Logo DBNL
Memoires 1997-A (2020)

Memoires 1997-A

(2020)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

16 april 1997

06:45 uur, trein

Stoel 51H was zowat de beroerdste stoel in het vliegtuig, want iedereen liep tegen je aan. Ik ben toen wat gaan lopen. Vervolgens bracht een steward, Ruud Schoonheijt, me naar het bovendek bij een stewardess die zijn vriendin was. Ze heette Doenja Rácz, en was de dochter van de schrijver Miklós Rácz. Mensen komen tegenwoordig verkreukeld uit de toeristenklasse van deze toestellen. Het is absoluut een schandaal dat ze dit durven aanbieden.



illustratie

De steward gaf me bij het uitstappen een fles champagne voor het ongemak. Die gaat naar mevrouw Gödecke.

22:15 uur, Westerkade

Om 15:00 uur was ik bij Peter Nicolaï en Ellen Pasman. Peter gaf me twintig gele rozen. Ik was ervan ondersteboven. Ze gaven beiden toe op een gigantische manier door rechter Punt te zijn verneukt met zijn ogenschijnlijk ruiterlijke voorstel om een voorschot aan te vragen. Misschien meende Punt het wel, maar was hij teruggefloten. Peter benadrukte dat hij een kort geding hierover hoogstwaarschijnlijk verloren zou hebben. Door deze toestand is onze zaak weer een jaar vertraagd en zijn we uit de publiciteit geraakt.

Bovendien had journaliste Elsbeth Etty naar Ellen gebeld dat ze zich toch niet met de zaak wilde bemoeien. ‘Het is net als met Martin van Amerongen,’ zei Peter, ‘die een brief aan de nvj schreef, maar deze twee dagen later weer introk.’

Ron Abram had op een receptie Van Mierlo aangesproken, die ook een einde aan mijn zaak wilde maken, maar zijn adviseurs hadden anders besloten. Zijn ambtenaren hadden hem gezegd: ‘Brand je niet aan Oltmans.’ Peter wil deze verrassende stap van Abram nu aangrijpen als een reden voor mij om toch een excuusbrief te schrijven aan Verploeg en de nvj. Zij vinden beiden intussen dat wat Abram en Verploeg over mij zeggen,

van mij eisen en doen, absoluut derderangs en onbehoorlijk is. Ellen gebruikte aanzienlijk krachtiger taal. Peter wil nu eerst alleen met Verploeg praten. Ellen en ik gingen akkoord. Daarna stelden we een excuusbrief op. Dat moet dan tevens een opening naar de politiek worden en het oproepen van Van Mierlo door de Kamercommissie.

Gino dook vanavond op en kreeg vier weken om het land te verlaten. Er was ook om een uur 's nachts een inval geweest van de narcoticabrigade. Met vijf man, maar er werd niets gevonden. Pure terreur.

Waarom zitten ze opeens achter hem aan? Hij zag er afgeleefd en slecht uit. Ik raadde hem aan terug te gaan naar zijn geboorteland Peru. Al wilde ik graag dat hij zou blijven, maar het is in zijn eigen belang om naar huis te gaan.

17 april 1997

Nieuwe schok. Eduard is ernstig ziek geworden. Hij is opgenomen in het amc op de afdeling tropenziekten. Ik belde hem en hij probeerde goed te klinken, maar waarschijnlijk vertelde hij niet alles. Ik ben dubbel zo ongerust omdat zijn vorige vriend aids heeft.

Er lag een uitnodiging van Jeroen Pauw voor een nieuw programma op rtl5, De Kwestie. De eerste uitzending is op 30 april en ze willen mij als hoofdgast om te praten over het ‘Oranjegevoel’ en het Koninklijk Huis.141

Max van der Stoel heeft zijn centjes weer opgebracht. Er is een rapport van deze hoge commissaris voor de mensenrechten (behalve de mijne) verschenen, waarin Saddam Hoessein wordt afgeschilderd als het wreedste monster op aarde.142 Wetende tot welke leugens de man in mijn zaak in staat was, is het voor mij geen vraag waarom juist Saddam in die termen moet worden gebrandmerkt, uitgerekend door de laatste baas van Gladio, de geheime terreurorganisatie in Nederland. Ik weet nog heel wat andere dictators in het Nabije Oosten te zitten. Max is de ideale slippendrager voor Amerika. Hij is in Den Haag uitgespeeld, en heeft niets anders om handen en kan zo dus nog een beetje rondvliegen en de grote mijnheer uithangen.

Een andere op alle niveaus mislukte middelmaat, Jaap de Hoop Scheffer, is na getouwtrek om het lot van Enneus Heerma als fractievoorzitter, benoemd tot leider van het cda.143 Ik heb deze Jaap op voorspraak van Hans Gaulthérie van Weezel een-

maal in zijn werkkamer gesproken, en dacht: nooit weer. Dat wordt dus een nieuwe debacle.

In nrc Handelsblad verschenen gezellige plaatjes van hoe Belgische vn-parachutisten een Somalische jongen probeerden te roosteren en hoe een Canadese vn-militair een andere Somaliër martelde.144 Een Noorse vn-militair ging tien jaar de cel in voor de moord op een Pakistaan in Libanon. Joris Voorhoeve liet in 1996 een onderzoek instellen naar leden van de luchtmobiele brigade, naar aanleiding van berichten dat in Bosnië kinderen met snoepjes werden gelokt, naar gebieden waar mogelijk nog landmijnen lagen, om aldus vast te stellen of het gebied veilig was. Zoals dit hier te lande gebruikelijk is, werd er geen bewijs gevonden. De vn gaf toe dat Italiaanse vn-soldaten zich in Mozambique aan kinderprostitutie hadden schuldig gemaakt. In 1993 werden negen Canadese militairen veroordeeld vanwege het martelen van een Somalische jongen. Uiteraard, als altijd, gaat het om het topje van de ijsberg.

Gino stond voor de deur. Hij was voor niets naar zijn advocaat Hamerslag gegaan. Ik belde meteen zijn advocaat die heel vriendelijk vroeg of Gino zo snel mogelijk de stukken kon brengen.

Rens Broekhuis belde dat Henk Hofland de opname had afgezegd. Henk was daarvoor met André Spoor gaan lunchen. Heeft Spoor hem ervanaf gepraat?

Toen ik Rens vroeg waarom ik in Zuid-Afrika niets meer van hem had gehoord - zelf begon hij er natuurlijk niet over - draaide hij eromheen. Ik zei hem dat ik het nog steeds niet eens was met het voorgestelde contract, en vroeg hem of zij dat niet eerst geregeld moesten hebben voordat zij allemaal opnamen zouden maken. Ook daar kwam niet echt een antwoord op.

Ellen zal Lubbers vanavond om 18:30 uur bij de universiteit ontmoeten. Ik belde haar met de vraag of het zinvol was eerst met raadsadviseur Merkelbach te praten, want die zag ik weer naast Kok zitten.

Later belde Ellen dat ze drie kwartier op Lubbers had gewacht bij de universiteit en daarna nog in de buurt had rondgereden, maar ze had hem niet gevonden.

Ik belde Eduard nog na acht uur. Hij probeerde zo normaal mogelijk te doen, maar hij hoestte steeds. De dokters blijven maar onderzoeken doen om te ontdekken wat hem zo ziek maakt. Ik probeerde hem te laten lachen, met succes. Ik hoop zo dat het niets ernstigs is.

Ik ben nog laat even naar de brug in de hoerenbuurt geweest, maar het was te koud dus ik maakte snel rechtsomkeert naar huis.

18 april 1997

Dokter Zuiderveld nam mijn bloeddruk op en zei: ‘U mankeert niets, maar voor uw zielenrust stuur ik u naar een neuroloog.’

Ed voelde zich wat minder vanmorgen, maar hij lijkt in orde. Ik schreef Bertie om hem te condoleren met het verlies van zijn moeder.

Tijdens mijn verblijf in Zuid-Afrika heeft de Raad voor de Journalistiek uitspraak gedaan in mijn klacht tegen Olgun van de Nieuwe Revu.145 De Raad begint ermee mijn klachten niet juist te formuleren om ze vervolgens ongegrond te verklaren. Ik heb voorzitter Asser een brief geschreven om te zeggen wat ik van zijn ‘oordeel’ denk.146

Hans Vermeer heeft gedurende mijn afwezigheid de antwoordakte van de Staat bestudeerd en zijn bevindingen gedeeld met Ellen Pasman.147

hp/De Tijd stelt 100 vragen aan Gerard Spong.148 Ik heb nooit geweten dat hij Joods-creools was, laat staan dat ik hem als jong studentje heb ontmoet.149 Verfrissend dat hij deze keer niet op Bouterse kankert. Desi komt zelfs in de zes pagina's tekst niet voor.

René Zwaap is de enige die het antwoordapparaat had ingesproken. Ik belde hem terug en praatte hem bij. Ellen en Peter zullen wel boos zijn, maar de tegenpartij weet toch bijna alles. Eduard belde. Hij mag morgen weer naar huis, dus het lijkt erop dat de crisis voorbij is. Toch hoestte hij nog terwijl hij met me sprak. Ik ben ontzettend blij, maar ik weet niet of ik nu gerust kan zijn. De aids van zijn ex-vriend Paul kan ik maar niet vergeten.

Peter R. de Vries heeft aangetoond dat de recherche videobanden van een moordenaar heeft gewist voor ze naar de rechter konden gaan. Het Openbaar Ministerie gaf als reden op dat de banden nodig waren voor een andere zaak. Nederland anno 1997. Zum kotzen! Ik zeg het al heel lang, ook openbaar, dat Den Haag er niet voor terugdeinst Gestapo-methoden te hanteren.

19 april 1997

Ik heb vanmorgen eerst een brief aan Buthelezi geschreven om hem te vragen me te helpen een ontmoeting met Colyn voor elkaar te krijgen. Ook heb ik hem gevraagd of hij iets kon betekenen om een verblijfsvergunning voor Peter te bewerkstelligen. Ik ben bang dat hij zal moeten aantonen hoe hij aan zijn geld komt, maar goed, Peter vroeg me dit te doen dus bij deze.

Tony Blair liep als jonge oppositieleider op een Europese top te dwalen, toen hij tijdens een pauze door een dame werd aangesproken, die voorstelde samen iets te gebruiken. Toen ze aan een tafeltje plaatsnamen, vroeg Tony welke de functie van de onbekende dame was in relatie tot de Eurotop. Waarop Beatrix lachend antwoordde dat zij koningin van Nederland was. Blair ging door de grond en vertelde aan de pers zich geen raad te hebben geweten. Overigens schreef Christopher Ogden in Time dat het Witte Huis van Clinton verheugd zou zijn met een socialistische premier na het conservatieve regime van John Major.150

Eduard is gelukkig uit het ziekenhuis.

Rond vijf uur belde Peter om te vragen hoe het met mijn hoofd ging. Rens Broekhuis had hem gebeld en was bijzonder complimenteus. Ik vertelde hem dat ik Buthelezi geschreven had over een verblijfsvergunning.

Vorige zondag had die afschuwelijke affaire plaats, waarmee Peter me verdoemde tot tweederangs burger in het ‘Peter kingdom’, in ruil voor een Swazi van de straat. Ik zal het wel snel kunnen vergeten omdat ik oud ben, maar er is weer een litteken verschenen in de meest waardevolle ervaring van mijn leven (naast mijn familie). Er bestaan geen onbeschadigde relaties.

20 april 1997

Ik lees nu de antwoordakte van de Staat, die bol staat van de leugens. Hoe kan dit allemaal recht worden getrokken? Ellen vertelde me tussen neus en lippen over de telefoon dat Peter Nicolaï haar had verboden mij een werkelijk verslag van zijn persoonlijk gesprek - dat inmiddels heeft plaatsgevonden - met Verploeg bij de nvj te geven. Dat doet me wel weer erg denken aan Martin van Amerongen, die 12 maart l.l. aan Hans Verploeg schreef: ‘ik weet natuurlijk dat omgang met een man als Oltmans bijna bovenmenselijke zelfbeheersing vraagt,’ en

zijn brief later weer introk. En aan Henk Hofland die de filmopname van Theo van Gogh afzegde en niets meer laat horen na zijn lunch met André Spoor. De Staat heeft het maar gemakkelijk met zoveel zwakke broeders overal.

Vanavond kwam Casper van den Wall Bake langs. Hij ziet er nog steeds super uit in zijn mooie kleren. We zijn een loempia gaan eten en hij is net weg naar zijn broer. Hij is weg bij de spoorwegen en zoekt een nieuwe baan. Als dat niet binnen drie maanden lukt, moet hij zijn huis uit.

Ik kan er met mijn verstand niet bij hoe een krant als nrc Handelsblad zoveel onzin kan schrijven in een hoofdredactioneel commentaar over Suriname en Bouterse.151 Er wordt gesproken over een ‘gewelddadig regime’ alsof dat de waarheid zou zijn. En omdat iedereen elkaar napraat, zakt Suriname - op Nederlands krantenpapier - steeds verder in de modder. En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat die lafaards over Suharto niet op die manier durven schrijven.

Morgen is het dertig jaar geleden dat mijn vader overleed. Ik kan het haast niet geloven. En mam en Theo zijn er ook al niet meer.

21 april 1997

Eduard kwam langs. Hij logeerde bij Iwan Beek. Hij zag er eigenlijk prima uit, maar wel een beetje pips. Het was dus toch een tropische vergiftiging geweest. We hebben uitvoerig zitten praten. Hij wil een flatje in New York kopen, maar hij gaat eerst terug naar Parijs.

Peter Nicolaï vertelde dat toen hij tegen Hans Verploeg herhaalde wat Gatsha Buthelezi op film had gezegd, deze antwoordde: ‘Buthelezi is een moordenaar.’ Heerlijk zo'n baas over 6.000 journalisten die er maar op los kletst en geen benul heeft van de onzin die hij verkondigt. Wat Lubbers had te vertellen had evenmin waarde ‘want die man is afgebrand,’ aldus Verploeg. ‘Zijn lip begint te trillen als hij de naam van Ellen Pasman hoort,’ zei Peter ook nog.

Dat was ook onze twijfel hem alleen te laten gaan. Peter gaat nu een nieuwe excuusbrief opstellen. Hij heeft het gevoel Verploeg toch weer mee te kunnen krijgen.

Jeroen Pauw belde. Het programma waarvoor hij me vroeg, gaat door. We zien elkaar morgen.

Paul de Ridder sprak met Jan Mets en het lijkt er toch op dat die twee de uitgave van mijn Memoires samen gaan verzorgen.

unicef luidt de noodklok over zwerfkinderen in Rusland. Dat heeft het Westen dan toch maar mooi bereikt met de ‘bevrijding’ van de ussr, waarin zoiets ondenkbaar was.

22 april 1997

Gino wandelde na middernacht binnen. Hij bleef slapen, wat uitputtend maar ook goddelijk was. Hij heeft visumproblemen. De rechtswinkel adviseerde de truc van een partnerschap om hier te kunnen blijven. ‘Ga je nu ons huwelijk aankondigen,’ zei ik.

‘Dat zou niemand geloven,’ zei hij terecht. Ik heb Ellen gevraagd zijn advocaat Hamerslag te bellen. Die gaat nu een bezwaarschrift opstellen.

Jeroen Pauw kwam met drie medewerkers naar de Westerkade omdat ze bij mij in huis opnames wilden maken. Jeroen is twee meter. Ik mag hem wel. Het liep flink uit en toen ze vertrokken waren, ging ik snel vis kopen, en wilde sla halen op de Rozengracht. Ik dacht dat de weg vrij was, en stak over, maar was er in de haast niet op bedacht dat er taxi's over de trambaan kunnen scheuren en werd dus door eentje geschept. Ik maakte een ongelofelijke smak op mijn rug. Ik bleef doodstil liggen, al snel kwamen er mensen naar me toe die zeer behulpzaam waren. Mijn fiets ging naar de groenteboer. De ambulance was er snel. Na een eerste controle door de ambulancebroeders vroeg ik hen of ze me naar het ziekenhuis Onze Lieve Vrouwe Gasthuis wilden brengen. Dat deden ze. Daar aangekomen duurde het nog van 15:00 tot 19:15 uur voordat ik wist dat mijn twaalfde ruggenwervel was gebroken. Dat betekent dat er morgen een scan gemaakt moet worden.

23 april 1997

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Naast mij ligt een dame die de hele nacht op een afschuwelijke manier heeft liggen rochelen. Het verplegend personeel vindt me maar een zielige oude man en praat tegen me alsof ik een kind ben. Ik moest boterhammen met kaas eten. ‘Ik moet niets,’ zei ik. Later zei de arts: ‘Vooral niet meteen boterhammen eten.’

Hans Lonis kwam vrijwel meteen en ging naar de Westerkade om de hoogst nodige spullen te halen, dagboek, walkman, adresboekjes, het Foucault-boek, alles. Hij belde ook Peter en Eduard. Rens Broekhuis zal Jeroen Pauw waarschuwen. Ellen Pasman wil meteen op bezoek komen.

