De krankzinnige van Leide
(1862)–Karel Ondereet–
Auteursrechtvrij
[pagina 84]
| |
Eerste tooneel.
Een Leidenaer, een Gryzaerd, KEES, Volk.
het volk.
Hoera! hoera! voor Kees! leve Kees! leve Kees!
een leidenaer.
Ja, vrienden, leve Kees! 't is die kleine guit die de eerste de verlossing van Leide heeft aengekondigt.
de gryzaerd.
Maer zeg my toch, Janssens, hoe dat alles gebeurd is; ik lag uitgehongerd en ziek te bed; ik weet niets van geheel de zaek.
de leidenaer.
Dat ga ik u vertellen, vader Jacobs. Gy hebt zonder twyffel in den afgeloopen nacht het onweder gehoord!
de gryzaerd.
Ik geloof het wel! Ik ben nu by de tachtig jaren en nooit heb ik een zoo helsch gedruis gehoord; ik lag te schokken in myn bed als 't ware eene aerdbeving. | |
[pagina 85]
| |
de leidenaer.
Welnu, die soort van aerdbeving die gy gehoord hebt, werdt veroorzaekt door het instorten van een groot gedeelte van stadsbolwerken, dit heeft de Spanjaerds zoodanig den schrik op het lyf gejaegd, dat zy het fort Lammen, de eenige hinderpael die den Admirael Boissot belette de stad te naderen, hebben verlaten, en naer 's Gravenhage gevlugt zyn. Deze morgend, by het krieken van den dag, is de kleine Kees gansch alleen in het fort gedrongen en ziende dat het ontruimd was, heeft hy aen den Admirael, met zyne muts het teeken van verlossing gegeven. De zee was gedurende de nacht door het orkaen zoodanig opgerezen dat de vloot minstens tien voeten water had en zegepralend met levensmiddelen geladen de uitgehongerde stad heeft kunnen ter hulp komen. Wat zegt gy er van, vrienden, verdient de kleine Kees niet dat men hem in triomf rond de stad drage?
het volk.
Ja, ja, hoera voor Kees!
de leidenaer.
Maer ik bedrieg my niet, vrienden, daer komt de prins met zyn gevolg. Hoera! voor Oranje, vrienden! leve de prins! leve Oranje! | |
Elfde tooneel.
De Vorigen, ORANJE, VANDERDOES, gevolg van Officieren.
het volk.
Leve Oranje! leve Oranje!
oranje.
Neen, leve de burgery van Leide! Dappere vrienden, de naem van Leidenaer is voortaen de onsterfelykheid gewyd! door uwe gelatenheid in uwe doorgestane rampen, door | |
[pagina 86]
| |
den heldenmoed waermede gy uwe stad verdedigd hebt zult gy aen de nakomelingschap leeren waertoe een volk in staet is 't welk zyne onafhankelykheid en zyne regten verdedigd; uwe landgenooten zyn u eene eeuwige dankbaerheid verschuldigd, want door de stad Leide te verdedigen en voor verwoesting te bevryden, bevrydt gy ook het vaderland. Leve 't volk van Leide!
het volk.
Leve Oranje! hoera! voor Oranje! (Men hoort in de verte de marsch. Een oogenblik aendachtige stille; het volk ziet links tusschen de schermen en begeeft zich spoedig op de vesting en op de trappen van het huis links, uitroepende: daer zyn zy! daer zyn zy!)
oranje.
Wat is dat?
vanderdoes.
Denkelyk de stoet die de verraders ter dood geleidt.
oranje.
Men heeft my gezegd dat een van beide een dapper officier is, die beweert onschuldig te zyn, maer dat hy niets tot zyne verdediging wilt inbrengen.
vanderdoes.
Ik zelf ben van gevoelen dat zoo hy wilde, hy zich zou kunnen verontschuldigen; doch de bezwaren die op hem wegen zyn zoo drukkend, dat de krygsraed zich heeft gedwongen gevonden hem te veroordeelen. Niemand kan begrypen waerom de luitenant Dierkens byna vrywillig ter dood gaet.
oranje.
De luitenant Dierkens, zegt gy? Hy noemt zich Dierkens?
vanderdoes.
Ja, prins!
oranje, tot zich zelve.
't Is zonderling. (Hy blyft in diepe gedachten verzonken.)
| |
[pagina 87]
| |
Twaelfde tooneel.
De Vorigen, BROUWER, tusschen de wachten door den Priester ondersteund, WILLEM, Geregtsdienaren, de Beul. De stoet is door eenige wachten voorgegaen en gesloten. Hy komt langs het verschiet links tot voor op het tooneel, Oranje, Vanderdoes en het gevolg bevinden zich regts.
brouwer.
Gy zegt dan, eerwaerde vader, dat een goede christen geene verdienste doet met de ketters te haten en te vervolgen, dat God my zulks niet ten goede zal aenrekenen en my daerom hierboven niet zal beloonen?
de priester.
