Memoires 1996-A

[p. 160]

Amsterdam

12 juni 1996

Westerkade

Ik was om 13:30 uur thuis.

Harry van Wijnen was eindelijk in de pen geklommen over mijn zaak, om een wit voetje te halen natuurlijk, want ik had tegen hem gezegd dat hij an asshole was.¹⁹⁴ De lul heeft eindelijk Persona Non Grata gelezen, dat al in 1994 is verschenen. Carel Enkelaar zei altijd: ‘Laat maar kletsen, zolang ze je naam maar goed spellen.’

Ik ben rond vier uur nog bij Ellen Pasman geweest. Zij had naar aanleiding van een brief van De Wijckersloot¹⁹⁵ over waarom Margriet er morgen niet zal zijn met Vermeer besloten te dreigen de prinses een volgende keer op te laten halen als ze inderdaad niet komt. Ellen gaf me een brief van Vermeer over de te voeren juridische strategie.¹⁹⁶ Ze had ook een verklaring gekregen van mijn vriend van het Baarns Lyceum Egbert Kunst.¹⁹⁷

Om 17:00 uur had Ellen een afspraak met Hans Verploeg, met wie ze anderhalf uur heeft gesproken.

Verploeg zei Ellen openlijk dat Inge Brakman nauwe banden onderhield met Winnie Sorgdrager, minister van Justitie. Ook waren er ‘natuurlijk’ contacten tussen de nvj en Docters van Leeuwen en de bvd, dus mijn uitspraak in gesprek met de Nieuwe Revu dat Docters zich als een Gestapo-chef ontpopte, dat inmiddels was gepubliceerd, was rampzalig geweest. Toen ik daarna de brief van 5 juni van Abram en Verploeg las, waarin ze schrijven dat ik het voor de nvj steeds moeilijker maak mij te blijven steunen, heb ik hen meteen een fax geschreven.¹⁹⁸ Verploeg blijft er voorstander van dat ik aap-wat-heb-je mooiejongen speel, na 40 jaar door de Staat te zijn getreiterd. Dat nooit.

Opnieuw zong Verploeg in het gesprek met Ellen hetzelfde

194 NRC Handelsblad, 8 juni 1996.

195 Zie bijlage 75.

196 Zie bijlage 76.

197 Brief van 7 juni 1996.

198 Zie bijlage 77.

[p. 161]

liedje: ze houdt geen afstand van me. ‘Hij gaat over je schrijven,’ waarschuwde Verploeg haar weer. Natuurlijk zal ik dat doen. Ik houd een dagboek bij, maar waar is Verploeg bang voor? Verploeg wil dat Ellen hem geen opsommende brieven meer stuurt. Toch is dat nodig, want als er een strategie wordt afgesproken waar de nvj zich eenzijdig niet aan houdt, moet dat op papier staan.

Verploeg vertelde Ellen dat Hagen nog steeds diep geschokt is over de botsing met ons. Op naar Dries van Dantzig met hem. Verploeg had ook gezegd dat een aantal hoofdredacteuren tegen iedere hulp aan mij waren, en dat de nvj onder krachtige druk stond. Ron Abram stond nu negatief tegenover mijn zaak.

Maar Verploeg gaf bedekt toe dat het artikel niet zo goed was geweest. Ellen heeft uitstekend door wat Verploeg voor individu is. Ellen is wel de reddende engel in dit gevecht, maar ze ziet er doodmoe uit. Ze zei dat steeds meer mensen haar adhesie met de zaak betuigden ‘en beslist niet de bakker op de hoek.’ Maar ik ben bang dat morgen een dag vol rampspoed gaat worden.

13 juni 1996

07:30 uur, trein naar Den Haag

Het lijkt erop dat ik weer in orde ben, want ik heb als een blok geslapen.

Er gaan weer vier originele manuscripten naar de Koninklijke Bibliotheek.

Pieter Lakeman heeft alle informatie die hij nodig heeft om een nieuwe berekening te maken. Ik eindig waarschijnlijk met sobi van Pieter Lakeman, want de nvj is geen vakbond.

De brandweer wil dat wij onze fietsen niet meer in de gang op de Westerkade stallen. Ik overweeg een actie. Bovendien verdenk ik mevrouw Gödecke ervan de zaak aangezwengeld te hebben. Ik zal het haar persoonlijk vragen.

Ik wil er vandaag op staan mijn eigen verhoor op de band op te nemen. Al heb ik er een conflict voor nodig.

Den Haag

Twee broodjes paling, vaste prik.

De Wijkerslooth lichtte toe, zoals aangekondigd, waarom prinses Margriet niet kan getuigen. Zij vervulde in Canada officiële plichten als vertegenwoordigster van de koningin, dus het onschendbaarheidsprincipe diende gehanteerd te worden. De Staat erkent dat de prinses de uitspraak heeft gedaan, maar acht

[p. 162]

het oproepen van Margriet misbruik van wet. Daar kwam het ongeveer op neer.

19:00 uur, Westerkade

Op de terugweg zei Ellen dat Peter Nicolaï het niet eens was geweest met het horen van Ronald Gase.

‘Waarom in hemelsnaam?’

‘Vraag het hem zelf.’ Ik begin steeds meer problemen te hebben met de rol die Peter Nicolaï zich toeëigend.