24 april 1997

Ik heb een afschuwelijk gipskorset omgekregen. Het ding maakt me kortademig. In de gipskamer konden ze me bijna niet overeind krijgen. Nu zit ik op bed te schrijven. Ik kan zelfs, zij het voorzichtig, weer lopen. Gisteren belde ik Peter. Hij klonk zo bezorgd. Hij heeft me duizendmaal gewaarschuwd om toch vooral voorzichtig op de fiets te zijn. Haast geen telefoongesprek eindigde ooit zonder die waarschuwing. Anyway, ik moet er nu wel doorheen. Vier maanden in een gipskorset en geen douche. Frisse boel.

Ellen Pasman verscheen met een gigantische bos rozen, allemaal in een andere kleur. Hoe lief ook bedoeld, ik vond het overdreven. Dat laat ik dan merken, en dan begrijpt zij er niets van. Een roos was voldoende geweest. Ook Rens Broekhuis verscheen, maar ik heb mijn bedenkingen jegens hem gekregen na zijn verdwijntruc in Zuid-Afrika. Ik houd niet van zulke fratsen.

Hans Lonis kwam eveneens, maar had niet De Groene Amsterdammer meegebracht, waar ik om had gevraagd. Blijkbaar faxte René het artikel later door, want Hans kwam het aan het eind van de morgen alsnog brengen.152 Ellen bracht me nog naar de röntgenafdeling.

Jeroen Pauw belde. ‘Maak er een fijne dag van,’ was zijn advies.

De fysiotherapeute kwam langs. Ik ben werkelijk door het oog van de naald gekropen met die breuk op een uiterst gunstige plaats.

17:00 uur, Westerkade

Dokter Van Trommel, bij wie ik wil blijven, zei dat ik ook met het korset alles zou kunnen doen. Ik kon al snel een beetje lopen, en dus popelde ik om te vertrekken. Dat werd snel geregeld, want ik was al voor 14:00 uur thuis. De eerste trap kon ik zelf, maar de andere twee werd ik door de broeders geholpen. Godzijdank, in mijn eigen gedoe terug.

Hans Lonis was, zoals altijd, hulpvaardig en gereed te helpen in nood. Hij kwam met yoghurt en alle andere boodschappen. De apotheek liet pijnstillers bezorgen.

Paul de Ridder en Jan van Herp kwamen kort langs, na de presentatie van een boek van Hans Krikke.153 Ik legde hen vooral uit dat ik Broekhuis een nerveuze amateur vond, die een film

maakt maar ten naaste bij niet begrijpt waar het over gaat. En Van Gogh vaart op Broekhuis. Paul zei dat Jan Mets bereid was een coproductie aan te gaan voor wat betreft de uitgave van mijn Memoires wanneer er 10.000 gulden subsidie per deel is gegarandeerd.

Eduard vroeg me of er misschien iets anders aan de hand was met mijn ongeluk. Ik vond het een vreemde vraag. Dat is hysterisch gedoe. Het zijn schurken, maar daar geloof ik niet in.

25 april 1997

Ik sliep slecht door ademhalingsproblemen. Ik word de hele tijd hijgerig. De fysiotherapeute zei dat ik bij het ademhalen mijn buik tegen het gips moet drukken, maar hoe? Ik durfde geen slaappil te nemen dus ik was om 04:00 uur al op. Ik ben in dubio wat te doen. Moet ik terug naar het olvg of moet ik doorworstelen tot maandag?

Ellen belde om 09:00 uur dat het pleidooi pas 7 juli wordt gehouden. Dit betekent dat Landman moet worden afgezegd, wat eigenlijk betekent dat hij niet meer zal komen.

Ik vroeg hoe de ontmoeting met Lubbers was gegaan.

‘Redelijk, maar het is duidelijk dat hij niet alles zegt en informatie achterhoudt. Maar over de telefoon kan ik je dit niet allemaal vertellen,’ zei Ellen. Alsof dat nu ook nog maar iets uitmaakt. ‘We zijn inderdaad in de luren gelegd met dat voorstel voor een voorschot van Punt,’ zei ze.

‘Daarvoor ben ik niet met jullie in zee gegaan.’

‘Je bent zelf met een kort geding over een voorschot akkoord gegaan,’ wierp ze me tegen.

‘Ja, omdat dat in december zou plaatsvinden, dáár ben ik mee akkoord gegaan.’

‘Ja, maar we deden dat om jou uit de brand te helpen.’

Daar werd ik woedend over, en ik zei dat ik dat oneerlijk vond. ‘Ik ben niet in de brand. Ik ben hier al sinds 1992 mee bezig en met mij gaat het goed. Jullie wilden poen zien omdat de nvj afhaakte. Jullie hadden net veel geld uitgegeven voor Zuid-Afrika en dat geld moest opgehoest worden.’

Dit zat Ellen niet lekker. ‘Ik wil niet van oneerlijkheid beschuldigd worden. Ik zit niet achter het geld aan. Ik heb nog nooit een cent aan deze zaak verdiend.’ Ze zei dat we het kort geding verloren hadden als we het toen hadden laten doorgaan.

‘Waarom hebben jullie het me dan voorgehouden?’

‘We kunnen het alsnog intrekken,’ zei ze. ‘Lubbers kan heel belangrijk zijn.’

Ik gaf het op. ‘De mazzel,’ zei ik en hing op.

Tien minuten later vond ze een excuus me weer te bellen. Zij had Hofland gebeld en gevraagd mij te bezoeken. ‘Waarom doe je zoiets? Het is lief bedoeld, maar ik wil voorlopig niemand zien,’ zei ik. Zij zou Henk afbellen.

Ene Mieke Woerden van thuishulp arriveerde. Zij controleerde mijn hartslag en zei dat ik lid moest worden voor 137 gulden. Minister Els Borst en staatsecretaris Erica Terpstra hadden aan de gratis thuiszorg een eind gemaakt. De thuishulp deed geen boodschappen, ook al kon ik zelf de lange trap niet af lopen. En in het weekeinde was er helemaal geen hulp. Ze voorzag de twee rode plekken op mijn borst van het korset nog van een soort pleister en vertrok weer.

Ik belde ook mijn nieuwe huisarts Zuiderveld, die zei door niemand te zijn geïnformeerd en heel nors deed. Was mijn eigen arts, dr. C.C. Delprat nog maar in bedrijf.

Oud-ambassadeur Sukrisno belde dat de onlangs vrijgelaten Subandrio helemaal naar Suharto was overgelopen. Subandrio had Bung Karno voorgoed afgezworen, als het tenminste waar is. Het verbaast me niet. Subandrio is altijd een verrader geweest, waar ik president Sukarno in 1957 al op het paleis voor heb gewaarschuwd. Sukarno leek dit uit te sluiten, en was gewoonweg blind voor het feit dat Subandrio zat te slijmen om zelf zijn machtsbasis op te bouwen. Je hoefde toen alleen maar naar Subandrio te kijken en je wist hoe laat het was.

Wil Borgman kwam binnenvallen met een bloemetje. Godzijdank gaat ze even wat eten voor me halen.

Madeleine Albright gaat naar Moskou om de uitbreiding van de navo naar het oosten te bepleiten. Zij weet niet waar ze mee bezig is. Zij werkt aan de kiem voor nieuwe ellende.154

De PvdA wil - met uitzondering van Jan Pronk (die gelijk heeft) - de ontwikkelingsrelatie met China bevriezen vanwege de mensenrechten. Ze leren het nooit bij de PvdA.155

Om 15:30 uur probeerde ik te liggen en opnieuw kreeg ik last van ademnood omdat het korset te strak zat. Zo durf ik de nacht niet in. Dus belde ik de gipskamer van het olvg.

‘We zijn nu dicht tot maandag.’ Ik protesteerde.

‘Dan had u maar eerder moeten bellen,’ werd er gesnauwd. Ik zei dit onacceptabel te vinden en dat ik juist heb geprobeerd het zonder hun hulp te redden. Na enige druk mocht ik langskomen. Ik bestelde een taxi, maar kon er met het gipskorset niet in. Dus belde ik opnieuw de taxicentrale of ze een auto

hadden, die hoog genoeg was voor invaliden om rechtop in te kunnen zitten. ‘Ik weet niet waar u over praat,’ was het antwoord, en er werd opgehangen.

Ik belde opnieuw de gipskamer en zei dat ik geen passend vervoer kan vinden. ‘Dan neemt u maar lijn 3,’ en opnieuw werd het gesprek beëindigd. Ik stond perplex. Nederland anno 1997. Wat een heerlijke nieuwe wereld.

Ellen Pasman kwam langs en bracht de kranten van Struwe mee. Ik vertelde haar wat er aan de hand was. Zij belde, in haar hoedanigheid van mijn advocate, onmiddelijk de verantwoordelijke arts in het olvg op, en die stuurde per omgaande een ambulance, die om 18:40 uur arriveerde.

Uiteindelijk ben ik toch buitengewoon aardig rond 20:00 uur geholpen. Ze hebben met een electrische zaag, onder luid geraas, aan beide zijden het korset tien centimeter ingesneden om mij meer lucht te geven. Om te demonstreren dat ik van goede wil was, nam ik lijn 3, het allochtonenlijntje, terug naar de Westerkade. Nam twee slaappillen, en ben meteen naar bed gegaan.

26 april 1997

Ik haalde het om naar Struwe te lopen, boodschappen te doen, en de bus terug te nemen. Ien had een fruitmand voor me gemaakt die ze later vandaag komt brengen.

14:00 uur

Ellen wandelde binnen. Lubbers had Hans van Mierlo over mijn zaak geschreven, maar had nooit een antwoord van de minister gekregen. Ellen en Lubbers blijven samen proberen om me overgezet te krijgen in de aow. ‘Ik ben alleen zo bang, dat ze het daar dan bij laten,’ zei ze. Lubbers vond haar een fanaat, maar wel professioneel. Verploeg had haar gezegd dat ik over zaken had geschreven die ik alleen via haar kon weten, en dat hij haar daarom oneerlijk vond. Hij had haar alleen maar willen waarschuwen zich niet met mijn zaak te bemoeien om haar carrière niet te bederven. Dat moet dan mijn vakbondsleider zijn. Die man heeft geen normaal functionerende hersens. Dat de nvj met de advocaten gemaakte afspraken niet was nagekomen, had Verploeg onzin genoemd. Als Ellen daarop het woord voert, zwijgt Nicolaï en ondersteunt haar onvoldoende voor haar gevoel. Peter had de brief voor de nvj ook nog niet gemaakt. ‘Hij wil eerst nadenken,’ zei Ellen. Peter berekent gewoon eerst zijn eigen belang en dan pas dat van de cliënt.

Ellen zag meteen, toen zij mijn hok betrad, dat ik het bosje

bloemen van het Van Gogh-team wel mee naar huis had genomen, en de gigantische bos veel-gekleurde en peperdure rozen van haar niet. Ik kon haar niet zeggen dat ik niet aan deze buitensporige geste wilde worden herinnerd.

16:30 uur

In en uit bed gaan blijft pijnlijk, maar ik wilde toch even liggen.

Ien Struwe, die Pasman-neigingen heeft, kwam erg lief met een enorm grote, zelf opgemaakte mand met allerlei lekkernijen en verwennerijen erin. Ik zag in een oogopslag dat ik het meeste ervan aan mevrouw Gödecke zou geven.

22:10 uur, Onze Lieve Vrouwen Gasthuis

Vanmiddag toen ik ging slapen leek mijn linkerbeen zonder gevoel. Wat als het het begin van trombose is, waarvoor ik prikken kreeg, vroeg ik me af? Ik nam geen risico en stapte prompt op het allochtonenlijntje naar het ziekenhuis. Toen ik de ehbo binnen wilde gaan, gingen net de deuren dicht. Ik kon nog net mijn paraplu ertussen steken. Er kwam een hoofdverpleegster die me vriendelijk bij mijn naam begroette. Ik legde haar de situatie uit en nu zit ik dus alleen in de wachtkamer.

27 april 1997

Westerkade

De trip naar het olvg was voor niets. Mijn been was in orde, toch ben ik blij dat ik het zekere voor het onzekere genomen heb.

Ik schreef een lange brief aan Lubbers, waarvan ik een kopie stuurde aan Paul de Ridder, Pieter Broertjes, en Jan Mets. Naar Theo van Gogh durfde ik niet.156

Hans Lonis kwam me trouw bevoorraden. Hij hielp ook met zaken die ik nu zelf niet kan, zoals het vuilnis buitenzetten.

Ik ben mijn plannen voor de vs aan het annuleren, en schrijf iedereen die ik zou bezoeken dat ik niet kom.

Ik weet nu beter hoe ik met minder pijn mijn bed in en uit kan. Ik heb enkele uren als een blok geslapen en veel gedroomd, vooral over mam.

De veilige Paul Witteman mag Docters van Leeuwen vandaag in Buitenhof interviewen. Er wordt uitvoerig op Desi Bouterse ingegaan. Docters verklaart met een ernstig gezicht te verwachten dat Desi nog dit jaar voor de rechter zal staan. Witte-

man neemt het voor zoete koek aan, want hij heeft geen andere informatie in huis. Den Haag zou over zeer belastende informatie beschikken, welke aan Bouterse is meegedeeld.

20:15 uur

Prompt opende het nos Journaal met de sensatie dat Bouterse nog dit jaar voor de rechter zou staan. Daarna een reportage over de verjaardag van de kroonprins. Complete idioten.

28 april 1997

Ik wandelde opnieuw naar Struwe waar ik de Time haalde. Ik ging met de bus terug en toen ik thuiskwam had Wil de ramen al gelapt, het huis gestofzuigd en ook voor de badkamer gezorgd. Ik ben blij dat het gebeurd is.

‘The roots of memories lay in complex patterns of biochemical and electrical activity in the brain,’ meldt James Geary. ‘The billions of brain cells are surrounded by at least 10 trillion synapses, tiny gaps between neurons through which messages are transmitted from one cell to another. At any given moment, millions of impulses are streaking through the neurons and synapses in our skulls, into a flurry of signaling activity. The resulting barrage of neural firing forms the biochemical basis for all our perceptions, thoughts, emotions - and memories.’157 Dit zijn de onderwerpen die me mateloos interesseren en die werkelijk van belang zijn.

Ik heb vanmiddag lang geslapen. Gino zou komen, maar ik heb hem niet gezien. Hans Lonis is me wel twee keer komen helpen vandaag.

Ik zit te twijfelen, of ik Docters van Leeuwen zal schrijven. Aart van der Want zei over het interview: ‘Wat was hij weer flink.’

‘Het gebeurt in geen duizend jaar,’ zei ik.

21:45 uur

Ik heb vanavond aan de Memoires gewerkt. Ik ben nu bij 19 november 1983, waar ik in het vliegtuig naar New York zit om Eduard te gaan zoeken.

Mijn rug lijkt met sprongen vooruit te gaan.

29 april 1997

President Jules Wijdenbosch van Suriname heeft onmiddellijk op de onzin van Sorgdrager en Docters van Leeuwen gere-

ageerd en Desi Bouterse tot ‘adviseur van staat’ benoemd. Wat willen de idioten in Den Haag nu? Of liever, waarom zorgen ze er niet beter voor werkelijk op de hoogte te zijn voor ze bokken schieten en onzin verkondigen.158 Pronk heeft gezegd dat deze benoeming geen tegenmaatregelen van Nederland nodig maakt. De computerchips staan nog op 1975. Minister van Justitie Winnie Sorgdrager heeft verklaard dat Docters van Leeuwen ook namens haar sprak in Buitenhof, en zegt daarmee dat Bouterse voor cocaïnehandel terecht zal staan. Ik zie dit absoluut nooit gebeuren.159 Heb daarom Wim Kok geschreven dat de politiek jegens Rusland en Suriname werkelijk kant noch wal raakt.160 Ook al weet ik dat mijn brief meteen in de prullenmand verdwijnt, ik wil het gezegd hebben.

Ik kan nu gemakkelijker in en uit bed. Ik geloof dat de breuk sneller geneest dan verwacht - al zal ik voorzichtig blijven.

Gino stond voor de deur, maar ik heb hem niet binnengelaten. Laat hem nu maar eens voor niks komen.

Jeroen Pauw laat me morgen om 19:45 uur ophalen.

30 april 1997

Weer zo'n collectieve waanzindag. Beatrix met aanhang is in Marken. Leve de jarige, die dus helemaal niet jarig is.

Ellen Pasman bracht de memorie van antwoord van De Wijkerslooth mee, waarom Margriet niet gehoord moet worden.161 ‘Hij slaat je met je eigen uitspraken om de oren. Dat is zeer effectief, want die rechters in hoger beroep weten toch niet waar het over gaat.’ Maar het gaat erom of ik ook uitgesloten werd bij de Koninklijke familie, zoals de opmerking van Margriet illustreerde. Ik heb Beatrix er weer over geschreven en opnieuw gevraagd of zij bij Kok niet een duwtje in de richting van een oplossing kan geven.

