Logo DBNL
Memoires 1993-A (2019)

Memoires 1993-A

(2019)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

1 mei 1993

Amsterdam

Lex Poslavsky had Notities uit Apartheidsland gelezen en had me zijn kritiek geschreven, waar ik blij mee ben.215 Hij schreef een vage weerstand te ervaren bij het lezen, die hij niet goed kon benoemen.

Gisteravond stonden honderden leernichten buiten Argos ter ere van de verjaardag van de koningin. Het was er overvol en de algemene sfeer was pure decadentie.

12:00 uur

Paul van Weel van De Mediakrant heeft zijn kantoor gesloten en zijn geldschieter heeft zich teruggetrokken. Begin van het einde? Ik verlies de betaling van twee columns, 800 gulden en prijs gaat omlaag van 400 naar 300 gulden per column. Hij wil nu een artikel over James Kennedy. Vooruit, waarom niet, maar hij heeft me uiteindelijk wel genaaid.

De Gelderlander heeft op 8 april mijn kritiek op het gedrag van het kabinet Lubbers jegens Florrie Rost van Tonningen geplaatst.216 Het artikel (het werd als brief gepresenteerd) werd met een foto van haar geïllustreerd.

De Gay Krant heeft helemaal niets over de mars in Washington. Als ze mij hadden benaderd, had ik het verhaal op tijd kunnen faxen.

Freud sprak over infantile amnesia ten aanzien van wat kinderen zich correct uit hun jeugd zouden kunnen herinneren. Ik ben het daar volstrekt mee eens. Ik weet zelf alleen zeker wat waar is, sinds ik begon met mijn dagboeken. Dat was mijn voornaamste bezwaart tegen Sartre's Les Mots, dat grotendeels uit de duim was gezogen. Judith Hudson van Rutgers University zegt dat kinderen voor hun derde wel degelijk herinneringen hebben van wat er weken of maanden eerder is gebeurd.217 Die herinneringen halen het alleen niet tot de volwassen leeftijd. Freud wijt dat aan het onderdrukken van emoties. Recent on-

derzoek wijst echter in een andere richting. Het heeft volgens Ulric Neisser van Emory University te maken met drie verschillende typen geheugen die je kunt onderscheiden. Het generiek geheugen, waarin de algemene herinneringen worden opgeslagen, het episodisch geheugen wat zich specifieke, speciale gebeurtenissen herinnert, en het autobiografisch geheugen, wat eigenlijk een selectie is van het episodisch geheugen wat uiteindelijk je levensverhaal vormt. Volgens Katherine Nelson van de City University in New York, hebben kinderen vanaf het moment dat ze gaan praten, rond twee jaar, het generieke en episodisch geheugen. Het autobiografisch geheugen vormt zich pas vanaf de leeftijd van drieënhalf jaar. Volgens deze onderzoekers begint het autobiografisch geheugen, waar infantile amnesia ophoudt. Ik vind het allemaal aardig bedacht, maar ik denk dat Freud hierin gewoon gelijk houdt.

11:15 uur

Ik zit een stuk voor De Mediakrant te schrijven over de mars in Washington, maar ik denk heel sterk aan Peter en maak me zorgen om hem. Heeft hij geldproblemen? Ik kan nu toch niets voor hem doen, ik moet zelf al zo zuinig zijn, zeker na die heerlijke reis.

Ik heb een behoorlijk gedeelte van het Jonathan Rauch boek gelezen. Ik blijf krassen. Heerlijk zoals deze man nadenkt. ‘As a journalist I happen to be a worker in the knowledge industry.’

Of: ‘Knowledge is a product, like the metals we mine and the cars we build.’

‘Plato was well aware that the world was a riot of often conflicting opinions, most of which were wrong.’

En zo kan ik nog wel doorgaan.

Newsweek meldt dat de wetenschap bezig is het net rond Cystic Fibrosis te sluiten.218 George de Mohrenschildts enige zoon is er aan overleden. Evenals zijn dochtertje dat ik nog heb gekend en met wie ik zelfs correspondeerde. Er zijn 30.000 jonge mensen in de vs die aan deze ziekte lijden, 12 miljoen Amerikanen dragen het gen dat deze ziekte veroorzaakt met zich mee. Cystic Fibrosis leidt uiteindelijk tot de vernietiging van de longen.

Het Amerikaanse leger is een procedure begonnen om sergeant José Zuniga (23) te kunnen ontslaan, omdat hij heeft toegegeven gay te zijn.219 Dat is dan het zogenaamd machtigste en

meest geavanceerde land ter wereld, denken ze zelf, en ze gedragen zich als pygmeeën. Er namen trouwens enkele honderden homoseksuele ex-militairen aan de Gay March in Washington deel.

2 mei 1993

Schrijf een artikel over W.H. Auden voor de Gay Krant, gebaseerd op het nieuwe boek van Dorothy Farnan. Het is wel tijdverlies voor mijn Memoires, maar het moet nu eenmaal.

Het artikel voor De Mediakrant is geschreven. Door geen geld te vragen voor extra kolommetjes heb ik Paul van Weels hoofd op hol gebracht. Ik begrijp dat hij op zwart zaad zit, maar ik moet er nu toch wat van gaan zeggen.

Ik wilde gaan fietsen, maar ik had een lekke band door alle rotzooi op straat. Hans Lonis kocht voor 89 gulden een ventilator op een standaard voor me, die hij kwam brengen en in elkaar zetten voor me. Ik luisterde een uurtje geduldig naar het luchten van zijn hart.

Oosting stuurde mij een brief in mijn afwezigheid. Omdat mijn uitzetting uit Zuid-Afrika los staat van mijn proces tegen de Staat, kan hij het wel onderzoeken. Nu wil hij van mij weten welke Nederlandse personen en instanties naar mijn idee betrokken zijn geweest bij mijn uitwijzing. Ik heb hem nog eens precies geantwoord waar het mij om gaat en wie hij allemaal zou moeten horen.220

Liep tegen Guus Vleugel aan. Hij droeg een zwarte studentenpet en zag er meer dan verschrikkelijk slecht uit, met een ongezond ogende huid. Hij vertelde Miller niet te hebben willen bekritiseren. ‘Ik ben tegen Foucault.’

‘Dus volgens jou is die man niet de moeite waard om te lezen,’ vroeg ik.

‘Precies.’

Ik liet het er maar bij, hij weet niet beter.

Ik ben niet tevreden met het artikel over James Kennedy. Ik schrijf het opnieuw. Hetzelfde geldt voor de tekst over W.H. Auden, waar ik vijf pagina's van af heb.

Eindelijk heeft Peter ter Horst een artikel over Mangosuthu Buthelezi geschreven.221 De honden lusten er geen brood van. Klinkklare onzin. Gatsha was ‘het knuffeldier’ van Thatcher, Reagan en Kohl. Hij zou als stoorzender voor een nieuw onafhankelijk Zuid-Afrika worden gezien. Hij wordt als een zwarte verrader neergezet, die zich voor een belangrijk gedeel-

te met blanke adviseurs heeft omringd. Hij wordt zelfs met Jonas Savimbi in Angola vergeleken. Waarom doet zo'n jongen dit? Buthelezi zou onvoorspelbaar zijn. De man heeft sinds mensenheugenis dezelfde posities ingenomen, zoals niet onderhandelen met Pretoria zolang Mandela niet vrij was.

Op 24 april schreef Rob Meines een paginalang artikel over de 1,92 meter lange bewindsman op Buitenlandse Zaken, P.H. Kooijmans. Na het klassieke opgeheven Hollandse vingertje naar anderen uitvoerig te hebben afgekeurd, vertelde hij Meines verderop, hoe hij de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Andrei Kozyrev en vicepresident Aleksandr Roetskoj had gewezen ‘op hun verantwoordelijkheid voor hun burgers.’ Een dergelijk uitlating is toch van de gekken. ‘Met onverdraagzaamheid en gescheld op elkaar slepen ze zich van incident naar incident. Dat kan noch voor Rusland noch voor de wereld goed zijn, heb ik Roetskoj gezegd,’ aldus de Haagse minister.

Ik ken de Russen enigermate. Wat moeten ze in godsnaam van de Hollandse droogkloot hebben gedacht? En Meines tekent alle onzin braaf op en hoedt zich ervoor het ministeriele geklets van commentaar te voorzien. Dat heet dan rond het Binnenhof journalistiek bedrijven.

Roderick Veelo belde. Het Kamerlid Eisma was geschrokken van mijn verhaal over Hans van den Broek tijdens het radiointerview vanuit Chicago. Inmiddels had ook een hoge piet op Buitenlandse Zaken tegen Veelo gezegd dat het de gewoonste zaak van de wereld was dat het ministerie indien nodig bij hoofdredacteuren aan de bel trok. Veelo is een zwakke broeder, een carrièremakertje, net als Jos Slats en Jan Tromp.

3 mei 1993

De verschrikkelijke The Bold and the Beautiful rotzooi gaat onverstoord verder op de vaderlandse televisie.222

Ik geniet intens van mijn huisje aan de Westerkade. Ik schreef Eduard nog eens een briefje om dit te onderstrepen.

Geloof er niets van dat het drama in Bosnië met een sisser zal aflopen. De hele bende is gestoord en de wereld heeft een nieuwe oorlog nodig om de economie te stimuleren.

Er kwam weer eens een bezopen brief van de Raad van State. Op 5 september 1991 heb ik beroep aangetekend tegen het besluit Van Bot mijn verzoek om inzage van stukken als afgesloten te beschouwen, terwijl ik zeker weet dat er meer moet zijn.

Begin dit jaar stuurde de Raad van State mij een betalingsherinnering voor 150 gulden om de klacht in behandeling te krijgen. Nu heeft meneer Van Zeben van de Raad van State mijn beroep niet ontvankelijk verklaard, omdat ik de daarvoor verschuldigde 150 gulden niet zou hebben betaald. De sabotage gaat door, want ik heb zelfs het betalingsbewijs van 5 februari 1993. Heb opnieuw aan Beatrix geschreven.223 Er zat niets anders op. De escalatie vordert gestadig. Ze moeten het zelf weten. Ik pik het niet langer.

De nvj heeft weer eens gelogen dat het memo aan de Kamercommissie ook aan mij was gezonden. Ze hebben toegezegd het andermaal op te sturen. Gelukkig dat Erik Jurgens me tenminste informeert over dit soort zaken.

Ik heb Frank Press, voorzitter van de National Academy of Sciences in Washington dc geschreven, om hem eraan te herinneren dat het manuscript van de memoires van Philip Handler nog steeds bij mij ligt. Ik heb hem opnieuw gevraagd of we niet aan Handler verplicht zijn hier een uitgave van te verzorgen.

Mijn vriend Themba Kumalo uit Hillbrow schrijft dat hij naar Londen komt, en dat hij ook graag naar Amsterdam komt als ik hem een ticket kan sturen. Dat zou wel leuk zijn.

Ik liep vanavond tegen Rob Tielman aan. Hij vertelde dat Frans Weisglas had voorkomen dat Frits Bolkestein me ontving. Stel je voor dat ik me door iemand de wet zou laten voorschrijven. ‘Met Weisglas doe ik geen zaken,’ zei Rob, dus bij de vvd kon hij me niet verder helpen. Maar hij wilde Maarten van Traa een fax sturen en hem vragen mij te helpen, want die heeft iets meer met het Humanistisch Verbond. Rob adviseerde om ‘in het zicht van de haven’ niets te doen wat mijn zaak zou kunnen schaden.

‘Jij hebt gemakkelijk praten,’ zei ik. ‘Niet jij, maar ik sta op straat. Ik word al 35 jaar belasterd en geterroriseerd.’ Bij het afscheid wilde hij me warempel op de mond zoenen, wat uitgesloten is. Ik zou hem graag willen vertrouwen, maar kan dit niet.

Ik belde naar Peter en kreeg hem meteen aan de lijn. Hij bedankte voor de vele brieven uit de vs en de bloemen die ik had ingesloten. Ik was al een paar dagen bezorgd over hem, maar dit telefoontje heeft dat niet weggenomen.

Mijn oude vriend Sicco Mansholt, erevoorzitter van de Socialistische Internationale, heeft geëist dat Bettino Craxi en alle andere van corruptie beschuldigde Italiaanse socialisten voor de

rechter komen, of Sicco zal aftreden. Over principes valt niet te marchanderen, vindt hij. Mansholt is een van de laatste behoorlijke socialisten. Hij werd meteen aangevallen met opmerkingen als: ‘Laten we maar naar ons zelf kijken.’ Ook geen overbodige luxe trouwens.

