De staat van bedrog

29 oktober 1997

Peter Nicolaï sommeerde minister Dijkstal uiterlijk op 30 oktober 1997 om 10.00 uur gehoor te geven aan ons verzoek van 12 oktober.¹⁴³

Eveneens vandaag deed de rechtbank in Den Haag uitspraak in mijn verzoek om een voorschot op de schaderegeling.

Een jaar geleden verkondigde rechter Punt, tijdens het verhoor van een Zuid-Afrikaanse diplomaat en hoge veiligheidsambtenaar, dat mijn advocaten nu maar eens om een voorschot moesten vragen. Dit initiatief ging van Punt zelf uit. Mijn advocaten pakten dit op en er zou via een kort geding in december 1996 om een voorschot worden geprocedeerd. Mevrouw Pasman werd echter later door de griffie van de Haagse rechtbank opgebeld. Het was niet de bedoeling geweest dat wij een kort geding zouden voeren maar om toewijzing van provisionele eis zouden verzoeken, een procedure die de rechtbank op drie maanden looptijd inschatte. Door opzettelijke obstructie van de advocaten van Van Mierlo werd kans gezien deze zaak met een jaar te vertragen.

Nu zou Punt, het Haagse orakel van Delphi, dus recht wijzen. Eerder had hij tijdens een zitting verklaard: ‘Het gaat eigenlijk alleen nog maar om de hoogte van het schadebedrag.’ Staatsadvocaat Den Hertog had toen nog in woede tegen hem uitgeroepen: ‘Bent u nu de vierde advocaat van de heer Oltmans geworden?’ Kortom, de signalen van Punt waren dat hij geneigd was schadevergoeding toe te kennen. En misschien is hij dat nog steeds, maar in zijn uitspraak van 29 oktober 1997 was daar niets van te merken.

Rechter Punt bepaalde - en we gaan nu het zevende jaar van deze slepende zaak in - dat hij nog onvoldoende inzicht had om bepaalde aspecten van mijn eis tot schadevergoeding om een bedrag te kunnen vaststellen.¹⁴⁴ Hij wil alsnog tal van getuigen horen - liefst al in december en januari, aan de voorbereiding wordt gewerkt.

Wat overigens van eminent belang is in het tussenvonnis van Punt, is dat hij de Staat beschuldigde van zowel onrechtmatig handelen als van bedrog. Deze rechterlijke uitspraak brengt mij terug naar 1991, toen het

143 Zie bijlage 72.

144 Zie bijlage 73.

[p. 131]

proces begon. Van den Broek schreef toen: ‘Procedeert u maar, want de Staat heeft nimmer onrechtmatig jegens u gehandeld.’ Nu zegt rechter Punt, veertig jaar na dato, dat Luns en de zijnen zelfs bedrog pleegden.

Het anp liet uit het vele pagina's bevattende vonnis slechts een halve pagina rondgaan. De media konden er vaak geen touw aan vastknopen en vestigden soms de indruk dat ik mijn proces reeds had verloren. Niets is minder waar. Het feit dat rechter Punt in zijn tussenvonnis wees op het bedrog van de Staat - als geïllustreerd door de contre lettre van minister Luns, die daarin verzocht mij als journalist vooral te blijven dwarsbomen - is een aspect van dit vonnis dat hoop geeft. De Volkskrant als NRC Handelsblad haalden dit aspect er gelukkig wel uit.