Ze had ook de memorie van antwoord van de Staat bij, in het hoger beroep tegen het besluit van de rechter-commissaris om Docters van Leeuwen niet te laten halen voor verhoor op 25 april 1996.162

Ik ben in Jeroen Pauws eerste interviewprogramma verschenen, zoals hij wilde.163 Zij hadden voor een hoge jeepachtige auto gezorgd, maar de vrij lange rit naar de studio had me toch

rugpijn bezorgd. Die houding in mijn korset in de autostoel was funest. Ik hoop maar dat de pijn in de spieren zit. Ik had een extra pijnstiller genomen en kwam nogal verdoofd aan. Ik denk dat Jeroen en zijn redactie dan ook teleurgesteld waren. Ze hadden meer vuurwerk verwacht over het koningshuis, maar ik kon het niet opbrengen. Bovendien zou ik mijn zaak nu te veel schaden als ik al te gekke dingen zou zeggen. Ik speelde net als het hoofdredactioneel over Koninginnedag van nrc Handelsblad van vanavond dus op veilig.164 Ellen was dan ook zeer te spreken over de uitzending.

1 mei 1997

Ik kreeg bij Pauw twee flessen wijn, en er zal ook een honorarium worden overgemaakt. Dat is netjes, want ik heb daar niet om gevraagd.

Ik wilde gaan liggen, maar iedere vijf minuten ging de telefoon. Kees Thomassen belde of Bob Hering mijn dagboeken mocht inzien om foto's te bekijken uit mijn dagen met Sukarno. Daar kan natuurlijk geen sprake van zijn. Hering kent mij dus waarom vraagt hij het mij niet gewoon? Bovendien weet ik helemaal niet of hij ook daadwerkelijk alleen de foto's bekijkt.

Gino kwam langs. Hij zag er weer zo schoon en appetijtelijk uit na de zwemtraining aan de overkant. ‘Er is een duiveltje in mij,’ zei hij en omhelsde mij in mijn loodzware korset. Ik had weer meteen een lat. Van dat duiveltje klopt, want soms als hij 's nachts opgewonden raakt en me in de houdgreep heeft, denk ik dat hij mijn nek gaat breken. Toen ik hem laatst niet binnenliet, had hij een bloemetje voor me meegenomen, wat hij vervolgens maar in de gracht had gegooid.

Bob Hering belde warempel. Hij vroeg of hij een man naar mij kon doorsturen die een film over Sukarno maakt. Ik vind het prima. Hering schrijft een biografie over Sukarno in het Engels. Hij zei dat hij - net als ik - ver weg blijft van de heer Giebels.

Nu denkt ook Jan Pronk dat een vervolging van Desi Bouterse mogelijk is. ‘Justitie heeft een beslissing genomen. Zij heeft daartoe het volledige recht. Het is op zichzelf een staatsbelang dat dit zo blijft.’165 Er komt een dag dat hij zijn tong zal afbijten voor deze onzin. Het zal niet gebeuren.

Eduard kwam halverwege de middag, maar hij had gezegd 's ochtends te zullen komen. Hij belde niet eerst even, maar ging naar Hans Lonis. Hans had hem zo vaak opgebeld om

hem te informeren over mijn toestand dat hij eerst bij hem langsging. Maar het klopt niet. Eduard zei dat hij me wilde verrassen en hij wist toch zeker dat ik in de middag thuis zou zijn. Maar ik heb dus niet kunnen rusten, voor het eerst, omdat ik op Eduard zat te wachten. Hij heeft zijn prioriteiten niet op orde, net als Peter. Eduard heeft wel veel voor me gedaan. Hij haalde de hor naar beneden, bracht de koffer naar boven, maakte mijn bed op orde en haalde post en een krant.

Frits Abrahams bewijst me een dienst door aardig over het gesprek met Jeroen Pauw te schrijven. Hij moest eens weten dat ‘de vlees geworden ingetogenheid’ het gevolg was van een aanrijding, en verdoving door zware pijnstillers.166 Ik blijf het wel jammer vinden voor Jeroen, die op gespetter had gehoopt.

2 mei 1997

Tony Blair heeft in Groot-Brittanië een verpletterende overwinning bij de verkiezingen gehaald.

‘Serve we will. With all our hearts and all our minds,’ riep hij uit terwijl hij zijn trouwe hondengezicht trok. De man is een eerste klas lul. Dat men dit nu niet ziet. Mevrouw Blair doet denken aan een opgedirkte Liesbeth den Uyl. Iedere keer besef je weer wat een circus van waanzin democratie eigenlijk is. Altijd weer eindig je bij de vraag wat voor zin het heeft een mening te vragen aan een kiezer die geen flauw benul heeft waar het allemaal over gaat of wat er op het spel staat.

Natuurlijk is president Wijdenbosch van Suriname weggebleven van de receptie van ambassadeur Schelto baron van Heemstra ter ere van Beatrix. De grote geesten en superdiplomaten op Buitenlandse Zaken flikken het iedere keer weer. Het ligt waarschijnlijk niet aan Schelto van Heemstra zelf, evenmin als het vroeger niet aan die andere uitstekende ambassadeur in Paramaribo J.B. Hoekman lag, dat de verhouding met Den Haag een puinhoop was.167

Ik bedankte Ien Struwe voor de fruitmand en schreef Jeroen Pauw en Frist Abrahams een briefje.

Florrie Rost van Tonningen zond me andermaal de verklaring van haar man over zijn politieke ideeën. Ik las het opnieuw en het is een opmerkelijk document. Eigenlijk verklaart het zijn liquidatie, door het uit Engeland teruggekeerde gezag. Wonderlijk hoe die eenzame dame onverdroten verder knokt om de dood van Meinoud Rost van Tonningen erkent te zien als moord.

De International Herald Tribune komt met een schaamteloos hoofdredactioneel commentaar uit The Washington Post overgenomen, dat de smeerlap Mobutu van het toneel in Congo dient te verdwijnen. Meer dan dertig jaar heeft Washington die quisling met miljarden dollars steun in het zadel gehouden en nu heeft der Mohr seine Schuldigkeit getan en kan hij oplazeren. Die fijne journalisten van The Washington Post reppen maar niet over de honderden hoofdartikelen in hun krant die al die jaren hebben bepleit dat de held Mobutu vooral moest blijven, omdat Amerika er beter van werd.168

Ik lees nu dat Hans Verploeg een lintje heeft gekregen wegens zijn activiteiten voor het vrije woord. Geen wonder! Het loont dus om een nvj-lid te verraden en te verkwanselen en de Staat in de kaart te spelen.

3 mei 1997

Ik heb eerst Lubbers een fax gestuurd dat ik dankbaar ben voor al zijn inspanningen en dat ik mijn best ga doen hem niet te dwarsbomen, maar hoop dat hij zijn best blijft doen omdat ik niet het eeuwige leven heb.169

Ik heb een briefje geschreven aan Pieter Broertjes, als antwoord op zijn kaartje.170

Eén voordeel van mijn ongeluk is dat ik voortgang boek met mijn Memoires. Ik bereikte 5 december 1983.

Hoe ze iedere keer aan zo'n afvaardiging voor het Songfestival komen, mag Joost weten. De naam is ook weer zo typisch Hollands: Mrs. Einstein. De baas van het stel vindt het aantrekkelijke vrouwen, ik zie slechts vijf ordinaire grieten. Ze hebben vijf punten gehaald. De Nederlandse media, zich culturele haute volée wanend, denken altijd zonder enige reden bijzonder te zijn, maar zijn volkomen out of touch met de rest van de wereld.

4 mei 1997

Het gaat bij Peter van Ingen in Buitenhof over Auschwitz. Psychiater Van Dantzig gaat in discussie over dit onderwerp met schrijfster Andreas Burnier. Zeer ongelijke discussie met totaal aan elkaar tegengestelde brains.

Vanmiddag op Nederland 3 voor een keer een adembenemende tv-documentaire: The Reagan Legacy. Het ging over het smerige Amerikaanse spel rondom sdi, met de Sovjethater Ed-

ward Teller voorop. Het sdi-project was pure Amerikaanse bluf om de Sovjets de stuipen op het lijf te jagen, wat prima lukte, want ze trapten erin.

Ik zou er heel wat voor over hebben om op mijn fiets te kunnen stappen en de hort op te gaan.

Ja hoor, mevrouw Borst spreekt bij de dodenherdenking op de Dam en rept over buren in de oorlog die werden gefusilleerd. Zij lult over het versterken van het wij-gevoel, verdraagzaamheid jegens allochtonen en nog meer wishful thinking. Het zal anders gaan, want de aard van het beestje verandert niet.

Ik belde vorige week Helen Hissink om aan Evert Santegoeds door te geven dat ik een ongeluk had gehad en hem wilde spreken. Hij nam de moeite niet me even te bellen om me het beste te wensen.

5 mei 1997

Ik ben weer teruggegaan naar het olvg vanwege mijn problemen met ademhalen. ‘Ja,’ zei de aanwezige arts, ‘er moet een nieuw korset gemaakt worden, maar de gipskamer is dicht. Ik zal eens kijken of ik wat kan regelen.’ Hij belde met Van Trommel die adviseerde het korset aan beide kanten verder in te zagen om meer lucht te krijgen. Het resultaat is dat ik nu de breuk weer voel in mijn rugwervel en me afvraag of dit een wijs besluit is geweest. Het korset zit nu te los. Er staat druk op de breuk dus ik beweeg me super langzaam.

Lubbers had gisteren Ellen gebeld dat hij de brief aan Hans van Mierlo, waar hij geen antwoord op kreeg, nu rechtstreeks naar Wim Kok had gezonden. Zou Ruud echt denken dat Wim Kok betere manieren heeft dan Hans van Mierlo?

Volgens unscom, de vn-commissie die toezicht houdt op de ontwapening van Irak, brengt Irak massavernietigingswapens over naar Soedan uit vrees voor een nieuwe Amerikaanse aanval.171 Alsof dit zo maar ongemerkt zou kunnen gebeuren terwijl Irak permanent vanuit de lucht geobserveerd wordt.

6 mei 1997

06:00 uur

Ik ben al een uur op en aan het corrigeren. Slaap dus veel te weinig, want de zware slaappil die het ziekenhuis op mijn verzoek meegaf, heb ik toch maar niet ingenomen. Ik moet een sinaasappelkuur doen, want ik ben ook verkouden geworden. Ik verzwak over de hele linie; ik heb ook nog steeds last van

verstopping, en de hemel mag weten wat voor korset ik vandaag aan zal krijgen.

Ik was vanmorgen bij Shooting Star waar Hans Pos me het contract voor de film gaf, en waar ze me een eerste montage van de film hebben laten zien. Toen ik terugkwam om 13.00 uur, brandde het lampje van het antwoordapparaat. Het was Peters stem die me het beste wenste. Ik had net zijn interview in Pretoria gezien.

Ik ging rond 08:30 uur de deur uit, dus Peter heeft erg laat op de machine ingesproken en ik vreesde al aan zijn stem te horen dat het voor hem ook een slechte nacht was geweest. Dus belde ik om 18:00 uur, maar Edwin zei dat hij nog sliep. Ik zal om 20:00 uur bellen. Ik ben bezorgd. Op 19 mei kennen we elkaar 30 jaar.

20:00 uur

Peter wachtte op mijn telefoontje. Ik vertelde hem hoe fantastisch goed de film was, hoe mooi hij eruit zag, de kleuren, de locatie, alles, en hoe to the point het was. Hij zei dat hij erg opgelucht was. Hij vroeg tweemaal om bevestiging. Ik had gepland niet te zeggen dat ik gehuild had, maar deed het toch en zijn reactie was: ‘Dat is een goed teken.’ Toen zei ik tegen hem: ‘Zorg goed voor jezelf en denk aan het voorbeeld wat ik je altijd gaf: wees sterk, erg sterk.’ Hij begreep het en zei: ‘I promise’ en ik denk dat hij zelf emotioneel werd, omdat het het einde van het gesprek was. Alles wat ik zei klonk hol terug, dus het is weer opgenomen.

Eduard is weer gaan vliegen en is in New York. Was dit niet te vlug?

7 mei 1997

Ik ben vanochtend naar het olvg geweest om een nieuw korset te laten omdoen. Dat ging betrekkelijk vlot. Dokter van Trommel wil dat ik dit korset tot juli aanhoud, want dat voorkomt vergroeiing. Ik zal dus met korset aan naar Saint-Tropez moeten voor het programma van Rik Felderhof. Van Trommel zei dat het geen enkel probleem is om met dit korset aan te vliegen. Dat wordt nog wat met die warmte daar.

Het toeval wilde dat vandaag ook de overeenkomst voor de trip naar Saint-Tropez met de post kwam. Ik krijg een honorarium van 2.500 gulden, wat ik goed kan gebruiken.

Wat een verrassing! De Papieren Tijger, de krakers uit Breda met hun Melkertbanen, hebben een tour de force geleverd. Ze hebben deel 6 van mijn Memoires uitgebracht, de jaren 1961-

1963. Ik sta perplex vanwege die prestatie. Het is een pil van 333 pagina's, en is perfect. Het lijkt veel op de In den Toren-uitgaven, maar toch is het anders, om problemen te voorkomen. Eens zal mijn hele verhaal af zijn, daar ben ik zeker van. Ik heb steeds geen kik gegeven, hen nooit gevraagd waar het bleef (ook al gaf ik het ze voor noppes), maar hier is het dan. Het was een zware doos om naar boven te dragen.

Hans Melissen van de Wereldomroep belde. Hij wilde naar Zuid-Afrika voor een verhaal over mijn zaak, maar zijn leidinggevende wilde er niets van weten. ‘Ben je nu nog met die Oltmans bezig,’ werd hem verweten, alsof ik een afgeschreven zaak was.

8 mei 1997

Ik bracht Ellen deel 6 van mijn Memoires, waar ze voor bedankte. Ze las snel het voorwoord en zei glimlachend: ‘Die zit, daar kunnen Wicher en Margot het mee doen!’

Ik haalde vervolgens melk en wilde bus 18 terug nemen. Hij kwam eraan, ik zwaaide, de bus stopte (ik was de enige bij de halte) en toen ik bijna bij de deur was (het ging langzaam, maar ik kon niet sneller) reed hij weg. Omgangsvormen in 1997! Uit woede ben ik naar huis gelopen. Ik zou die man wel op zijn bek willen slaan.

9 mei 1997

Ik schreef een brief aan Paul, Jan en Lidewij, die deel vi mogelijk maakten.172

Kolonel Khadaffi is naar een gebedsdienst in Niger gevlogen. De politieman van de wereld Washington heeft meteen gewaarschuwd dat hem dit verboden was en dat hij op zijn tellen moest passen. Amerika zou er geen gat in zien de man uit de lucht te schieten. Ronald Reagan en George Shultz hebben met hun bombardement op Tripoli al eens een poging gedaan de man te vermoorden.

10 mei 1997

Op 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval, begon mijn dagboek eigenlijk in volle ernst. Het was een bepalende dag in ons leven.

Frank Heckman belde uit Wisconsin om er aan te herinneren dat 10 mei de dag was dat we elkaar leerden kennen. Hij stond te liften en ik stopte voor hem om hem mee te nemen.

Caspar Weinberger en Peter Schweizer schreven een analyse waarin ze concludeerden dat toegang tot het gebied van de Kaspische zee van cruciaal belang voor het Westen is.173 Ze bedoelen eigenlijk van cruciaal belang voor de Amerikanen. In dit artikel staat letterlijk waar Sovjetambassadeur Aleksandr Romanov begin jaren zeventig in Den Haag voor waarschuwde en mij dikwijls op wees, namelijk dat Washington loerde op de Russische olie. Daarom speelde Max van der Stoel het spel met Amerika mee, toen hij in 1974 een officieel bezoek bracht aan premier Aleksei Kosygin van de ussr.

11 mei 1997

Maarten 't Hart speelt als een metronoom op de klavecimbel en vindt het zelf erg mooi.

Peter van Ingen noemt Frans Weisglas ‘een Suriname-specialist’. Weisglas is oud-ambtenaar van Buitenlandse Zaken, net als Jaap de Hoop Scheffer, die in het parlement de verborgen agenda's van de verkeerde mensen in het Haagse machtscentrum moet uitgevoerd zien te krijgen. Niemand zal dit ooit uit de mond van journalist Van Ingen te horen krijgen, daarom mag hij tot in lengte van dagen Buitenhof blijven verzieken. Natuurlijk benadrukt Weisglas graag de moorden van 8 december 1982 en babbelt van cliché naar cliché over het monster van Suriname.

Historica Nanda van der Zee (de echtgenote van Pieter Lakeman) kwam in Buitenhof toelichten waarom zij in een nieuw boek de stelling inneemt dat de vlucht van Wilhelmina de arrestaties van Joden tijdens de nazibezetting gemakkelijker had gemaakt. Ze noemt Wilhelmina en de befaamde Lou de Jong met zijn gekleurde geschiedschrijving vanuit Londen nog net geen landverraders.

Peter belde om te vragen hoe het ging. Ik denk dat het met sprongen vooruitgaat. Ik ben een flinke wandeling gaan maken om de pijn in mijn linkerbeen te corrigeren.

