 lenghte, maer de minuten reeckende ick even eens, als het klein gelt van een gewisselde Ducaton, dat een door de vingeren druypt, Minima non curabat Praetor. Hier sagen wy ontrent een dousijn Vin-Visschen (een soort niet veel kleynder als walvisschen) rondtom het Schip swemmen; men mat haer met geen duymen, voeten, of roeden, maer met heele graden; ick liet den Raedt t'samen roepen, en op mijn propositie wiert'er geresolveert, dat men een varcken sou slachten, en het hayr schoon afschrappen, en dat in plaets van een hoeck aen ons groot ancker slaen. Daer na namen wy twee leege leggers, en bonden die in plaets van 't Curck of Drijf houdt half wegen het tou; de practijck ginck aen, wy vongender een die wy tot de Caep toe soo lieten achter aen sleepen, daer hy los raeckte, wy spijsden 't van onsen overvloet, daer het beest soo beleeft voor was, dat hy middagh en avont, als wy gingen eeten, water uytspuyte, op dat ick daer by mijn handen sou wasschen. So heeftmen sijn vermaeckjes al mee, en oock sijn hartseertjes (niet by de kleyne maet) het moet so al heen scheeren | |
[p. 226] | |
in de werelt, de menschen souden waerachtigh wel Koninginnen in 't schaeckbort willen zijn, en schuyns en recht gaen na haer eygen believen, en dat soo ver en soo kort als sy willen, zest eben so, man muss es nehmen wie es komt; Neen, met waerheyt het is altijt geen vreugt, want hier hadden wy het ongeluck, dat onse schoone doffer (ick kan het qualick sonder schreyen noch schrijven) stierf, en gaet nu heen en koop eens lijfrenten op sulcken beest! sulcken beest! al de duyven treurden, sulcken doffer als het was; men wilde my wijs maken dat sijn aenstaende natuerlijcke doot, met het mes geprevineert was, aber ick at 'er niet van, my excuseerende op de familiariteyt van oude kennis ende bysondere liefde, die ick hem gedragen hadde. Over tafel oriebatur magna quaestio, proposita à Domino Willichio, an scilicet color esset de essentitia cervisie? statim respondebam, quod sic, cum nostra nihil amplius commune haberet, cum Biero Wesopot amico, quam colorem adeo eximie vilis facta erat, profecto tanquam ovum sine sale; mirabantur omnes promptitudinem ingenii, sed ego illorum admirationem modeste & risu Monachali excepi: Postea ad me delata fuit questio de coitu, testes strenue jurabant se per foramen vidisso contra parietem (in umbra scilicet) duo corpora conduplicata & more Venereo se moventia & in adulterium concludebant (nam mulier erat nupta Heus dixi facessite hinc ocyus nebulones, non enim sum Doctor umbraticus; ex hoc omnium ora in me, & omne vitrum mihi propinabatur, hoc demum est bene vivere & optime stare cum suis officirijs. Seecker matroos, die casueel in de Cajuyt quam, vroegh ick hoe hy naer Oost-Indien geraeckt was, daer hy voor desen tot Amsterdam Makelaer hadde geweest, hy antwoorde dat eenen Pieter Janssen Duyf, voor desen Waert, dicht by 't Schouburgh, en | |
[p. 227] | |
nu mede matroos op ons Schip, soo eens op een droncken avont dertig gasten t' sijnen huyse drinkende, tot desen tocht debaucheerde, die het oock altemael beswoeren en teeckenden, maer dat hy'er evenwel niet meer als elf hadde mede gesleept, alsoo de rest afgevallen was. Met sulcke en diergelijcke dingen raekten wy op Vrydag den 27 July op 33-18 breete, en kreegen des ochtens met een weste wint, regen en duystere lucht, met het rysen van de Son het lant benoorden de Tafelbay ende het Robben-eylant in 't gesicht, 2 à 3 mijlen van ons ging ick uyt de Constapels kamer kijcken, om dat het lant soo veel hooger soude leggen. Wy lieten een dancksegginge doen, als dat behoorlijck is, ick hadt dat geluck, dat ick mijn leven geen koets van doen hadt om na de kerck te rijden, ick woonde daer soo dichte by, dat ick pertinent kost hooren als men begon te singen, ende die matroos hoorde opheffen, kost met goede conscientie sweeren, dat het de schaepskoy was, maer of 't de rechte was mach de koeckoeck sweeren: Ick was de beste Singher van allen, soo dat U L. kunnt dencken, hoe lieffelijck dat het gingh; Onse groote Kerk-toren had 's ochtens, 's middags en 's avonts een vaen op, en noch was hy niet droncken als somtijts. Des achtermiddaeghs kregen wy de Baey en anckerden, de Hooft-Officieren gingen de Commandeur saluëren, soo dat wy hier eens gins en weer uytstapten, en ick rekende als of wy nu aen 't huys ter Hart waren. Veel van de Caep te verhalen soude ick niet wel sonder stofferen (daer ick my tot noch voor hebbe gewacht) konnen doen, want daer is niet veel, voor eerst het was winter, en ten tweeden wilde ick geen nacht of twee op 't velt slapen, om een kudde vogelstruysen of eenige wilde harten op te doen, want men heeft'er | |
[p. 228] | |
Tygers, en Beeren, Leeuwen wreet en stout,
Souden die setten op den romp van Nout,
Haer poot,
O Doodt,
Dat waer te grof,
Neen neen neen,
'k Wil niet heen,
't Nieuwtjen is by my al of.