Ronalds getuigenis was redelijk, en ik schreef hem om te bedanken. Toen Ronald Gase in zijn verhoor vertelde over de brieven die hij ontving waarop met stempels rode letters waren afgedrukt - hij toonde enkele aan de rechter - zat Van Velzen zwaar te lachen. Ronald was de eerste die 70 gulden reiskosten vroeg. Ellen betaalde het hem meteen. Ik vond het een buitengewoon vervelende gang van zaken. Ook omdat ik wist dat hij de reis naar het Paleis van Justitie gecombineerd had met een privé-bezoek aan de Koninklijke Bibliotheek.

Ellen voelde zich in de val gelokt omdat ik Verrips, Keijer en Cranendonk ter sprake bracht. Ik wilde het opgenomen hebben, dat is alles. Punt ‘rook’ dat Ellen het voor het eerst hoorde. Den Hertog vond dat ik goedkoop romantiseerde met Keijer e.a. en hij zinspeelde erop dat ik alle aandacht heerlijk zou vinden. Verre van dat, ik vind de hele affaire een ramp.¹⁹⁹ Ellen gaf me een brief van Erik Jurgens, die indirect door zijn vriendschap met Piet Stoffelen, en wat dat Kamerlid hem vertelde, bewijst dat Docters van Leeuwen meineed heeft gepleegd.²⁰⁰

Arendo belde, we spraken over de mogelijkheid dat er een financiële regeling aan zat te komen. Hij zei: ‘Een miljoen is niets. Dat moet je niet accepteren.’ Ik ben benieuwd wat Buitenlandse Zaken tegen hem zal zeggen.

199 Zie bijlage 78 voor het proces verbaal van de zitting en de incidentele conclusie.

200 Brief Erik Jurgens, d.d. 7 juni 1996.

14 juni 1996

Ik heb Docters van Leeuwen een brief geschreven om mijn Gestapo-uitspraak toe te lichten.²⁰¹ Ik maakte hem duidelijk dat het niet mijn bedoeling was hem te beledigen, maar dat mijn uitspraak in hetzelfde licht gezien moest worden als die over het leiden van een politbureau. De Gestapo betekent hier onrechtmatig handelen door een overheid jegens de burger. ‘Ik moet mij verdedigen tegen een onzichtbare en in het geheim

201 Zie bijlage 79.

[p. 163]

opererende vijand, waar u en de heer Van der Stoel meer dan duidelijk toe behoren, omdat u beiden verklaringen af hebt gelegd die onwaar zijn.’ Ik heb kopieën gestuurd aan Ellen en anderen, maar niet aan Verploeg.

Intussen heeft De Journalist een bericht geplaatst, zonder mij te horen, dat de nvj afstand van mij neemt, althans van mijn ‘emotionele uitingen’, niet van mijn zaak.²⁰² Wat zal Piet Hagen er blij mee zijn geweest.

Ik ga toch maar naar het feest van Marie vanavond. Zij wordt tachtig en mam zou het gewaardeerd hebben.

Ellen vond het jammer dat ik Docters van Leeuwen en Van der Stoel in mijn brief als vijanden had gekwalificeerd. Het moet niet gekker worden! Ik heb Ellen voorzichtig laten weten dat ik maandag niet naar de nvj zal gaan. Ik wil dat pas doen als Abram er is.

202 Zie bijlage 80.

20:25 uur, Den Dolder

Ik ben twintig minuten gebleven in het dosc-gebouw in Den Dolder, waar Marie haar verjaardag vierde. De hele familie was er, met aanhang. Marie glom. Jan en Anneke vertelden dat De Horst voor 1,6 miljoen gulden was verkocht. Het is ijskoud, maar de wachtkamer op station Den Dolder is afgesloten. Ik zit te rillebillen van de kou.

15 juni 1996

Westerkade

Henk Hofland stond op het antwoordapparaat. Ik belde hem op en we hadden een bijna ouderwetse conversatie. Rudy Kousbroek had hem gebeld dat ik naar de boekenmarkt van de Pasar Malam Besar op het Malieveld zou komen, om te signeren bij het kraam van boekhandel van Stockum. Ik zei Kousbroek liever niet te ontmoeten, aangezien ik 180 graden anders denk over het oude Indië. ‘Hij is niet kwaadaardig, luister maar naar hem,’ zei Henk.

‘Nou, zoals die mijnheer ook over mij heeft geschreven, zie ik ons geen vrienden worden.’

Henk had de artikelen van Frisart niet gelezen. Hij wilde ook meer over Stoffelen zien en de brief van Jurgens. Ik ga Henk morgen ontmoeten bij de krant. Hemeltje, zou hij het lef hebben?

[p. 164]

Kraam Boekhandel van Stockum

De Pasar Malam is best amusant. Hoogtepunt: een absoluut zalige kerel, die een hand gaf als een beer. Hij studeerde chemie en was met een meisje. Ik gaf hem Welkom thuis, Majesteit! waar hij toch voor betaalde. Ik vraag me af of ik ooit nog van hem zal horen. Een man van middelbare leeftijd stopt nu, en zegt langslopend: ‘Ik ken u niet, maar ik vind het geweldig wat u doet.’ Het gebeurt dagelijks, maar ik schrijf er weinig over.

Ik zit samen met Rudy Kousbroek aan een tafel. Ik probeer er het beste van te maken. Mijn vriend Sukarno wordt het meest verkocht.

Van Stockum heeft voor drie ton aan boeken neergezet. Wim Hazeu had mijn dagboeken ingezonden voor fl 34,50 terwijl ze bij De Slegte voor een tientje te koop zijn. De boekhandel wilde me 50 gulden geven, maar ik regelde in plaats daarvan een boek over Semarang, waar het Lindeteves-Stokvis gebouw van mijn grootvader in staat.