12 mei 1997

Broer Hendrik stuurde me een kaartje.174 Hij was geschrokken van mijn ongeluk. Volgens hem hebben we stevige botten omdat we al vroeg leerden regelmatig melk te drinken. Hij had geprobeerd me te bellen, maar draaide niet het goede nummer. Het is me dierbaar dat hij me een kaartje stuurt.

Ook een lief kaartje van Karina Sukarno. Zij had een overstap

in Amsterdam, onderweg naar New York. Ze had geprobeerd contact met me op te nemen, maar dat was niet gelukt. Jammer.

Dries van Dantzig bedankt voor medeleven bij het overlijden van zijn vrouw en sluit af met zijn hoop dat het beter met me gaat.175

Financial Times brengt een pagina over de schurk Mobutu, voorzien van een kaart welke kastelen en andere zaken hij bij elkaar heeft gejat. Jimmy Burns en Mark Huban, onderzoeksjournalisten van die krant, melden dat dit allemaal gebeurde terwijl het Westen rustig de andere kant op keek. Hoe kan het zijn dat de mediaindustrie met schaamteloos gemak overschakelt van eerst Mobutu de hemel in prijzen naar Mobutu de grond in schrijven, inbegrepen een redelijk respectabele krant als de Financial Times? Vanaf de eerste dag in 1966 hebben professor Wertheim, het Indonesiëcomité, Wim Klinkenberg en ik als journalisten krachtige protesten laten horen tegen de cia-coup van Suharto, terwijl een overgrote meerderheid van het parlement, verschillende keren de diverse Nederlandse regeringen steunde bij het financieren van het corrupte generaalsregime. Gedreven door haat voor Sukarno werd diens verrader Suharto à la Mobutu de hemel in geprezen. Wat te denken van al die journalisten, redacties van kranten, Kamerleden en met het fortuin van Amerika meedansende profiteurs? Democratie in de Westerse wereld zal nooit functioneren, als het kiezersvolk chronisch belazerd wordt door een media-establishment dat collaboreert met de ‘regimes van de dag’.

Ik las Ellen Pasman voor uit mijn dagboek uit 1984 hoe Gijs van der Wiel mij waarschuwde: ‘Als je herhaalt wat ik je nu vertel, ontken ik het.’ Ik beklaagde me weer dat sinds zij en Nicolaï er in november 1995 bij waren gekomen, er eigenlijk nog maar weinig was gebeurd. Ze gaf toe dat zij niet op de hoogte waren geweest van wat er allemaal binnen de Haagse rechtbank speelde. Ze gaat nu in de Pyreneeën het begin van haar boek over de zaak schrijven. Het was geen prettig gesprek. Van Nicolaï hoor ik al heel lang niets.

13 mei 1997

Het gipskorset is nog steeds niet goed. Ik heb weer veel druk van het gips, ook op de plaats van de breuk. Toen het nieuwe korset gemaakt werd, had ik twee dagen nauwelijks gegeten, maar nu eet ik weer normaal. Misschien heeft dat er iets mee

te maken. Ik heb er in ieder geval geen vertrouwen in om zo nog tot juli door te avonturieren, in de hoop dat het dan wel goed komt. Ik heb Van Trommel gefaxt dat ik wil dat hij er zo snel mogelijk naar kijkt en met een foto controleert hoe de genezing gaat. De reactie kwam binnen een paar minuten: morgen om 08:45 uur kan ik terecht.

Ik ben naar het politiebureau op de Lijnbaansgracht geweest om te vragen of mijn fiets daar was. Tevergeefs.

Ik heb Henk Hofland geschreven dat hij moet afgaan op zijn eigen kennis over mij en niet op het geklets van Spoor c.s.

14 mei 1997

Na een dag mooi weer regent het weer pijpenstelen.

Thabo Mbeki heeft voor de Zuid-Afrikaanse Waarheidscommissie verklaard dat guerrilla's van het anc plannen hadden om Gatsha Buthelezi te vermoorden. Het plan werd door de anc-top afgewezen. Tijdens de zitting bleek ook dat het anc verantwoordelijk was voor de aanslag op het hoofdkwartier van de Luchtmacht, waarbij negentien doden vielen. Deze aanslag werd uitgevoerd in opdracht van Oliver Tambo, die toen president van het anc was.176

Dokter van Trommel zei dat de foto liet zien dat de zaak zo stijf zit als zou moeten. Ik moest het maar uitzweten, zei hij.

Henk Hofland heeft niet op mijn briefje gereageerd. Is hij gek, of wat?

Ik kreeg een lief briefje van Pauline Quarles, een vriendin sinds 1946.177 Ze wenst me spoedig herstel. Zelf heeft ze al jaren last van artrose.

Rusland en de navo zouden een akkoord hebben bereikt.178 Ik houd het voor mogelijk dat Primakov Lenins dictum van Brest-Litovsk heeft toegepast, eerst een stap terug om later op het onderwerp terug te komen.

Ik bereikte februari 1984 in mijn dagboeken. Het schiet toch op.

15 mei 1997

Een kelnertje vertelde, toen ik in de straat waar ik gevallen was weer aan het zoeken was, dat mijn fiets door een politieman in uniform was weggehaald. Ik heb nu op bureau Marnixstraat aangifte gedaan van diefstal van mijn fiets door een politieman. Heel onverwacht belde Henk Hofland. Hij kwam me tien mi-

nuten later warempel in mijn ballingsoord opzoeken. Hij had niet veel tijd. Hij rookte een sigaret. Hij leek oud geworden, een beetje gebogen en hij zag er niet al te gezond uit. Morgen gaat hij voor drie weken naar Griekenland. Hij liet het deel Memoires dat ik hem gaf liggen, want hij wilde er een opdracht in hebben. Wat ik zal doen. Hij keek er even in, zei ‘chapeau’, maar begon prompt over wat anders. Hij zei dat er morgen iets in de krant zou staan wat me zou amuseren.

Ik wilde vanavond uitgaan naar de Warmoesstraat. Ik was al bij de bushalte, maar ik voelde me toch te moe dus ben weer omgedraaid naar huis.

Frits van Eeden belde. Hij verkoopt zijn huis en gaat bij zijn moeder wonen. Wat zal zij dat op prijs stellen! Hij komt half augustus terug uit Florida. Hij vertelde ook iets opmerkelijks, namelijk dat hij een oudere broer heeft, Radin, van zijn vader en een vrouw uit Kiev. Misschien was zijn vader bij de ss of het Duitse leger daar. Wie weet.

16 mei 1997

De politie belde dat ik mijn fiets kon ophalen. Ik ga dit snel doen, want dan kan ik hem meteen laten repareren.

Rens bracht de video's voor Peter. Ik zal zorgen dat ze vandaag nog richting Hillbrow gaan.

Ik ben voor het eerst weer anderhalf uur bij de brug in het hoerenkwartier geweest. Ik heb een Magnum gegeten en naar de voorbijtrekkende kuddes gekeken. In Adonis waren zes klanten.

Het door Hofland aangekondigde stuk dat me zou amuseren, was een enorm, aan Rudy Kousbroek opgedragen lap tekst vol absolute onzin.179

Mobutu is Kinshasha ontvlucht met de rebellen van Laurent Kabila aan de poort.180

17 mei 1997

Ed belde vanuit Parijs. Het gaat goed met hem en hij komt woensdag. Daarna sprak ik lang met Sjan Poslavsky. Zij leest gebeden van Nel Benschop. Hemeltje, wat moet dat worden in Saint-Tropez!

Arendo Joustra is halverwege Memoires 1961-1963 en liet me weten dat Pieter Broertjes zelfs niets kon doen om een boek dat hij had geschreven over Europese politiek in de Volkskrant besproken te krijgen. Ook nrc Handelsblad wilde het niet

doen. Ik vroeg hem hoe dat zou komen. ‘Jalousie de métier? Ik weet het niet,’ zei Arendo.

President Clinton heeft zijn excuses aan geboden aan een groep zwarte mannen die tientallen jaren als een experiment hebben gediend, zonder dat zij hierover waren ingelicht, ter bestudering van syfilis. Vierhonderd zwarte mannen werden vanaf 1932 tot 1952 niet behandeld voor syfilis, zodat artsen meer inzicht konden krijgen in het verloop van de ziekte. Van de vierhonderd mannen zijn er nog acht in leven. Clinton ontving vijf slachtoffers - de andere drie waren te ziek om te komen - op het Witte Huis en noemde het ‘schandalig’ wat er was gebeurd. nrc Handelsblad moffelt een dergelijk bericht weg naar twintig regeltjes op de achterpagina. Hoeveel ophef werd er niet gemaakt over misstanden in de ussr? Redacteur Hofland zat erbij en keek ernaar.181 Minister Gerrit Zalm doet iets dergelijks in het klein. Hij weigert de correspondentie over het technoleaseschandaal vrij te geven en wint daarmee Haagse vriendjes, die hem aan een bredere machtsbasis kunnen helpen.182

President Wijdenbosch heeft M. Linschoten, militair en bevriend met Desi Bouterse, aangesteld als hoofd van de Surinaamse inlichtingendienst. Klaar is Kees. Dag mijnheer Docters van Leeuwen. Dag mijnheer Frans Weisglas en aanverwante Surinamespecialisten.

Ik maakte een wandeling naar het bruggetje. De klokken van de St. Nicolaaskerk luidden. Ik dacht aan de begrafenis van Frans Kellendonk. Ik ging naar binnen en zag acht monniken in witte pijen staan zingen. Ik brandde kaarsjes voor Sjan Poslavsky - naar aanleiding van ons gesprek vanmiddag.

18 mei 1997

Het is 18:15 uur en ik heb echt non-stop, vanaf 07.45 uur, de hele dag gewerkt aan mijn Memoires. Nu ben ik gaar. Ik bereikte 2 maart 1984. Er is nog steeds een lange weg te gaan. Het is stil, maar dat is prima. Ik moet door deze afschuwelijke dagen heen zien te komen.

Het is zo heet in huis dat ik de ventilator van zolder moest halen. Ik ging wandelen omdat het op leek te klaren, maar het betrok al snel, dus terug naar huis.

Het is niet aardig dat Gino deze dagen niets liet horen. Hij weet blijkbaar niet beter - niet anders geleerd.

19 mei 1997

Vandaag is het dertig jaar geleden dat ik Peter ontmoette. Ik was triest omdat ik Erik van der Leeden niet kon zien op zijn verjaardag. De goden vervingen Erik, als onhaalbare kaart. Waar is de tijd gebleven?

Christo Landman belde. Tegen mij zei hij zich het artikel in De Groene Amsterdammer niet te herinneren, maar tegen Ellen had hij gezegd niet alles wat in het artikel van René Zwaap stond te kunnen bevestigen. Ellen gaf me zijn wensenlijstje van vorige maand.183 Zij wilde Landman nu uitnodigen om naar Den Haag te komen. Ik denk dat als Buthelezi Colyn schriftelijk laat weten dat hij ook mag getuigen, Ellen dan beter naar Pretoria kan gaan, om zowel Colyn als Landman eerst te ondervragen. Ik adviseerde haar eerst bevestiging van Buthelezi te krijgen over Colyn, voordat ze Landman een uitnodiging stuurt. Ook moet ze rechtstreeks met Buthelezi contact zoeken, en niet via Dhlamini.

Megawati gaf een uitstekend interview aan cnn. Ik vond haar uitsmijter erg goed: ‘I feel, I sense people are realizing more and more what is happening.’ Zou Suharto er eindelijk uit vliegen, zoals Mobutu?

Ik ben druk bezig met de laatste controle van het manuscript van Memoires 1963-1964 voor verzending naar Breda. Ik wil het morgen opsturen.

20 mei 1997

Ben Koster van het Noordhollands Dagblad kwam tegen het middaguur en vertrok om 15:00 uur met drie opgenomen tapes. Hij was in orde, maar als ik tijdens mijn carrière waar dan ook kwam, deed ik dat op persoonlijke titel. Hier weet je nooit wat hun bedoelingen zijn.

Hij vertelde dat een collega, Hans Visser, ook eens een afspraak met mij had gemaakt maar prompt door de hoofdredactie werd verboden mij te ontmoeten. Visser had hem gezegd zich nog altijd hier tegenover mij te generen. Ik antwoordde: ‘Ben, vertel me het maar niet. Ik maak al 42 jaar zoveel van dit soort shit mee, ik wil het liever niet meer weten.’ Ik zal nooit begrijpen hoe een rechtgeaarde journalist zich zoiets laat welgevallen.

Hoofdredacteur Stokvis van De Telegraaf verbood mij op 7 juni 1956 om Sukarno te interviewen.184 Ik dacht: fuck Stokvis en ging hem natuurlijk toch interviewen. Vanaf die dag kreeg ik

de Staat op mijn nek. Dat is hoe vrije meningsuiting in dit land eigenlijk in elkaar zit.

Gino kwam langs en was heel lief. Hij rook lekker. Hij wordt 30 mei 28 jaar. Hij vertelde over zijn problemen in het pizza-restaurant.

21 mei 1997



illustratie

Soms vergeet ik stukken hier te vermelden. Om te beginnen een briefwisseling met mijn oude vriend Walt Rostow, die ik had gevraagd mij te introduceren bij de Humanities Research Center van de Universiteit van Texas. Ik had van Catherine du Toit vernomen dat daar dagboeken uit de hele wereld werden verzameld.185

Directeur Thomas Staley had op 8 april al laten weten dat mijn dagboeken niet bij hem thuishoorden, omdat zijn bibliotheek alleen dagboeken van romanschrijvers, poëten en scriptschrijvers verzamelt.

Buthelezi heeft Ellen al geantwoord. Deze opzet is dus gelukt. Hij wist niet of Colyn naar Nederland zal willen komen. ‘Prima, stuur dan direct een fax dat jij naar Pretoria komt,’ zei ik haar.

Eduard kwam nog even langs voor hij morgen naar San Francisco vertrekt. Hij zag er prima uit.

Ellen belde opnieuw. Christo had een ultimatum gesteld: hij wil vandaag nog weten of wij hem naar Nederland halen.186 Nicolaï had al gezegd: ‘Straks dient hij nog een schadeclaim in.’ Ze zijn echt niets gewend en wat nog erger is, ik begin mijn vertrouwen in beiden te verliezen. Ik zei tegen Ellen dat ze zich moest ontspannen. Ze moet hem morgen antwoorden, en zeggen dat ze vandaag niet op kantoor was en de fax dus niet eerder heeft gezien.

De historicus Lambert Giebels belde weer eens, de man die denkt voldoende in huis te hebben om een biografie over Bung Karno te kunnen schrijven. Hij was vijf uur bij Suban-

drio geweest (‘die was toch wel pro-Sukarno,’ aldus Giebels) en bij de Talleyrand van Indonesië, Ruslan Abdulgani. Ik heb zo vriendelijk mogelijk gezegd aan amateuristisch geknoei over een mij zeer bekende historische figuur niet te willen meewerken. Zou hij het nu nog eens proberen, of ben ik afdoende duidelijk geweest?

Ellen kwam langs met een fax van Buthelezi aan mij. Ik heb hem meteen een antwoord geschreven.187

Zij had ook een brief bij van hoofdofficier van justitie J.M. Vrakking, die stelde dat na een onderzoek van de rijksrecherche (dan weet je hoe laat het is) tegen Arthur Docters van Leeuwen (of hij meineed pleegde) er geen reden was een strafvervolging in te stellen.188 Ik vroeg Ellen contact op te nemen met Stoffelen, om oog in oog met hem te spreken.

22 mei 1997

Vandaag zou ik naar San Francisco zijn gegaan, maar nu gaat Eduard alleen. Jammer.

Ellen belde dat Chirsto een erg vriendelijke fax had gestuurd als antwoord op de fax (door mij opgesteld) die zij hem eerder vandaag stuurde over haar komst naar Pretoria. Hij zal haar nu aldaar helpen met het opstellen van de stukken voor de rechter.

23 mei 1997

Megawati Sukarnoputri heeft haar achterban opgeroepen niet te gaan stemmen bij de komende parlementsverkiezingen.189 Ben Koster stond op het antwoordapparaat. De hoofdredactie vond in ons gesprek van drie uur niets nieuw, dus gaat het de prullenmand in. Ik vertrouwde het toch al niet.



illustratie

Ik had Frits Abrahams geschreven waarom ik zo ‘gedwee’ was bij Jeroen Pauw. Vandaag ontving ik een aardig antwoord.

Niet alle journalisten doen idioot, dat is zeker.

Ellen belde een aan-

tal keren in paniek. Ze had Buthelezi steeds proberen te bellen. ‘Gisteren de fax en nu bellen? Waarom,’ vroeg ik haar.

‘Ik moet toch weten waar ik aan toe ben als ik een reservering naar Pretoria moet maken,’ zei ze.

‘Denk je dat je om die reden een minister kunt bellen?’ Voor het eerst in lange tijd kreeg ik weer het grootste gedonder. En dat terwijl ik haar wel honderd keer heb gezegd dat ze moet ontspannen, ontspannen en nog eens ontspannen. ‘Je kunt een minister niet lastigvallen omdat jij een reservering moet maken. Hij moet Colyn benaderen. Misschien wil hij het persoonlijk doen en heeft hij een paar dagen nodig.’