Neen, myn vriend. Jezus, ons aller verlosser, heeft ons geleerd dat alle menschen elkander als broeders moeten beminnen en zoo gy u met uwen Zaligmaker wilt verzoenen, verzoen u eerst met uwe broeders, opdat hy u in genade ontvange.
brouwer.
Maer de ketters, eerwaerde vader, zyn toch onze broeders niet.
de priester.
Ja toch, zy zyn onze broeders en indien zy dwalen, het is onze pligt voor hen te bidden in plaets van hun te haten en te vervolgen: God alleen zal in zyne oneindige wysheid over hun lot beslissen.
Stem van Laura tusschen de schermen.
Myn zoon! myn zoon! genade voor myn zoon! (Zy komt verwilderd op het tooneel gesnelt.)
vanderdoes.
De krankzinnige! | |
[pagina 88]
| |
Dertiende tooneel.
De Vorigen, LAURA.
laura, tot Willem snellende.
Willem! myn zoon! gy zyt myn zoon! (Zy drukt hem driftig in hare armen.)
willem.
Wat zegt gy, mevrouw? dwaelt gy niet? zou het mogelyk zyn?
laura.
Dwalen! Neen, neen, God aenhoorde myne bede, hy verleende my de kracht om de bedwelmingen van mynen geest te vermeesteren, Ach! myn hart bedroog my niet! myn broeder zelfs bekent dat gy myn zoon zyt. Myn zoon, myn dierbaer kind! Zie myne smart, myne wanhoop! twyfel niet langer of ik bezwyk aen uwe voeten!
willem.
Ach! ik weet niet of het eene begoocheling is, maer ik laet my door de gevoelens van myn hart medeslepen. Ja, ja, gy zyt myne moeder!
laura.
Myn kind! myn kind! (Omhelzing.)
oranje, die genaderd is.
Ik bedrieg my niet; gy zyt Laura? Laura herkent gy Oranje niet?
laura.
Oranje! Oranje! Ach! de hemel zendt u herwaerts. Prins, ziedaer myn zoon, uwen zoon!
oranje.
Myn zoon!
willem.
Wat hoor ik!
laura.
Ja, uwen zoon, die men als een verrader naer het schavot sleept. Maer hy is onschuldig, ik heb er de overtuiging van. Red myn zoon! red uwen zoon! | |
[pagina 89]
| |
oranje.
Ongelukkige Laura! Het is my onmogelyk. Indien hy wezentlyk onschuldig is, waerom bewyst hy zulks niet?
laura.
Ik weel het niet. Ach! myn zoon! vind ik u, na twintig jaren lyden en wanhoopt slechts weder om u een schavot te zien beklimmen! Neen, neen, dat zal ik niet dulden! Men zal u uit myne armen niet rukken! Veeleer ontrukt men my het leven! (Zy knelt hem wanhopend in hare armen.)
willem.
Herstel u, moeder! Nu kan, nu zal ik spreken. | |
Veertiende tooneel.
De Vorigen, VANDERWERF, JOANNA door haren vader ondersteund, MONTALLO, tusschen de wachten.
brouwer, tot Willem.
Ja, en ik zal bewyzen dat gy onschuldig zyt.
allen.
Onschuldig!
brouwer.
Neen, hy was myn medepligtige niet, ik zweer het by God! voor wie ik ga verschynen en ik bid u om vergeving voor hetgene ik u deed lyden, opdat God my in genade ontvange.
vanderwerf.
Wie is dan uw medepligtige? wie is de schryver van den brief?
brouwer, op Montallo wyzende.
Hy!
allen.
Montallo!
laura.
Johan Dierkens, myn broeder (driftig haren zoon omarmende) die u, uit wraeklust, myner liefde ontrukte; maer thans, myn zoon, zyt gy gered!
| |
[pagina 90]
| |
joanna.
Willem! Willem!
willem, tusschen Laura en Joanna die hem omhelzen.
Moeder! Joanna! Ach! het geluk overstelpt my! O God! ik dank u! ik dank u!
montallo.
Ja, ik ben het die u allen aen uwe welverdiende straf wilde overgeven; ik vervulde slechts de pligt van een trouw onderdaen! Oranje, wederspannige rebel! die uwen God verloochende en uwen koning verried, ik vervloek u!.. En nu dat men my naer het schavot geleide; ik sterf als maertelaer voor Godsdienst en pligt en hierboven verwacht ik myne belooning.
oranje.
Ga, ongelukkige! God en de menschen zullen tusschen my en Philips oordeelen; tusschen hem die gedurende twintig jaren de Nederlanders uitplunderde en onmedoogend vermoordde en my, die voor de onafhankelykheid van Nederland zyn laetste druppel bloed met vreugde zal geven.
het volk, met geestdrift.
Leve Oranje! leve Nederland! (De gordyn valt.)
einde. |
|