20:00 uur, trein naar Amsterdam

Het is goed dat ik dat ik na de Pasar Malam nog even naar de journalistenbijeenkomst in Utrecht ben gegaan. Het was er erg druk. Yvonne Laudy van De Telegraaf wist nog dat ik had geprotesteerd dat zij Foudraine noemde toen zij over Het dolgedraaide brein schreef, maar mijn naam vergat. Karel Bagijn was er en een jongen, Remco Meijer van Elsevier, die vond dat ik eind september mee naar Zuid-Afrika moet gaan. Hij vertelde dat Arendo wil aantonen dat de Staat me beter kan betalen dan doorgaan met procederen.

Paul Grijpma zei dat ik hem eens voor rotte vis had uitgemaakt. Op de redactie bij de nos werd gesproken over het circus Oltmans dat wel leuk was, maar Grijpma had het voor me opgenomen en gezegd dat dit een serieuze zaak is.

Westerkade

Holthuis beantwoordde mijn brief die ik had gestuurd om Alfred Vierling aan te prijzen voor een baan bij ocw.²⁰³ Het ministerie speelt geen rol bij het selecteren van docenten voor een instelling in Turkije. Hij kon dus verder niets betekenen. Het stigma van Janmaat gaat Vierlings leven nog vernietigen.

203 Brief, d.d. 14 juni 1996.

16 juni 1996

Van 11:30 tot 12:45 uur met Hofland op een terrasje bij de

[p. 165]

krant zitten praten. Rudy Kousbroek had hem vanmorgen al om 10:00 uur opgebeld, hoe prettig het was geweest mij te ontmoeten. Ik liet hem de brief van Jurgens over de meineed van Docters van Leeuwen lezen en legde uit hoe schandalig ook Van der Stoel had gelogen. ‘Waarom staat hier niets over in de krant,’ vroeg hij meteen. Ik beloofde hem morgen de betreffende kopieën te brengen. Hij wist wie hij bij nrc Handelsblad op mijn zaak zou zetten. Hij had die persoon een keer een dienst bewezen en nu was het zijn beurt.

Dus het heeft allemaal geen moer met verslaggeving te maken. Het heeft met voor de Staat vervelende berichten te maken en met dergelijk trucjes zou het misschien lukken bepaalde feiten in nrc Handelsblad te krijgen. Ik liet hem ook de berichten van Frisart zien, dat Henk en ik weer met elkaar in contact waren.²⁰⁴ Het viel me op dat Hofland met geen woord repte over mijn boeken, die hij zou lezen.

Ik keek naar een Japanse jongen die langskwam. Henk verdraaide zijn nek voor een zwarte juffrouw op een fiets en zei: ‘Ik heb een keer herpes van zo'n dame opgelopen.’

Ronald Gase belde 's middags. Hij begreep niet dat ik met Hofland was gaan praten. Hij vond hem een schoft. ‘Ja, maar als magere Hein nadert, is het tijd om de strijdbijl te begraven,’ zei ik.

Ellen Pasman belde even later en betwijfelde of Henk zou doen wat hij mij gezegd had te zullen doen. Ik denk van wel.²⁰⁵ Ellen verzuchtte dat Verploeg vrij verschrikkelijke dingen over me had gezegd. Bijvoorbeeld dat het haar nooit zou lukken om mij een excuusbrief naar Docters van Leeuwen te laten schrijven. Die was dus al lang in de post. Zij faxt de brief aan Docters morgen naar Verploeg. Zij vond het bericht in De Journalist een grof schandaal.

Ze had weer lange verhalen over hoe het hele kantoor tegen mij is. Ik ben daar onbespreekbaar, want Verploeg brengt er voor tienduizenden guldens aan zaken binnen, en de rest telt niet. Verploeg had haar verweten dat hij uitstekend kon werken met alle advocaten bij Doeleman, behalve met haar. ‘Dit gaat je carrière schaden,’ zei hij tegen haar. Dat is dan mijn vakbondsleider tegen mijn advocate.

204 Zie bijlage 81.

205 In 2004 moet ik helaas melden dat Ellen en Ronald gelijk zouden krijgen.

17 juni 1996

Ik had een gigantische aanvaring met Ellen. Zij belde dat Peter Nicolaï mee wilde naar een bespreking bij de nvj vanavond.

[p. 166]

‘Ik wil niet dat iemand van mijn kant van dit gevecht met de nvj-basterds gaat praten, zeker niet zolang Abram niet terug is, en vooral niet nadat ze me zo in de kou lieten staan,’ riep ik, en hing op.

Nicolaï had ook nog gezegd dat het incident met de nvj door ons zelf (lees: mij) was veroorzaakt en dat de nvj gelijk had. Ik zei opnieuw tegen Ellen dat ik van Nicolaï af wil, maar zij heeft hem om interne redenen nodig. Ellen had Verploeg verweten dat hij de tegenpartij in de gelegenheid stelde ons tegen elkaar uit te spelen. De advocaten gaan dus niet naar de nvj. Hans Verploeg weet niet wat hem overkomt.

Bas de Hond van Trouw belde ook al over de strubbelingen met de nvj. Ik zei hun berichtgeving over de problemen niet in orde te vinden, want mij was nooit iets gevraagd. Ja, maar Piet Hagen had toch in De Journalist geschreven? ‘Dat is waar, maar ik was in New York en Hagen schrijft over een nvj-lid zonder dat lid zelf om een reactie te vragen,’ antwoordde ik. Ik besloot meteen een klacht bij de Raad voor de Journalistiek tegen Hagen in te dienen.