‘Maar jij hebt zelf gezegd dat het begin juni moest.’

‘Ja, maar je doet die dingen namens mij, in mijn zaak, met mijn contacten en dat wil ik niet.’

‘Moet ik dan ook niet naar Piet Stoffelen?’

Hier gaf ik het op. Ik heb me tot het uiterste proberen in te houden. Ellen is echt een zenuwpees, wat op haar gezicht geschreven staat. Ik maakte opnieuw duidelijk dat mijn zaak al een jaar stilligt dankzij Nicolaï en haar, en dat ik nu blijkbaar Lakeman ook al kwijt aan het raken ben door gestook van haar voormalige kantoorgenoten bij Doeleman, die hun gram jegens Nicolaï en Pasman aan het halen zijn. Ik beëindigde het gesprek, want ik wilde er niet meer aan denken. Het enige geruzie in mijn leven de laatste tijd is met haar en ik weet niet hoe lang ik dit nog volhoud.

Ellen belde terug dat ze om 18:00 uur Ruud Lubbers in de vip-room van Schiphol zal ontmoeten. Hij had gezegd: ‘Wil je me graag zien?’ Ze vroeg me wat zijn bedoelingen konden zijn. Hoe moet ik dat weten? Misschien had hij een glaasje teveel op. Intussen, en daarin is Ellen op haar best, probeert ze wel nog steeds een brief van Lubbers los te peuteren, die gewicht in de schaal zal leggen bij de rechtbank.

24 mei 1997

Het is de trouwdag van mijn ouders.

Er was heisa over de vele vakanties van Beatrix. Niemand zou dan weten waar ze is. Voor een keer vroeg de Volkskrant ook mij om commentaar, wellicht door toedoen van Broertjes. Ik heb ze gezegd dat ze groot gelijk heeft af en toe niet lastig gevallen te willen worden. Wilhelmina noemde haar paleis de kooi. Beatrix zegt het niet, maar denkt het wel.190

Ellen Pasman sprak Lubbers op Schiphol maar 20 minuten.

Wat een heer om haar daarvoor naar Schiphol te laten komen. Hij wilde weten of het met de nvj in het reine was gekomen. Ellen probeerde hem over te halen naar Ron Abram te bellen. Hij zei - ook zo fijn - niet te begrijpen dat Ellen zich zo in mijn zaak vastbeet, want mijn zaak was objectief gezien niet te winnen. Ook Wim Kok toonde de beleefdheid om Lubbers brief over mij onbeantwoord te laten, zoals eerder Van Mierlo de heer Lubbers ook al in de kou liet staan.

Docters van Leeuwen heeft zijn deelname aan een symposium, georganiseerd door het Nederlands Juristenblad, ingetrokken, omdat hij niet met Gerard Spong op een podium wilde zitten.191 Mijn opmerking tegen Nieuwe Revu - waar de nvj zo razend over was - dat het gedrag van Docters me aan de mentaliteit van de Gestapo deed denken, was toch eigenlijk nog niet zo gek.

Ambassadeur G.W. baron de Vos van Steenwijk vindt het eveneens een foutief regeringsbeleid om uitbreiding van de navo naar het oosten na te streven.192 Na een telefoongesprek tussen de ambassadeur en Jaap de Hoop Scheffer vertrok een Kamercommissie naar Moskou onder leiding van de PvdA'er Maarten van Traa. Ook Otto von der Gablenz, de Duitse ambassadeur in Moskou steunt de navo-uitbreiding in de richting van Rusland niet. Zes Haagse heren van het Binnenhof gaan dan drie dagen naar Moskou en vervolgens is het einde verhaal. Want zij weten het beter en het parlement gaat door met de steun aan de Amerikaanse politiek jegens Rusland.

Ik heb Wouter Kok gebeld en onze afspraak afgezegd. Ik wil liever vrij zijn en werken.

Ben eigenlijk zeer aangeslagen dat Lubbers heeft gezegd dat ik mijn zaak tegen de Staat niet kan winnen. De sleutel in de zaak blijft toch de nvj, en het terugkrijgen van hun steun. Maar hoe?

25 mei 1997

Oud-ambassadeur Sukrisno informeerde hoe het met me ging. Hanafi had hem uit Parijs gebeld en liet weten dat ik door moest gaan tegen Suharto te strijden.

Wim Wertheim vertelde dat hij op een conferentie van de Universiteit van Amsterdam de vergelijking tussen Suharto en Mobutu had getrokken. De lokale pers bericht nooit meer over deze emeritus hoogleraar. Als te oud afgeschreven, ook mijn voorland.

Ellen Pasman benadrukte dat Lubbers niet had gezegd dat mijn

zaak niet was te winnen, maar vooral dat mijn gelijk niet te bewijzen was. Zij is kennelijk vergeten dat hij in Rotterdam bij hem thuis tegen Peter Nicolaï, haar en mij sprak over een ‘mission impossible’.

Ik bereikte in mijn dagboeken 20 april 1984, wat me een enorm voldaan gevoel gaf.

26 mei 1997

psv schijnt gisteren een belangrijke wedstrijd te hebben gewonnen. Eindhoven is uit zijn dak gegaan: rellen, arrestaties.193 Het lijkt niemand iets te kunnen schelen. Het is hoogst alarmerend, omdat de oorzaak voor de massale opwinding zo dom en irrelevant is. Het is doorheen de jaren alleen maar chaotischer en redelozer geworden.

Vanmorgen was Wil Bergman hier om mijn studio weer op orde te brengen, wat zeer storend werkte. Maar als ze vertrokken is, dank ik de hemel weer dat alles schoon is.

Vanmorgen heb ik Hans Verploeg de vereiste brief waarin ik door het stof ga geschreven, want als ik op een ontwerp van Peter Nicolaï moet wachten is het 1998. Het voelt aan als een communiqué van Lenin bij de Vrede van Brest-Litovsk.194

Ellen Pasman ontmoette vanmorgen Piet Stoffelen. Hij zei over aanwijzingen te beschikken dat mijn uitwijzing uit Zuid-Afrika verband zou hebben gehouden met de komst van Lubbers, Kok en Kooijmans op 9 augustus 1992, een bezoek dat bovendien niet doorging. Dat was toen ook mijn eigen analyse, en ik schreef Lubbers om die reden lang tevoren dat ik geen asiel op de ambassade zou aanvragen als hij er was.

In Indonesië zijn tijdens de verkiezingscampagne rellen tussen aanhangers van regeringspartij Golkar en aanhangers van oppositiepartijen al zo'n 280 doden gevallen.195

Bill en Hillary Clinton arriveren in Nederland. Hillary wordt natuurlijk naar het Anne Frank huis in Amsterdam gebracht, voor een Holocaust refresher course. Harry Mulisch zal haar gids zijn. Maar zo tikt Nederland nu eenmaal. Ziek. Er was al voor tonnen een podium gebouwd op het Binnenhof, wat Kok weer liet afbreken omdat de weersverwachting ongunstig was. Eindelijk heeft Netwerk een reportage over de familie Suharto waarin het programma de vraag stelt hoe lang deze familie nog door kan gaan met zichzelf te verrijken ten koste van de bevolking.

En ook Keith Richburg van The Washington Post vergelijkt Suharto nu met Mobutu. Ik heb er lang op gewacht.196 Wertheim en ik doen dit al sinds 1966. Dertig jaar lang werden vanuit Washington en de hoofdsteden der rijke landen, inbegrepen Madurodam, deze basterds als serieuze bondgenoten en staatslieden aangeprezen, uitsluitend en alleen om in het postkoloniale tijdperk de controle - via deze quislings - over de rijkdommen van hun naties te behouden. Ook Den Haag en de gemankeerde socialist Jan Pronk, hebben dit smerige spel al die jaren meegespeeld en deze fascistische regimes met belastinggeld van misleidde burgers gefinancierd, en en passant van Suharto en Mobutu multimiljardairs gemaakt.

27 mei 1997

Ik ben eerst een nieuw paspoort gaan halen: 109 gulden. Het is weer geldig tot 2002, als ik er dan nog ben.

Jeltsin tekende een akkoord in Parijs en kondigde aan dat de Russische kernkoppen voortaan niet meer op navo-landen gericht zullen zijn. Kok kwam weer met slappe woorden dat we in een nieuwe situatie zijn beland dankzij de moed van Jeltsin, die Kok goedkeurend toeknikte. Ik ben het er nog steeds niet mee eens, ook al is de schijn dat niet ik maar Clinton, Kok en co. gelijk hebben.

Peter belde dat hij de video van zijn interview door Rens Broekhuis al vijf keer had teruggekeken. Hij vond het geweldig, evenals Edwin.

28 mei 1997

Bij de ontvangst van Clinton trok Beatrix een gezicht als een oorwurm, dan weet je meteen dat er volgens de majesteit heel veel is misgegaan.197

Frits Bolkestein is een merkwaardig draaibord. Hij is zelf tegen navo-uitbreiding naar het oosten en vindt toch dat ambassadeur De Vos van Steenwijk in Moskou, die hier ook tegen is, niet te handhaven is, en zijn opvattingen voor zich dient te houden.198 Waarom is er een ambassadeur in Rusland als er toch niet naar hem wordt geluisterd in Den Haag? Minister van Buitenlandse Zaken van Mierlo, zelf een totale ignoramus op het gebied van het Oostblok, laat een onderzoek instellen tegen De Vos van Steenwijk.199

Intussen zijn Clinton en Kok het roerend eens geworden. De navo moet zich in Europa snel naar het oosten uitbreiden, maar eveneens moeten er door de Europese Unie in Oost-Europa veel geinvesteerd worden. Clinton, oud-gouverneur van Arkansas off all places, en Kok zijn niet direct de figuren met parate kennis ten aanzien van de gevoeligheden in Rusland. Maar beiden, handig gemanipuleerd door de diverse vaste bureaucratieën in Washington en Den Haag, geleid door ambtenaren die niemand kiest en tientallen jaren op vitale posten zitten, grijze muizen die niemand kent en die buiten wat wij democratie noemen, of denken dat democratie is, hun eigen spelletjes spelen. Deze government within the government bepaalt de koers die Clinton en Kok hier oplepelden.200

29 mei 1997

Peter Nicolaï belde dat Piet Colyn, secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken in Pretoria (de man die mij er in 1992 uitsmeet), bereid is Ellen Pasman op 18 juni a.s. te woord te staan. Mijn vriendschap met minister Buthelezi heeft de doorslag gegeven. Hier zal veel van afhangen. Hij had ook de tekst van de brief voor de nvj klaar.

Michael Richardson schrijft in de International Herald Tribune dat Megawati Sukarnoputri ‘at times almost sounds like general Suharto, when discussing democracy as it functions in Indonesia.’ Ik heb steeds mijn vraagtekens gehad bij Mega. Ze is heel voorzichtig, dat is een feit. Maar het meest beangstigende is dat zij eigenlijk over geen fundamentele educatie beschikt, laat staan kennis van (internationale) politiek. Zij is een Indonesische huisvrouw en straalt dit ook uit. Niets mis mee. Maar de presidentiële ambities die soms doorklinken, komen op mij als bespottelijk over.201

Terwijl Eduard hier was, belde Frits van Eeden. Hij trekt bij zijn moeder in - ik denk om het huis over te nemen als zijn moeder er niet meer is. Hij vond het wel griezelig: ‘De deuken van toen mijn vader mij sloeg, staan nog in de muur. Het is alsof het boek weer verder gaat waar het was gestopt.’ Hij gaat op 14 juni weer naar Florida, tot half augustus.

Gerard Spong, die ik om raad had gevraagd inzake de meineedkwestie van Docters van Leeuwen, schreef dat na het onderzoek van Vrakking me niets anders restte dan een beklag bij het gerechtshof en adviseerde me dat zeker te doen.202

Ellen is in staat van opwinding dat ze naar Colyn zal gaan. Maar ze had niet gezien dat Colyn haar in Kaapstad wilde ontvangen.203 Dat is lastig, want we moeten Landman ook hebben. Ik zei haar rustig te blijven en naar Kaapstad te bellen met het verzoek een afspraak in Pretoria te maken, en dus te verplaatsen.

Netwerk heeft een reportage over de jaarlijks 5.000 Russische militairen die de dood vinden, of blijvend letsel oplopen, zogenaamd tijdens ontgroeningen. Moeders laten foto's van hun overleden of verminkte zoons zien. Een jongen van negentien kwam kreupel terug uit dienst. Hoe krijg je dat land nog goed?

30 mei 1997

Ik kreeg van Nicolaï de conceptbrief voor Verploeg, die ik zou moeten ondertekenen en opsturen. Ik verwachtte dat het erg zou zijn, maar dat het zo'n slijmstuk zou worden, had ik niet durven dromen.204

Ellen had contact met Landman gehad of hij naar Kaapstad kon komen. Dat wilde hij niet: eerst moesten zijn onkosten betaald worden, anders kon ze na 1 augustus op bezoek komen, maar niet meer over de zaak Oltmans. Wat kon er gebeurd zijn? Ik had de brief van Evans aan Buthelezi gestuurd, die Colyn had aangespoord te getuigen. Misschien heeft Colyn Evans wel weer gebeld en die Landman. Maar wie weet wat er nog meer gebeurd kan zijn? Ellen raakte ervan over haar toeren. Ik zei haar te ontspannen, over dit onderwerp te stoppen, en later er rustig over na te denken. Morgen moeten we er, met Peter erbij, over praten.

Het is toch ook eigenlijk een onmogelijk situatie waarin we ons bevinden: een gigantische procedure tegen de Staat voor een totaal platzakke cliënt. Het is een godswonder dat Peter en Ellen zich hoe dan ook blijven inzetten. Ellen is bijvoorbeeld stilletjes blijven sleutelen aan een concept voor een brief, door Lubbers te ondertekenen, als ondersteuning voor mijn gevecht. Zij zond hem een brief en een ontwerptekst.

31 mei 1997

De tekst van Peter Nicolaï voor Hans Verploeg kan echt niet. Ik denk na over een eigen versie.

De cia, die al jaren beloofde om geheime documenten over de missie in Iran in 1953 te zullen vrijgeven, heeft nu moeten toegeven dat nagenoeg alles is vernietigd. Het Amerikaanse Con-

gres wordt verneukt waar ze bij staan, precies als hier de Tweede Kamer. Tim Weiner maakte er uitvoerig melding van in The New York Times en iedereen gaat over tot de orde van de dag. Twee cia-directeuren, Robert Gates en James Woolsey beloofden de stukken vrij te geven en zouden niet geweten hebben dat ze al opgeruimd waren.205 De misdadigers die aan de touwtjes trekken in de westerse ‘democratiën’ winnen het altijd.

Ik dronk met Ellen en Peter koffie op het terras van Brasserie Keyzer. Ellen gaat op 17 juni naar Colyn. Ik zal een brief aan Buthelezi sturen om melding te maken van haar komst. Volgens Ellen vindt Lubbers mij wel aardig en wil hij daarom zijn best doen om mij in de aow te krijgen, maar meer niet. Maar ik vond het concept van de verklaring van Lubbers die Ellen geschreven had nog niet goed genoeg.

Peter vroeg zich hardop af of hij niet eens met Den Hertog moet gaan praten. Dat wil ik niet. Nog niet, eerst moet het pleidooi op 7 juli doorgaan.

1 juni 1997

De buschauffeur van lijn 18 gisteravond: ‘Mag ik een rare vraag stellen? Hoe gaat het met uw proces? Ik hoor er al een hele tijd niets meer over.’

Ik ben lekker aan het werk. Ik heb een uurtje in de zon aan de Nassaukade gezeten om het laatste deel van 1984 te corrigeren. Het is koud en winderig, maar de zon schijnt en het is onbewolkt.

Het is stil, geen telefoontjes maar ik vind het fijn zo.

Ik hoorde van Ellen dat Desi Bouterse in Buitenhof heeft verklaard dat hij wat Docters van Leeuwen allemaal uitkraamt aan zijn laars lapt. Hij heeft groot gelijk. Docters blijft zijn standpunten baseren op kletsverhalen en geruchten, en weet dus niet echt wat er in Paramaribo in 1982 speelde. Ik lach deze opgeblazen kikker samen met Desi uit. Kennelijk werd Bouterse door Maartje van Weegen ondervraagd. Ellen zei dat ons aller Maartje de ene domme vraag na de andere stelde. ‘Maar Bouterse deugt ook niet,’ voegde Ellen toe zonder verdere verklaring te geven waarop zij die mening baseerde.

De opnamen van Theo van Gogh liggen voorlopig stil omdat hij nu met een drama-productie bezig is.206 Ellen Slagmaat van

Shooting Star schreef dat zij momenteel ook geen contact hebben met Theo.207

De bvd doet in opdracht van het partijbestuur van de PvdA onderzoek naar de antecedenten van leden. Kan zo iets in dit land? Ze worden steeds gekker.208

2 juni 1997

Ik heb Peter Nicolaï vanmorgen mijn versie van een verzoeningsbrief aan Verploeg gefaxt.209 Ellen belde meteen in paniek op of ik de brief al verzonden had. Ik heb haar vriendelijk in het ongewisse gelaten, maar ik heb deze brief niet naar Verploeg gestuurd. Even later belde Peter. Ik vertelde hem de waarheid. We houden het leugentje tegen Ellen nog even vol. Maar ik heb hem wel goed duidelijk gemaakt dat ik zijn concept-verzoeningsbrief nooit kan ondertekenen.

