De staat van bedrog

9 april 1996

Als eerste werd gehoord het hoofd van de Divisie Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging, F.J. Laméris. Hij vertelde wat zijn werk was en dat hij mee geweest was naar Jakarta om de reis van de Koningin te helpen voorbereiden. Maar hij ontkende de brochure Bon voyage, Majesteit! te kennen, dus hij heeft deze ook niet aan bakin overhandigd. Dit was vervelend, want wie had dan geregeld dat Jakarta de brochure kreeg waardoor mijn visum werd geblokkeerd?

Vervolgens werd mevrouw Jessa van Vonderen gehoord, de voormalige woordvoerster van de Koningin en reeds overgeplaatst naar het gemeentehuis van Rotterdam. Zij bevestigde dat ik bij haar mijn beklag had gedaan in Ottawa niet op de Nederlandse ambassade te zijn uitgenodigd. Daarop had zij de ambassadeur aangesproken, die haar zei dat er ‘een vergissing’ in het spel moest zijn. Volgens Van Vonderen ging met uitnodigingen wel vaker iets fout. Zij zei verder, onder ede: ‘De heer Oltmans had geen speciale rol bij de persconferentie die de prinses daar toen heeft gegeven. Prinses Margriet heeft mij wel gezegd dat ze erg tevreden was over het optreden van de heer Oltmans, of woorden van gelijke strekking. In die trant moet ik mij ook hebben uitgelaten tegenover de heer Broertjes, naast wie ik heb gezeten aan een diner ter gelegenheid van het staatsbezoek van de heer Kohl aan Den Haag. Het lijkt mij sterk dat ik tegen de heer Broertjes zou hebben gezegd dat de prinses mij had gezegd: “Wat was ook weer de reden dat wij niet van de heer

[p. 62]

Oltmans mochten houden?” In de eerste plaats citeer ik nooit, dat kunt u zich bij mijn functie wel voorstellen. In de tweede plaats acht ik het weinig aannemelijk dat de prinses de woorden “houden van” zou hebben gebruikt. Ik kan mij niet herinneren dat er bij de prinses sprake was van enige vorm van verbazing toen ze mij de bewuste woorden toevoegde. Dit gebeurde na afloop van die receptie waaraan de persconferentie vooraf was gegaan, In een klein groepje werd de dag als het ware nog eens een keer doorgenomen en daarbij viel die opmerking van de prinses. Mijn eigen indruk omtrent de heer Oltmans tijdens die reis was: een heer.’

Het sluitstuk van deze dag van getuigenverhoren werd 's middags opgevoerd door de ambassadeur J.H.R.D. van Roijen, de man die mij in Jakarta als een hond van zijn erf wilde verjagen. Mijn advocaten hadden een stagiaire op de gang gepost om te zien of er onregelmatigheden zouden plaatsvinden. En terwijl Van Roijen antichambreerde om tot de rechtszaal te worden toegelaten, haastte de jurist van minister Van Mierlo, P.G.L. van Velzen, zich vanuit de rechtszaal naar hem toe om hem nog even de laatste gebeurtenissen door te geven, aangevuld met ‘goede raad’.

Professor Nicolaï pakte hem hier meteen over aan. Onder ede gaf de man toe inderdaad op de gang met Van Velzen gesmoesd te hebben. Deze had hem onder meer geadviseerd ‘dat als ik bepaalde dingen niet meer weet ik dat gewoon moet zeggen’, aldus Hare Majesteits ambassadeur. Zie hier de lezing van Van Roijen over het door Ria Lubbers reeds geschetste incident:

‘Mr. Pasman vraagt mij hoe het is gegaan met de uitnodigingen aan Nederlandse journalisten voor het diner op 6 april 1994. De uitnodigingen voor al deze journalisten zijn bezorgd in Hotel Indonesië in Jakarta. De eerste uitnodiging voor de heer Oltmans schijnt niet te zijn aangekomen. Dat hoorden Kramer en ik van de heer Roos. Wij hebben toen beiden gezegd dat de heer Oltmans alsnog zou moeten worden uitgenodigd. Voor wat betreft de gang van zaken tijdens de receptie verklaar ik het volgende. Zoals ik al eerder zei kende ik de heer Oltmans niet persoonlijk, ik ben dus ook niet persoonlijk op hem toegegaan. Toen ik met onder andere mevrouw Ria Lubbers stond te recipiëren kwam ineens de heer Hoeks naar mij toe. Deze had tot taak de bezoekers naar hun naam te vragen en dezen dan vervolgens voor te stellen aan de recipiënten. Op een gegeven moment, al betrekkelijk laat, kwam de heer Hoeks naar mij toe: er is een mijnheer die niet wil zeggen hoe hij heet. Als gastheer bij

[p. 63]

een officieel diner heb ik natuurlijk te zorgen voor de veiligheid van alle betrokkenen en ik ging dan ook met de heer Hoeks mee naar degene die hij bedoelde. Op de schets, die mijn echtgenote heeft vervaardigd (en die wordt aangehecht), ziet u de heer Hoeks (6) op mij toekomen. Ik ben nr. 4 en u ziet mij dan vervolgens naar de betrokken persoon toe lopen. Deze stond ongeveer midden voor de entree.