Ellen botste vanmiddag opnieuw met Verploeg. Hij zei dat in Den Haag aanstoot aan haar genomen wordt, hierdoor is de druk op de nvj maximaal. Hij zond haar vervolgens een chantagefax en gaat Doeleman erbij halen. Hij schrijft ook dat als er geen ‘welgemeend excuus’ aan Docters van Leeuwen komt, de nvj zich terug zal trekken.²⁰⁶ Om te gillen. Ik laat me door niemand voorschrijven wat ik moet zeggen of doen. Einde verhaal.

Ed kwam langs voor flensjes. Hij at er vier of vijf. We spraken tot 22:45 uur. Toen Eduard vertrok, zei hij: ‘Ik geef je een knuffel,’ waarop hij me omhelsde en zoende met intenties zoals mijn moeder had en Peter nog heeft. Dat blijft voor mij een onwennige, vreemde gewaarwording. Knuffels zijn voor mij altijd vreemd gebleven. Ik heb geen instrumentarium ontwikkeld ze te ontvangen.

206 Zie bijlage 82.

18 juni 1996

Het telefoontje met Bas de Hond leverde een behoorlijk stukje in Trouw op dat Verploeg zeer blij moet maken.

Ik schreef Peter moeite te doen het staatsbezoek van Beatrix aan Zuid-Afrika mee te maken, en te hopen dat hij dan naar Kaapstad zou kunnen komen.

Ellen Pasman antwoordde zakelijk maar eerlijk op Verploegs

[p. 167]

‘overspannen brief’.²⁰⁷ Ze vertelde dat de landsadvocaat tegen Peter Nicolaï had gezegd: ‘U heeft de dossiers toch ook niet gelezen?’ De man ontvangt 600 gulden per uur, iedereen babbelt er vrolijk op los, en die herrie heet dan ‘procederen’. Den Hertog heeft dus ook nooit begrepen waarom ik hem een schurk noemde, want hij weet niet wat de Staat tegen mij heeft gedaan, maar verdedigt ze intussen met wetboeken in de hand.

207 Brief d.d. 18 juni 1996.

19 juni 1996

Eef Brouwers nam nota van mijn verzoek om mee te reizen met het staatsbezoek van Beatrix aan Zuid-Afrika, maar heeft nog geen data beschikbaar.²⁰⁸

De Raad voor de Journalistiek zal de klacht tegen Piet Hagen in behandeling nemen.

Piet Stoffelen belde naar Ellen Pasman en zei dat hij nog steeds razend is over de verklaring van Docters van Leeuwen. Hij zou

208 Idem.

[p. 168]

Ellen zondag de brief sturen die zij nodig heeft om Docters van Leeuwen van meineed te beschuldigen.

Doeleman had Ellen een preek gegeven dat de nvj als cliënt van het kantoor op de eerste plaats komt, terwijl Ellen onderstreepte: ‘Ik vind Oltmans een aardige man. Ik laat me niet leiden door het aantal nullen van de nvj als klant, maar door het belang van Oltmans.’ Doeleman had daarop gezegd dat Nicolaï veel afstandelijker tegenover mijn zaak stond dan Ellen.

Vermeer is nog steeds met de Jan Cremer-zaak bezig. Ik moet 104,93 gulden overmaken voor de volgende deurwaarder.

20:45 uur

Ellen belde vijfmaal. Ze zit nog op kantoor het stuk voor morgen gereed te maken. Vreemd, want het lijkt me dat dat al klaar had moeten zijn. Ik bood aan haar een Chinese maaltijd te brengen.

20 juni 1996

Rechtszaal, Den Haag

Voor een keer in al die jaren was Hans Verploeg in de rechtszaal aanwezig. Hij deed zeer afstandelijk, alsof hij niet wist wie Ellen en ik waren. Stel je voor dat iemand zou denken dat hij een amice van ons was. Ik zei direct tegen Ellen: ‘Die voert iets in zijn schild.’

Oud-minister Chris van der Klaauw murmelt binnensmonds als hij spreekt. Den Hertog heeft weer dom en emotioneel op vragen van Ellen Pasman en Hans Vermeer gereageerd. Rechter Punt riep hem zelfs tot de orde.

Ellen had zeer zorgvuldig een repliek op het betoog van De Wijkerslooth opgesteld over het oproepen van prinses Margriet. Nauwelijks begon Ellen haar betoog, of De Wijkerslooth begon van waar hij zat een staargevecht tegen Ellen, om haar nerveus te maken. Tot mijn onuitsprekelijke verbazing had het effect. Het was, zoals Ellen het later zelf noemde, ‘pure intimidatie’. Het staargevecht over en weer bleef aanhouden. Ik begreep niet dat Ellen eraan meedeed, en er niet voor koos hem straal te negeren. Zoiets schofterigs had zij nog nooit in een rechtszaal meegemaakt. Ze keek even naar mij en voor mij was de maat vol. Terwijl ik De Wijkerslooth recht in zijn gezicht keek, tikte ik op mijn voorhoofd. Je zag de gedachte er een affaire van te maken direct door zijn hoofd flitsen, maar hij scheen zich te bedenken.

Even later, toen Ellen haar evenwicht had herwonnen en prima op dreef was, viel hij mijn vrouwelijke advocate in de rede,

[p. 169]

nadat zij had gezegd ‘in mijn verhouding met de heer Den Hertog.’

‘U hebt geen verhouding met de heer Den Hertog.’