Frits Abrahams heeft ook naar het gesprek met Bouterse gekeken. Jammer dat hij het gesprek als een imitatie door Bouterse van Al Pacino ziet, maar geen aandacht besteedt aan de inhoud en ook niet onderstreepte dat Maartje van Weegen stomme vragen stelde.210

Een contrabassist van de Berlijnse Opera heeft in Tel Aviv een rekening van een hotelbar ondertekend met Adolf Hitler, als grap. Israël stond natuurlijk op zijn kop over deze ‘antisemitische uitglijder’. De 54-jarige musicus zegt dronken te zijn geweest en de naam van de Führer als grap onder de rekening te hebben gezet. De bassist is nu ontslagen.211 Dit is volslagen gaga. Dit heeft niets met antisemitisme te maken.

3 juni 1997

Ik heb het manuscript van het eerste deel van 1984 gekopieerd. Een kopie stuur ik naar Breda. Het geeft me een enorm voldaan gevoel.

Aart van der Want dacht dat Henk Hofland was geschrokken toen hij bij mij de 12.000 A-viertjes manuscripten zag staan, want hij zou toch ook zijn memoires gaan schrijven? Dat was bij mij nog niet opgekomen. Misschien heeft hij gelijk, maar waarom?

4 juni 1997

Ellen was alweer drie keer aan de telefoon. Zij had met Lubbers gesproken. De oud-premier gaat akkoord met ondertekening van de met hem doorgesproken en door haar opgestelde tekst, en daarna zet hij een definitieve streep onder de zaak Oltmans.

Ze had ook nieuws over de zaak Margriet. Het Hof in Den Haag gaat in 1998 een besluit over Margriet nemen. Dat heet dan rechtspraak in dit land. Stoffelen had het rechercherapport gezien en vond het meer dan schandalig. Hij zou Kok schrijven. Ik maakte Ellen voor de zoveelste maal duidelijk dat Stoffelen persoonlijk met Kok moet spreken, en niet via een brief. De hoofdofficier van Justitie, C. van der Voort, is op non-actief gesteld, wat tot gevolg heeft dat het onderzoek van het om naar cocaïnesmokkel door Desi Bouterse voorlopig stil is gelegd. Desi lacht zich rot om het gestuntel in Den Haag, waar men nu al sinds 1992 jacht op hem maakt, in het geheim en openlijk. Tot op heden heeft men geen centimeter vooruitgang geboekt.212

Een Japans meisje in een blauwe jurk speelt het vioolconcert van Bruch in het Koningin Elisabeth concours in Brussel.213 Dat meisje heeft gevoel en liefde voor muziek. Ben tot tranen geroerd.

5 juni 1997

Ambassadeur Kadarisman bedankte me voor toezending van Memoires 1961-1963.214

Ik zal dus in Villa Felderhof optreden met Nel Benschop, ‘de dichteres naast God’. Rik stuurde me enkele interviews met haar. ‘Zelfs haar glimlach is van binnen verlicht,’ scheef Hugo Camps in Elsevier van 23 januari 1993. Ik kan niet zeggen dat ik reikhalzend uitzie naar de ontmoeting met deze dame.

Ik heb Buthelezi geschreven dat Ellen naar Kaapstad komt en hem gevraagd of hij ook gelegenheid heeft haar kort te ontvangen.

6 juni 1997

Gino kwam rond middernacht en vroeg of hij meekon naar Saint-Tropez. Ellen zou dan een document voor terugkeer in Nederland moeten regelen. Enerzijds lijkt het me heerlijk om hem vier nachten op rij bij me te hebben, maar anderzijds ben

ik liever alleen. En wat als ik een ticket koop, maar hij komt niet opdagen? Ik vertrouw hem toch niet voldoende.

Lubbers heeft het vitale stuk ondertekend en aan Ellen doen toekomen.215 De tekst is niet mis en dat heeft deze jongedame dan toch maar eigenhandig voor elkaar gekregen! Een knap resultaat. Hij wilde niet dat het incident met Van Roijen in Djakarta in het stuk werd verwerkt. Vreemd. Heren als Ruud Lubbers zitten in zovele structuren van de Staat vastgenaaid dat zij zich heel wat zaken niet kunnen permitteren, laat staan de waarheid spreken om vooral confrères met eveneens boter op hun hoofd niet te compromitteren. Een man als Lubbers is nooit echt vrij, laat staan om eerlijk te zijn. Wat heb ik dan een heerlijk leven gehad. Wel vrij en totaal onverveerd.

Lubbers had Ellen gezegd dat mijn gesprek met Jeroen Pauw zeer keurig was geweest ten aanzien van de Oranjes, maar dat Beatrix zich toch aan bepaalde referenties weer zeer had gestoord. Jammer voor die dame.

Henk Hofland had Ellen gevraagd of mij niet een scheldverbod kon worden opgelegd. Ook zo'n man die zijn ziel en leven op de markt heeft uitgezet en daarmee voor het leven zijn vrijheid opgaf. Ik ben een soort Geus geweest in hart en nieren.

Paul de Ridder heeft niets meer van zich laten horen terwijl ik hem aangetekend foto's en een manuscript heb gestuurd en daarna ook nog het eerste deel van 1984. Misschien is hij op vakantie. Blijft vreemd.

Ik had André Haakmat enkele dagboekpagina's over mijn gesprekken met Desi Bouterse gestuurd. Hij schreef dat hij zou willen dat ze nu uitkwamen en niet pas over vijftien jaar.216

Bruguera won op Roland Garros van Rafter. Nadat hij won, zat hij eerst met een handdoek over zijn hoofd en daarna keek hij naar zijn vader. De blik van liefde ontroerde me.

Ed heeft zijn stem verloren, hij zegt door de airconditioning in Dubai. Ik vind het een vreemd verhaal.

7 juni 1997

Ambassadeur Röell vertelde in nrc Handelsblad dat zijn overplaatsing naar Brussel niets met zijn verhouding met de Deense dame te maken had, en hij ontkende dat de koningin via Van Mierlo buiten haar boekje was gegaan. Weer zo'n gevangene van het systeem, die een door de advocaten van de heersende structuren opgestelde tekst oplepelde.217

Ellen stuurt me een verklaring die ik moet ondertekenen om de tegenpartij gerust te stellen dat ik nooit enige ruchtbaarheid zal geven aan de inhoud van een regeling, als die in onderlinge overeenstemming zou worden getroffen. Nooit. De begeleidende brief van haar aan Piet Stoffelen is ook onzin.218

Suharto, gepikeerd over kritiek uit Amerika over het mensenrechtenbeleid van Indonesië (dertig jaar te laat) heeft een order voor negen F16's afgezegd. Suharto schreef rechtstreeks een brief aan Bill Clinton over de affaire.219

Eduard belde tegen de avond op. Hij was vertraagd door het onweer. Hij zou nu langskomen. Even later telefoneerde hij dat hij toch niet kwam, want hij had iets anders te doen. Ed heeft ook problemen met prioriteiten. Hij zei dat hij wel naar Saint-Tropez zou komen. Mijn eerste reactie was dat ik het niet wilde, maar ik verborg dat gevoel zo goed en zo kwaad als ik kon. Ik bedacht me dat hij naar San Francisco wilde komen, maar dat niet door kon gaan vanwege mijn rug. We spraken af dat hij zaterdag zou komen als de opnamen voorbij zijn en ik nog een paar dagen daar zal blijven.

Later vanavond sloeg me de schrik om het hart. Hij was deze week weer zijn stem verloren. Zou hij toch ziek zijn? Zocht hij daarom contact om samen wat te doen?

Ik liep later door het Vondelpark en liep langs het Concertgebouw waar Eduard met Iwan Beek nu zal zitten. Ach, het is hetzelfde als met Peter, die een jongen van de straat voorrang gaf boven mij. Dat is waarom ik alleen wil zijn in Saint-Tropez.

8 juni 1997

08:00 uur, Schiphol

Ik ging zitten voor een cappuccino, en warempel kwam daar Eduard voorbij, op weg naar Detroit. Hij was nog steeds schor. Ik vond hem overigens moddervet geworden.

De chauffeur van de ncrv die me naar Schiphol bracht, merkte op: ‘Eindelijk krijgt u de laatste tijd erkenning.’ Ook in de rij voor koffie groette iemand me bij naam. Er lijkt de laatste tijd inderdaad wat aan de gang.

Amsterdam - Nice, KL355

Ik had Marina gevraagd me niet naast Nel Benschop te zetten, maar dat is haar blijkbaar niet gelukt. Ik heb niet veel gezegd en zij zat te lezen.

Saint-Tropez

In de auto van Nice naar Saint-Tropez kwam ik tot de ontdekking dat het horloge met de twee uurwerken dat ik eens aan Ed gaf, maar terugvroeg toen ik het mijne was verloren omdat hij het toch nooit droeg, ook foetsie was. Het maakte me van slag, maar ik probeerde het te verbergen.

We werden op Villa Felderhof met draaiende camera's en open armen door Rik ontvangen. Een lichte lunch volgde. Later zat ik naar de finale van Roland Garros tussen Kuerten en Bruguera te kijken en hoorde Nel Benschop zeggen: ‘Als ik niet zou geloven, zou ik niet willen leven.’ Ik dacht dat is haar hele verhaal en zei dus: ‘Zonder vragen, zonder twijfels, wat is die “zekerheid” anders dan christelijk fundamentalisme?’

Ik ben maar met de grote zwarte hond gaan spelen die hier woont en van de eigenaar van de villa is. Rik huurt deze tent voor zijn televisie-interviews.

Intussen verloor Bruguera helaas van Kuerten.

Nel Benschop vertelde dat haar moeder smartlappen zong voor haar zeven kinderen. ‘Ik herinner me dat mijn moeder liederen van Fauré zong aan de Pleyel vleugel,’ heb ik gezegd, om de lijnen te markeren.

Rik Felderhof vertelde dat de heer Van Dam, die ons ouderlijk huis De Horst kocht, de eigenaar is van Wilma (wat dat ook moge zijn) en nog deze week met zijn enorme jacht in de haven van Saint-Tropez lag.220

9 juni 1997

Ik kreeg een nieuw horloge van de ncrv.

We zijn met een gehuurde Peugeot met open kap gaan rijden, en ergens op een rustige plek bij het strand heeft Rik Felderhof me geïnterviewd. Hij vond dat ik me nogal arrogant uitliet over jonge mensen die op rockconcerten uit hun bol gaan. Dat maakt op mij inderdaad een waanzinnige indruk. ‘Jongen, toen ik die leeftijd had, maakten we op De Horst kamermuziek,’ zei ik. Eigenlijk was ik door die vraag nijdig geworden en dat gevoel bleef gedurende het gesprek, dus het liep niet echt lekker.

's Avonds aten we wat op het terras, maar het is nauwelijks genoeg. Het is hier schraalhans keukenmeester geblazen, en daar begrijp ik niets van.

10 juni 1997

Mijn 72ste verjaardag.

We hebben tot vannacht half twee op het terras gezeten, en dronken champagne. Wat ik niet begreep was Felderhofs volgende reactie. Ik memoreerde dat Ischa Meijer in Het Parool had geschreven - of was het Boudewijn Büch, ik haal ze door elkaar misschien - dat ik maar gauw dood moest gaan, want dan hoefde de Staat me niet te betalen. Felderhof letterlijk: ‘Ja, dat is schofteríg, maar misschien was hij een bewonderaar van je.’ Dan ben ik werkelijk uitgeluld na zo'n opmerking.

Producer Bernhard Prins vertelde dat sinds een paar jaar de ncrv ook rekening houdt met de kijkcijfers, en dat Riks programma alleen mag blijven omdat het zeer hoog scoort. Rik denkt dat de publieke omroepen naar de knoppen gaan. Ook vertelde hij uitgebreid over de walgelijke gevechten die zich intern afspelen. Toch is dit (ondanks mijn gipskorset) een absoluut zalig tripje naar een gebied dat ik in 1936 met mijn ouders en broers voor het eerst bezocht vanuit het Cap Martin Hotel nabij Menton.

Vandaag maakte Rik nieuwe opnamen met mij, maar ik vraag me af wat er uiteindelijk allemaal zal overblijven in de uitzending, waarin er 22 minuten ruimte voor mij is.

We hadden nu een uitgebreide lunch onder de pergola in de tuin.

Nel was vanmorgen ziek en ging om 07:15 uur zwemmen. Idioot, want het is te vroeg. Zij voelde zich in het niet vallen bij mij zei ze, al gaf ze wel wat meer tegengas vandaag. We spraken voor de camera over Bibebs artikel in vn, en de onderkoelde reactie van mijn moeder toen. Ook vertelde ik over Buringh Boekhoudt, maar liet - op verzoek van Ellen en rekening houdend met Lubbers - de link met Beatrix weg.

We zaten tot laat in de haven aan tafel. Nel en ik maken nu grapjes over een mogelijke latrelatie tussen ons. Zij heeft in haar tuin een huisje waar ik zou kunnen werken en wonen. Ze heeft een heel andere uitstraling nu en flirt zelfs, zeer amusant. Er liep een man langs het terras, een beest van een kerel met een slank, klein vrouwtje. Ik zei: ‘Nel, moet je zien, doet zij je niet denken aan Olijfje, de vrouw van Popeye the sailorman?’

Kort daarop kwam ze met een gedichtje:

 
Olijfje, olijfje,
 
wat heb je een slank lijfje,
 
wat heb jij een dikke buik,
 
hoe krijg ik je ooit in mijn fuik,
 
hoe werd ik ooit verliefd op jou,
 
en nu laat je me in de kou.

Haar werk is tot openbaar kunstbezit verklaard.

Verder heb ik wat herinneringen verhaald. Rik werd erg boos toen ik vertelde dat Enkelaar al het jfk-materiaal bij zijn kinderen had gelaten. En toen ik van de tekst van Bill en Paul over Judith Exner vertelde, zei hij onmiddellijk: ‘Did you make a copy?’ Nee, dat kwam niet in me op. Dat zou Ischa Meijer all over again zijn. Rik is toch wel een aardige man.

11 juni 1997

Ellen heeft me een verklaring van Ronald Gase gefaxt die we kunnen gebruiken in het proces tegen de Staat.221 Wel amusant om te lezen dat de oude Drees mij in 1973 ‘een gevaarlijk man’ noemde. Ja, ik was gevaarlijk voor leugenaars en slecht geïnformeerden als Willem Drees, die mij op 3 juni 1958 schreef mij niet te kunnen ontvangen vanwege mijn anti-Nederlandse activiteiten in Indonesië. De man mag de meest bewonderde premier van na de oorlog zijn geweest, maar hij wist althans in mijn geval niet waar het over ging en wat er werkelijk speelde, want hem werd de juiste informatie door Buitenlandse Zaken en de inlichtingendiensten onthouden. Ik heb Gase geantwoord dat ik niet meer dan een detail van wat hij via De Quay had vernomen naar buiten had gebracht en dat het bovendien niet mogelijk is het gevecht tegen de Staat te winnen zonder zo nu en dan dezelfde trucs te gebruiken als zij.

Golan, de hond die bij dit huis hoort, ligt aan mijn voeten. Als altijd heb ik ook iets met dit beest. Nel Benschop was bezig met een appeltaart te bakken en ik moest komen om de appels te schillen, want de hele scène moest opgenomen worden.

Hierna ging ik alleen in de tuin naar Daphnis en Chloë van Ravel luisteren, vooral om van dit drukke gedoe af te zijn. Ik sloot mijn ogen, snoof de dennenlucht in, en genoot van iedere minuut. Ik ben dankbaar dit nog te beleven. Een absoluut zalig uitje.

De volgende gasten zullen Pim Fortuyn en Vanessa, die een eigen hair styliste meebrengt, zijn. Dit populaire figuur uit de roddelbladen is het toch wel erg in de bol geslagen.

Rik had de ncrv-directie aan de lijn. Hij staat voor een moeilijke beslissing om een bv voor zichzelf te beginnen en zich los te weken van de ncrv.

Na een vieze salade als lunch hebben we vanavond om 22:00 uur op een terras aan de Place des Lices een uitstekende maaltijd gebruikt.

Felderhof is van mening dat ik nooit ofte nimmer met Theo van Gogh in zee had moeten gaan. Toen ik zei dat Henk Hofland me juist had geadviseerd met Van Gogh samen te werken, was zijn spontane reactie: ‘Hofland zette je een hak.’ Daarop vroeg hij: ‘Zou je Van Gogh je ouders laten filmen? Je kan die man immers nergens mee naar toenemen?’ Ik gaf toe blij te zijn geweest dat Rens Broekhuis en niet Theo naar Zuid-Afrika was gekomen, want inderdaad, Van Gogh kan je niet mee naar minister Buthelezi nemen. Rik zei dat een film over mijn leven zou moeten beginnen met een opname in een trein naar Tasjkent (waar mijn grootouders Poslavsky woonden) terwijl ik voorlees uit mijn dagboek. Hij wilde er met Wim Hazeu van Bosch & Keuning over spreken.