Ik hoor de heer Oltmans, hier aanwezig, zeggen dat hij tijdens de bewuste receptie niet is aangesproken door iemand die ik heb aangeduid als de heer Hoeks en dat hij - Oltmans - ook niet door zo iemand naar zijn naam is gevraagd.

Aanvankelijk dacht ik nog dat het wellicht een bezoeker was van een andere receptie die in dezelfde straat door mij was aangeboden als Nederlands ambassadeur in Hotel Mandarin en die op dat moment nog liep. Er was in zoverre sprake van enige overlapping. Ik heb bij de persoon die de heer Hoeks mij aanwees, niet gezien dat hij een badge op had waar zijn naam op stond. Ik weet ook niet of journalisten toen hun persbadges droegen. Als ik had gezien dat de betrokkene een persbadge had gedragen met daarop de naam Oltmans, had de heer Hoeks mij vermoedelijk niet aangeklampt en had ik er zelf verder ook geen werk van gemaakt. De heer Hoeks stond ongeveer zes meter van mij af en kwam op mij toe lopen.

Vervolgens ging ik naar de betrokkene toe, die ik duidelijk kon zien, en maakte mij als gastheer bekend. Ik heb hem twee keer naar zijn naam gevraagd, dacht ik, en ook twee keer: hebt u een uitnodiging? De eerste keer gaf hij geen antwoord, hij aarzelde wat. De tweede keer zei hij neen. Toen zei ik: dan kan ik u niet toelaten. Vervolgens zei hij: ik ben Oltmans. Toen ging ik opzij en zei: gaat uw gang. Ik ben rustig op de heer Oltmans toegegaan. Ik ga niet rennen als ik als gastheer optreed.’

De gedagvaarde dr. A. Docters van Leeuwen was niet verschenen, tot niet geringe irritatie van mr. Punt, de rechter-commissaris. Die liet doorschemeren ernstig te hopen dat Docters aan een volgende dagvaarding onherroepelijk gevolg zou geven.

Ronald Frisart berichtte op 10 april 1996 in het Haarlems Dagblad en de andere gpd-bladen als volgt.

[p. 64]

Docters van Leeuwen lapt dagvaarding aan laars
DEN HAAG · RONALD FRISART
Procureur-generaal Docters van Leeuwen lapte gisteren een dagvaarding aan zijn laars en verscheen niet voor de Haagse rechter-commissaris Punt. Hij was opgeroepen als getuige in de zaak van de Amsterdamse journalist Willem. Oltmans tegen de Staat. Volgens landsadvocaat Den Hertog kon Docters van Leeuwen onmogelijk verschijnen omdat hij elders werkzaamheden had.
Die verklaring overtuigde Oltmans' raadslieden niet echt, temeer niet omdat de procureur-generaal in een moeilijk parket zit. Eerder verklaarde oud-Kamerlid Stoffelen namelijk onder ede dat Docters van Leeuwen, toen nog hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), hem had bezworen dat de BVD geen Oltmans-dossier had. Een van Oltmans' advocaten, Nicolai, legde gisteren de vinger op de zere plek ‘De topman van het openbaar ministerie, die wel is getipt als minister van justitie, zegt zoiets tegen Stoffelen!’, aldus Nicolai, zwaaiend met een stapeltje Oltmans-dossiers dat wel degelijk bij de BVD is opgediept.
Docters van Leeuwen zal waarschijnlijk binnenkort voor de tweede keer worden gedagvaard. Blijft hij weer weg, dan bestaat de mogelijkheid dat de marechausse hem onder dwang naar de rechtbank brengt. Nog onduidelijk is of radio en televisie dan wel hun werk normaal kunnen doen. Gisteren werd opname-apparatuur uit het Haagse Paleis van Justitie geweerd, volgens de rechtbank in het belang van de getuigen.
De Nederlandse oud-ambassadeur in Indonesië, Van Roijen, getuigde gisteren over een incident rond Oltmans op de ambassade in Jakarta in 1994. Van Roijen ontkende dat hij het incident had veroorzaakt door Oltmans bij een receptie de toegang te beletten. Dat staat haaks op de getuigenis van Ria Lubbers. Als echtgenote van de toenmalige premier was ze bij die receptie. Ze vertelde vorige maand dat Van Roijen Oltmans zo ongeveer had aangevallen.
Ook de journalist zelf kwam gisteren aan het woord. Hij verhaalde over de manieren waarop het ministerie van buitenlandse zaken hem al sinds 1956 in zijn werk dwarsboomt. Omdat hem dat veel inkomsten heeft gekost, eist hij nu een schadevergoeding van bijna drie miljoen gulden van de Staat.