4 mei 1993

Ik was met de tram naar Amstelveen gegaan voor een bespreking met advocaat Hans Vermeer. Hij vond dat we het heilige huisje van Beatrix intact dienden te houden ‘want anders kan je geen vrede meer sluiten. Dat is het probleem met de Amerikanen in het Nabije Oosten. Ze hebben Saddam te diep in zijn eer aangetast.’ Dat zal wel zo zijn, maar ik ben aan het eind van mijn latijn. Het kan me niets meer schelen, inclusief de koningin. Over mijn brieven aan de Raad van State zei hij het mee eens te zijn ‘want dan krijgen ze de hete adem van Beatrix in hun nek.’ Er komt dus een voorlopig getuigenverhoor, wat we hebben doorgesproken.

Ik lees The Passion of Michel Foucault van Jim Miller.224 Ik ben verbaasd over de informatie dat de Franse filosoof zich in de badhuizen in San Francisco verloor in de forbidden pleasures van de homowereld. ‘The gay community had become for him a kind of magical “heterotopia”, a place of dumbfounding excess that left him happily speechless,’ schrijft Miller. Foucault kwam uiteindelijk in de sm terecht. In 1982 noemde hij deze bedrijfstak ‘the real creation of new possibilities of pleasure, which people had no idea about previously.’ Hij gaat zelfs een stapje verder. ‘I think that the kind of pleasure I would consider as the real pleasure would be so deep, so intense, so overwhelming that I couldn't survive it.’ En nog later: ‘Complete total pleasure. For me, it's related to death.’ Geen wonder dat hij aan aids is overleden.

Kijk naar de televisiebeelden van de Dodenherdenking. Is niet veel van de eeuwig terugkerende vicieuze cirkel van oorlog, moord en doodslag het afschuwelijke gevolg van het gif van achterhaalde tradities dat van generatie op generatie zonder nadenken in kinderhoofden wordt gecodeerd? Herdenkingsdagen van een oorlog zouden moeten worden benut om de klakkeloos overgenomen automatismen uit andere eeuwen aan heronderzoek te onderwerpen, om na te gaan of oude gebruiken, gedachten en zekerheden uit het verleden in overeenstemming zijn met nieuwe realiteiten. Is er dan moed voor no-

dig om een streep te zetten onder een achterhaald sprookje, waarvan iedereen met het blote oog kan waarnemen dat het in deze tijd alleen nog maar een miserabele farce is? Het is onvolwassen en schadelijk. Het Huis van Oranje is anno 1993 een afwijking. Dit schreef ik trouwens in mijn open brief aan Beatrix in de Nieuwe Revu voor zij in 1980 de troon besteeg.

Florrie Rost van Tonningen zendt een brief en een document over de dood van haar man in de gevangenis van Scheveningen.225 Ze heeft er ook een artikel uit het Utrechts Nieuwsblad bijgedaan, geschreven door Hans de Bruijn over Yoran Svoray.226 De man schijnt in Duitse neonazikringen te zijn doorgedrongen om te spioneren en ontmoette er ook Florrie Rost van Tonningen, die hij ‘een der meest fanatieke nazi's noemt,’ die hij heeft ontmoet. ‘Die kleine vrouw met dat witte haar die zo aardig lijkt, is in werkelijkheid een varken,’ aldus Svoray in de Utrechtse krant. Waarom schrijft De Bruijn die onzin op, en schotelt hij deze, kennelijk met goedkeuring van de hoofdredactie, ook nog aan de lezers voor? Florrie doet me meer dan eens aan de moeder van Inez Röell denken en ik geloof ook zeker niet dat zij een lieverdje is. Zij wil iets tegen dit artikel doen, wat ik haar krachtig heb afgeraden. Maar zulk geschrijf kan niet.

Ze hebben de gekken in het voormalige Joegoslavië te lang ongestraft hun gang laten gaan. Het is absoluut verschrikkelijk en onvoorstelbaar wat zich daar afspeelt. Waarom doet de moslimwereld niets voor geloofsgenoten op de Balkan? Kennen de aanhangers van de islam geen internationale solidariteit?

Paul van Weel belde. Hij vond mijn brief niet zo aardig. Het is wel vreemd dat na het verhaal van Bentinck, De Mediakrant inkrimpt, want daar komt het op neer.

5 mei 1993

Beatrix marcheert altijd veel te snel vanuit het paleis naar het monument op de Dam. Claus kan haar gewoon niet bijhouden. Ze denkt alleen aan zichzelf en de infantiele rol die zij moet opvoeren, omdat de mensen dit zo graag zouden willen. Het gaat de koningin niet om de mensen, maar om zichzelf en de fictie van een vader des vaderlands van Duitsen bloed. Beatrix is een ongenaakbaar etter geworden. Ook bij het plaatsen van de krans was het alsof zij Claus van zich afduwde.

Sprak met Jan Willem van Cruysen, die zegt John de Mol te kennen. Hij vindt nog steeds, net als Carel Enkelaar, dat ik een

eigen talkshow zou moeten hebben. Maar dan niet met zogenaamde bekende Nederlanders, maar nu eens met down to earth mensen. Hij wil contact leggen.

De maan staat bij een strakke blauwe lucht vol en prachtig naast de Westertoren. Dat is wat mam bedoelde, met dat je nooit zoiets moois zou hebben gezien als je niet had geleefd. Wonderlijk hoe snel de maan achter de toren verdwijnt.

6 mei 1993

Eigenlijk heb ik Beatrix een uitstekende brief geschreven, helder en direct.

Ik fiets in 30 minuten naar Vermeer in Amstelveen. Ik kwam te vroeg aan en doodde de tijd met Foucault. Heidegger sprak over ‘our shattered thinking’. Duidelijk. Fragmentarisch denken leidt tot shattered lives en we draaien met z'n allen onherroepelijk de soep in. Ik wist niet dat Friedrich Hölderlin, als Nietzsche, in de funny farm is geëindigd. Wat Foucault, die vanaf 1948 blijkbaar aan de lopende band zelfmoordpogingen heeft gedaan, over dit onderwerp schrijft, is complete waanzin. In 1979 schreef hij een essay dat het tot ‘the simplest of pleasures’ behoorde ‘to prepare for the act of suicide, bit by bit, decorate it, arrange the details, find ingredients, imagine it, choose it, get advice on it, shape it into a work without spectators, one which exists only for oneself, just for that shortest little moment of life.’ Toch ben ik het niet met Guus Vleugel eens dat men Foucault zou moeten overslaan.

Vermeer las de brief aan Beatrix en scheen enigszins onthutst. ‘Dit is dodelijk voor haar. U zegt, wie het voor een smeerlap opneemt, in dit geval dus Klaas de Jonge, heeft smeer aan de handen. Met andere woorden, zij is zelf een smeerlap.’ Dat was een interpretatie waar ik bij het schrijven van de brief geen moment aan heb gedacht. Het is inderdaad waar. Het kan me trouwens geen flikker meer schelen wat de majesteit denkt. ‘Het is duidelijk dat de Koninklijke Marechaussee weinig gecharmeerd is van een koningin die zich met terroristen als Klaas de Jonge inlaat,’ aldus Vermeer. Een discussie over vrijheidsstrijder versus terrorist volgde. Den Haag zag Sukarno en diens vrijheidsstrijders als terroristen. Datzelfde Den Haag ziet Klaas de Jonge, die helpt blanke boeren in Zuid-Afrika op te blazen, als een vrijheidsstrijder. Het klopt van geen kant.

Ik vind een prachtige zin van Nietzsche in het Foucault-boek, die direct naar Peter moet. ‘A traveller who had visited many countries and peoples on several continents, was asked what trait he had discovered to be common to all men. He replied: a

tendency to laziness. Some will think that he might have answered more accurately and truthfully. They are all afraid. They hide behind custom and opinions. Basically, every man knows quite well that, being unique, he is on this earth only once, and that no accident, however unusual, could ever again combine this wonderful diversity into the unity he is. He knows this, but hides it like a bad conscience.’ Nietzsches basisgedachte die ook in dit boek staat, huldig ik al heel lang. ‘The riddle which man must solve, he can only solve in being, in being what he is and not something else, in the immutable.’ Waar heb ik dit eigenlijk vandaan gehaald?227 Ik zou Ed moeten vragen nog een exemplaar van Miller over Foucault uit de vs mee te brengen voor Peter. Maar zal hij het lezen? Misschien later, als hij 68 is, net als ik nu.

Hans Verploeg belde en zei dat de nvj niet bij de bijeenkomst met de Kamercommissie zou zijn, maar de commissie zou zich volgens hem tot Kooijmans wenden.

De tros belde of ik als gast in een televisiequiz wilde zitten. Ik doe het niet. Ik ben een journalist, maar voor een journalistiek programma vragen ze me niet.

7 mei 1993

Gisterenavond was er een film te zien over Sai Baba, die universiteiten en een gigantisch modern hospitaal in India bouwde, waar de president van India een redevoering kwam houden. Dat is andere koek dan de Bhagwan van Foudraine. Hij zat gewoon bij de verkeerde goeroe! Jurriaan Kamp zei in nrc Handelsblad dat er in India ook veel scepsis is of de man een echte heilige is. Hij is de incarnatie van Vishnu. Wat een kolossale fraudeur!

Wat een paskwil de Raad van State is, bewijzen de stukken weer eens. Er kwam een paar dagen geleden de zoveelste afwijzing binnen.228 Waar Vermeer de moed vandaan haalt ertegenin te gaan, weet ik niet. Hij stelde ogenblikkelijk een bezwaarschrift op.229

Verploeg belde gisteren nog een keer uit de auto dat de nvj de Vaste Commissie van Buitenlandse Zaken formeel per verzoekschrift heeft gevraagd aanvraag te doen bij minister Peter Kooijmans over een schadevergoeding inzake de jarenlange pesterij van Den Haag. De Volkskrant stelt het nu alsof ik om

eerherstel zou hebben verzocht.230 Hoe kan je eerherstel van gediplomeerde Haagse boeven krijgen?

Rechts Zuid-Afrika heeft een nieuwe leider, de voormalige chef van de defensiemacht, generaal Constand Viljoen. Dat is een man die me interesseert en die ik zou willen ontmoeten.

8 mei 1993

Hans Lonis kon tot 05:00 uur niet slapen. Ik heb er maar doorheen gebeten. Hij had de vara geschreven en met Ed overlegd hoe ze mij bij Mies Bouwman in de stoel konden krijgen. Ik vind het zielig.

Casper van den Wall Bake heeft volgens Carine gezegd: ‘Minister Kooijmans schrijft gewoon een briefje met verontschuldigingen en Willem krijgt geen cent.’ Weinig bemoedigend dat zelfs mijn beste vrienden zo weinig fiducie hebben in de afloop van mijn gevecht.

Trouw meldt in mijn zaak: kooijmans aan zet.

John van Haagen belde gisteren dat hij Van der Goes van Naters op de radio had horen zeggen dat ik in de affaire Luns 200 procent gelijk heb gehad. Jammer dat ik die man nooit heb ontmoet.

Arendo Joustra schrijft in Elsevier dat Beatrix en Hans van Mierlo bonje hebben gehad. d66 wil een gekozen ministerpresident. Onzin dus. Het staatshoofd moet worden gekozen. Beatrix zou inderdaad tot een pop worden gereduceerd wanneer ze ook niets meer in de melk te brokkelen heeft bij de kabinetsformatie. Het beste zou zijn als alle Oranjes ophoepelden en voortaan gewoon deden.

Weer een brief van drie pagina's van de Nationale Ombudsman.231 Ik was geschokt dat hij mijn correspondentie aan hem aan Buitenlandse Zaken doorstuurt. Ik heb meteen geantwoord dat ik alle brieven die ik hem stuur als vertrouwelijk beschouw en verwacht dat hij die aan niemand toont zonder mijn instemming.232

Gay Krant wil Foucault niet hebben, maar ze hebben wel vier afleveringen van mijn Auden-verhaal ingepland. En voor de zomer willen ze een verhaal over Cultures of Desire, van Frank Browning.233

Hannah de Zantis was in Petrograd en stuurde me een kleuren-

reproductie van mijn lievelingschilderij van Rembrandt mee, met de losse slof van de verloren zoon aan de voeten van de vader. Zéér attent en typisch haar.

Studentenonlusten in Den Haag. Ze zijn er met jeeps, waterkanonnen, paarden en honden op losgegaan: 40 gewonde studenten, 40 arrestaties. Teken des tijds. Gestadig grijpt de gekte om zich heen. Er waren 20.000 studenten op de been. Simone van Geest, studentenvoorzitter, verwoordt de gevoelens prima. Ben woedend over de klootzakken, Lubbers, Hirsch Balin en Dales en de rest van dat tuig dat ons regeert en terroriseert. Walgelijk. De staat escaleert met dit soort optredens de komende razernij in brede lagen van de bevolking.

Er is zoveel te doen. Ik ben dit jaar vergeten bloemen aan Peters moeder te sturen voor Moederdag. Zou nu, op dit moment, willen kunnen piano spelen. Ook dat intense beleven is me door de Haagse basterds ontnomen.

9 mei 1993, Moederdag

Gisteravond sloeg ik het komen en gaan van de leernichten in Argos gade. Er lopen ook nog na middernacht oude mannetjes, geheel in leer verpakt, te schuifelen. Bonenstaken in leer, en dan voel ik me als een stevige jonge bink, vergeleken met die sujetten. Soms wordt er gezegd dat ook zoenen, en ook pijpen, aids zou veroorzaken. Als dat waar was, zou de hele wereld langzamerhand het hiv-virus moeten hebben opgelopen.

Op weg naar Amstelveen zag ik Erik Jurgens op de hoek van de Apollolaan oude kranten in een daarvoor bestemde bak gooien. Stapte af. Hij was erbij geweest toen de Kamercommissie het verzoek van de nvj inwilligde. Weisglas had zich koest gehouden. Jaap de Hoop Scheffer was in een moeilijke positie, evenals Hans van den Broek, ook omdat ik de laatste tijd te vuur en te zwaard de oud-minister had bestreden. ‘Ik heb je gezegd,’ aldus het PvdA Kamerlid, ‘de zaak Van den Broek en Zuid-Afrika is een andere kwestie dan de jouwe.’

‘Mijn werk gaat door. Wat er rond Beatrix, Bentinck, Van den Broek en Klaas de Jonge is gebeurd, is volkomen onacceptabel. Bovendien wil ik aantonen dat ook recentelijk het getreiter is doorgegaan. Beatrix heeft een handtekening gezet onder een nooddecreet dat van Klaas de Jonge weer een Nederlander maakte.’

‘Ja,’ zei Erik, ‘maar dat heeft zij op ministerieel advies gedaan.’

‘Koning Boudewijn weigerde een handtekening te zetten welke in strijd met zijn geweten was. Beatrix moet Klaas als

held hebben gezien, terwijl hij in werkelijkheid met de geheime diensten samenwerkte om in het geheim wapens uit het Oostblok Zuid-Afrika in te krijgen. De Nederlandse Staat was in de terreur business en de koningin deed mee. En jij zegt dit op advies van de minister. Geen wonder dat Van den Broek weg moest.’

‘Het zou heel goed kunnen zijn,’ antwoordde Erik, ‘dat die ministeriële kwestie later op jouw zaak volgt, maar je moet je nu eerst op wat voor je ligt richten.’ Jurgens vond het ook vreemd dat Oosting mijn brieven aan Buitenlandse Zaken had doorgespeeld ‘maar bij de Ombudsman is geen opzet in het spel.’

‘Als ik nog lang met jou omga, zal ik nog eens in de zuiverheid van de mensheid gaan geloven,’ antwoordde ik.

Ik belde Wim Klinkenberg, een uur nadat hij uit Zagreb terugkwam. Ik vertelde hem Jurgens te hebben gesproken. Ook Wim begrijpt nu dat de zaak Klaas de Jonge en de ondertekening van het befaamde decreet door Beatrix met elkaar te maken hebben, exact zoals de Koninklijke Marechaussee mij informeerde.

Een eendenpaar zag kans in een gracht vol afval, gebroken flessen en andere rotzooi vijf kuikens ter wereld te brengen.

10 mei 1993

Time heeft weer eens een afschuwelijk bloeddorstige foto op omslag gezet, om te benadrukken dat het hommeles is op de Balkan en dat de Serviërs de boosdoeners zijn.234 Ook gaat het blad in op de ontdekking van de cia dat Irak vorige maand een aanslag op George Bush zou hebben beraamd tijdens diens bezoek aan Koeweit. Bij berichten afkomstig uit de vs moet je je voortdurend af te vragen of ze niet uit de duim gezogen zijn. Hannah belde een half uur. Zij had 50 dollar aan een toiletjuffrouw gegeven, had een boek gekocht om mij de reproductie te kunnen geven, had driemaal met Romanov gebeld, en voor het eerst vond ik het geen prettig telefoongesprek.

Het hoofdredactionele stuk in nrc Handelsblad is weer het-kan-vriezen-het-kan-dooien-taaltje van slapjanussen in de zakken van het establishment.

Coen Stork wordt in ncrv Hier en Nu bezongen omdat hij deze week met pensioen is gegaan. Een ongeschoren patjepeeër in een ambassadeauto. De man die zijn huisdieren op straat laat dumpen.

11 mei 1993

De Smit van het kantoor van Maaldrink Vermeulen belde op en vroeg of ik de openstaande 10.000 gulden (voor de hulp in de zaak tegen Bouterse) niet met 100 gulden per maand kan gaan afbetalen. Ik heb met scherp geschoten en gezegd dat ze maar een deurwaarder moeten sturen, maar dat ik in mijn volgende boek uiteen ga zetten wat een schurk Vermeulen is. De man vroeg ook nog: ‘Maar woont u dan niet samen? Wordt u dan niet onderhouden?’ Schaamteloos.

Zag met afgrijzen hoe een levensgrote meeuw een jong eendje uit de gracht viste en boven op een dak oppeuzelde. Dat moet een vogeldelicatesse zijn, zoals voor ons een lamskotelet. Had de meeuw wel kunnen vermoorden. Trouwens, hoeveel piepkuikens zijn er niet in mijn maag verdwenen?

Schreef het uiteindelijke verhaal over de handtekening van Beatrix voor Klaas de Jonge. Ik nam het mee naar De Groene Amsterdammer waar redacteur René Zwaap meteen begreep waar het over ging. Ik eindigde bij hoofdredacteur Martin van Amerongen, die toegaf in mijn artikel in De Mediakrant de passage betreffende de handtekening van Beatrix niet te hebben opgemerkt. Na lang kletsen begreep hij het belang, maar zijn weekblad deed niet aan onderzoeksjournalistiek (zei hij letterlijk), dus hij stelde voor om het elders te publiceren waarop hij dan een ‘deftig’ commentaar zou schrijven. Wat heb ik daar nou aan? En welke controle heb ik dan nog over zijn geschrijf? Straks ontkracht hij de essentie. Bovendien, wat een doorzichtig kletspraatje dat De Groene Amsterdammer niet aan onderzoeksjournalistiek doet. Van Amerongen is dus bang.

Dan maar naar hp/De Tijd. Henri de By zou het artikel lezen en me laten weten wat ze doen. Hij was goed gemutst en had het verhaal over de homomars in Washington best willen hebben. ‘Je moet eens wat meer voor ons doen,’ zei hij.

Jan Mets belde dat mijn artikel teveel tegen De Jonge was gericht, die ik dus een terrorist noem, waardoor het accent verkeerd komt te liggen. Ik zei tegen Jan geen bezwaren te hebben als De Jonge zich bij Chris Hani als guerrilla had aangemeld om tegen Pretoria te knokken. Maar Den Haag had Klaas bewust uitgezonden, gefinancierd en gesteund om mede namens de Staat terrorisme in Zuid-Afrika te bedrijven.

Den Haag hield zich gewoon met terrorisme bezig, zij het indirect via een franc-tireur. Wat Jan niet zei, en waar iedereen hier de grootste moeite mee heeft, was dat ik de nationale held Klaas de Jonge aanval. Dat is niet haalbaar. Toen Klaas uit Zuid-Afrika werd gezet, was de hele Nederlandse pers op

Schiphol. Toen ik uit Zuid-Afrika werd gesmeten, was er niemand.

Ik belde Denise de Hart. Zij heeft vorige week haar enige dochter, die pas vijftig was, begraven. ‘Ach Willem, als je al die moeders over de hele wereld ziet die hun kinderen kwijtraken, waarom zou ik dan zielig zitten doen? Vorig jaar ben ik nog samen met haar in Israël geweest. We hebben het die vijftig jaar samen erg fijn gehad.’

Ik vroeg haar waarom Desi Bouterse met geweld dreigde. ‘Er heerst een onverklaarbare wereldwijde gekte,’ antwoordde ze. Ze wist te melden dat de militaire kazerne in Paramaribo leeg en verlaten was. Als er gedonder kwam, dan zou het leger vanuit de binnenlanden gaan vechten. De Hoop Scheffer zou reeds in een radiogesprek hebben gezegd dat militaire hulp aan president Venetiaan ernstig moest worden overwogen. Weisglas zag militaire hulp alleen zitten als dit samen met de vs en Frankrijk gebeurt. ‘Het laten ophoepelen van Bouterse is een klus van niets,’ had Weisglas reeds uitgeroepen.

Mijn vriend John van Haagen had mijn nieuwe tekst gelezen en belde dat hij zich ernstige zorgen maakte. ‘Je weet, hoe het met de boodschapper van slechte tijdingen gaat,’ zei hij. ‘Ik ben bang dat je nieuwe artikel als een boemerang tegen jou gaat werken. Mensen die eindelijk geneigd zijn jouw kant tegen de Staat te kiezen, stoot je af met je aanval op Beatrix en De Jonge. Je weet hoe het publiek over Beatrix denkt. De Jonge dito. Je laat geen vraagtekens overeind. Je zegt, zo is het, basta. Je stelt alles keihard.’

Johns kritiek was vele malen genuanceerde dan die van uitgever Mets. ‘Je moet vragen stellen in je stuk. Wist Beatrix wel wat zij ondertekende, toen zij het stuk over Klaas de Jonge kreeg voorgelegd? Dat is wel een vorm van politiek bedrijven, maar wanneer je dat doet ben je nog gevaarlijker. Is zij misleid, of veegt zij haar reet af met constitutionele plichten? Wie beslist in de bv Nederland? Hans van den Broek, of was het een kabinetsbeslissing Klaas te redden, waar Lubbers van op de hoogte was? In dat geval is hij ook de fout in gegaan en zit je middenin een cda-rel.’

12 mei 1993

Ik heb de kritiek van John ter harte genomen en mijn artikel herschreven. Nadat ik daarmee klaar was, ben ik meteen naar De By gereden om hem deze nieuwe versie te geven. Hij dacht ook dat de eerste versie als een boemerang terug zou komen. In Trouw staat vanmorgen dat Russische archieven uitpuilen

van informatie over Nederland. De Groningse gemeentearchivaris Jan van den Broek schijnt in Moskou te hebben rondgeneusd en volgens de krant zou er ook informatie over mij te vinden zijn. Ik heb Kamerlid Piet Stoffelen geschreven dat zelfs het Kremlin een dossier van mij heeft dus hoe kan hij mij wijs willen maken dat er in Den Haag niets zou zijn?

13 mei 1993

Heb nog eens Guus Vleugel over Foucault herlezen, omdat ik zelf met het boek van Miller bezig ben. Vooral de laatste alinea van zijn artikel slaat echt nergens op.

Het Algemeen Dagblad meldt dat Den Haag en Washington intensief overleg hebben gepleegd over militair ingrijpen in Suriname. Er bevinden zich 300 mariniers op de Antillen. Amerika zou gevechtshelikopters moeten leveren. Het is je reinste flauwekul. Ik heb Lubbers klip en klaar geschreven, dat ze niet weten waar ze over kletsen en dat dreigen met militair ingrijpen onverantwoordelijk beleid is.

Heb opnieuw Hans Verploeg gevraagd of ik geen steun uit het noodfonds van de nvj kan ontvangen.235

De Britse geheime dienst heeft volgens het Algemeen Dagblad niet alleen Charles en Diana afgeluisterd, maar eveneens Koningin Elisabeth ii. De goegemeente gaat ervan uit dat we in een ordentelijk democratisch land leven en dat zoiets hier niet gebeurt. Dacht het niet. Natuurlijk gebeurt het ook hier. De Oranjes zijn de gevangenen van idioten, ik heb het dikwijls genoeg gezegd, net als de Windsors. Diana heeft daar steeds minder zin in. Dat gaat mis.

Denise de Hart is ervan overtuigd dat Desi en de zijnen niet met witte vlaggen zullen wapperen als er Hollanders en Amerikanen landen. Voor het leger zich in de binnenlanden terugtrekt, zullen er in Paramaribo een aantal rekeningen worden vereffend. Chas Mijnals zou al hebben gewaarschuwd voor een bloedbad.