12 juni 1997

Ronald Gase belde vanmorgen dat hij de brief wat zou bijslijpen. In essentie stond hij achter me. Ik weet dat wel, maar ik neem het hem kwalijk dat hij me steeds verwijt vertrouwelijkheden te schenden.

Waarom weet ik niet, maar Nel Benschop meldde vandaag dat zij van Joodse origine was, alsof dat er toe deed. Felderhof zei: ‘Ik ook. Mijn moeder was een Jodin.’ Fijn voor ze, maar wat doet het er in hemelsnaam toe? Dus vertelde ik over mijn betovergrootmoeder Harriet Calmer, die een kind was van een vrijgelaten mulattin uit Berbice.222 Ik begrijp dat pronken met Joodse voorouders niet, tenzij ze zichzelf op de een of andere manier als ‘uitverkorenen’ zien.

De ochtend verliep rustig. Nel, Rik en de rest van de ploeg gingen terug naar Nederland. Alleen Bernhard Prins bleef en nam me mee Saint-Tropez in. Hij kocht een prachtig shirt voor mijn verjaardag. Maar hij is wel een zenuwpees. Hij is gescheiden en heeft nu een vriendin. Hij lonkt naar alle dames die voorbijkomen. Dan noemen ze mij geobsedeerd door sex! We aten ergens een salade en nu ben ik, op de vijfde dag, eindelijk alleen.

20:00 uur

Ik zit op de tweede etage van Hotel des Palmiers, terwijl ik om de eerste had gevraagd. Het is niet veel soeps, maar ik moet het ermee doen. Toen ik hier om 16:00 uur kwam, wilde de jongen achter de balie mij de deurcode geven voor vannacht. Ik zei dat ik eerst naar boven wilde gaan, waarop hij direct liet volgen: ‘Als dit hotel je niet bevalt, kun je ook ergens anders heen.’

Ik aarzel nog of ik Eduard niet beter kan afzeggen en zelf ook op zaterdag naar huis kan gaan. Het is allemaal leefbaar - tot nu toe - maar toch wil ik op een of andere manier naar huis.

13 juni 1997

Ik ben in dit hotel gaan zitten om er nog een paar daagjes aan te plakken, maar nee, ik ga toch maar naar huis. Of ik nu een avond of vier hier op het terras zit, of in Amsterdam. Bovendien op jacht gaan lukt toch niet met dit korset. Ik ga mijn vlucht veranderen en zal Ed meteen bellen.

Ik kan morgen om 04:00 uur opgehaald worden voor een vroege vlucht, dus ga ik morgen terug.

Restaurant La Renaissance

Ik heb een steak, frites en sla gegeten, met een rood wijntje erbij. Genoeg. De lucht zag er steeds dreigend uit, maar het is nog steeds prima, hoewel het steeds warmer wordt. Ik heb genoeg genoten.

Eigenlijk is een uitgaansdorp als Saint-Tropez de juiste illustratie van wat er helemaal verkeerd is met de wereld. De overdaad, de waanzinnige luxe, de walgelijk luxueuze jachten in de haven. Is dat allemaal nodig terwijl de overgrote meerderheid van de mensheid rustig verdergaat met creperen? Have-nots komen hier even ‘genieten’ om mee te dromen in de wereld van The Bold and the Beautiful. En de sukkel die ik ben, komt hier op de bonnefooi op kosten van de ncrv.

14 juni 1997

05:30 uur, vliegveld Nice

Ik werd om 03:00 uur wakker, schoor me en ging naar beneden. De eigenaars van het hotel, Sietske en Sabine kwamen me nota bene samen uitzwaaien. Ongelofelijk. Ik had een aardige chauffeur en we stopten onderweg voor koffie.

Ik ben toch wel ongerust of Eduard nu niet voor niets is gekomen. Waarom belde hij me niet in het hotel?

12:00 uur, Westerkade

Taal noch teken van Eduard. Ik houd mijn hart vast. Waar zou Eduard in godsnaam zijn? Ik hoop dat het goed is gegaan en dat hij mijn boodschap heeft ontvangen.

Ik liep eerst naar de markt en sliep toen ongeveer een uur.

Veel verjaardagspost en een welkome brief van mijn vriend Jonathan Raymond uit Amerika.

15 juni 1997

Ellen Pasman had het Van Gogh-interview met Henk Hofland gezien en vond het niet goed. Hofland zei onder meer dat ik gelijk had, maar ook veel ellende aan mezelf had te danken, wat dus steeds het argument van Buitenlandse Zaken is. Hofland zei niet te weten wanneer ik journalist was of diplomaat. Hij weet precies hoe alles rond de Nieuw-Guinea-affaire is gegaan, maar hij is gewoon oneerlijk. Hij kan niet anders, want bij hem komt zijn positie, en dus zijn poen op de eerste plaats, en dan kijkt hij of er nog plaats is voor een vleugje waarheid. Ellens conclusie: ‘Hofland en ook Ronald Gase - en dat valt me van hem tegen - zeggen hetzelfde ten nadele van jou. Op die manier wordt de film van Theo van Gogh contraproductief.’ Gase had haar een herziene tekst beloofd, welke toezegging hij niet na is gekomen. Hij had zelfs gezegd dat ik loog. Tegen mij zei hij dus wat anders. Het is niet voor niets dat ik die jongen al even links laat liggen. Door mijn geschiedenis met Hofland heb ik geleerd hoe bloedbroeders in stiekeme vijanden kunnen veranderen.

Je wordt compleet gek van die helikopters in de lucht vanwege die verdomde Eurotop.

Ellen heeft een concept-verklaring voor Piet Colyn die hij zou moeten ondertekenen, maar die ik rampzalig vind.223 Ze vertrekt morgen naar Zuid-Afrika en heeft zich zelfs een laptop aangeschaft voor de gelegenheid. Toch doet ze het maar en bovendien op eigen kosten. Ik bewonder dit zeer. Ik heb haar nog een fax gestuurd met mijn aanmerkingen op haar concept voor Colyn. Misschien ben ik te hard maar dat is wat ik denk.224

Zij vroeg ook, als er wat zou gebeuren, of ik haar beroepsgeheim zou willen opheffen in mijn zaak.

16 juni 1997

De fax naar Ellen gisteren zat me toch niet lekker dus ik stuurde haar eerst een tweede fax.225

Er is in Amsterdam een Eurotop aan de gang. Ik zie Merkelbach van Algemene Zaken, die vroeger altijd naast Lubbers te zien was, nu overal naast Kok meehuppelen. Dat zijn topambtenaren, niet gekozen bazen, die een voor het blote oog niet waarneembare macht uitoefenen in dit land. Hoekstra was ook zo'n type. En als ze uitgemarchandeerd zijn, vind je ze terug in de Raad van State.

Een of andere idioot is op de lumineuze gedachte gekomen alle buitenlandse leiders een Nederlandse fiets cadeau te doen en de hele bende fietste door de straten van Amsterdam.226

Intussen heeft de politie zo'n 450 demonstranten op grond van artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht227 achter tralies gezet om van het gelazer af te zijn.228 Dat vinden de burgemeester en commissaris Nordholt blijkbaar normaal om te doen.

Jan Foudraine belde dat Wie is van hout opnieuw wordt herdrukt door Ambo, ook geven ze een nieuw boek van hem uit.229 Hij fulmineert tegen biologische psychiatrie en de schade die Prozac aanricht in de hersenen van de miljoenen die dit antidepressivum slikken.

Trees belde ook. Ik wist onmiddellijk waar het over ging, dus ik vroeg meteen hoe het vorderde met de zoektocht naar woonruimte voor Peter en Edwin voor twee maanden. ‘Dat je dat vraagt is ook toevallig,’ zei ze. Ze had wel iets gevonden maar dat kostte 1.750 gulden per maand. In de familie wil niemand hen in huis - slapend tot vier uur in de middag en dag en nacht whisky drinkend. Ze hoopte op een bijdrage van mij, maar daar heb ik nu gewoon het geld niet voor. Ze zou vanavond Peter bellen dus ik adviseerde haar alles eerlijk te vertellen. Edwin moet het nu zelf maar redden, al heb ik wel te doen met Peter in zijn hopeloze ‘val’, ook al is dat door eigen toedoen. Ellen is op weg. Ze zei me nog dat iedereen haar voor gek verklaarde, inclusief Lubbers en Nicolaï - ook zo gezellig.

Eduard belde om 18:30 uur, net terug uit Parijs. Hij had een operatie gehad aan zijn kies en had zaterdagochtend naar het hotel gebeld dat hij niet kwam. Hij was het weekend bij Iwan

Beek geweest. Ik zat dus voor niets in de rats, en hij dacht dat ik uit mijn humeur was omdat hij niet naar Saint-Tropez was gekomen. Gelukkig is het dus toch allemaal goed verlopen.

17 juni 1997

Ik mag van dokter Van Trommel weer fietsen, ondanks het gipskorset.

Ik heb Peter misschien een wat straffe brief geschreven, namelijk dat hun manier van leven voor anderen niet echt uitnodigt hen een tijdje in huis te nemen. Ik weet dat Peter dolgraag naar Nederland wil komen. Ik denk niet dat de situatie zonder hard ingrijpen zal veranderen. Je krijgt een olifant met drie poten niet zonder een zweep op een ton. Ik belde Trees, die zei dat Peter en Edwin zeiden dat 3.500 gulden geen bezwaar was voor twee maanden huur. ‘Dat doet hij toch maar voor Peter,’ zei Trees. Ik hoop het maar. Overigens zei Trees gisteren iets vreemds. Vorig jaar had ik haar 1.000 gulden gegeven voor de onkosten voor Peter. Ze zei dat ze toen maar 500 gulden nodig had gehad en voor 200 gulden schoenen had gekocht. Ik durfde niet te vragen of die voor haar of voor Peter waren.

Ik ging op de fiets naar het Leidseplein. Een gigantische demonstratie tegen de Europtop van krakers kwam door de Leidsestraat, begeleid door een dozijn slonzige agenten op nerveuze paarden.

Tommy Wieringa en Arjan Witte kwamen vanavond langs. Ze brachten foto's. Het gesprek kwam op mijn vriendschap met Vierling. Hun reactie was dusdanig dat ik maar heb gezwegen over mijn contact met Florrie Rost van Tonningen. Ze bleven tot kwart voor elf, aangenaam gesproken over democratie en Europa.

18 juni 1997

Ellen zal straks Piet Colyn ontmoeten, de man die mij uit Zuid-Afrika smeet. God zegene de greep.

Guillaume Teerling, die de leiding had bij mijn lezing in Leiden, informeerde naar de stand van zaken in mijn proces tegen de Staat. Aardig. Onder jonge mensen wordt exact begrepen waar ik tegenop boks.230

Noddy belde nerveus: of ik vanavond toch wel zou komen om hem in Roxy te introduceren, wat ik hem beloofd had. Ik heb hem verzekerd dat te zullen doen.231

Er kwam een brief van Kadarisman, waarin hij schrijft dat hij de verklaring van Lubbers, die ik hem had toegezonden, naar Alatas had gefaxt.232 Hij blijft nog tot begin 1998 aan als ambassadeur. Voor die tijd moet ik hem samen met Ellen en Peter ontmoeten.

Ellen belde even later op uit Kaapstad. Zij ontmoet Colyn morgen pas. Zij vroeg of er nog kans was op steun van Alatas of Kadarisman. Ik zei te werken aan een ontmoeting tussen haar, Peter en Kadarisman voor 7 juli.

19 juni 1997

Als beloofd heb ik vannacht Noddy in Roxy geïntroduceerd. Ik was er om 00:30 uur, maar het was pas om 01:45 uur voor ik de microfoon kon pakken om hem te introduceren. Noddy zag er bijna lekker uit in een tenue met vliegenierspet. Roxy is een behoorlijke disco, heel erg gay en ik zag wat Indonesische beauties. Als ik van mijn korset af ben, wil ik er nog wel eens naartoe.

Toen ik thuiskwam om 02:45 uur belde Christo Landman net. Een zekere advocaat Storm wilde naar Zuid-Afrika afzakken om met hem te praten. Vanmorgen heb ik direct Peter Nicolaï gebeld. Ik ruik een list. Peter zal met Ellen contact opnemen. En ik zal Christo niet bellen.

Ik had Henk Hofland geschreven dat ik zijn artikel over zijn vriend Rudy Kousbroek gênante shit vond en nu niet meer durfde te bellen. Hofland had zich had rot gelachen en belde mij. Hij ging twee weken naar New York. Hij stak de loftrompet over Ischa Meijer, waarna ik vertelde over wat deze mij eens had geflikt in mijn eigen huis. Henk reageerde daarop dat hij Ischa Meijer in de krant eens naar voren had geschoven voor een film, waarna de beruchte brievenschrijfster aan de Nederlandse pers, Henriëtte Boas, Hofland had geschreven dat de moeder van Ischa er beter aan had gedaan zich van hem te ontdoen bij zijn geboorte. Heb Memoires 1961-1963 voor Hofland bij de krant afgegeven.

Ellen belde dat de ontmoeting met secretaris-generaal Piet Colyn in Kaapstad zeer geslaagd was geweest. ‘Zie je nu dat het waar is wat ik je vertelde,’ zei ik.

Zij antwoordde: ‘Het is allemaal nog veel erger dan jij dacht.’

22:30 uur

Ellen had het antwoordapparaat ingesproken, Ze wilde me

spreken over Christo. Ik belde meteen Peter. Hij vroeg of ik de verklaring van Lubbers aan Christo had gestuurd en hoe ik dat aan hem had geschreven. Ik wist het niet precies meer, maar het zal gegaan zijn over dat we meer steun krijgen.

‘Ja,’ zei Peter, ‘maar dat wist Ellen niet en misschien had zij een speciale strategie.’

Ik ontplofte weer en zei dat ik niet van plan was op mijn leeftijd mijn gewoonten nog te gaan veranderen omdat ik slachtoffer ben van Den Haag. Bovendien ken ik Christo sinds 1986 en is hij een bondgenoot die me helpt.

‘Ja maar Ellen steekt er veel tijd in.’

‘En ze zei dat ze ook een hoge rekening zou sturen,’ beet ik hem toe. Het werd een vervelend gesprek, waardoor we bijna niet toekwamen aan wat Colyn had gezegd. Maar gelukkig is de missie Colyn geslaagd en is hij buitengewoon vriendelijk en behulpzaam geweest.

20 juni 1997

Ellen belde dat Colyn veel meer had gezegd dan hij vandaag heeft willen ondertekenen. Zij had gisteren twee uur lang notities gemaakt van het gesprek met Colyn.233 Het oude liedje dus. Ook Zuid-Afrikaanse hoge heren die smerige spelletjes spelen, doen het in hun broek een woord teveel te zeggen.234 Er kwam wonder boven wonder een brief van Dewi Sukarno, die teleurgesteld was dat ik niet gekomen ben.235 Ze smeekt me haar mijn telefoonnummer te geven. Ik heb haar onmiddellijk geantwoord.

Peter Edel belde dat hij Soestdijk had geschreven om details aangaande Tibor Rosenbaum. Prins Bernhard had hem terug-

gebeld met de mededeling dat zijn geheugen hem in de steek liet.236 Dat weten we al lang. Ik overweeg Bernhard te schrijven: Why don't you phone me for a change...

21 juni 1997

De verjaardag van mijn moeder. Ik denk veel aan haar en belde broer Hendrik, maar hij was er niet.

Peter Nicolaï zegt dat de verklaring van Colyn niet echt hard is en teveel gebaseerd op indirect bewijs. Maar in combinatie met de brief van Lubbers en de verklaringen van Landman was het een positieve bijdrage.

Pol Pot schijnt te zijn opgepakt, nu Suharto nog.237

Nicolaï belde opnieuw. De verklaring van Colyn, zoals Ellen die had doorgegeven, was te mager. Hij zou er de voorkeur aan geven als Ellen ook nog Gatsha Buthelezi aan de tand zou kunnen voelen. Maar Buthelezi is ziek. Ik vroeg Peter rustig aan te doen met Ellen, omdat ze doet wat ze kan.

Het is nu 19:15 uur en ik geloof het wel. Ik bereikte bijna september 1984. Nog even en dan ga ik de hort op.

22 juni 1997

Ik ben bang dat ik gisteravond te wild met een jongen ben bezig geweest en dat mijn rug ondanks het korset een opdonder heeft gekregen. ‘Jij hebt een lul van een jongen van achttien,’ zei hij ook nog.

Ellen had Colyn gevraagd om Buthelezi te kunnen ontmoeten. Ik had haar op het hart gedrukt dit alleen via Dhlamini in Ulundi te doen, want de bureaucratie wil niet dat de minister met een advocate van Oltmans spreekt. Die kans is nu dus verpest.