Behalven dat ick oock den Commandeur niet vragen wilde, om 6 à 7 paerden te leen, soo dat ick'er geen monsters hebbe gesien, als den Commandeur self, daer ick de eerste tien dagen wel mede stont; maer alsoo de Heer Cornelis van Qualbergen, gewesene Commandeur, stont om met ons te vertrecken na Batavia, soo communiceerde ick eens met hem hoe men onsen Borchorst vast soude Scheep onthalen, dat den honsvot soo qualijck nam, (alsoo hy altoos meende dat men van hem sprack als men maer een mensch te woort stont) dat hy my (toen ick hem quam vragen offer yets van zijn dienst was aen boort, dat onse Schipper soo henen soude varen, om tegen 's anderen daeghs ordre te stellen, om de vrienden op het scheymael te ontfangen,) tot antwoordt gaf, komt gy om de geck met mijn te scheeren, of om mijn wat te foppen? Ick seyde, dat ick altoos om sulcken antwoort niet in sijn comptoir quam, en dat ick hem meer respect droegh, als ick schuldigh was; daer met stapte ick heen, des anderen daeghs quamen de vrienden, den Commandeur seyde, mijn Heer, ick wilde wel met permissie een glaesje kleyn bier hebben, gelieft seyde ick M.H. niet een glas mom (dat hier een regael is) geeft my water (seyde den beest) het is my goet genoeg; niet meer spijt my, als dat ick den Matsfots niet vraeghde, wat voor water hem beliefde, | |
[p. 229] | |
Zee-water, of ander; wel wat duyvel ick was in mijn territorium! al zijn onstuymigheydt quam daer van daen, dat Qualbergen soo bemint noch wiert, dat niemandt met hem zeer geerne te doen hadt. De Hottentots selfs, die een vrywillige gift alle jaren aen den Commandeur geven, hebben de bruy van hem, wat Capiteyn (seggen sy) is dat! altijdt Sieckum (id est sieck, quaet, knorrig, lelijck, en al wat niet en deught, is al sieckum, slechte Tabacq, sieckum Tabacq, &c.) en dat maeckt onsen vrient dol, die wil per force krijgen dat eygentlijk met ter minne te doen is, trouwens hy straft zijn selven alle avonden met eenige mutsjes kort voêr, dat hem van een van sijn getrouwe onder de rock wert gebragt. De menschen groeyen hier in 't wildt, en de vrouwen hebben hier meest alle (als my ons volck selfs seyde, want die ondervindingh paste my onder sulcken Commandement niet) soo een kamlap over haer oor-eysertje hangen; doch sy sustineeren dat het een aenwas is, dat sy uyt de Kraem behouden; de mans gaen met haer boven-lyven en schamelheden bedeckt met een beeste velletje, de vrouwen ad idem; maer die hebben daer en boven haer beenen rontsom met darmen losjes bewoelt; mans en vrouwen smeeren en falven haer met seecker soort van vet (anders souden zy'er soo geel swart niet uyt sien) om de zweet-gaten voor de koude te sluyten; maer ick sweer u, dat hy een moortdadigh mes moet hebben die sijn handen van dese gesalfden niet soude kunnen houden; doe ick'er was, wiert'er een Zee-Koe, een daghreyse of twee van 't Fort geschoten, dicht by een revier daer sy sich veel onthouden; sy brachten de voet by den Commandeur, by de enckelen afgesneden, het was in der waerheydt niet kleynder als van een Oliphant, soo dat het gruwelijcke beesten moeten zijn; maer sy | |
[p. 230] | |
wierden niet veel gesien; wy trocken op den 12 Augustus, na 14 dagen stil leggens, daer van daen, en liepen Sondaeghs 's morgens na een half uur boegseerens in Zee, tot blijdtschap van al 't volck, die genoegh waren gebruyt geweest; Ick was'er oock soo euvel wel niet aen, ick kost driemael beter op, als afgaen, eyndelijck loste ick een gevangen, die ick 8 dagen onder mijn hert gedragen hadde. Wy kruyden dan heen wel verheugt, dat wy de kust van Africa uyt het gesicht waren, de Caepvogeltjes wit met swarte spickelen, volgden ons by duysenden, gelijck sy ons trouwens oock 14 dagen eer wy aen de Caep quamen, hadden gerescontreert, wy leyden hondert listen omse te vangen, maer 't wouw niet lucken, van onverduldigheydt branden wy'er in 't lest op los, en wy schotense datse vlogen, maer de duyvels wilden niet vallen. Hier waren wy altoos versien van vers vleesch op tafel te hebben, al hadden het de honden maer geweest van de Heer Qualbergen (die van de Caep was op ons schip gekomen) die 's achtermiddaegs de tafel voor haer Ledekant gebruyckten; wy waren wel versien van alderhande groente, en onse glasen, daer geen wijn meer in droop, gebruykten wy (ô droevigh verhael) om over de sterckors te setten, bloemer herten het smaeckte hier soo wel, dat oock niet vremt was: Hier geschieden op eenen dach twee wonderwercken, het Kalf van sich selfs onredelijck, beviel redelijck, doe het geslacht was, & quis, unquam audivit pulchra fame, evenwel hadt ick hier altoos schoone honger; desen tijdt brachten wy geduerigh met genuchten deur, uytgenomen, dat ons Schip eens een harden en vliegende storm van vier uuren langh uyt den O.N.O. op sijn wambays kreegh, en ick eens een alteratie, die ick in geen halve dagh kost versetten, dat quam daer by, dat de Heer Qualber- | |
[p. 231] | |
gen en de Schipper hadden 't heel druck achter in de galerye met spriet-oogen en verrekijckers te besigen, alsoo sy yets van verre sagen bewegen, daer sy niet van wisten te maken, sy riepen my 3 à 4 mael, maer ick was doof, op 't lest roepen de gecken kom ras, kom ras, ras, ras, ras, hier is een Meeremin te kijken, ick trock mijn hooft daer op eens soo diep onder de deeckens, met die apprehensie dat my Soetje uyt de Meermin noch op de hielen sat, en dorst niet opstaen voor dat het middagh was, (de drommel mach een quade conscientie hebben, sy vervolght een over al) voor de rest gingh het wel, wy hadden veel mooy weer binnen en buyten, dan lachten wy wat, dan gingen wy buyten wat lucht scheppen: Wat strondt, 't is hier niet of men na den Haegh of Leyden vaert, daer men sijn handen moet binnen houden, wy sprongen louter in de bocht, en deden wat wy wilden imo quod plus est, wy heulden onder elck bruggetje. Matroosje speelde somtijdts wat de beest, dat dede die duyvelse Caepsche wijn, die sy hadden (voor een byslapen of goede woorden denke ick) weten te krijgen, my dacht by mijn keel, dat een stuck van des Konincks van Spanjens tijtels wel op haer soude passen, te weten, dat sy oock sijn Dominateurs in Asia en Africa. Hier kreeg ick schoon tijdtverdrijf met mijn luysenharck, ick strafte op eenen dach eens meer als 30 overloopers met de dood, en ses daer van pardonneerde ick om aen andere over te setten. Ick ben al mijn leven een liefhebber van de translatie geweest, als blijckt (eylacy) aen mijn Psalmen. Eyndelijk vrienden (want de tijdt is om, en hoe knap het by komt kunnen U E. wel aen dese brief sien) raeckten wy in de straet van Sonde nae seven weken zeylens, elck begon sijn goetje voor den dag te halen, en daer was niet een Johannes Grando die geen | |
[p. 232] | |