Sprak met Arie van den Kerkhof van de Koninklijke Marechaussee. Hij wees er andermaal op dat Klaas de Jonge in vreemde overheidsdienst, en niet in vreemde krijgsdienst was getreden. ‘Er is een discussie over gevoerd in Den Haag, of hij zowel op de loonlijst van Zimbabwe als op de loonlijst van Buitenlandse Zaken hier kon voorkomen, en dat werd goedgekeurd.’ Ik bedankte hem en wees erop mijn lijn niet te wijzigen ten aanzien van Zuid-Afrika. ‘Dat zal zonder twijfel worden gewaar-

deerd,’ zei hij. Arie vertelde dat Harry de Jong, de marechaussee die Klaas de Jonge in Pretoria had bewaakt en bespied, na mijn artikelen de nodige telefoontjes uit Den Haag had gekregen. ‘Hij moet zich voorlopig koest houden. Maar nu schrijf je dat hij Hans van den Broek onder vier ogen informeerde over Bentinck en De Jonge, en ze zullen begrijpen dat je dit alleen maar van hem kan hebben gehoord.’

Wat te doen? Moet ik dit nu terugnemen en mijn mening vervalsen? Dit zijn de details die de zaak De Jonge op scherp stellen.

John van Haagen belde en merkte op dat in mijn verbeterde versie van het artikel over Beatrix en De Jonge de vraag niet werd opgeroepen of de regering in de Klaas de Jonge-affaire had gehandeld in ‘the best interest of the nation.’ Hij voegde eraan toe: ‘Dat moet je jezelf ook afvragen in jouw zaak tegen de Staat: wat was het landsbelang om jou als eenling levenslang te koeioneren?’ Intussen is Van den Kerkhof dus een bondgenoot gebleven.

Prins Bernhard is naar Texas gevlogen om Nederlandse piloten wings op te spelden. Ik heb hem de tekst van mijn artikel gezonden met de opmerking ervan uit te gaan dat hij het niet eens is met het feit dat Nederland onder ambassadedekking kleefmijnen Zuid-Afrika binnen heeft gebracht, zaken die door zijn dochter enthousiast met een handtekening werden gedekt.

Wim Klinkenberg was gepikeerd over de regel dat marxistische kleefmijnen Zuid-Afrika waren binnengebracht. Een beetje gelijk.

Advocaat Vermeulen van Maaldrink Vermeulen in Den Haag dreigt met een deurwaarder over veertien dagen. Ik liet hem weten geen cent te hebben, dus de man mag ook morgen komen. Deze Vermeulen verpestte mijn zaak tegen Suriname door onderhands gekonkel achter mijn rug om met Buitenlandse Zaken en hij durft nog een grote bek op te zetten ook. Pas nu zie ik dat Leonoor Meijer van Trouw over Notities uit Apartheidsland heeft geschreven. En hoe! Het is weer het aloude liedje: ‘Oltmans ziet weer een complot van de hele wereld tegen hem, in het weergeven hiervan is hij sterker dan in de beschrijving...’ Ze gaat natuurlijk niet in op de zaak van Hans van den Broek. Daarvoor is ze als de rest teveel verweven met het Haagse gedoe.

Heb Jan Greven een briefje geschreven dat dit de tweede maal was dat Meijer over mij van leer trok, zonder contact met mij op te nemen of mij enige vraag te stellen. ‘Ik lig er niet wakker

van, maar men zou willen hopen dat ook bij Trouw journalistiek zou worden bedreven op basis van hoor en wederhoor.’ Kletsen over Hans van den Broek in de aanhef en niet uitzoeken hoe het zit.



illustratie

John van Haagen had moeten lachen om het verhaal van generaal Schwarzkopf voor het Congres, gericht tegen homo's in de strijdkrachten. ‘Hij heeft Alexander de Grote niet gelezen. Zijn elite-eenheden bestonden voor 99 procent uit homo's en formaties Spartanen.’

14 mei 1993

De waarnemend bevelhebber Iwan Graanoogst is in Paramaribo teruggetreden. Arthy Gorré is legerleider geworden en Siegfried Gilds minister van Defensie. Ook de commandanten Sital, Mijnals en Boerenveen zullen op den duur hun functies neerleggen. André Haakmat vertelde dat Henk Herrenberg ook teleurgesteld thuis zit en daardoor ook steeds minder op de hoogte is van wat zich in Paramaribo afspeelt. Zeker is dat er een Umwertung aller Werte plaats heeft, waardoor niets over is van de leiding van Suriname zoals ik deze tussen 1983 en 1988 heb gekend. Zowel Haakmat als Denise de Hart zeggen er ook geen touw meer aan vast te kunnen knopen. Zij had op de radio gehoord dat minister Kooijmans zei dat Den Haag zich intensief zou gaan bezighouden met de reorganisatie van het Surinaamse leger.

Ik heb een gesprek met de Nationale Ombudsman Oosting aangevraagd. Dit is blijkbaar niet gebruikelijk in Den Haag. De substituut-ombudsman N.A.M. Schipper schrijft dat een heer

H.J. de Groot me desgewenst te woord zal staan. Ik belde de heer De Groot op. Het was een bemoedigend gesprek en ik kreeg de indruk dat hij mijn zaak juist inschat. Er zal een aantal heren onder ede worden gehoord.

Time publiceert weer afschuwelijke details over het voormalige Joegoslavië: ‘a bloodbath that haunts the world's conscience.’ Clinton neigt ertoe de Serviërs militair te straffen, maar lijkt beducht om zoals in Vietnam in een Balkan quagmire terecht te komen. Er zouden reeds 134.000 burgers om het leven zijn gekomen. De Serviër Slobodan Milošević krijgt van alles de schuld, evenals de Servische leider in Bosnië, Radovan Karadžić. Ik betwijfel of die beschuldigingen terecht zijn.

15 mei 1993

De Amerikaanse minister van defensie Les Aspin heeft gezegd dat de zogenaamde berichten uit Koeweit dat Irak zou hebben geprobeerd president Bush tijdens zijn bezoek aldaar op te blazen, werden afgedwongen. Natuurlijk zijn cloak and dagger boys van de inlichtingendiensten weer met gevaarlijke spelletjes bezig geweest.

Peter belde uit Johannesburg. Hij miste onze gebruikelijke kopjes Douwe Egberts koffie. Hij raakte tijdens het gesprek in tranen, wat ik pijnlijk vond. Terwijl ik nog met mijn handen voor mijn ogen zat na te denken, belde hij een tweede maal en excuseerde zich voor ‘having broken down’ en opnieuw stikte zijn stem door tranen. Het maakte me radeloos. Wat kan ik van hieruit doen? Ik belde zijn zus Trees, die bij hun moeder was. Zij zal Peter morgen telefoneren. Hij sprak over Zuid-Afrika als een ‘totally demoralized country.’ Hoe kan ik hem helpen? Moet ik de laatste twee schilderijen uit De Horst verkopen en het geld naar hem sturen? Ben helemaal van streek. Ik heb Peter geschreven dat ik de 300 dollar die ik nog heb in biljetten van 20 in iedere brief naar hem toe zal sturen. Ik voel me ellendig van alles.

12:30 uur

Nieuwe jobstijding. Mijn nicht Hetty Sterry-Mennega, met wie ik altijd goed bevriend ben geweest, is op 21 april in Engeland overleden. Zij was de dochter van Juliana Oltmans, de zus van mijn vader. Ze werd 67 jaar.

15:00 uur

Lex Poslavsky merkt over mijn eerste artikel inzake Beatrix en de overheidsdienaren op dat hij het als ‘grensverleggend’ be-

schouwt. Ik belde hem op om te vragen wat hij daarmee precies bedoelt. ‘De eerste versie,’ zei hij, ‘scheen inderdaad een Nederlandse Watergate te zullen veroorzaken. De tweede was zodanig verwaterd en afgezwakt, dat er niets zal gebeuren.’ Met grensverleggend bedoelde hij ‘het werkelijk openleggen van het feit dat de handtekening van Beatrix voor Klaas de Jonge niet in de haak was geweest. Ik vond je eerste stuk een mijlpaal,’ vervolgde hij. Ik vroeg hem wat hij me dan adviseerde. ‘Karakterologisch gezien ben ik nooit een held geweest. Wanneer jij klip en klaar publiceert wat je weet in deze affaire, zou je dat inderdaad zelfdestructief gedrag kunnen noemen.’

Na Lex telefoneerde ik met Wim Klinkenberg. Hij vond beide versies even alarmerend. Hij waarschuwde dat Hans Verploeg van de nvj zou schrikken omdat hij onlangs voor mij een lans had gebroken, en nu pakte ik Beatrix rechtstreeks aan. ‘Hans gaat het in de eerste plaats om de nvj, niet om jou.’ Bovendien waarschuwde Wim, dat ik met dit artikel ook verder iedere steun van Kamerleden zal verliezen. Mijn reactie hierop is: fuck them all. Beatrix heeft zich met haar handtekening voor een onbehoorlijke en louche affaire laten gebruiken. Ik pak de koningin helemaal niet aan. Ik rapporteer aan de hand van inlichtingen van de Koninklijke Marechaussee zonder aanziens des persoons.

Op dit moment zou Henk Hofland een bondgenoot moeten zijn. Maar die samenwerking eindigde al in de jaren zestig. Daarom zit hij waar hij zit en woon ik drie hoog voor op de Westerkade. Maar wat is zelfdestructief? Waar blijft een gevoel van zelfrespect en eigenwaarde, wanneer je de waarheid geweld aan zou doen, om je eigen carrière niet te beschadigen.

De griffier van de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken zond mij het aldaar door de nvj aangeboden verzoekschrift.236 De commissie gaat het doorsturen aan de minister van Buitenlandse Zaken.

Het ‘keurige’ kantoor van Maaldrink en Buren in Den Haag sommeert me binnen veertien dagen 11.686 gulden neer te tellen, wetende dat ik geen cent heb.237

Er is vorige week bij de studentendemonstratie in Den Haag op een schandalige manier door rouwdouwers van de me op mensen ingehakt. Minister Ien Dales van Binnenlands Zaken heeft een zwartboek over het politieoptreden in ontvangst genomen.238 Er staan 249 klachten en verslagen van ooggetuigen

in over het treffen tussen de overheid en de jongeren, waar de honden geen brood van lusten. Politiehonden hebben zelfs mensen gebeten. Er zijn tientallen gewonden gevallen. Nederland anno 1993.

Maar het was walgelijk zoals Ien Dales zich gedroeg tegen de studenten die haar het zwartboek kwamen aanbieden. Ze nam het in ontvangst, keek er niet in en liet ze zitten. Hoe is het mogelijk! De PvdA heeft met het gedrag van die trut opnieuw duizenden stemmen verloren.

Zit met stomme verbazing naar het Eurovisie Songfestival te kijken. De Nederlandse inzending, een oerlelijke Surinaamse trut met een afschuwelijk kapsel en een dito outfit, is niet om aan te horen.239 Waarom moeten Nederlanders altijd weer demonstreren dat ze niet racistisch ze zijn? Wat doet Israël eigenlijk in dit gebeuren? Een walgelijk Belgisch slijmliedje. Tot nu is het allemaal shit. Frankrijk en Zweden vind ik prima.

16 mei 1993

Kwam om 03:30 uur uit Argos thuis. Er werd heel wat gescharreld, maar ik had me voorgenomen een avondje rond te kijken en geen seks te hebben.

Aart van der Want kwam langs. Het kwam volgens hem niet op een weekje aan wanneer de kwestie Klaas de Jonge en Beatrix zou worden gepubliceerd. Geef voorrang aan jouw zaak in het parlement. Je moet je hoofddoel in de gaten houden, en dat is dat je Memoires moeten uitkomen. Je moet gerehabiliteerd en betaald worden. Nu publiceren had weinig met loepzuiver redeneren of met integriteit te maken. Hij had Frits Bolkestein geschreven over mijn zaak, maar geen antwoord gekregen. Daarop had hij opnieuw geschreven en uiteindelijk antwoord gekregen, niet van Bolkestein maar van Frans Weisglas, die absoluut niet inging op Aarts vragen. Dat de grote Bolkestein aan de leiband loopt van een etter als Weisglas is toch onvoorstelbaar?

17 mei 1993

Ik heb de Beatrix-Klaas de Jonge affaire andermaal herschreven en toegezonden aan Poslavsky, John van Haagen, Aart van der Want, Floor Kist van het kabinet van Beatrix en aan Ben Knapen en Harry Lockefeer. Voel me opgelucht en voldaan. Uiteraard ook aan Arie van den Kerkhof. Ik kan niet begrijpen hoe ze ooit zo stom hebben kunnen zijn met Klaas de Jonge en

dat ze er ook nog vanuit gingen dat de feiten nooit naar buiten zouden komen.