Later belde ze terug dat de fax die voor Ulundi bestemd was, was verdwenen in het Holiday Inn. Dit maakte haar nerveus. Ik zei dat ze Gatsha moest laten rusten en eerst een stuk voor hem moest opstellen. De ontmoeting met Christo was prima verlopen. Ze had thee gedronken met hem en Marie en had vooral van haar veel steun gekregen.

De tros zond een film uit over 50 jaar Nijenrode. Ze interviewden Robin Adèr en Han André de la Porte. Later ook Gregor Frenkel Frank, van de lichting na ons, die glashard verklaarde dat rector Habbema een soort kostschool van het noib wilde maken, ‘dus die hebben we verzocht te vertrekken.’ De

interviewster vroeg een verduidelijking. ‘Dat hebben jullie studenten gedaan?’

‘Ja,’ antwoordde de goede man, die er nul komma nul mee te maken heeft gehad. Zo komen de leugens in de wereld. Frank van Lennep, Henk Hofland en ik zetten die zaak op de rails, waar ik uiteindelijk alleen van overbleef. En uit wraak van Nijenrode geen diploma kreeg.238

23 juni 1997

Peter Nicolaï meldde dat Ellen een advocaat in Pretoria had benaderd om de dossiers alsnog vrij te krijgen. Ik zei dit niet te willen, want dan gaat helemaal alles en iedereen in Zuid-Afrika tegenwerken. Bovendien moet ook die advocaat dan weer betaald worden. ‘Peter, ik heb al eens 15.000 rand betaald op advies van generaal Du Toit en ook daar kwam niets uit, weggegooid geld.’ Ellen was al met Landman bij een bevriende advocaat geweest, die meteen met de procureur-generaal had gebeld.

Nicolaï stelde ook nog voor of mijn broer in Kaapstad niet even de advocaten daar kon betalen. Moet je net mijn broer hebben, die als een bok op een haverkist op zijn geld zit.

Peter opperde om Christo te machtigen het dossier in te zien. ‘Ja,’ zei ik, ‘dan zitten we meteen met acht mille voor een reis naar Nederland.’ Daar was hij het wel mee eens, maar hij miste bij de verklaring van Colyn de link met Nederland, hij verwijst steeds terug naar Zuid-Afrika. Eigenlijk kunnen we dus zeggen dat de reis van Ellen mislukt is. En dat terwijl ze na haar gesprek met Colyn zei dat het nog veel erger was dan ik dacht, maar dat staat niet op papier. Wat nu? Ik ben weer zeer teleurgesteld.

Ondertussen werk ik rustig verder en bereikte ik 17 september 1984, toen ik in Paramaribo was.

Ellen komt naar huis. Ze mag de dossiers niet inzien.

Vermeer stuurde me een brief dat de pleidooien tegen de Staat en Margriet op 19 januari 1998 plaatsvinden. Vermeer vindt het ver in de toekomst.239 Weer een jaar half jaar vertraging.

Het stuk voor vier vleugels wordt weer op televisie uitgevoerd.240 Ik kwam er midden in, en vind het heel bijzonder. Vier Steinways. Daar zou ik wel eens aan mee hebben willen

doen. Mocht ik na de dood terugkomen, zal ik mijn leven aan de piano wijden. Dat had ik moeten doen, in plaats van naar Nijenrode gaan, en de ellende daarna mee te moeten maken. Jeroen Pauw heeft toch 500 gulden laten overmaken voor mijn medewerking aan De kwestie op 30 april.

Mark Philippoussis speelt tegen de Canadese Brit Greg Rudeski. Het Wimbeldonpubliek is wel heel erg voor Rudeski, op het onsportieve af. Het wordt een tiebreak - die wint Mark Philippoussis, die meer kracht en koelte heeft. Toch is het tennis eigenlijk niet meer leuk. Ze slaan alleen maar aces.

Het is 20:15 uur. Ik moet nu maar eens stoppen met aan de Memoires werken. Ik ben enorm opgeschoten, want ik heb heel de dag gewerkt. Buiten regent het, en waait er een koude wind.

24 juni 1997

Trein naar Baarn

Ik moest me er echt toe zetten een tripje naar het graf van mijn ouders te maken. Het is de geboortedag van mijn vader. Het liefste blijf ik thuis. De mensen in de treinen zijn luidruchtig en vervelend.

Ik kocht op het station in Utrecht twee rozen voor fl 3,50 per stuk. Hoe kan dat? Het geld is niets meer waard.

Ik probeer zowel Den en Rust aan te doen als Den Dolder.

12:10 uur, station Den Dolder

Ik ben altijd heel erg triest op Den en Rust met alle herinneringen aan de begrafenissen van mijn ouders daaraan verbonden. Daarna wandelde ik naar Marie van Zoeren (81) in Den Dolder, die het ‘hartstikke leuk’ vond dat ik er was. Ze was overgrootmoeder geworden. Zij kwam in 1937 voor het eerst op De Horst om drie middagen in de week te helpen. Mijn vader werd 's ochtends door kapper Van Driest uit Den Dolder geschoren. Deze kapper had mijn ouders naar de dochters van groenteboer Van Zoeren verwezen. Zij vertelde het alsof zij de dag herbeleefde dat mijn vader was komen vragen of ze bij ons wilde komen werken.

Westerkade

Ik wilde even naar de brug, maar het was veel te koud dus ik ging snel naar huis. Op de brug bedacht ik me dat ik Jan Willem van Cruysen de brief van Lubbers moest laten lezen en prompt, toen ik thuis was belde hij.

25 juni 1997

Ellen is terug, en werd meteen door haar voormalige kantoor eraan herinnerd dat zij de kosten die zij maakte om mij te verdedigen, ‘zoals de broodjes toen Pieter Lakeman kwam,’ maar privé aan het kantoor van Doeleman moest terugbetalen. Ze was diep verontwaardigd over hoe advocaten elkaar onderling behandelden.

Zowel Jospin als Chirac zijn woedend over de Amerikaans behandeling van Europa, onlangs ook weer op de top van Denver, Colorado. Chirac ging ver: ‘We zijn slechts aanhangsels bij Clintons marktplannen. De Amerikanen hebben al besloten alles zonder ons te doen. Ze zien ons als afval.’241

Ik ben al heel lang een voorstander van het ontkoppelen van Europa van Amerika. Wat in 1945 gebeurde was onder leiding van een heel ander Amerika. Wat de vs zijn geworden, vraagt om separatie. De Gaulle's visie van de Noordzee tot en met Kamtsjatka is ook de mijne. Er moeten geen cia-agenten bij Jeltsin zitten, maar een Brussels team van adviseurs. Zolang dat niet gebeurt, blijft Rusland een zeer onzekere factor.

26 juni 1997

Peter belde zojuist. Hij en Edwin komen 27 augustus naar Nederland, twee dagen voor Peters verjaardag.

Ik ben vannacht volkomen leeggelopen, ongelofelijk wat een straal eruit je lichaam kan komen. Ik heb geen idee waar het door komt, maar ik voel me nu slap. Toch zet ik me aan tot werken.

Paul de Ridder belde dat die kerel bij De Groene Amsterdammer die mij haat - die ook altijd protesteert als ik in dat blad schrijf - twee pagina's over Memoires 1961-1963 heeft geschreven. Eigenlijk interesseert het geschrijf van die zogenaamde journalisten me niet meer.

Ellen kwam even langs. De door Piet Colyn getekende brief is eigenlijk een blindganger, wat ik bij eerste lezing ook al vermoedde. Het stuk is op een aantal punten gewoon niet waar. Hij ontkende gezegd te hebben dat ik gehaat werd in Den Haag, maar in het tweede gesprek nam hij dat gedeeltelijk terug.

Het keerpunt was mijn vlucht in de ambassade. Maar wat vergeten wordt, is dat ik dit deed omdat de generaals Viljoen en Groenewald hadden bevestigd dat ik bij de nis van mijnheer Louw als cia-agent te boek stond en ik daarover met Louw

geen afspraak kon maken. Ellen ziet haar trip desondanks als een succes, maar zij houdt zich aan strohalmen vast.

Ik bedacht me dat de boekwinkel op de Westerstraat nog open was en haalde De Groene Amsterdammer. Nu begrijp ik pas dat het verhaal door dezelfde idioot is geschreven die ook het boek over de jfk-affaire besprak en mij van de meest ongelofelijke onzin beschuldigde. Zo erg zelfs dat Carel Enkelaar daarover nog een week voor zijn dood in de pen klom om mij te verdedigen. De jongen behoort niet tot de redactie, evenmin bij hp/De Tijd. Wie is die jongen en wat geeft hem de positie, kennis of ervaring om te oordelen over mij of een periode uit de geschiedenis waar hij niets van weet? Bovendien zeggen de vele herhalingen over het chique milieu waarin ik opgroeide meer over hem dan over mij, want ik ben altijd van alle klassen geweest. Ik moest van tijd tot tijd toch wel lachen, ook vanwege zijn gestook tussen Hofland en mij. Hij weet gewoon niet hoe het zit.

Wat me wel bezighoudt, is of ik wel duidelijk heb weten te maken waarom ik handelde zoals ik deed, want dat wordt in ieder geval door deze man niet begrepen.242

27 juni 1997

Ik voelde me nog niet goed. Ik ging naar Zuiderveld en kreeg Imodium. Ik zal het nog drie of vier dagen nemen, tot het stopt.

De zitting bij de Raad voor de Journalistiek over het stuk van Hagen werd voorgezeten door de bekende heer Asser. Het was hetzelfde gezwetst als altijd en ik zei dan ook tegen Asser dat de bijeenkomst meer op een dialoog tussen hem en Piet Hagen leek, alsof ik er niet bij hoorde. Ik vroeg Hagen recht op de man af of hij bereid was de ongeoorloofde brief die Hans Verploeg achter mijn rug om aan de landsadvocaat had geschreven, in De Journalist af te drukken.

Op mijn bezwaar over het bezopen stuk over mijn proces in De Journalist zei Hagen deze steeds ter verificatie aan Abram en Verploeg te hebben voorgelegd. ‘Waarom heb je niets aan de nvj-advocaten Nicolaï, Vermeer en Pasman gevraagd,’ vroeg ik. Hagen, met zijn schijnheilige smoel, benadrukte niet de verantwoordelijkheid te willen nemen voor feiten die niet klopten of onwaarheid weergaven. Abram en Verploeg hadden hem verzekerd dat wat hij schreef juist was. Plaats voor de mening van mijn advocaten werd niet ingeruimd. En dat is dan de

hoofdredacteur van het vakblad van de Nederlandse journalistiek.

Opnieuw vroeg ik hem in de voltallige Raad: ‘Zou jij een brief van Verploeg afdrukken, waarin hij aan de advocaat van de tegenpartij, D. den Hertog, expliciet vraagt niet aan advocaat Vermeer te vertellen wat zij beiden hadden afgestemd in mijn zaak?’ Natuurlijk geen antwoord en de voorzitter, de jurist Asser, sprak er snel overheen. Asser vroeg zelfs of ik nog wel een uitspraak wilde van de Raad. ‘Zeker, juist na wat ik nu meemaak. Ik wil kunnen aantonen hoe deze Raad anno 1997 functioneerde onder uw voorzitterschap, zoals met de fameuze uitspraak in de zaak van de geheime bandopname van de Nieuwe Revu.’

Asser trok een gezicht als een oorwurm omdat ik na mijn laatste zin opstond, tot ziens zei, en het pand verliet. Alleen heel dikhuidige portretten begrijpen dan niet dat je met zoveel woorden zegt: ik heb schijt aan je.

De Imodiumpillen hebben effect, want ik heb van 16:15 tot 19:30 uur geslapen.

Nu draait alles erom of de zitting van 7 juli wel moet doorgaan. Piet Stoffelen stelde voor Lubbers om een second opinion te vragen. Ellen zou hem bellen. ‘Niet bellen Ellen,’ zei ik voor de duizendste keer, ‘faxen, zodat je bewijs hebt.’

Ik ontmoette Gijs Zandbergen van de Volkskrant in de IJsbreker. Ik weet niet of hij een aanhanger was van Tromp of van Broertjes. We spraken een uur. Ik kwam thuis met flinke hoofdpijn. Kort daarna belde Ellen weer. Ze moest zeer lachen om mijn beschrijving van de benepen Asser en de hypocriet Hagen voor de Raad van de Journalistiek, maar daarna ging het weer over mijn proces. Ik zei haar dat ik daarover sinds 11 november 1995 weinig heb kunnen lachen. ‘Ja,’ zei ze zonder aarzelen, ‘we zijn er ingeluisd.’ Dit ergerde me zeer, maar reageerde zo kalm mogelijk: ‘Lieve Ellen, ik heb geen zin nog eens boven mijn theewater te raken door deze zaken. Ik ga nu eerst slapen.’

Ik heb meteen de telefoon er uitgetrokken. Ik heb genoeg gedonder gehad en hoe lang al? Zij doelde natuurlijk op het onverwachte aanbod van rechter Punt om de rechtbank om een voorschot te vragen. De tegenpartij speelt de poenkaart tegen ons, want zelf putten ze ongelimiteerd uit de staatsruif.

28 juni 1997

Ik voel me nog steeds allesbehalve goed. Ik heb zelfs Eduard gevraagd niet langs te komen. Johan Struwe zei dat ik meteen twee tabletten moest nemen, maar ik nam er slechts een.

Ontmoette Peter Nicolaï en Ellen Pasman. Ellen had lang met Lubbers gesproken. De politiek had volgens hem gewoon de zaak teruggespeeld naar de landsadvocaat en dus bleef het een ‘mission impossible’. We zouden tegen de inlichtingendiensten nooit op kunnen. Alles gebeurt in de mondelinge sfeer, geen bewijsstukken worden achtergelaten, en geen belofte wordt gehouden, aldus de ex-premier. Dat er niet meer positiefs uit de missie naar Piet Colyn is gekomen zou wel eens een genadeklap kunnen zijn. Moeten we nu 7 juli wel of niet pleiten? Nicolaï blijft altijd stil op zulke hachelijke momenten. Hij is overigens van mening dat we 7 juli wel moeten pleiten. En, zei Ellen, proberen tegelijkertijd een maximum aan publiciteit te halen. Ik maakte duidelijk dat juli komkommertijd was, en publiciteit dus ondenkbaar. Ze hebben het niet voor niets op 7 juli gezet.

Ellen had eigenlijk vandaag voor een weekend weg met haar man zullen vertrekken. Haar man was razend. ‘Die vindt dat ik er allang mee had moeten ophouden.’

Via een eerlijk gevecht is dit proces niet te winnen. Alleen wanneer je ook gaat liegen en bereid bent een crook te zijn is er misschien een mouw aan te passen. Maar hoe?

Eduard belde - hij gaat naar Australië - maar ik lag op bed en bracht het niet op de telefoon op te nemen. Mijn maag doet nog steeds zo gek, en op advies van Johan heb ik nu toch twee tabletten genomen. Het is gelukkig lang niet zo erg als toen ik op nieuwjaarsdag terugkwam van Toon Quarles.

Het parlement wil een uitspraak van de rechter over de preventieve arrestaties van wel 600 personen tijdens de recente Eurotop in Amsterdam. Ik hoop dat de burgemeester en het ministerie van Justitie met de billen bloot moeten.

29 juni 1997

Ik heb Ellen een conceptje gebracht hoe ze het pleidooi zou kunnen beginnen.

Ellen stond, toen ik thuiskwam, al op het antwoordapparaat. Geïnspireerd door Peter (wees lief voor haar) belde ik haar terug. Het ging weer over het wel of niet houden van het pleidooi op 7 juli. ‘Dat moet je me niet vragen,’ zei ik, ‘ik kan het niet meer overzien. Jullie zijn de juristen.’

Ik begin me nu een beetje beter te voelen. Ik at al meer dan twee dagen geleden, maar het is nog niet helemaal over.

Ik hoop dat Paul Haarhuis de vlerk Tim Henman verslaat. Ik neem mijn pet af voor Haarhuis, want hij kwam van een flinke afstand terug tot 2-2. Het is nu zover dat het publiek boe roept als Haarhuis een goede slag slaat. Het publiek is gewoon gek

hoe ze zich gedragen. Dat was vroeger ondenkbaar. Het gejuich als Haarhuis een fout maakt wordt steeds luider. Het maakt Haarhuis razend, maar hij toont niets en zet alles op alles.

Haarhuis heeft uiteindelijk Henman gebroken. Prima lesje!

Mijn rug lijkt nu weer normaal te zijn, maar ik durf niet te vroeg te juichen. Ik waste mezelf en ga toch nog even de hort op.

Met de regen is het niks in de Warmoesstraat dus ik heb rijst gehaald met twee plakken kroepoek. Het lijkt erop dat alles nu binnen blijft.

30 juni 1997

Ellen had gisterenavond nog een prima memo van vijf pagina's in de bus gegooid met de verschillende scenario's in verband met de zitting op 7 juli. Zij en Peter denken dat het mijn zaak zwakker maakt als we het verplaatsen en adviseren me het door te laten gaan.243 Dat moet dan maar, echter niet zonder dat we voor die datum nog intensief met elkaar spreken en de nodige acties ondernemen. Ik heb hen een fax gestuurd wat ons nog te doen staat.244

 

(Wordt vervolgd)


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums