Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Amsterdam - 27 maart 1973

Op een internationaal congres, waaraan door niet minder dan 350 vooraanstaande politici uit de Verenigde Staten en Europa werd deelgenomen, verklaarde prins Bernhard in diens openingstoespraak, dat de dagen waarin de betrekkingen tussen Amerika en haar bondgenoten eenvoudig lagen voorbij waren. De prins constateerde een ‘zorgwekkende verslechtering’ in die betrekkingen.

De ‘netelige situatie’, waarin de Europees-Amerikaanse betrekkingen verkeren, is - zo zei hij - het gevolg van drie factoren:

De toenemende welvaart en het gevoel van een gemeenschappelijke Europese identiteit, die de houding van de Europeanen tegenover Amerika hebben veranderd.

De ambivalente houding van veel Westeuropeanen tegen de afhankelijkheid van de Verenigde Staten op het terrein van de defensie-politiek.

De neiging in Europa om financiële en economische problemen te scheiden van de moeilijkheden inzake de veiligheid, terwijl in Amerika het verlangen bestaat economische en politiek-militaire betrekkingen te koppelen.

Deze drie tamelijk recente verschijnselen zijn, betoogde prins Bernhard, voorbeelden van een situatie, waarin de meeste problemen nog moeten worden opgelost. ‘Dit leidt tot een delicate fase in onze betrekkingen,’ aldus prins Bernhard. ‘Delicaat in die zin, dat van de oplossing van de belangrijkste bestaande problemen afhangt of we zullen leven in een samenhangend Westers stelsel of in een versplinterde wereld van elkaar beconcurrerende Atlantische landen.’

Er zijn uiteraard ook herkenningspunten in de ambivalente relatie Bernhard-Luns. Een ervan is van het onverdeelde enthousiasme voor een hecht Atlantisch bondgenootschap. Luns was dus eveneens van de partij en keerde terug naar zijn vaste anti-rode repertoire. Hij herhaalde zijn klemmende waarschuwingen, dat Rusland en de landen van het Warschau-pact hun militair vermogen bleven opvoeren tot ver boven de eisen van zuiver defensief belang. ‘Onze eigen defensieve capaciteit zal

[p. 573]

van even wezenlijk belang blijven als altijd,’ aldus Luns. Hij verklaarde voorts, dat de defensieve betrekkingen tussen Amerika en Europa van een totaal andere orde zijn dan de financiële en economische relaties. ‘Voor West-Europa is in deze situatie geen alternatief. Onze defensie is het Atlantisch bondgenootschap en het Atlantisch partnerschap. Zonder dat is er geen defensie.’ Mr. Luns waarschuwde de Europeanen niet te vergeten, dat welvaart geen vervangingsmiddel is voor veiligheid.

Terwijl in Amsterdam de Atlantici uit de necolim landen bijeen waren om de banden aan te sjorren in een zich meer en meer van het Westen losmakende wereld, werd in Amerika bekendgemaakt dat een speciale mammoet-delegatie van 54 personen onder leiding van William J. Bird, vice-president van Kaiser Industries Corporation naar Zuid-Vietnam, Laos, Thailand, Indonesië, de Filippijnen, Cambodja, Maleisië en Singapore was vertrokken om met fondsen ter waarde van 4,5 miljard dollars op zak mammoet-contracten op allerlei gebied te gaan afsluiten.

Intussen werd uit Indonesië bericht, dat de sociale verschraling onverminderd voortduurde. Er dreigden thans voedseltekorten zoals het land sedert de onafhankelijkheidsverklaring in 1945 nog niet had gekend. Duizenden mensen, zowel op het dichtbevolkte Java als op afgelegen eilanden als Lombok waren reeds de hongerdood gestorven. Het dagblad Zaanstreek Typhoon meldde bijvoorbeeld, dat alhoewel Suharto ter gelegenheid van 17 augustus 1972 had verklaard, dat er maatregelen dienden te worden genomen om te voorkomen dat een te grote rijstproduktie de prijzen ten nadele van de boeren zou drukken, al spoedig vier weken later in september 1972 bleek, dat de generaal zijn verhaal in de verste verten niet waar kon maken.

‘Het is dan ook niet verwonderlijk dat hier en daar op Midden-, Oosten ook West-Java van tijd tot tijd geheime besprekingen van jonge intellectuelen en officieren werden gehouden. Op een van die besprekingen werd de vraag gesteld of de bimas-projecten, waarmee de regering de rijstproduktie heeft trachten te vergroten door gebruikmaking van de variëteit rijst en driemaal zoveel kunstmest dan normaal, wel voordelig voor het land en de boeren geweest zijn.

Men kwam tot de conclusie dat die politiek eigenlijk alleen voor de buitenlandse leveranciers van de kunsmest voordelig was,’ aldus de Typhoon.