Dit bracht Ellen opnieuw totaal van haar stuk. Zij protesteerde meteen en vroeg rechter Punt om een terugtrekking. Maar in plaats daarvan herhaalde de held De Wijkerslooth wat hij had gezegd. ‘Wat proleterig,’ riep ik voor alle aanwezigen verstaanbaar recht in zijn gezicht. Ellen wilde een klacht tegen De Wijkerslooth indienen. Ik adviseerde hier tegen te zijn en zei Beatrix erover te zullen schrijven.

Ook Vermeer pleitte uitgebreid over waarom wij meenden prinses Margriet te moeten horen, namelijk om definitief vast te kunnen stellen dat de rode kaart van Luns zich uitstrekte tot de leden van het Koninklijk Huis. De Wijckersloot en Den Hertog hielden een uitvoering tegenpleidooi.

De getuigenis van oud-minister Van der Klaauw was voor de advocaten de bonus van deze zitting.²⁰⁹

Verploeg volgde de incidenten de gehele dag vanaf de publieke tribune, sprak met iedereen, behalve met ons en verdween zoals hij gekomen was: als een kwade schim. Ook dit muisje zou een staartje krijgen.

Heb de koningin in drie pagina's verteld wat er vandaag gebeurd is en wat voor spelletjes De Wijkerslooth speelt, nota bene optredend voor haar zuster Margriet.²¹⁰

209 Zie bijlage 83.

210 Brief d.d. 20 juni 1996.

21 juni 1996

Er kwam een brief van Bertie Hilverdink uit New York. Ik liet deze gesloten, want gezeur van hem kan ik er momenteel niet ook nog bij hebben.

Ik vind het nooit vervelend in mijn dagboek te schrijven, maar de ellende van vandaag is teveel. Het is als het innemen van een smerig medicijn.

Verploeg heeft Ellen een brief gezonden dat hij, na de zitting van gisteren, had besloten dat zij niet langer mijn zaak mag behandelen.²¹¹ Het gaat natuurlijk allemaal om de keet met Docters van Leeuwen. Als Ellen wordt gedumpt, moet ik kiezen tussen de nvj (welke tenminste nog enige financiën beschikbaar stellen) en haar. Nu is duidelijk waarom Verploeg in de rechtszaal was.

Ellen Pasman is voor de Staat een onoverkomelijke hinderpaal en moet nu volgens hem worden gedumpt. Eerst de intimida-

211 Zie bijlage 84.

[p. 170]

tie door De Wijckersloot en nu Verploeg. Ongekende smerigheden spelen zich rondom mijn zaak af.

Om 16:00 uur arriveerde ik bij Höcker, Rueb & Doeleman, waar Ellen Pasman op Peter Nicolaï zat te wachten. Peter was nog met Doeleman en de andere partners in gesprek. Ellen gaf aan dat volgens Peter er geen sprake van is dat de nvj een dergelijke bespottelijke eis er doorheen zou kunnen drukken. Ellen gaf me intussen een nader inzicht in wat zich er zoal had afgespeeld. Hans Verploeg had letterlijk tegen haar gezegd: ‘Een negatief resultaat in de zaak Oltmans is ook een resultaat en dan zijn we er tenminste vanaf.’ Hans had ook in Den Haag gehoord dat Beatrix niets met mijn zaak te maken wilde hebben.²¹² Ik ben maar weer vertrokken.

Om 21:00 uur belde Ellen, na een etentje met Peter Nicolaï. Ze was aan het einde van haar Latijn en het huilen stond haar nader dan het lachen. Ik zei: ‘Niet piekeren, zaken vallen vroeg of laat op hun plaats. We hebben nu eenmaal met een idioot als Verploeg te maken, die gek wordt als Abram op vakantie is. Win tijd.’ We moeten het zien te rekken tot de klacht tegen Docters voor meineed wordt behandeld. Dan slaat alles om en is Ellen de heldin.

Toen Peter uit de bespreking was gekomen had hij gezegd: ‘De nvj is cliënt hier.’ Peter had benadrukt tegen Ellen dat hij de strateeg was. Hij had zich vergeleken met een dokter, en mijn zaak met de zieke patiënt. Hij wilde de behandeling wel voortzetten, maar dan moest ik wel het medicijn nemen dat hij voorschrijft, en niet ondertussen nog doorgaan met andere medicijnen. Als ik zijn aanwijzingen niet wil volgen dan zal hij stoppen met met de zaak.

Vermeer had over de Staat gezegd dat ze laf waren. Toen ik in een interview voor Radio 1 hem citeerde dat hij Den Haag ook ‘een stelletje lafbekken’ vond, tikte hij me meteen op de vingers dat hij dat zo niet had gezegd.²¹³

Docters van Leeuwen heeft mijn brief aan hem in behandeling van de landsadvocaat gegeven.

Soms speel ik toch piano, ondanks het verschrikkelijke geluid.

212 Spoedig zouden we bewijzen hebben dat ook dit niet waar was.

213 Fax d.d. 21 juni 1996.

22 juni 1996

Ik vrees dat mijn wasmachine stuk is. Ik had een gigantische overstroming en ben een half uur aan het dweilen geweest.

Heb Peter Nicolaï gebeld dat ik Ellen niet wil missen of kan

[p. 171]

missen. Zij is de enige die alles leest en bestudeert van mijn zaak en is van onschatbare waarde.

Er is alleen maar shit op televisie.

23 juni 1996

Ik zit in de trein naar Duitsland om Bob Tapiheru, de assistent van ambassadeur Zairin Zain in Washington in begin jaren zestig, in Bonn te bezoeken.

Bonn

Ontmoette in de trein een Zuid-Koreaanse ingenieur, Ra Kyeong-Woong (30) en nodigde hem uit in Amsterdam langs te komen.