Eduard vond de laatste Beatrix-tekst ‘uitstekend’. Hij is een prima graadmeter. Bracht de tekst ook bij Henri de By van de hp/De Tijd.

Een Orion patrouillevliegtuig van de marine heeft in Suriname ‘militaire goederen’ afgeleverd, bestemd voor de nieuwe bevelhebber Arthy Gorré. Niemand wil zeggen wat het is geweest. Den Haag blijft ten aanzien van de voormalige kolonie de ene stomme streek na de andere uithalen. In laatste instantie komt het altijd weer neer op Haagse ongeïnformeerdheid, waardoor niet verwerkte emoties jegens Bouterse, de Sukarno van Suriname, vrij spel hebben. Hansje Buddingh komt natuurlijk onmiddellijk met een levensgroot portret van Gorré in nrc Handelsblad: met de bijbel in de hand de strijd aangaan. Zo'n tekst doet het altijd prima bij de lezers.

Een Bosnische generaal heeft gedreigd Italië of desnoods Londen te zullen bombarderen. Ze worden steeds gekker op de Balkan. Clinton blijft aarzelen. Het is ook geen kleinigheid om hierin te moeten beslissen. Warren Christopher wordt weer naar Europa gezonden. Een nietszeggende afleidingsmanoeuvre.

18 mei 1993

Mijn goede vriend generaal Tienie Groenewald duikt op in een artikel over de moord op Chris Hani in The Economist.240 Er is een nieuw alliantie gevormd onder Afrikaners, die in ‘self-determination’ geloven voor blanken binnen de nieuwe republiek. Generaal Constand Viljoen heeft de leiding. Tienie is zijn rechterhand. Ik zou ze graag willen spreken. Kom ik ooit nog Zuid-Afrika in?

Newsweek heeft een gesprek met Cynthia Moss, die met de African Wildlife Foundation een kwart eeuw lang olifanten bestudeerde.241 Zij raakte totaal gefascineerd door de sociale orde in de kuddes. ‘Families are matriarchal units, with 3 or 4 adult females and their offspring.’ Zij heeft zo'n vijftig olifantenfamilies onder de loep genomen. Binnen de olifantennetwerken bestaan clans. De mannetjes verlaten na veertien jaar, wanneer ze geslachtsrijp zijn geworden, de kudde. De heren doen negen maanden van het jaar niet aan seks. Alleen gedurende een periode van twaalf tot zestien wordt erop los geneukt. Eindelijk beginnen we iets van deze wonderlijke beesten te weten en roeien ze tegelijkertijd steeds verder uit.

Op een andere pagina in Newsweek schrijft David Gelman over de nieuwe Affectometer. Geluk kwam volgens Aristoteles neer op ‘an active life lived with sweet reason.’ Freud dacht in dezelfde richting. Geluk kwam met werk en liefde. Psychologen noemen geluk ‘subjective well-being’. Uit ander onderzoek is gebleken dat geluk samenhangt met hechte relaties. Oxford University heeft zelfs een ‘happiness laboratory’ geopend. De psycholoog Michael Argyle heeft de leiding. ‘Talking about bad things is nearly as bad as thinking about bad things,’ meent hij, wat wel eens waar zou kunnen zijn. Ik zond het artikel naar Peter en naar professor Delgado in Madrid.

Hoe is het mogelijk dat Japan met de tweede belangrijkste economie in de wereld, massaal in het sprookje van de keizer is blijven geloven? In Newsweek staan acht volle pagina's over hoe een jonge vrouw die op Buitenlandse Zaken werkte, Masako Owada, bereid is gevonden om keizerin te worden als echtgenote van kroonprins Naruhito. Zou hierover met Egbert Kunst willen praten, die achttien jaar als wetenschappelijk attaché in Tokio verbleef.

John le Carré heeft een rede gehouden voor de Amerikaanse Orde van Advocaten. Hij heeft zelf voor de geheime diensten gewerkt. Hij meent dat ‘het bloed in de aderen van de Amerikaanse geheime dienst afkomstig is uit de juristerij.’242 Amerikaanse juristen weten hoe zij zich moeten bewegen in de schaduw van de maatschappij. ‘Zij kennen wreed opportunisme, menselijk leed en de kwetsbaarheid van de juridische, politieke en bureaucratische systemen.’ Laat de openlijke democratie maar schetteren en falen. Ons geheime peloton van redders zal daden stellen! ‘Ik denk,’ aldus Le Carré, ‘dat de vs de komende decennia op geen enkele manier kunnen ontsnappen aan de verantwoordelijkheid voor herhaalde en riskante buitenlandse interventie.’

Ik ontving een lieve brief van Harald Binder uit Sydney. Hij doet lichaamswerk en geeft massage in Woollahra. De meeste van zijn gasten zijn aids- of kankerpatiënten. Hij organiseert ook een ontspanningsgroep voor deze mensen. Ik ontmoette hem op het Weense Society Ball in 1963. Hij was toen twintig. Hij zegt nu zwaar te zijn geworden, waar ik me niets bij voor kan stellen. Ik herinner me hem als een slanke mooie jongen.

Ik kreeg een pittig briefje van Johan Stekelenburg van het fnv.243 Ik heb hem geantwoord dat ik hem wel degelijk als een

van de laatste der Mohikanen beschouw, als hij tenminste niet door de knieën gaat voor de macht.

Vermeer vond mijn laatste versie van het Beatrix-artikel ‘wat te hard,’ in verband met het heel houden van het huis van Oranje. Maar wie wil dit Huis op de rails houden? We zouden dit onvolwassen verschijnsel allang ontgroeid moeten zijn. Maar belangrijker, hij heeft het verweerschrift tegen de Raad van State en het verzoekschrift voor een voorlopig getuigenverhoor beide ingediend.244

19 mei 1993

Belde Frans Peeters bij Het Parool om hem te interesseren voor mijn verhaal van Beatrix en Klaas de Jonge. Ik moest daarvoor met hoofdredacteur Sytze van der Zee in gesprek. ‘Sytze piekert er niet over je te ontvangen, want je schijnt ergens te hebben gezegd zijn tronie nooit meer te willen zien. Ik heb hem gezegd geen postillon d'amour te willen spelen, dus Willem, bij ons kan het niet.’ Ik had met Sytze destijds een informeel gesprek aan het zwembad in Paramaribo. Zonder dat hij mij liet weten dat hij me aan het interviewen was, bracht hij de inhoud van ons gesprek groots opgemaakt in nrc Handelsblad, waarvoor hij indertijd werkte.245

John van Haagen belde om te zeggen dat hij als vakbondsman genoten had van mijn correspondentie met Stekelenburg.

De glasbewerker Frans Hartong, die ik een warm hart toe draag, is bij Paul Witteman verschenen en schijnt stervende te zijn aan aids. Zonde.

Acht Nederlandse mariniers werden in Cambodja omsingeld door vijftig leden van de Rode Khmer. De jongens gaven alles af, wapens, verbindingsapparatuur en persoonlijke bezittingen. Er werd niet geschoten. Er vielen geen gewonden. Dat is andere koek dan moslim zelfmoordcommando's.

20 mei 1993

De Volkskrant meldt dat de Israëliërs steeds meer Palestijnse kinderen vermoorden in de bezette gebieden.246 Sinds de Intifada, die in december 1987 begon, zijn 221 kinderen omgekomen. Er zijn 1.086 Palestijnen gedood en 129 Israëli's, een zeer ongelijke strijd. Ook werden 563 Palestijnen door plo-getrouwen vermoord op beschuldiging van collaboratie met Israël. Zo ging het toen wij bezet waren door Hitler ook meer dan eens.

Ik werd gebeld om voor de locale radio in Amsterdam te komen praten over Notities uit Apartheidsland. Ik dacht meteen: hoera, ik kan de bom laten vallen. Maar dat is natuurlijk niet de juiste plek daarvoor.

Een van de Italiaanse tafels uit De Horst staat nu dus bij Eduard. Ik zat er gisteren naar te kijken en herinnerende me de woorden van mam, dat zij zich zorgen maakte (met drie zonen en geen kleinkinderen) wat er met hun geliefde bezittingen uiteindelijk zou gebeuren. Wat doet het ertoe waar stoelen en tafels naartoe gaan? Ik zal zoveel mogelijk aan Peter en Eduard geven. Ed heeft ook de zilveren inktpot van mam, waar zij altijd haar kroontjespen in doopte als zij schreef.

Prins Bernhard is aan een bloeduitstorting in zijn hoofd geopereerd en maakt het goed.

Vanavond belde Lex Poslavsky om te zeggen dat de derde en laatste versie van Beatrix-Klaas de Jonge de beste was.

21 mei 1993

Badrissein Sital heeft gezegd, en dit is begrijpelijk, dat Nederland bezig is met herkolonisatie van Suriname.247 Den Haag is volgens hem bezig met een ‘administratieve coup’. Er schijnen 25 Nederlandse mariniers op de luchthaven van Paramaribo aanwezig te zijn geweest om de zending van antitankgeschut, pistoolmitrailleurs, handgranaten en munitie aan het leger, nu van Gorré, over te dragen. Defensie in Den Haag geeft geen commentaar op de geheime zending.

Het tiende deel van het dagboek van Hans Warren (1973-1975) is bij Bert Bakker verschenen. Mijn twintigste deel behandelt 1975.

19:30 uur

Vooralsnog stilte voor de storm voor wat betreft mijn artikel over Beatrix en Klaas de Jonge dat ik verschillende redactie toestuurde. Ik test duidelijk de grenzen van het vaderlandse muilkorf-de-pers-systeem. Het is allemaal hoogst curieus. De geschiedenis herhaalt zich. Toen ik een persconferentie gaf over Claus waren er zestig collega's, maar er verscheen geen letter in de media. Ze zijn er zeker van dat ze het weer kunnen flikken. We zullen zien. Ik ga een adres aan de Staten-Generaal voorbereiden. Ze zullen me moeten vermoorden om me te stoppen.

Het onbedaarlijke geklets van Jan Blokker houdt ook nooit op.

Kolom van de Week: gevulde koek. Rudy Kousbroek meldt: ‘Gerrit Komrij kan alles, of bijna.’ De ouwehoeren spelen elkaar de bal toe onder het toeziend oog van de grote baas van nrc Handelsblad, en ze gaan zelf geloven dat zij tot de groten der Hollandse aarde behoren. En niet te vergeten Hofland, die van ellende in Het Literaire Bijvoegsel over het Songfestival uitwijdt.

22 mei 1993

Grote verrassing. Om 08:15 uur belde Peter. Hij zwemt iedere dag, wat altijd een goed teken is. ‘My hair is blond and long.’ De Pool, Janusz Walus, en het echtpaar Clive Derby-Lewis worden beschuldigd van de moord op Chris Hani.

Een gevluchte Joegoslavische jongen heeft bij het eethuisje van Volodja Molchanovs vriend Alexander gemeld dat Serviërs een homoclub in Sarajevo zijn binnengevallen. Alle jongens werden meegenomen, gemarteld en met hun kont op de punt van een stok gezet. Vervolgens moesten ze elkaars kloten afbijten en uiteindelijk werden ze allemaal doodgeschoten. Alexander zal me aan de Joegoslaaf voorstellen.

Florrie Rost van Tonningen belde dat haar huis, haar geld, alles wat zij bezit weer eens in beslag werd genomen.

Ik vertelde Denise de Hart over de reactie van Sytze van der Zee. ‘Wat zijn Hollanders toch rancuneus,’ zei ze. ‘Wat hij met jou in Paramaribo heeft gehad, staat toch buiten het feit dat jij nieuws voor zijn krant hebt?’ Denise heeft meer dan groot gelijk. Over de Hollandse rancune kan ik meepraten.

Ben Knapen is op een snoepreisje naar Indonesië en schrijft een halve pagina vol met natuurlijk uiterst gezaghebbende ‘informatie’, welke hij op de keper beschouwt voor vertrek van Schiphol geschreven zou kunnen hebben. De man weet van Indonesië kennelijk nul komma nul. Dit heb ik collega Knapen dan ook nog maar eens geschreven.

