Verzameld werk. Deel 3: proza

Grotesken en ander proza

[p. 310]

Diergaarde voor kinderen van nu
Tweede reeks

De es

Toen God de es wilde scheppen, dit is hem uit het verzonken-zijn naar de korte driehoek-werkelikheid verplaatsen, zegde de ziel van es, alleen God hoorbaar, want de in-Hem-verzonken zielen kunnen noch denken, noch spreken dan enkel zoals Hij denkt dat zij spreken: ‘Heer, Gij weet dat ik dáár ginds gans vol zal zijn van het verlangen naar de sierlikheid van kleine, veelvuldig dezelfde dingen. Ik ben als de distelvink die graag had van elke verfpot een penseelstreek op zijn veren. Maar ik ben een boom en zou vele, - o Mijn Heer - duizenden bladerkens willen: dat niet de geringste wind ontsnappen zou aan de hinderlagen van mijn spelverlangen. Ik hou van eenvoud en van spel en niets is mij schoner dan een eenvoudig spel. O Heer, geef dat mijn verlangen zijn sappen drijft in vele, duizenden bladeren die de wind zijn, op hem wachtend, een lyra van ingetogen eenzame zinnelikheid.’

De Heer moest lachen om het lieve smeken van de esziel. Deze bede was Hem zo aangenaam dat Hij niet enkel gaf de es wat zijn ziel had gewenst: het spel van de duizenden kleine bladeren in zijn kroon; de Vader doorzaaide het hart van de es nog met talloze bloemen. Diep in het hart van de es nu bloeien standvastig de houten bloemen hun Schepper tot dankbare lof.

De Belg

De Belg is een kalkoen die in de waan leeft pauw te zijn. Zo gebeurt het dat de Belg beproeft zijn staart tot het half-ronde siersel te maken dat hij bij de pauw heeft opgemerkt. Natuurlik gelukt dit de kalkoen niet: immers hij heeft geen pauwestaart. Alleen heeft dit voor gevolg dat de kalkoen zijn staart in de hoogte houdt, aldus zijn achterzijde ontblotend. Dit meent de Belg ‘pauwestaart maken in de zon’. Dat de luidjes van het neerhof zozeer daarom lachen kan de Belg niet begrijpen en om het lachen zelf maakt hij zich heftig boos.

De Belg weet dat hij een nuttig dier is. Inderdaad het is tot het bewustzijn van deze kalkoensoort doorgedrongen dat hun laatste verschijning op aarde is deze van fraai bruin gebakken gevogelte op de feestdis van deftige burgers. Dat hij daartoe uitverkoren werd maakte de kalkoen zeer fier. Deze fierheid openbaart

[p. 311]

zich duidelik in het misprijzen dat de Belg aan de dag legt tegenover arenden, reigers, uilen en andere, naar zijn mening onnuttige, d.w.z. oneetbare vogels.

De Duitser

De Duitser is een zoogdier dat rond de 25e december de nabijheid van een kleine denneboom opzoekt. Zozeer houdt het van de den dat het, niet meer bij machte van hem te scheiden, de boom bij de wortel afbijt en hem dan met de mond, dan weer met behulp der voorste poten naar zijn hol sleept. Wanneer nu de den verkwijnt sterft de Duitser ook uit solidaire melancholie, treurig en om de oorzaak van dit sterven onwetend. Vindt de Duitser rond 25 december niet de gewenste den, zo is hij daarom niet gelukkiger als zijn broeder die wel de boom vond. Inderdaad ook in dit geval sterft de Duitser omdat zijn groot verlangen zich niet kon leggen in de buurt van het gewaande bevredigd-zijn. De Duitser stoot dan herhaald een gerekt-pijnlike kreet uit, die naar onze fonetiek, ongeveer ‘zeenzoecht’ zou te schrijven zijn.

De Duitser wordt dus nooit ouder dan een jaar. Daarom noemt men de Duitser het ‘jonge zoogdier’; deze samenstelling is pejoratief bedoeld, namelik zo dat naar de daarin besloten mening de Duitser steeds te jong blijft, zodat je hem niet een enkel verstandig kunststukje kan bijbrengen.

De sirenen

Niet lang geleden slaagden matrozen er in de sirenen, enkele mijlen zuidelik van de Azoren, te vangen. De sirenen floten hartverscheurend, maar de matrozen, woordelik genomen doof zijnde, bleven onbeïnvloed. Zij wilden de zeeën van deze gevaarlike dieren zuiveren en sloten de sirenen op in een donkere afgesloten hoek van het ruim. In de havens waar hun schip aanlegde, werden zij, nadat zij van hun vangst hadden verteld, door het scheepsvolk op jubel en hoera onthaald en daar de matrozen meenden dat een gevangen sireen een talisman is, verkochten zij vlot te Lissabon, te Liverpool, te Rotterdam de gevangen sirenen; alleen moesten zij, de dove matrozen, de sireen in de donkerste hoek van het scheepsruim onderbrengen, want de anderen wisten zich daartoe niet bekwaam.