De ontmoeting met Tapiheru liep eerst mis. Aangezien ik nergens op het station van Bonn geld kon wisselen op zondag, stuurden men me naar het hoofdpostkantoor, waar ik natuurlijk ook niet kon wisselen. Uiteindelijk bood een jongen me zijn telefoonkaart aan en kon ik Bob bellen. Hij komt me ophalen.

Station Bonn

Het werd een genoeglijke ontmoeting. Bob is grijs geworden. ‘Natuurlijk was Den Vaderland Getrouwe waar,’ zei hij, ‘daarom is het in Indonesië verboden.’ We spraken natuurlijk over Bung Karno. Bob vertelde dat hij in het gecharterde toestel van Kopenhagen naar Okinawa ergens op een stoel lag te slapen. Zijn deken was van zijn benen gegleden. Toen Bung Karno langsliep, legde hij de deken terug. Bob is nu natuurgenezer. Zijn dochter heeft al een zoontje. Hij is zeker bereid voor mij te komen getuigen in Den Haag.

Bob was voor het laatst in 1975 in Djakarta. Hij miste in 1974 de begrafenis van Zairin Zain. Hij corrigeerde me, omdat ik opmerkte dat Indonesië het grootste moslimland was. ‘Want denk eraan,’ zei hij, ‘Bung Karno heeft Indonesië opgebouwd met Pantjasila,’ waardoor ook andere religies zijn toegestaan. Hij is ervan overtuigd dat Karina het kind van Dewi en een Iraniër is, met wie zij naar Sankt Moritz was gereisd. De Iraniër is een familielid van de Sjah. Hartini geloofde altijd dat Karina een kind was van Ali Bhutto. Nu dit verhaal weer. Arme Karina. Bob voegde toe: ‘Bung Karno was medisch al jaren niet meer in staat om seks te hebben.’ Dewi was naar voren geschoven door Japanse scheepsmagnaten, die schepen aan Indonesië wilden leveren.

[p. 172]

Trein richting Amsterdam

Ik zal blij zijn als ik weer thuis ben, want ik ben al veel te lang onderweg. In de berm langs het spoor zie ik klaprozen. Ik denk aan Peter, altijd aan Peter, aan niemand anders.

24 juni 1996

Westerkade

Peter Nicolaï gaat om 14:00 uur naar Hans Verploeg. Ik houd mijn hart vast. God zegene de greep.

Om 16:00 uur belde Ellen op en zei dat alles nu weer koek en ei was. Maar voortaan lopen alle contacten via Nicolaï. Ik heb Peter gefaxt dat het veiliger was om wat werd afgesproken vooral op papier te zetten en te laten bevestigen.

Later belde Ellen een gedetailleerd verslag door. Doeleman en partners stonden vrijdag op het punt Ellen van mijn zaak te halen. Peter heeft haar voor mijn zaak gered en in goede banen geleid. Ik heb hem meteen een bedankbrief geschreven.²¹⁴ Ik wil eigenlijk alles wat Peter heeft afgesproken met het nvj op papier hebben, maar hij wil juist niets op papier zetten, nu het vertrouwen is hersteld. Maar ondanks dat wordt Ellen op kantoor nog steeds schandalig behandeld. ‘Willem, dan sta ik met iemand te praten en dan breekt iemand van het maatschap ongegeneerd in. Dan kan ik verder ophoepelen, einde gesprek.’ Vrijwel het hele kantoor doet nu of zij lucht is. Hollanders! Ik ken ze maar al te goed.

Ellen zei ook er zeker van te zijn dat Verploeg haar declaratie straks als veel te hoog zal afwijzen. De shit via het kantoor Doeleman - en Verploeg - rond mijn zaak is onvoorstelbaar. Ellen is door dit gebeuren en het achterbakse gekonkel van diverse heren bepaald aangeslagen. Begrijpelijk, maar het maakt haar op dit moment kwetsbaar. Ook de kwestie van meineed door Docter van Leeuwen is hierdoor naar de achtergrond geschoven.

214 Brief d.d. 24 juni 1996.

25 juni 1996

Ik ben naar dokter Delprat gegaan. Mijn urine wordt nagekeken en ik kan naar Beentjes om naar mijn keel te laten kijken. Lambert Giebels belde. Hij schrijft met Bob Heering een biografie over Bapak. Ja, mijn sfeervolle Sukarnoboekje was er handig bij. Hij had het toneelstuk van Blokker wel grappig gevonden. ‘Dan bent u de laatste die over Bung Karno moet schrijven, want dan begrijpt u niets van de Indonesiër of de Ja-

[p. 173]

vanese mind.’ Dit deed hem pijn. ‘Dit zeg ik u niet om u disrespectvol te benaderen, maar ik was diep geschokt. Weet u wat malu is? Ik geneerde me zeer voor de Hollandse boeren die Bung Karno in een onderbroek neerzetten.’

‘Dat vond ik nogal grappig,’ aldus Giebels. Toen had ik moeten ophangen.

26 juni 1996

Bij een ontploffing in Saoedi-Arabië is een Amerikaans militair complex opgeblazen, met tientallen Amerikaanse doden. Ik moet tot mijn schande toegeven dat mijn eerste reactie was: Goed zo, ze verdienen het. Ze hebben daar niets te zoeken en zitten er alleen voor de olie. Ik vind het vreselijk voor de individuen, maar zij worden door de financiële belangen gebruikt. In de Haarlemmerstraat riep iemand op de fiets me toe: ‘Zakkenvuller!’ Een straat verder stak een Surinamer een duim om hoog: ‘Zet 'm op, Willem!’