Roland van den Meerakker (22) verscheen tegen 13:00 uur en ging om 19:00 uur weer naar huis. Ik voelde me geïnspireerd. We voerden een intensief gesprek. Hij vertelde vier weken geleden met zijn moeder bij een oom van 87 aanwezig te zijn geweest, toen deze overleed. Ik las dezer dagen dat kardinaal Rancé op zijn doodsbed zou hebben gezegd: ‘I am not leaving you, I am only preceding you.’ Roland zoekt op den duur een vrouw. Hij heeft twee broers en twee zussen. Hij is Rooms opgevoed. Eigenlijk, als bij Edwin van Rooijen, te laat om nog bij te sturen. Hoe namelijk uit te leggen dat het erom gaat de mens te worden die men is, en niet een model te volgen dat

men denkt te moeten volgen omdat het zo hoort, of omdat iedereen zich een bepaalde levensstijl aanmeet?

Prins Claus vervult zijn lang gekoesterde wens Vietnam te bezoeken. Hij schijnt ervan te genieten om ongehinderd in Hanoi op straat te kunnen lopen. Wat Lolke van der Heide er niet bijschrijft in nrc Handelsblad is dat hij daar is zonder Beatrix op zijn lip.

23 mei 1993

Trein naar Den Haag

Esquire zette bokser Regilio Tuur op de omslag onder de titel: de zwarte parel. Men doet alles om de oplage te verhogen. Ben vast besloten een klacht te zenden naar de procureur-generaal, parallel aan een verzoekschrift bij de Vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken. Er is geen weg terug. Het moet bekend worden wat die klootzakken gedaan hebben. Natuurlijk is de zaak Klaas de Jonge-Bentinck-Beatrix een andere dan mijn eigen conflict met Buitenlandse Zaken, maar ik zie niet waarom de ene de ander zou uitsluiten, en wie weet hebben ze nog veel meer met elkaar te maken, dan ik weet. Tenslotte werd Klaas uitgewezen door Pretoria als ongewenste Nederlander, terwijl ik allerminst een ongewenste Nederlander in Zuid-Afrika was, maar door smerige machinaties van Den Haag en de inlichtingendiensten het land ben uitgezet. Het overkwam ons beiden, maar wel om geheel andere redenen. Ik dronk thee bij De Klerk en De Jonge smokkelde wapens het land in, samen met Bentinck en Van den Broek. Ik ga over de zaak donderdag een persconferentie geven.

Vier nachten achtereen in Argos geweest. Op de muziek van een pianoconcert van Beethoven en een vioolconcert van Tsjajkovski werd er in krakend leer verpakt op los gebonkt. Kerels in camouflagepakken en zelfs twee ladies in wollen rokjes en kniekousen. Afschuwelijk.

Ik word steeds meer aangestaard. Een vader zei tegen zijn zoontje: ‘Dat is de beroemdste journalist in Nederland.’ Waar haalt hij het vandaan?

18:00 uur, trein naar Amsterdam

Ontmoette Frank Willems (30) om 13:00 uur in de poffertjeskraam aan het Malieveld. Hij heeft evenals zijn vriendin een uitkering. Zij is nogal psychotisch, dus moet hij voor haar veel thuis zijn. Hij wil freelance journalist worden. Of ik hem kon helpen. Hij had een schandaal ontdekt over verkoop van fietsbellen naar Cuba. Je kon in Den Haag je fietsbel inruilen voor

een bel met een Haagse ooievaar erop. De oude bel zou dan naar Cuba gaan, want daar hadden ze van alles tekort. Hij had de Cubaanse ambassadeur gebeld, maar de man wist van niets. Begrijp nu pas waar ik in terechtkom. Frank was van De Zwarte Ster, een clubje wat met computers probeert alle beschikbare informatie voor iedereen toegankelijk te maken.248 Vanmiddag gaf ik dus voor zijn clubje een lezing. De aankondiging ervan had ook in de Haagsche Courant gestaan. Het was een aardige groep van dertig jonge mensen, onder wie een gevluchte Indonesische, Sarah. Een jongen trok mijn aandacht. Hij drukte zich moeilijk uit. Hij bleek zich met piano op het conservatorium bezig te houden. Ik keek naar zijn handen, maar hij had het niet. Het zijn juist de handen die bijvoorbeeld bij Eduardus Halim zo opvallen. Een andere jongen die de computer van Zwarte Ster instelde, ‘blonde Willem’, vertelde natuurkunde te hebben gestudeerd. Ik vroeg hem wat hij nu deed, wat een domme vraag leek in dat gezelschap: hij had een uitkering. Een ander vertelde in d66 terechtgekomen te zijn. Hij had een grote groep vrienden gemobiliseerd om benoemd te worden in de Haagse gemeenteraad. ‘It is up for grabs,’ zei hij, sprekend over de politiek. Ik heb veel te lang als brugman gesproken.

Er zit een soldaat tegenover me. De kwaliteit van zijn uniform is minder dan goedkoop, downright shabby.

21:00 uur, Westerkade

Michail Gorbatsjov is in het land. Morgen luncht hij bij Beatrix. Hoe legt de majesteit uit dat zij de uitnodiging van Gorby in 1985 naast zich neerlegde? Lubbers haalde hem op Schiphol af. Ze hebben in Den Haag nooit iets van Russische verhoudingen begrepen, en nu dus ook niet. Hij logeert op het Catshuis.

Coen Stork, leider van de Nederlandse delegatie in Bosnië zit op televisie een kippetje met zijn vingers te eten. Net als Roland van den Meerakker gisteren, die gepikeerd was toen ik er wat van zei. Stork blijft een ongelikte beer.

24 mei 1993

Terras Bodega Keyzer

Mijn verzoekschrift inzake ‘de affaire’, gericht aan procureur-generaal Th. B. ten Kate overhandigde ik hier aan Wim Klinkenberg.249 Hij begreep de portee direct. Hij ging er regelrecht mee naar Hans Verploeg bij de nvj. Ik vertelde de tekst onder embargo naar een aantal kranten en tijdschriften te hebben gezonden. ‘Vertrouw Martin van Amerongen niet,’ zei hij. Nooit gedaan. Hij adviseerde aandacht aan Trouw te besteden, ‘want die zijn minder ontvankelijk voor de Haagse rode knop.’ Hij had net als ik geen enkele fiducie in de Volkskrant. Ook van nrc Handelsblad verwachtten we niets. ‘Wat gaat de rode knop doen,’ vroeg Wim zich af. ‘Ze gaan iets verzinnen om jouw actie tegen te houden. Maar is dit tegen te houden? De PvdA doet natuurlijk niets.’ Hij was het overigens eens dat er wat betreft mijn argumentatie geen speld tussen was te krijgen. Hij dacht dat er van de vvd geen reactie zou komen.

‘Om die reden heb ik de Israëlische geheime dienst in mijn stuk genaaid,’ zei ik, ‘dan wordt Fransje Weisglas wakker.’

‘Wie is die Ten Kate,’ vroeg Wim, ‘het zal wel geen Langemeijer zijn.’250

Wim vond het veelzeggend dat de Russische minister voor Milieuzaken met Gorbatsjov was meegereisd. ‘Dit betekent dat het Europese energieplan van Lubbers hoog op de agenda staat.’ Ook Wim zei: ‘Lubbers begrijpt niet dat Gorbatsjov in Rusland helemaal niets meer betekent.’ Eigenlijk denk ik dat er geen agenda voor het bezoek van Gorbatsjov is.

Later belde Wim om te zeggen dat er van de zijde van de nvj of Verploeg geen problemen met mijn verzoekschrift waren. Tegelijkertijd konden zij zich geen voorstelling maken hoe er gereageerd zou worden. Hij is donderdag in Londen als ik mijn persconferentie geef. Ik vroeg hem te willen helpen journalisten bij mijn persgesprek te krijgen.

Ik gaf een radio-interview en besprak in 25 minuten waar het me in grote lijnen om ging. Ze begonnen over Suriname en Bouterse, maar ik onderbrak de vraagstelling en vertelde over de essentie van mijn klacht bij de procureur-generaal. De interviewster, Frederike, begreep sneller waar het over ging dan ik had verwacht. Er zat een bijzondere Indische jongen, Dave,

achter de geluidstafel. Frederike besloot om zichzelf in te dekken: ‘Ik doe dit al een tijdje, maar zo'n raar interview heb ik nog niet meegemaakt.’

Mandela heeft koude voeten gekregen. Hij wil kinderen van veertien jaar stemrecht verlenen. Vrij geschift.

Jan Mets belde. Hij is dermate pro-anc en Klaas de Jonge dat hij de allergrootste moeite heeft met mijn actie bij de procureur-generaal. ‘Wat doe je als Ten Kate je verzoek afwijst vanwege vormfouten,’ vroeg hij.

‘Dan zou ik meteen een nieuw stuk inzenden.’ Jan dacht dat de voornaamste hinderpaal was dat Klaas een nationale held is in Nederland. ‘Dat is maar een onderdeel van mijn actie,’ antwoordde ik. ‘De clou is dat Beatrix deze Bentinck in haar inner circle benoemde, terwijl ze geweten moet hebben dat hij zich als diplomaat met terreuractiviteiten inliet in Pretoria.’

Elfra belde dat zij 7 en 8 juni naar Amsterdam komt. Leuk, maar ze moet nog een slaapplek hebben.

Kwam Henri de By tegen op de Herengracht. Hij had kennelijk een kwaad geweten. Het stond op zijn gezicht geschreven. Ook hij had niets meer van zich laten horen. Hij zei: ‘Er is een tand gebroken. Ik moet naar de tandarts. Ik kan niet praten.’ Ik vroeg of hij mijn stuk aan de procureur-generaal had gekregen, wat hij met een knikje bevestigde.

25 mei 1993

Heb een verzoek aan Aarts gericht om gehoord te worden in de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken. Lichtte ook Verploeg hierover in. Hij zal wel woedend zijn. Ik heb mijn grote vriend en klokkenluider bij de Koninklijke Marechaussee, Arie van den Kerkhoff exact geschreven hoe ik over hem en zijn medestanders denk. Schijtlaarzen zijn het. Jarenlang weten ze wat er gebeurt, en nu laten ze mij in mijn eentje zwemmen. Arie is met pensioen, waar is hij bang voor?

Rob Ruggenberg van de Brabant Pers stond met een fotograaf bij me aan de deur voor een interview. Ik had niet opgeruimd, dus ik troonde ze met een smoes mee naar een terrasje in de Westerstraat voor het interview. Hij zei dat we elkaar in Suriname hadden ontmoet.251 Ik viel vanwege zijn vragen van de ene verbazing in de andere.

‘Wat heb je tegen Bentinck, behalve dat hij geheime reisjes naar Zimbabwe maakte?’

‘Waarom mag Bentinck niet bij Beatrix zitten?’

‘Heb je bewijzen?’

‘Wat is het belang voor ons van die zaak?’

‘Waarom zou het belangrijk zijn? Het anc zal toch aan de macht komen.’

Ik begon dus: ‘Stel je voor, wanneer wij een Zuid-Afrikaanse diplomaat zouden pakken die in overleg met De Klerk hier wapens leverde aan de Centrum Democraten.’

‘Okay, er waren dus wat problemen met De Jonge over diens Nederlanderschap...,’ alsof het niets was.

Toen ik dus weer begon over normen, waarden, rechtstaat en dat Lubbers en Van den Broek die met voeten hadden getreden, zei hij: ‘De cia doet niet anders...’

Het gesprek was dus een ramp. Op de opmerking dat ik van mening was dat in Nederland niet aan onderzoeksjournalistiek werd gedaan, antwoordde hij nota bene: ‘Dat vind jij belangrijk?’

Ik verlang naar fruit, maar druiven zijn nog veel te duur.

26 mei 1993

Hansje Tulleners heb ik blijkbaar op zijn ziel getrapt door op televisie te zeggen dat ik Amsterdam een gat vond. Ik hoor nooit meer iets van hem. Het is natuurlijk ook niet waar. Amsterdam is een charming village.

Jan Mets herhaalde: ‘Twee dingen: 99 procent van de Nederlanders vergelijkt De Jonge met Van Randwijk in de oorlog tegen de Duitsers. Ook Martin van Amerongen zegt dat.’

‘Wanneer Conny Braam en Sietse Bosgra in een Volkswagenbusje kleefmijnen naar de zwarte ondergrondse hadden gereden, was ik misschien wel met ze mee gegaan. Maar het team Lubbers, Van den Broek en Bentinck kon zich daar niet mee inlaten, laat staan kon Beatrix erbij betrokken worden. Bovendien Jan, bij Van Randwijk ging het om Nederlands verzet tegen een Duitse bezetting. In Zuid-Afrika ging het om strijd tussen zwarte en blanke burgers met gelijke rechten binnen hetzelfde land. Klaas was een franc-tireur, door Den Haag aangetrokken om één partij - de grootste - te helpen.’