tabacqs-pijpen, ten minsten naelden mede hadt, daer sulcken ongelooffelijcken menigte van was, dat wy (soo daer garen nae proportie hadde geweest) Sumatra en groot Java gemackelijck aen malkanderen souden hebben konnen naeyen. Eyndelijcker als eyndelijck quamen wy op den 7 October op de Reede van Batavia. Daer hebje nu mijn heele Reys, hoewel by stucken en brocken, niet te min confuys, by foute van tydt. Niet isser verdrietiger, als dat die verbruyde Zee-maenden zoo langhsaem voortkruypen als krabben, anders is de reys in sich selfs niet onvermakelijck; het schip gaet voort of niet, de gagie gaet sijn gang, men geeft 'er niet een stuyver uyt (dat my melancolijcq maeckte) men eet en drinckt 'er het beste dat 'er te krijghen is, Wijn en Bier en geltje toe,, Dirredoe, &c. Gemackelijck valt het boven maten, want ick zweer U E. dat ick dese tocht op mijn muyltjes gedaen hebbe, en datmen meer te kleeden heeft om nae Rijswijck of Schevelingh te varen als nae Indien; 't perijckel is niet groot voor een gerust gemoet, want men heeft meest een ruyme openbare zee, behalven dat goetaerdige luyden selden verdrincken, nam ista mors Tyrannis est propri qui raro pereunt nisi morte non sicca. Men krijght onder wegen verstant, dat is seecker, (ghy sult het oock soo aen my op mijn wederkomst bevinden) het merck vande Compagnie belooft het oock niet duyster, want soo staet'er op al de kussens daer wy nos Officirii) op sitten | |
[p. 233] | |
eerste van de kennis in Hollant tegen kom, sulcken stortregen van woorden sal ick hem in de ooren kaetsen, en op hem los breecken, als een die sijn water, in een dronke mans gelach heeft moeten ophouden, en daer na eens buyten komt om schielijck te lossen. Men kan hier oock ge-adelt werden, want die wijs is wert, als hy weder in Patria keert, voor een van't huys van Oostenrijck gehouden. De tocht is oock soo nut als gesont; hoe komen dan, sult ghy vragen, meest alle Oost-Indischvaers aen de luwe coleur? Resp. dat het niet en komt van de reys, maer van te veel lantvruchten (die hier op haer 11, 12 of 13 Jaren rijp sijn) te snoepen, of van te veel ebbenhout te kloven, dat een duyvelschen swaren arbeyt is. De Fiscael Paeuw, was de eerste van kennis die ick aen ons boort sagh; hy vondt een packjen by mijn goet ongemerckt, daer hy wat op stont en staroogde, seggende, dit is ongemerckt: wel seyde ick, laet 't dan ongemerckt doorgaen, dat oock geschiede. Aldereyndelijckst quamen wy op den 7 October 's avonts te Batavia, de stadt is wel, soo oock de inwoonders, de meeste sijn wel wat swart, maer dat slijt hoe langer hoe meer, en schijnt in mijn oogen nu al vael te zijn; het slacht de lakens die men koopt tot N.N. die in 't eerste wonderlijck bruyn schijnen, en binnen 14 dagen al ros, blaeuw, of muysvael sijn; soo dat ick hier treffelijck ben, en die 5 of 10 Jaeren (die ick als een Parenthesis in mijn leven rekene) sullen haest om zijn. Van Batavia sal ick niet een letter schrijven, alsoo ick dat tot het toekomende jaer spare, als ick de stadt beter sal kennen. Dit is een brief aen alle de Heeren en vrienden, wiens ootmoedige Dienaer is. Was onderteeckent Aernout van Overbeke. Onder stont Batavia den 1 February, 1669. |
|
dat spelt immers suyver ACVO scilicet ingenium, want het kan den aers niet acueren, die is en blijft bot, en sal in geen hondert Jaer een woordt Maleyts leeren; oock is voor yemant, die sijn respect wil houden, de Pythagorische kunst noodigh; ick heb oock leeren swijgen tot
berstens toe, wee den geenen! die ick de