Truusje van Tol vertelde dat de brief van Carel Enkelaar over het geklets van Joost Niemöller veel te lang was geweest en bekort had moeten worden. Zij dacht niet dat het origineel er nog was. Ik werd doorverbonden met Auke Kok, die niet wist dat er in Indonesië iets met de pdi en Megawati aan de hand was.²¹⁵

Ik belde Vermeer om hem verslag te doen van de perikelen met de nvj. ‘Hans Verploeg moet ontmaskerd worden,’ zei hij. Hij is op 19 juli terug en wil dan die taak wel op zich nemen. Hij herinnerde eraan dat hij enkele jaren geleden al had gezegd soms de indruk te krijgen dat de nvj een dependance van Buitenlandse Zaken is. Of ik alles wat was gebeurd hem wilde doen toekomen, ook al zijn de advocaten met vakantie. Vermeer heeft vandaag een appeldagvaarding met zeven juridisch onderbouwde grieven tegen de Staat der Nederlanden uitgebracht.²¹⁶

Ik heb toch nog een fax naar het nvj gestuurd waarin ik mijn mening geef over de gang van zaken.²¹⁷

Ik sprak met Eigen Haard. De fietsen mogen blijven staan. Ze komen op 4 juli om 16:00 uur inspecteren.

215 Suharto erkent haar niet meer als leider van de PDI.

216 Appeldagvaarding d.d. 26 juni 1996.

217 Zie bijlage 85.

27 juni 1996

Wat ik altijd al vreesde is gebeurd. Een idioot had met een ijzeren slot mijn fiets aan de zijne vastgezet. De politie zei niets

[p. 174]

te kunnen doen. Ik zag kans met beide fietsen naar de fietsenstalling van het Centraal Station te geraken, waar een elektrische zaag uitkomst bood. De man van de fietsenstalling beschouwde fiets nr. 2 als winst, en vroeg tien gulden voor het zagen.

Ellen denkt dat er gedonder komt met de nvj over mijn fax van gisteren. Ze denkt dat ze bij Peter Nicolaï gaan protesteren omdat ik volgens de nieuwe afspraken alleen via Nicolaï met hen mag communiceren.

11:15 uur

Stoffelen heeft de brief getekend. De klacht tegen Docters van Leeuwen wegens meineed gaat er komen. Vanmiddag om 16:30 uur komt Harm van den Berg van nrc Handelsblad bij Ellen. Ze hebben de primeur. Ik heb Arendo vertrouwelijk ingelicht. Hij zal morgen tijdig Pieter Broertjes informeren.

Ellen gaat het bezwaarschrift schrijven en wil morgen om 12:00 uur een bericht voor het anp maken. Het was een lange rit van 1992 tot 1996 maar Docters, here I come!

‘Als het lukt,’ zei ik tegen Ellen, ‘wordt het een bom en zijn jij en Stoffelen de helden.’

Een uur nadat ze mij dit vertelde, belde ze mij terug. Piet Stoffelen heeft haar inmiddels verboden zijn brief over het gelieg van Docters van Leeuwen te gebruiken voor een aanklacht. Hij had geen bezwaar, als zij deze aan journalisten zou tonen. Hoe werkt het brein van die man? Stoffelen is nog ambtenaar en is daarom bang dat de brief intern verkeerd zal vallen. Ik viel uit tegen Ellen: ‘Ik ben het kind van de rekening. Jullie doen of ik het eeuwige leven heb. Ik word niet behoorlijk verdedigd.’ Ze reageerde dat Peter nu de dreiging van een aanklacht wil gebruiken als onderhandelingsmiddel. Allemaal gelul dus. Ik zei haar dat ik voorlopig niet aanspreekbaar ben en morgen niet zal komen.

‘Ellen, een uur geleden zei je dat je de klacht zou gaan maken. Ik heb van alles in beweging gezet en nu dit. Je houdt je niet aan de afspraken. De intimidatie van Den Haag en Verploeg hebben blijkbaar geholpen.’ Toen heb ik opgehangen.

Ik heb meteen Arendo ingelicht. Hij was niet verbaasd dat de zaak tegen Docters was afgeblazen. ‘Je kan Van den Berg beter afbellen, want je biedt hem een kat in de zak.’

Ik heb vanavond Eduard uitgelegd wat ik nu allemaal weer meemaak.

Ellen staat met de nieuwe opzet onder curatele van Nicolaï. Dat heeft de vijand bereikt.

[p. 175]

De Koreaan belde al. Hij wil morgen komen, maar ik ben er niet. Ik heb er geen zin in. Ben verschrikkelijk van slag vanwege al het gedonder. Heb de televisie vol walging uitgezet. Allemaal rotzooi. Nu trek ik de telefoon er een paar dagen uit. Het is me allemaal teveel.

28 juni 1996

Ik laat controleren waarom er in New York bloed in mijn urine zat. Ik ben totaal zonder fut, nuchter, geen koffie. Ik heb nauwelijks energie om te fietsen.

De nieren zijn normaal. Het kan dat er een infectie tegen de blaaswand zit. De arts zei dat mijn blaas erg groot is. Omdat er dan teveel urine in blijft zitten, is er kans op een infectie. Hij wil een foto laten maken.

Zond een stijve fax naar Ellen Pasman en Peter Nicolaï, en schreef dat ik er om 13.30 uur zal zijn.