Advocaat Hans Vermeer maakte geen bezwaar tegen mijn aanklacht bij de procureur-generaal. Hij zal ook het persgesprek bijwonen. ‘Als ik maar achteraan mag zitten,’ zei hij. Hij had een advies: geen grappen maken, het dodelijk serieus houden. Wim Klinkenberg zei pessimistisch te zijn over de mogelijkheid dat de pers te elfder ure van de zaak een Watergate zou maken. ‘Niemand kan ze dwingen er aandacht aan te besteden,’ zei hij, ‘ze besluiten immers zelf wat ze nemen of niet

nemen. Ze hebben er kennelijk geen zin in. Tenzij ze tot je persgesprek wachten en de zaak toch in de publiciteit komt.’ De Gay Krant laat alvast bellen dat ze niet komen. Het onderwerp valt buiten hun formule.

Om 17:00 uur kwam per koerier een brief van de nvj en Hans Verploeg, waar de honden geen brood van lusten. Ik werd geadviseerd mijn procedure tegen de Staat niet te ondergraven met de Klaas de Jonge-Bentinck-Beatrix affaire. Ik heb geantwoord dat ik mijn leven en werk niet stopzet omdat de Staat me een proces heeft opgedrongen. Juist deze week verscheen een aardig stukje in De Journalist, maar nu doen ze het weer in hun broek.



illustratie

Belde Hans Verploeg op en hij kwam warempel meteen aan de telefoon. De nvj en hij leefden met me mee. Ze vonden het vreselijk wat me al die jaren in Den Haag was overkomen, maar de conclusie van de nvj was nu dat ik er overspannen van

was geraakt. Ik lachte hem uit. Of ik wilde ontkennen dat ik gespannen ben.

‘Mag het, na alles wat ik heb meegemaakt?’

‘Willem, wacht nog één maand. Erik Jurgens heeft me ook al gebeld. Je verspeelt je goodwill,’ aldus Verploeg. Hij zei zelfs mijn informatie te betwijfelen dat Klaas de Jonge ooit zijn Nederlanderschap had verspeeld. ‘Waarom moest Beatrix een decreet tekenen? Hoe weet jij dat?’

Ja, dat is nu juist het geheim van de smid. Van de Koninklijke Marechaussee dus. Ellen van der Ploeg van Bruna was bij me op bezoek en hoorde het gesprek. Haar commentaar: ‘David tegen Goliath.’

Ook Bob de Ruiter belde. Hij vond mij iemand die in 1948 Joseph Stalin zou hebben aangeklaagd wegens schending van mensenrechten. Ik dacht: hij is ook het spoor bijster. Zijn pleidooi als d66'er was: ‘Je weet toch dat het allemaal zakken zijn in Den Haag? Je moet je spel veel corrupter spelen. Nu veroorzaak je alleen maar veel tegenstand. De jou welwillende mensen zullen zich van je afkeren. Je zei de nazi's toch ook niet wat voor een verzetscadeautje jullie in petto hadden? Ik sta ook achter je. Maar je moet gewiekst zijn. Kan je het morgen over je hart verkrijgen om in het persgesprek te zeggen dat je je brief van 24 mei aan de procureur-generaal op een emotioneel moment hebt geschreven? Je emoties hadden de overhand en je bent ook maar een mens. Je was in de ban van een langdurige terreur. Je bent uit je slof geschoten. Je was daardoor ongenuanceerd, maar dit zijn de hoofdzaken en dan laat je daarop de kern van je mededelingen volgen.’

Ik antwoordde dit best te willen doen.

‘Dit adviseer ik je als een kruiperige, corrupte adviseur van politici. En omdat je te kennen gaf dat Lubbers en Van den Broek waarschijnlijk hopen dat je aids zult krijgen, zou je kunnen toevoegen, dat je niemand hebt willen kwetsen, maar dat je radeloos over deze zaak bent geworden.’ Bob de Ruiter zit dus op de Verploeg-lijn; hij vindt mij overspannen.

Minister Peter Kooijmans zei op televisie vanavond dat het terecht was dat het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag gevestigd zal worden, want ‘dit is de stad van het recht.’ Laat me niet lachen.

27 mei 1993

Erik-Jan Vlieger, de assistent van Jan Willem van Cruysen bij Metz & Co. bracht me naar Nieuwspoort in Den Haag om mijn persconferentie te houden. In de zaal zag ik advocaat Ver-

meer op sandalen, geitenwollen sokken en een groen jagers jasje. Zeer gênant. Ook fotograaf Hans Lonis was er. De Zwarte Ster had twaalf man gemobiliseerd, wat inderdaad hielp, al zag het stel er zo van straat geschept uit. Bob de Ruiter kwam heel laat en Jan Mets nog later. Er was een dame van de nos met een televisieploeg. Ze maakte na afloop een korte opname met mij over wat Beatrix met Klaas de Jonge had te maken. Ze zei overigens: ‘Ik zal proberen bevestigd te krijgen dat wat u zegt waar is, maar als dat niet gaat...’ Niet op het Journaal dus. Godfried van Run (vpro) nam de zaak op, maar zei hetzelfde: ‘Als niemand je beweringen bevestigt, wat kan ik er dan mee doen?’ Buitenlandse Zaken had tegen de vpro gezegd: ‘Oltmans heeft al die tijd in Zuid-Afrika niets bereikt, en nu slaat hij alleen maar wild om zich heen.’

Karel Bagijn van het Algemeen Dagblad arriveerde toen het afgelopen was. Casper van den Wall Bake kwam ook toen het gedaan was. We gingen poffertjes eten, daarna bracht hij me naar Schiphol, waar ik de trein nam. Hij zei dat zijn vader als chef-staf van het leger ook met veel narigheid uit Den Haag was vertrokken, omdat hij eerlijk en integer was. ‘Hij paste niet in het corrupte politieke klimaat van de residentie. Dat is ook jouw probleem.’

Ik ben wel moe van alles en enigszins ontmoedigd. Ik kom niet door de opgeworpen barricades heen.

Henk van der Meijden - out of all people - is erin geslaagd Michail Gorbatsjov naar een vergadering van aandeelhouders van De Telegraaf in Zaandam te begeleiden. Wat deed die idioot daar in hemelsnaam? Uitgerekend die krant, de anti-Sovjet superophitsers van de eeuw! Bovendien kreeg hij een gesprek met de voormalige hoogste Sovjetbaas, waar hij een pagina mee wist te vullen. Pluim voor Van der Meijden, maar het laat zien wat een prutser Gorby is. Heb de onzin naar Volodja Molchanov in Moskou gezonden.

Nederland geeft 7 miljoen gulden voor sociale projecten aan Suriname.252 Hoe durven ze! Er liggen nog honderden miljoenen in kas in Den Haag, die Suriname eigenlijk toebehoren. Dit geld wordt het Surinaamse volk onthouden omdat er een legercoup plaats vond, waar de mensen part noch deel aan hadden.

Ik bedenk me nu dat Kees en Ad van de Koninklijke Bibliotheek niet zijn gekomen. Ook Lennaert, John van Haagen en Indro waren er niet. Als Frank Willems zijn gelederen niet had

gemobiliseerd, was het een flop geworden. Het is een eenzaam gevecht.

28 mei 1993

Ik ben in een soort shocktoestand. Ging gisteravond om 20:00 uur naar bed en lag te bedenken hoe het mogelijk is dat dit me allemaal na de uitwijzing uit Zuid-Afrika kan overkomen, zonder dat er iemand voor wordt gestraft. Er ligt verder niemand wakker over wat me overkomen is. Niets aan te doen. Zo is het leven. Een vrije democratie! Ga wel een aantal besluiten nemen.

Erik Jurgens is hoogleraar in Maastricht geworden. Hij bepleitte in zijn oratie dat er een permanente politieke functionaris in Brussel komt, die voortdurend door het parlement ter verantwoording kan worden geroepen.253

Newsweek komt met een opzienbarende reportage over de ‘electronic super highways at the speed of light.’254 Er is een oorlog uitgebroken tussen ‘huge empires: computer companies and phone companies, cable systems, movie studios and media conglomerates. All now find themselves drawn into an uncertain world, threatened by powerful new competitors. “These are going to be the range wars of the 21st century,” says Ayram Miller, of the Intel Corporation, “and not everyone is going to survive”.’ Er zijn in de vs 92 miljoen huishoudens. Hiervan beschikken 25 miljoen mensen over computers. Ik kan er met mijn verstand niet bij. The vast data highway? Information cowboys? Video telephony? Thuiswinkelnetwerken? Interactiviteit in het extreme. Techniek op een kritiek moment, waarop de fantasie werkelijkheid wordt. De hele santenkraam zal verbonden zijn met een in aanleg zijnde information highway. Er zullen honderden miljarden dollars mee zijn gemoeid. Vicepresident Al Gore spreekt ook van een ‘data super highway’ die hij omschrijft als ‘the most important market place in de 21st century.’ Het griezelige is dat Newsweek benadrukt dat ook analist Robert Morris van Goldman Sachs de term ‘oorlog’ gebruikt over de komende concurrentiestrijd tussen de verschillende bedrijven. De vervuiling van het woord ‘oorlog’ kent blijkbaar geen grenzen. Als je concurrentie gaat omschrijven met ‘oorlog’, welk woord gebruik je dan voor gewapende conflicten?

Ben bezig het pianoconcert van Grieg voor Peter te kopiëren. Michail Gorbatsjov en zijn echtgenote Raisa zijn in Noordwijk

te gast bij makelaar Harry Mens. De voormalige Sovjetpremier is gekomen om voor 250 genodigden (ik zag ook Hofland) een master class te geven. Hij zal ook drie kwartier vragen beantwoorden.

Er kwam een brief van Erik Jurgens. Ik heb deze ongeopend geretourneerd. Ik ben het gezeik beu. Hij denkt trouwens, net als Hans Verploeg, dat ik overspannen ben. Ik heb hem zo vriendelijk mogelijk geantwoord.255 Ik luister niet langer naar de brave adviezen van Jurgens, Verploeg, of Jan Mets. Ik ga nu mijn eigen beleid volgen.

Paar gezellige uurtjes doorgebracht met Dennis Livson en Yolanda. Hij zei overtuigd te zijn dat mijn uitzetting uit Zuid-Afrika door het anc werd geëist. Onzin. Den Haag heeft dit bewerkstelligd. Hij adviseerde een audiëntie bij Beatrix aan te vragen, wat ik naïef vind. Hij vertelde verder dat zijn eertijds grote vriend Herman van Veen hem heeft verraden, wat me vreemd lijkt. Hij heeft ook een conflict met een Japanse televisiemaatschappij over tien miljoen dollar. Hij zei dat het zakenklimaat in de wereld volkomen verziekt was. Er geldt god noch gebod. Het Oranjegate met Bernhard en wat erop volgde is er ook een symptoom van.

Ik had heel de dag de telefoon er al uitgetrokken, om geld te besparen, maar ook om met rust gelaten te worden. Dennis zei me dat niet te doen. Voor 150 gulden kopen ze voor mij een antwoordapparaat, en ik kan de fax van Dolly gebruiken. Tevens kan Elfra in juni in het gastenverblijf van Dennis en Yolanda terecht. Ik ben hen erg dankbaar.

Hans Lonis kwam nog even langs en zei, nogal oplettend: ‘Er was eigenlijk één serieuze man daar, een grijze mijnheer met bril op de achterste rij.’ Dat was dus Vermeer. Ook zei Hans: ‘Waar kwamen al die hippies vandaan?’ Dat was de club van Frank Willems.

29 mei 1993

In Argos zie je toch het nodige intens trieste gedoe. Gisteravond was er een oude man - misschien jonger dan ik - die stond te hijgen en luid te janken van zogenaamde zaligheid, terwijl niemand naar hem taalde en hij uitsluitend met zichzelf bezig was. Vreselijk zielig dus.

Advocaat Vermeer vatte zijn indrukken samen van het persgesprek in Den Haag.256 Hij vond dat ik het ‘keurig’ had gedaan. Vreemd dat de oude vriend van Desi Bouterse, Etienne Boe-

renveen de tweede man wordt onder Gorré in het Surinaamse leger.257 Twee andere kameraden van Bouterse, Graanoogst en Mijnals worden adviseurs van de president. Wat gebeurt er met mijn oude vriend Sital?

Heldring en Hofland schrijven beiden over Gorbatsjov. Voor deze Sovjetkenners is hij een groot man. In werkelijkheid is hij een ware ramp voor Rusland. Daar ben ik van overtuigd. De geschiedenis zal later oordelen.