Men weet dat zeekapiteins mensen zijn die zich alles tot nut willen maken. Zo gebeurde het ook met de gevangen sirenen. Men bracht in een muur van het sirenehok een ronde opening aan en van deze opening tot ver boven het dek uit

[p. 312]

leidde een buis het gefluit der sirenen wiegend boven de zee, boven de stroom en de stad. Opdat de sirenen zouden fluiten wanneer het het scheepsvolk nuttig of aangenaam scheen, had men een dunne lans gemaakt waarvan het uiteinde bestond uit drie scherpe spelden; deze spelden werden gedoopt in een papavervocht en langs een kleine opening in het hok in het lijf der gevangen sirenen gedrongen. Het papavervocht heeft de eigenschap hem die het in zich opneemt een onbeschrijfelik verlangen naar ruimte en een grondeloze treurnis mede te delen. In de sirenen maakt het het verleden van de verre zeeën wakker en van hun vroegere macht op de mensen naast een uiteindelike treurnis waarin als in een verdere afmeting ligt alle ruimte en alle machtswaan. Dan schreeuwt de sireen luid op; de oneindige trilling van haar gefluit schiet scherp over het schip heen de ruimte in, hangend boven de stroom en boven de stad; de scheepslui aan de wal en de mensen van de havensteden zeggen midden hun roes: het is twaalf, de sirenen hebben gefloten, het nieuwe jaar begon.

Doch, spijts gevangen, hebben de sirenen hun macht niet afgelegd. Wel kunnen zij niet meer de janmaats lokken diep in de diepe zee, waar hun zang is de vroege dood, midden de wonderlikheid van anemonen en wier, schelpen en koralen, meer dan een vergoeden. Zij echter die eens hebben gehoord het fluiten van de sirenen hoog boven de stad, kunnen hun verlangen naar deze klacht in hun verder leven niet meer bedwingen. Zij zijn, als de muis de kat, de haven vervallen, waar zij de boten weten en de sirenen.

Fabriekbezitters van het vlakke land hebben van het scheepsvolk sirenen gekocht; zij houden ze tans gevangen in de kelders van hunne gebouwen. Wat zij echter ook beproeven, zij slagen er niet in de sirenen tot dit klagende geschrei te brengen, dat deze dieren, gevangen aan boord van een schip, uitstoten. Men vermoedt dat de sirenen, waar hun het laatste genieten, de reuk van het zeewater ontbreekt, langzaam verkwijnen. Trouwens is het ook het zeewater dat hare stem deze scherpte geeft.

De ezel

Toen de ezeL vóór de poorten van Jeruzalem was gekomen, het rumoer hoorde van binnen de stad en door het sleutelgat van de poort zag dat het er in de stad blij en feestelik toeging, bleef hij staan en schudde de kop. Met de hoef maakte hij ras in het zand een ezelskaballa-figuur om het boze lot te bezweren. Jezus moest hem achter het oor kittelen en zeggen: ‘Toe, Boudewijn jongen, toe.’ Doch in de stad geraakte Boudewijn er dan toch volledig de kluts bij kwijt.

In de straten van Jeruzalem was er geen plek van een voorschoot groot die niet dik onder bloemen lag bedolven. Toen achter Jezus en zijn paard de stadspoort

[p. 313]

weer dicht was gevallen en Boudewijn vóór deze eindeloze weg van bloemen stond, kwam hij er niet meer toe zijn denken een ogenblik te kunnen volgen; op ik-en-gij versukkelde de ezel, terwijl hij staan bleef, in een dwaas getob. Hij draaide de kop naar Jezus, keek Hem uit al de diepte van zijn getob in de ogen, te vragen: ‘Weet Gij waarom ze zoveel bloemen strooien op mijn weg? Mijn grootste verlangen is steeds geweest het gras te hebben hard zoals het is in de weide, met af en toe de verrassing van frisse kruiden en van bloemen die als suiker zijn. Maar de mensen vertrouwen mij niet in de weide omdat ik, zo menen zij, de koebeesten lastig maak en daarom krijg ik slechts het gras, dat vóór dagen gesneden, lauw en mals is, Waarom strooien de mensen bloemen op mijn weg, meester? Is het om mij te verzoeken en om mij hovaardig te maken?’

Nadat Jezus herhaald had gefleemd, stapte Boudewijn op; daarvan was hij echter overtuigd dat de boze geest er mee gemoeid was wanneer mensen frisse bloemen strooien op Boudewijn's weg in plaats van hem het lauwe gras voor te zetten. ‘Daar zit iets achter’ dacht Boudewijn.