Generaal Aleksandr Lebeds parcours in Rusland heb ik al enige tijd op de voet gevolgd, zoals tientallen knipsels in mijn dagboeken aantonen. Het is jammer genoeg niet mogelijk plaats voor internationale problemen in te ruimen, die ik op de voet volg. Ik beperk me noodgedwongen tot de details van hoe het gevecht tegen Den Haag verliep. Als dit gevecht ooit eindigt, herneem ik de notities zoals ik dat tot 1990 deed.

Iemand van de Nieuwe Revu belde. We babbelden wat, tot ik me herinnerde dat Reza hem ‘a dog’ had genoemd. Er ging een rood lichtje bij me branden. Ja, hij had alles opgenomen. ‘Dat is strafbaar,’ zei ik. ‘Dat mag je alleen doen als je vraagt of je het mag opnemen.’ Ik heb opgehangen. Trouwens, vrijwel niemand neemt die regel in acht. Even later belde hij weer. Hij kondigde aan de opgenomen tape aan Piet Hagen, hoofdredacteur van De Journalist te zullen geven. Nu Piet het niet in zijn hart haalt mij zelf op te bellen, speelt hij het dus zo?

nrc Handelsblad maakte het officieel dat Docters van Leeuwen door mijn advocaten van meineed zal worden beticht, ook al is de strafklacht nog niet ingediend.²¹⁸

Nog een uur lang dus met Peter en Ellen overlegd. Nicolaï vertrok hierna met vakantie.

Ik heb voor de zoveelste keer bepleit dat uiteindelijk publiciteit wel helpt, maar nooit de doorslag zal geven. ‘Uiteindelijk zullen we het alleen halen als er een tegeninstructie van Buitenlandse Zaken komt.’ Het ging er hard aan toe: ‘Ik haat je soms Peter, omdat je te lief bent,’ zei ik.

218 NRC Handelsblad, 28 juni 1996.

[p. 176]

‘Dat dacht je maar,’ zei hij, ‘ik kan als het moet de smerigste advocaat in de wereld zijn,’ of woorden van die strekking. Gewoon advocaat zijn kan blijkbaar niet. Dat doet Ellen Pasman.

Ellen belde later: ‘Ik heb je nog nooit zo razend gezien als vanmiddag. Toch ben je makkelijker dan Verploeg.’

‘Omdat ik niet fundamenteel onzeker en oneerlijk ben, als hij.’

Ze zei ook nog dat Peter Nicolaï tegen de aanklacht tegen Docters van Leeuwen is. ‘Hij is bang,’ zei Ellen.

Schreef thuisgekomen, op verzoek van Ellen en Peter, een kalmerend briefje aan Verploeg vanwege de fax die ik de 26ste naar de nvj had gestuurd en deed er een lief briefje van Sonja Barend bij.²¹⁹

Peter bracht - met verve - naar voren dat we voorlopig tot 1980 moesten gaan (tot en met Van der Klaauw, waarvan hij niet wilde dat we die hoorden). Waarom? Dat was gemakkelijker haalbaar. Hoe zit het dan met 1981, toen ik werd gesaboteerd in New Delhi? Ja, maar die uitspraak had ik al verloren. Dat was alleen omdat Verploeg meer geld weigerde. Voel er - ik zei: ‘Vooruit, doe maar’ - geen rooie rotmoer voor. Zal dat Ellen zeer duidelijk maken. Trouwens, Ellen begrijpt nog steeds niets van publiciteit. Je brengt zulk nieuws niet op de

219 Zie bijlage 86.

[p. 177]

dag dat het parlement met zomerreces gaat. Publiciteitstechnisch gezien was dit zeer slecht geregeld.

29 juni 1996

Ik werd al vroeg door de tros opgehaald voor de tros Nieuwsshow. Het anp had me geciteerd: ‘Docters heeft bewust gelogen, tenzij hij slaapwandelde.’

Ik verweerde me tijdens de uitzending hevig, en vroeg waarom ik niet mag zeggen dat Max van der Stoel in de rechtszaal loog, als Flip de Kam in De Telegraaf en nrc Handelsblad zegt dat Melkert zit te liegen. Ik kreeg gelegenheid te onderstrepen hoeveel belastinggeld de Staat over de balk had gegooid om mij 40 jaar tegen te houden. Ook prinses Margriet kwam ter sprake.

Allerlei mensen, soms ook ouderen, complimenteerden me met het gesprek bij de tros vanmorgen.

Eduard ontdekte het anp-bericht over Docters van Leeuwen in de Volkskrant onder een stukje met de kop roze zaterdag. ‘Willem, dit is pure jaloezie omdat nrc Handelsblad het als eerste had.’

Er kwam een briefkaart van Evert Santegoeds binnen. Is dat een opening naar nieuwe mogelijkheden?

Theo van Gogh is nu ook hp/De Tijd kwijt. Heb het voorzien, toen die druiloor van een Vuijsje als hoofdredacteur werd aangetrokken.

30 juni 1996

Mijn geest is al begonnen met het volgende pamflet, dat is zeker.

Waarom ik weer zo bezorgd over Peter ben, is me een raadsel. Hij zal zelf op eigen kracht moeten handelen om zich te bevrijden. Ik ben machteloos. Hoe kon Croiset zo exact zien wat er in zijn leven zou gebeuren? Ik zal Peter schrijven dat er geld klaar ligt voor een ticket naar Nederland. Niet om een wig te drijven in zijn situatie, maar om zijn opties te vergroten als hij eindelijk het licht zal zien.

Tot oktober 1981 zijn alle delen Memoires persklaar. Eindelijk. Ik heb nu tot 1 januari 1982 uitgewerkt. Heerlijk.

(Wordt vervolgd)