Innerlijk noodlot

[p. 7]

Normaal en abnormaal.

M.

Ik vind jou toch eigenlijk een abnormaal mensch...

B.

Dat is zoo en daar schaam ik mij allerminst voor.

M.

Waarop is dat gevoel dan wel gebaseerd?

B.

Op de overtuiging dat een zoogenaamd normaal mensch, een individu gemeten met ‘normale’ normen, het vervelendste is wat zich op aarde laat denken. De doorsneemensch, de mensch der kudde, is voor mij niet bijzonder aantrekkelijk. Een medemensch wordt voor mij pas belangwekkend inzooverre hij zich van anderen onderscheidt.

M.

Een excentriek individu wordt dus door jou meer op prijs gesteld dan iemand met normale allures?

B.

Geenszins: excentriciteit kan weliswaar amusant zijn maar in laatste instantie is iedere excentriciteit, iedere bizarrerie uit den booze daar zij niet in innerlijke waarden haar oorsprong vindt. Uiterlijke buitennissigheden, dikwijls alleen ten doel hebbend de aandacht te trekken, zijn ridicuul en leeg. Een excentriek individu heeft iets droogs en automatisch dat mij ten eenenmale antipathiek is.

M.

Kun je me nader uitleggen wat je onder de door jou bedoelde ‘onderscheiding’ verstaat? Wanneer wordt dus een mensch die zich van anderen onderscheidt, voor jou belangrijk?

B.

Belang voor mij heeft slechts de mensch die doelbewust en onafhankelijk van conventioneele normen zijn geestelijke en moreele positie in de wereld tracht te bepalen.

[p. 8]

M.

Maar je zult toch niet willen ontkennen dat een dergelijk bepalen vaak gepaard gaat met min of meer ongewone gedragingen die wegens hun vermoede excentriciteit evenzeer de aandacht trekken als het door jou gebrandmerkte louter-excentrische individu?

B.

Dat ontken ik in het geheel niet maar dergelijke abnormale gedragingen zijn dan niet anders dan een noodzakelijke zelfverwerkelijking. Zij ‘hangen niet in de lucht’; zij zijn niet anders dan natuurlijke uitvloeiselen van een origineele persoonlijkheid. Zij zijn de uiting van innerlijke waarden en diè alleen zijn belangrijk.

M.

Als ik je goed begrijp moet dus aan die innerlijke waarden onder alle omstandigheden prioriteit worden verleend, ook wanneer zij in botsing komen met gevestigde maatschappelijke schemata?

B.

Natuurlijk en zóó ontstaan inderdaad de door jou aangeduide botsingen.

M.

Maar zie je dan niet in dat maatschappelijke traditie en conventie historisch gegroeide grootheden zijn; noodzakelijkheden waaraan wij ons niet zoo gemakkelijk kunnen onttrekken?

B.

Zonder twijfel erken ik de betrekkelijke noodzakelijkheid van traditie en conventie en ik weet dat het voor de meesten maar beter is er zich rustig aan te houden. In het maatschappelijk leven speelt de conventie een niet te ontberen rol; zij vergemakkelijkt den omgang en geeft een mensch gelegenheid zijn innerlijk te verbergen.

M.

Nu spreek je van de verberging van het innerlijk, terwijl

[p. 9]

ik meende dat je zooeven een exteriorisatie der innerlijke waarden verdedigde?

B.

Zeker, maar tusschen die beweringen is toch geen contradictie. In verschillende gevallen is het niet noodig, overbodig en zelfs niet wenschelijk, anderen een blik in het eigen innerlijk te geven. De meeste menschen zijn dit niet waard en daarom is het maar beter zijn mond te houden en de conventie van den omgang te accepteeren als een beproefd hulpmiddel om zelf onzichtbaar te blijven. Maar in laatste instantie en hier gaat het in het leven altijd om, moet een mensch den moed hebben met geheel zijn persoon in te staan voor zijn overtuigingen. Dan krimpen traditie en conventie ineen tot onbelangrijkheden, tot gegevens zonder intrinsieke waarde. Wanneer omstandigheden en omgeving het eischen, moet ik durven instaan voor mijn overtuigingen, voor mijn moreele basis.

M.

Je zegt: ‘wanneer omstandigheden en omgeving het eischen’; je houdt dus nog altijd een slag om den arm...

B.

Neen, neen... maar ik wil geen Don Quijote-houding, geen moed verdedigen die in het luchtledige opbrandt. Ik wil geen onnoodige provocatie, geen wilde destructie van gevestigde waarden, geen prostitutie van de persoonlijkheid. Ik wil alleen dat de weinige menschen die ik belangrijk vind te allen tijde klaarstaan de maatschappelijke normen omver te stooten, de grenzen, door ‘normale’ menschen opgesteld, te doorbreken. Slechts een dergelijke bereidheid voor zichzelf in te staan, zichzelf te verwerkelij ken desnoods tegen alle normen in, is voor mij het doel van het leven.

[p. 10]

M.

Maar een dergelijke levenshouding leidt, sociaal gezien, tot wanorde, tot anarchisme...

B.

Neen: het is niet m'n bedoeling een algemeenen strijd tegen de traditie, conventie, bestaande wetten of regelingen, op te wekken. Zooals gezegd, interesseeren de meeste menschen mij niet bovenmatig en ik zal geen moeite doen hen te ‘mobiliseeren’. Het meerendeel der menschelijke individuen is klein en laf en moet noodzakelijkerwijs blijven voortloopen in het maatschappelijk gareel. Ik heb slechts het oog op dat beperkte aantal individuen, wier psychische, sensitieve en moreele waarden niet alleen op zichzelf gezien van beteekenis zijn, maar die bovendien den moed hebben voor hun overtuigingen en eigenschappen in de practijk in te staan.

M.

Dat zijn dus de ‘abnormale’ menschen die in jouw lijn liggen?

B.

Ja.