Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

[p. 488]

Amsterdam - 1 oktober 1971 (6)

Terwijl Heldring in de nrc over Nixon's onschuld bazelde, merkte Nobelprijswinnaar Paul A. Samuelson dezelfde dag in Newsweek op dat Gode zij dank de drek rond het Watergate monsterproces Nixon een halt had toegeroepen aan diens misbruik van de bevoegdheden hem in mandaat door het Amerikaanse volk en Congres verleend. Ook Samuelson herinnerde aan de eerste dagen van Hitler, waarin de boosaardigheden die door de nazi's werden uitgehaald aanvankelijk op het conto van medewerkers, als Göring en Goebbels, werden geschreven. Zo luidden de alibi's. ‘Fascisme is in Amerika een wolkje aan de horizon niet veel groter dan de hand van een mens,’ aldus Samuelson. ‘Als George Orwell nog leefde om de tekenen van fascisme zowel van rechts als van links te doven dan zou hij toch het alarm van 1984 blazen.’ Waarmee ik wil aantonen, dat door op 7 augustus 1973 alléen de Nixon-goedprater Heldring te lezen, zonder daarnaast bijvoorbeeld Anthony Lewis of Paul A. Samuelson te leggen, de gaarder van het nieuws niet naar werkelijkheid inzake de positie van Nixon of de huidige kritieke situatie in de Verenigde Staten en de wereld geïnformeerd zou raken.

De indruk wordt overigens gewekt, dat het publiek grosso modo zich steeds minder in kranten en tijdschriften verdiept, ondanks de vele voortreffelijke informatie, die in buitenlandpagina's wordt samengevat. Het visuele nieuws lezen via de beeldbuis, door Henk Hofland eens raak omschreven met, ‘de vraatzucht van de televisie’, die onder meer ‘avond na avond de uren en het leven van hele volken verslond’, spreekt steeds meer aan. Voortdurend vluchtiger, jachtiger en oppervlakkiger schijnt men van het wereldgebeuren kennis te nemen. Daarentegen sportevenementen, wie-van-de-drie en monstershows als de Berend Boudewijn-quiz halen top-kijkdichtheid. Terwijl het nos -Journaal zo weinig minuten toegemeten krijgt, dat als men er de dagelijkse fik aftrekt, men niet meer kan spreken van een internationale nieuwsvoorziening via de beeldbuis, die op verantwoord niveau staat.

In de Verenigde Staten duren informatieshows dagelijks enkele uren. Een politiek proces als het Watergate-schandaal is uren en uren lang weken achter elkaar uitgezonden. Er ontstaat dan ook een oververzadigingspunt, maar intussen heeft het gehele land intens met de actualiteit meegeleefd. Vandaar ook, dat Amerika de enige westerse natie is waar zo'n schoonmaak in eigen politiek huis tot de reële mogelijkheden behoort. Nu weet ik wel, dat wij nog in de achterlijke situatie verkeren, dat de televisie pas na het avondmaal op gang komt en met de kippen weer op stok gaat. Maar de tijd komt natuurlijk, zoals elders, dat de televisie met de ochtendgymnastiek, of zoals in Amerika, met de Russische les begint. Dan zal er meer ruimte zijn voor echte nieuwsvoorziening. Dan zal de mentaliteit ook zover geëvolueerd zijn dat de vara geen bezwaren meer zal hebben dat Koos Postema een nos-radio-programma presenteert. Dan zullen de dozijnen zuiltjes hopelijk tot twee of drie serieuze televisiemaatschappijen zijn teruggebracht. Zo-

[p. 489]

als het nu is, met allerhande autonome kliekjes die men allemaal éen uurtje actualiteiten in de week toebedeelt, benadert men de chaos. Niemand beschikt over voldoende fondsen om een reële nieuwsvoorziening uit andere delen van de planeet met regelmaat en op een werkelijk actuele basis te presenteren. Slechts incidenteel kan men zelf een team uitzenden om bepaalde evenementen te gaan verslaan, maar zelfs de gelden om buitenlandse produkties in deze sector enigermate voldoende aan te kopen zijn vanwege de versnippering niet voorhanden, om over de beschikbare zendtijd nog maar niet te spreken.