8 / DONDERDAG 30 OKTOBER 1997
Oltmans eist excuses van Dijkstal voor ‘laster’ BVD
van onze verslaggever
amsterdam
De journalist W. Oltmans daagt minister Dijkstal van Binnenlandse Zaken voor de rechter, als deze niet vóór tien uur vandaag afstand neemt van ‘lasterlijke informatie’ die over Oltmans in een BVD-dos-sier slaat. De journalist eist ook excuses van de minister.
Het dossier vermeldt dat Oltmans ‘omstreeks 1962 een maand of drie zou hebben doorgebracht in een gevangenis in de USA’. Hij zou een zedendelict hebben begaan. ‘Oltmans is een homo’, aldus het BVD-stuk. Volgens Oltmans advocaat mr. P. Nicolaï zijn deze aantekeningen pure laster. ‘Oltmans heeft nimmer, geen dag, in de gevangenis gezeten.’
Oltmans voert een al jaren slepende procedure tegen de staat. Daarin eist hij miljoenen guldens schadevergoeding voor de inkomsten die hij heeft gederfd doordat Buitenlandse Zaken hem in zijn journalistieke werk zou hebben belemmerd en hem zou hebben achtergesteld bij andere Nederlandse journalisten.
In de loop van het proces zijn aan Oltmans gedeelten ter beschikking gesteld van zijn BVD-dossier. Behalve de aantekening over zijn verblijf in een Amerikaanse gevangenis, staat in de stukken dat er een dossier over de journalist bestaat bij de zedenpolitie. Volgens Nicolaï is Oltmans nooit in aanraking geweest met de zedenpolitie.
Dijkstal, onder wie de BVD ressorteert, is woensdag schriftelijk gesommeerd onmiddellijk afstand te nemen van de lasterlijke informatie en aan Oltmans excuses aan te bieden. Ook wordt vernietiging van de betreffende aantekeningen in het dossier geëist
In een voorlopig vonnis heeft de Haagse rechtbank woensdag Oltmans' verzoek om een voorschot op schadevergoeding afgewezen. De rechtbank wil op een aantal punten nog nadere verduidelijking.
De rechtbank heeft een brief van oud-minister Luns van Buitenlandse Zaken gekenschetst als ‘een vorm van bedrog’. In de betreffende geheime brief werden in februari 1964 de Nederlandse ambassades en diplomatieke posten gewaarschuwd tegen Oltmans. Ze kregen opdracht hem niet de normale faciliteiten te bieden.
Geen voorschot Oltmans op een schadevergoeding
den haag, 29 okt. De journalist Willem Oltmans krijgt geen voorschot op een eventuele schadevergoeding door de staat. Dat heeft president mr. B. Punt van de Haagse rechtbank vandaag in een tussenvonnis bepaald.
Oltmans wil een schadevergoeding van miljoenen guldens omdat hij vindt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken hem in zijn werk heeft dwarsgezeten. Op zichzelf is deze schadevergoeding nog niet van de baan.
Punt stelt dat de vorderingen die op de periode tot 1964 slaan inmiddels verjaard zijn. De vorderingen over de periode 1964-1980 behoeven nader onderzoek, omdat niet duidelijk is wat het rechtstreekse verband is tussen handelingen van Buitenlandse Zaken en het gederfde inkomen van Oltmans.
Punt spreekt van een ‘onrechtmatige daad en vorm van bedrog’ van oud-minister Luns van Buitenlandse Zaken jegens Oltmans. Op 13 februari 1964 schreef de bewindsman een brief aan de buitenlandse posten dat Oltmans normaal behandeld moest worden, maar op 21 februari van datzelfde jaar liet de minister een geheime brief aan de posten volgen met de opdracht juist het tegendeel te doen.
Hoewel deze zogenoemde ‘contre-lettre’ ook al 33 jaar oud is, zijn de vorderingen naar aanleiding daarvan niet verjaard. Oltmans kwam er immers pas in 1991 achter. (ANP)

[p. 132]

Het was zeker een tegenslag dat rechter Punt de argumenten van de Staat heeft overgenomen dat de tientallen geheime stukken uit de periode 1956-1964 verjaard zijn en niet worden meegenomen in mijn eis tot schadevergoeding. Hoe onredelijk en onrechtvaardig dit is kan een kind begrijpen, want in die cruciale periode slaagden Luns en Buitenlandse Zaken erin - zoals zelfs Lubbers constateerde - mijn reputatie voor de rest van mijn leven schade toe te brengen. De kwalificaties logen er niet om: onbetrouwbaar, homo, verraderlijk, vriend van Sukarno, staatsgevaarlijk, enzovoorts. Iedereen kan op zijn vingers natellen dat wanneer je eenmaal aldus bent afgeschilderd door mensen op het hoogste niveau, je nooit meer van die kwalificaties afkomt. En nu bepaalde de wijze Punt dat wat toen gebeurde niet meegenomen wordt terwijl toen - en dat kan ik bewijzen met honderden stukken - het fundament werd gelegd voor een zwartmakerij die me levenslang zou achtervolgen.