Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist

Bonn - 27 juni 1961

Met Lunshof van Elseviers magazine had ik in het bijzijn van Daan van Rosmalen een eerste gesprek van enkele uren. Hij was geïnteresseerd in de activiteiten van generaal Nasution, die zich op advies van zijn privé-adviseur Ujeng Suwargana in West-Europa bevond. Nasution had met tal van Nederlanders contacten. Henk Hofland slaagde erin hem op televisie te krijgen en zei mij: ‘Als ik zou schrijven, wat deze generaal mij allemaal heeft verteld, zou alles wat tot dusverre werd bereikt worden getorpedeerd.’ Helaas vinden wij niets van deze informatie terug in de weinige alinea's die Hofland in Tegels lichten aan generaal Nasution wijdt.

Lunshof was een boeiende prater. ‘De dag vóor de soevereiniteitsoverdracht zou ik Sukarno met liefde hebben opgehangen. De dag erna zou ik hem in Amsterdam hebben verwelkomd.’ Hij vervolgde: ‘U mag het gerust weten, ik heb begin van dit jaar Luns een brief geschreven, dat hij Nieuw-Guinea moest internationaliseren. Hij heeft mij toen geantwoord, “schrijf dat in godsnaam niet, want wij houden Nieuw-Guinea vast”.’^1.

De hoofdredacteur van Elseviers zei wel een en ander te weten van contacten tussen het koningshuis en president Sukarno, ‘maar de koninklijke familie, daar kom ik niet aan.’ Hij zei belangstelling te hebben voor een particulier onderhoud met Nasution in Bonn. Samen met Lunshof en diens assistent Barkey Wolf reisde ik 26 juni naar Keulen.^2. De volgende dag woonde ik in Hotel Königshof met 16 andere Nederlandse journalisten Nasution's persconferentie bij. Naast Nasution, evenals deze in een kraakwit uniform, zat de kolonel Pandjaitan.^3. Ook Ujeng Suwargana was van de partij.

1. Gesprek op 24 juni 1961.

2. Wij logeerden in Excelsior-Hotel Ernst.

3. Deze hoge officier werd op 1 oktober 1965 met vijf andere generaals als vijanden van de Indonesische staat gearresteerd. Hij pleegde verzet en werd doodgeschoten. Generaal Nasution wist zijn arrestatie te voorkomen en vluchtte.

[p. 153]

Toen een collega de afgezaagde vraag stelde, waarom Indonesië aanspraken maakte op Nieuw-Guinea en geen woord repte over Portugees Timor of Brits Borneo, was Nasution, die al bij aanvang van zijn persconferentie nerveus had verklaard ‘ik kan niet goed uit mijn woorden komen,’ duidelijk in verlegenheid gebracht. Ik besloot hier iets over te zeggen en vertelde, dat ik president Sukarno op die vraag had horen antwoorden: ‘Wij hebben geen soevereiniteitsoverdracht met Portugal of Engeland afgesloten maar met Nederland. Wij spreken hierbij alléen over het voormalige Nederlands-Indische grondgebied.’ ‘Dat is juist,’ vulde generaal Nasution dociel aan. Niettemin scheen mijn interventie de stemming tijdens de persconferentie nadelig te hebben beïnvloed, omdat Nederlandse journalisten zich onbedaarlijk schenen te ergeren aan het feit dat ik Bung Karno bij die gelegenheid citeerde. Hofland beschreef deze wat gespannen situatie later nauwkeurig in Opmerkingen over de Chaos, en ook De Volkskrant noteerde de volgende dag: ‘De Sukarno-gezinde Nederlandse journalist, Willem Oltmans, kon tijdens de persconferentie niet nalaten propagandistische kreten te slaken voor de Indonesische zaak. Na een opmerking van Oltmans, verklaarde Nasution over het standpunt van Sukarno, dat de president inderdaad niet tot in het oneindige wilde doorgaan met het slepend laten van het Nieuw-Guinea-conflict.’

Door omstandigheden liep Lunshof generaal Nasution ook nog mis, wat niet betekende dat zo'n uitstapje met hem, afgewisseld met een glas champagne bij tijd en wijle, geen plezierige ervaring was geweest.^4.

Ook Howard P. Jones herinnert in zijn memoires aan Nasution's persconferentie in Bonn. ‘Niemand kan van ons verwachten, dat wij, Indonesiërs, voor onbepaalde tijd op de terugkeer van Irian-Barat zullen wachten, ook al is het onze wens een vreedzame regeling te treffen.’^5. Volgens Jones was Nasution's persconferentie in Bonn aangepast aan de standpunten van Sukarno.

4. Lunshof zou zijn blad 1 juli 1961 openen met een artikel ‘De democratie ondermijnd’, dat hij voor een belangrijk gedeelte baseerde op informaties die ik hem op een bandopname-apparaat had gedicteerd. Eppo Doeve produceerde een tekening bij het stuk, waar Bung Karno in de historische roman De schaapherder (verschenen in april 1838) van mijn voorvader van Jan Frederik Oltmans leest. Zie blz. 190.

5. Indonesia: A Possible Dream. Pagina 198.