Summa summarum, in een tijd dat het een steeds dringender noodzaak wordt om van elkaars problemen en situaties kennis te nemen, wil de mensen-familie de ontzagwekkende problemen waar de planeet zich voor gesteld ziet ooit het hoofd kunnen bieden en gezamenlijk kunnen oplossen, moet worden geconstateerd dat onze informatiestroom op een veel te laag pitje staat en beneden de maat is gebleven. Amerika, op dit punt in de avant-garde, probeert via communicatiesatellieten andere delen van de wereld massaal van nieuws en propaganda te voorzien. Onderwijsprogramma's voor scholen in gebieden, waar analfabetisme nog hoogtij viert, zijn via raketten voorhanden. De Sowjet-Unie liet in de uno reeds weten, dat wanneer westerse landen per communicatie-satelliet zouden proberen de nieuwsvoorziening in socialistische landen te beïnvloeden, deze projectielen boven de ussr zonder pardon zouden worden neergeschoten. Voorlopig schijnt men in Moskou het toelaten van Daktari op Sowjet-televisie een belangrijk genoege sprong in westerse richting te vinden. De Russische aankondiging in de uno bracht de New York Times tot het commentaar dat de mensheid thans was afgezakt tot de noodzakelijkheid dat men elkaar ‘visa voor ideeën’ zou moeten gaan verstrekken. Ons typisch Nederlandse en zéer beruchte verwende-kind-syndroom - van partijen en partijtjes, zuilen en zuiltjes, dus het fatale versnipperingsproces van meningen en meninkjes, elkaar vooral niet tolereren, wanneer men geen gelijk krijgt of gelijk denkt te hebben - speelt ons zeer nadelig parten bij het verspreiden van een planetaire visie op het moderne wereldgebeuren. Lokale zwampitten, als Hiltermann of Heldring, horen langzamerhand bepaald op de kabeltelevisie thuis. Bij de nationale nieuwsvoorziening van de toekomst, die het absurde opdelen van actualiteitenrubrieken vroeg of laat zal moeten gaan vervangen, kan men dan werkelijk internationaal geïnformeerde commentatoren, als bijvoorbeeld A.L. Constandse, Henk Neuman - en ik vind dat jongere Nederlandse commentatoren met hun inzichten een kans moeten krijgen - of anders buitenlanders als Anthony Lewis, Stewart Alsop of Paul A. Samuelson aan het woord laten, wanneer dus eenmaal het huidige verziekte systeem gefuseerd en gesaneerd zal zijn. Waarbij ik meer geporteerd ben voor het systeem van achter het nieuws om informatie uit het buitenland door drie commentatoren in een panel-discussie te laten belichten, als bijvoorbeeld Constandse, Van 't Veer en desnoods Hiltermann. Dit zou in feite minstens eens per week moeten gebeuren via de nos-journaaldienst. Men zou de panelleden bovendien voortdurend kunnen wisselen. Men zou werkende jongeren, studenten,

[p. 490]

politici, personen uit verschillende strata van de samenleving, de identificatie van het televisiepubliek gericht, aan deze dagelijks terugkerende discussie kunnen toevoegen, waarbij vooral steeds het door de Nederlandse samenleving in wereldverband meedraaien als thema centraal zou moeten staan.

De dagen dat juist een Nederlander, Hugo Grotius, de basis voor een visie op het internationale recht legde liggen eeuwen achter ons. Nu dokteren Amerikaanse computerdeskundigen de Grenzen aan de groei uit, nemen Amerikaanse raketten foto's van de achterzijde van de maan, of kruipt de gehele Atlantische gemeenschap huiverend onder de Amerikaanse atoomparaplu. Wat hier in Nederland gebeurt - en waar nog altijd 90 percent van onze kostbare televisie-universiteit mee wordt gevuld - verhoudt zich tot wat zich werkelijk in de wereld afspeelt, als boer Koekoek en zijn Boerenpartij tot het Europese parlement. Het wordt de hoogste tijd, dat er van de televisie een radicaal ander gebruik zal worden gemaakt, dan tot dusverre in het lieve vaderland het geval is geweest. Waarbij éen der allervoornaamste aspecten zou moeten zijn jongeren leiding te geven en jongeren actuele gebeurtenissen te laten begeleiden. Zonder hier in de gelegenheid te zijn een uitvoerig essay te wijden aan de toestand in de televisiewereld, heb ik slechts willen aangeven in welke richting mijn gedachten hierover gaan.