Ischa Meijer heeft voor de Volkskrant een week televisie gevolgd. Ik zal nooit begrijpen wat men in dit land in die man ziet.

30 mei 1993

Er zijn in Duitsland weer enkele Turken opgeblazen. Etnische zuiveringen zijn hier ook denkbaar. Zeker wanneer er een economische crisis zou komen.

Professor M.C. Brands sprak in Elsevier met Hugo Camps. Hij is keihard over Joseph Luns. Begin jaren zestig was hij hoogst populair. Tien jaar later werd hij weggehoond. ‘Luns emigreerde en is nooit meer teruggekomen,’ aldus deze historicus. Het verschil tussen Brands en mij is dat ik het in de jaren zestig al wist hoe het met deze mijnheer zou aflopen. Lubbers vergelijkt hij met een gymnastiekleraar. Ik schreef een lezersbrief dat Lubbers mij eerder aan een handelsreiziger deed denken.

De Hoge Raad antwoordde aan mijn verzoek Lubbers te vervolgen als verantwoordelijk man voor mijn uitzetting uit Zuid-Afrika niet te kunnen voldoen.258

31 mei 1993

Gisterenavond was iedereen uitgeblust, dus ik bleef maar kort in Argos. Ik aarzelde trouwens tijdens een lange wandeling door de hoerenbuurt of ik wel zou gaan. Sodom en Gomorra anno 1993. Wanneer je het publiek op straat goed bekijkt, is het inderdaad een intens zielige parade. Je huivert als je bedenkt waarvoor ze op pad zijn.

09:45 uur trein naar Utrecht

Op het Centraal Station bij ako stond een meisje tijdschriften te bekijken, met haar jonge hond aan de lijn. Hij kwispelde en sprong tegen me op. De eerste lieve ervaring vandaag.

Baarnseweg

We woonden hier toch wel zalig. De dennenlucht en de rust. Alles slaapt, 10:15 uur op Tweede Pinksterdag. Vogels fluiten echt. Half Nederland loopt te fluiten, dat deed Theo ook altijd. Ik fluit nooit.

12:50 uur

Ik fietste langs de lanen van Bosch en Duin, onderweg naar Lex Poslavsky. Zijn boek Psychopathologische kaders, geschreven met E.J.G. Meijer, is verschenen.259

Lex benadrukte: ‘Overweeg je eigen belang, want Lubbers is het niet waard. Hoe urgent is het dat de zaak Klaas de Jonge juist nu naar buiten komt? Bentinck krijg je echt niet weg. Oranjegate kan hier niet. Parlementaire enquêtes gaan over wat iedereen hier allang weet. Van wat jij aan de orde wil stellen weet niemand iets en ze willen het niet horen.’

Ik voerde aan dat het waarschijnlijk was dat Beatrix wel degelijk wist dat De Jonge en Bentinck de pro-anc-terreur in Zuid-Afrika hadden bevorderd. De beloning werd geïllustreerd met een vertrouwenspost op het paleis. Sinds wanneer hebben we een staatshoofd dat de grenzen van het toelaatbare uit het oog verliest? Misschien niet verwonderlijk als dochter van Bernhard, met wie zij van kinds af aan is opgetrokken. Desalniettemin kan het niet, zoals Lockheed niet acceptabel was.

‘Je moet je afvragen Wim,’ zei Poslavsky, ‘wat prioriteit heeft, je geld of bekendmaken wat er rond Klaas de Jonge gebeurde.’ Ik legde uit dat mijn hele wezen in opstand kwam tegen het niet uitvoeren van mijn controlerende taak als journalist. Daar speelt eigen belang geen rol in. Niet bij mij. Dan had ik in 1957 ook mijn bek moeten houden over Sukarno en Nieuw- Guinea. Ik ben een jaar geleden in het bezit gekomen van de achtergronden van deze affaire, ook omdat de Koninklijke Marechaussee zich groen en geel ergerde aan hoe de koningin blijkbaar acceptabel vond, wat er was gebeurd.

Lex zei zelfs: ‘Als je denkt in afzienbare tijd betaald te worden omdat de Staat jou al die jaren het werken onmogelijk heeft gemaakt, dan is timing belangrijk.’ Dat is waar. Ik ben allerminst van plan om opzettelijk destructief jegens mezelf bezig te zijn. Maar het feit dat Den Haag bewust terreuracties tegen Zuid-Afrika tolereerde en sanctioneerde, moet aan de kaak gesteld worden.

Sjan was door een vriendin opgebeld dat de vpro afgelopen vrijdag het gesprek met mij heeft uitgezonden. Dat is tenminste iets.

Westerkade

Ik heb Erik Jurgens geschreven dat mijn besluit vast staat. Ook al slaagde Den Haag erin mij gevangene te maken van de Sociale Dienst, ik ga mijn journalistieke activiteiten niet staken, omdat dit een schadeloosstelling in de weg zou kunnen staan. Wat een snertoverweging eigenlijk. Dan zou de gevangenschap een methode zijn om mij de mond te snoeren, met als vooruitzicht dat er alleen dan, ergens in de verre toekomst misschien een genoegdoening in zou zitten.

1 juni 1993

Loet Kilian was gisteren jarig. Ik hoor of zie nooit iets van deze vriend, dus ik heb het maar eens overgeslagen te bellen. Vandaag deed ik de telefoon er weer even in om Eigen Haard te bellen, en prompt belde Loet. Hij zei op 11 juni te komen eten.

Ik dacht terug aan het gesprek met Poslavsky. Ik ben volmaakt zeker van mezelf - zoals ik vanmorgen ook tegen Eduard zei - dat ik aan mijn eigen normen en waarden moet vasthouden tot het bittere einde. David Cooper schreef eens dat Nietzsche doldraaide ‘searching for just a few people to whom he could talk or who thought a bit like him.’ Ik verbeter Nietzsche. Ik heb letterlijk niemand nodig om dit besluit te nemen. Ik heb geen hond nodig om zeker van mezelf te zijn over wat ik moet doen of laten.

Ik heb Ten Kate een antwoord gestuurd op zijn brief dat hij geen onderzoek naar Lubbers kan instellen. Ik heb hem erop gewezen dat zijn collega Langemeijer zich destijds wel bevoegd achtte mijn klacht over Luns naar de Vaste commissie voor Buitenlandse Zaken door te sturen. Bovendien heeft hij zich slechts over de helft van mijn klacht uitgesproken.

Meestal vind ik een redactioneel in nrc Handelsblad puur geklets, maar het verhaaltje over de Tweede Pinksterdag is in de roos (zie volgende pagina).

Dit verhaal (dat had erbij gezegd mogen worden) is gebaseerd op Alexander Mitscherlichs stelling uit 1963 in zijn boek Society without the Father dat tradities getoetst moeten worden aan nieuwe realiteiten om te beslissen of ze gehandhaafd zouden moeten worden. nrc Handelsblad opperde een lucide gedachte, maar er zal niets gebeuren.



illustratie

2 juni 1993

De verjaardag van Richard Thieuliette, of is het morgen? Hoe zou het met hem zijn? Hoe komt het toch dat sommigen, met wie je eens zo close was, lijken weg te drijven als wolken aan de hemel? Mijn lieve vriend Martin Portier schijnt nu in een verpleeghuis te zijn in Zoetermeer. Waarom?

Aida Parker bedankte me uit Johannesburg voor mijn boek. Zij is van mening dat Gaye en Clive Derby-Lewis erin geluisd zijn. Zij probeert met haar club geld bijeen te brengen om hen bij te staan in de juridische procedure. Ze schrijft ook dat steeds meer rechts georiënteerden worden opgepakt. Ze denkt dat ik misschien wel geluk heb gehad dat ik daar weg ben.

14:00 uur

Ad Leerintveld en Kees Thomassen arriveerden met een taxi met drie koffers met mijn spullen. Een hele klus. Ik serveerde koffie en vertelde hen wat er speelde. Kees Thomassen: ‘Begrijp wel dat jij verband zag met het vertrek van Hans van den Broek, maar het kan ook toevallig zijn...’ Ik kan nog altijd niet echt vat op hen krijgen. Wat is hun relatie tot officiëel Den Haag? Ik stel al hun moeite wel op prijs.

Minister Ien Dales wil een substantieel deel van de dossiers van de bvd gaan vernietigen. De smeerlappen gaan onder toezicht van de wetsovertreders hun sporen uitwissen. Onder de neuzen van de sukkels die namens de mensen in het parlement zitten, kan dit dus allemaal gewoon gebeuren.

Bij uitzondering ging ik naar Gay Cinema. Ik liep tegen een Roemeen aan die zei dat hij in business was, dus ik had hem meteen moeten laten schieten.260 Maar hij had erg lieve ogen, prachtig zelfs, en lang, zwart, krullend haar. Hij wilde met me mee naar huis, maar dat hield ik tegen. Had een zwak voor de

jongen. Maar hij fluimde steeds op straat en een blikje Fanta smeet hij weg. Nee. Zoiets kan dus niet. We liepen naar het Vondelpark, waar hij nu waarschijnlijk nog loopt. ‘Vous êtes un solitaire, comme tous les fous,’ zei hij ten afscheid.

3 juni 1993

De Tweede Kamer vroeg, met meerderheid, aan Hirsch Ballin om te garanderen dat er geen moordenaars meer zouden worden losgelaten. Hij gaf die garantie niet, zegde 600 nieuwe cellen toe en iedereen is blij. Den Haag is zo ziek, er komt geen moer van terecht.

Dierbare collega Cor de Groot (78), de pianist, is overleden. Weg zijn de duizenden neurale verbindingen met muzieknoten. Mijn nichtje Hetty Mennega had als meisje les van hem. Moskou betaalt een schuld aan Hongarije met de levering van mig-29 gevechtsvliegtuigen.

basf heeft 3.000 kilo kankerverwekkend nitrobenzeen bij Ludwigshafen in de Rijn gestort.

W.H. Auden antwoordde eens op de vraag of hij homoseksueel was dat hij op de eerste plaats dichter was en op de tweede plaats ‘queen’. Er was eens een tijd dat er by tacit agreement door niemand werd gerommeld in het seksuele leven van anderen. Nu is dat wel even anders.

Lou Dobbs spreekt voor cnn met Gatsha Buthelezi in Kaapstad. waaruit weer eens overduidelijk blijkt dat de Zoeloeleider zonder meer bij de slimsten van zwart Zuid-Afrika hoort. Voor mij aanleiding om Buthelezi nog eens een briefje te sturen en hem succes te wensen met de hervormingen aldaar.

Martin van Amerongen is toch eigenlijk een lokale kletskous. Hij beweert in Opossum (tijdschrift voor historische en kunstwetenschappen), dat er eigenlijk niet of nauwelijks betrouwbare autobiografieën bestaan. Ik weet dat mijn dagboek - toch ook een vorm van autobiografie - absoluut overeenkomt met feiten en gebeurtenissen. Martin: ‘Een biografie is een betrekkelijk twijfelachtig genre, gegeven het feit dat het onmogelijk is andermans leven in kaart te brengen. Het kan alleen maar een soort impressionistische schets worden.’ Van Amerongen denkt dat bronnen a priori vertekend zijn. ‘Zelfs in brieven en dagboeken staat de beschrevene in principe tussen de waarheid en het geheel dat hij graag onder het volk zou willen brengen.’ Waarom gaat brave Martin ervan uit dat men in een dagboek ‘zo nobel, ferm en principieel als denkbaar voor het voetlicht’ zou willen komen? Wanneer je werkelijk zou vertellen wat je in een leven allemaal hebt gedaan, zou er maar één uitweg zijn: jezelf opknopen.

George Shultz, minister van Buitenlandse Zaken van Ronald Reagan, heeft zijn verhaal in 1.198 pagina's samengevat. The Economist noemt het een ‘diplomatic history at its liveliest.’261 De enige kritiek van het Britse blad is dat Shultz ‘disappointingly brief’ is over het smerige Amerikaanse spel rond Nicaragua. De schandalige bombardementen op Libië zouden wel eens flink vervalst kunnen zijn. De woordvoerder van Shultz bij het State Department, Bernard Kalb - mij bekend uit Indonesië in 1957, toen hij daar de nodige onzin over Sukarno schreef voor The New York Times - is in ieder geval uit protest afgetreden over deze Amerikaanse oorlogsmisdaden in Noord-Afrika. ‘Zie je wel,’ zou Van Amerongen zeggen.

Arend Lijphart schrijft uit Californië dat hij hoopt dat ik werkelijk zal worden schadeloos gesteld voor wat me is overkomen. Hij las Vogelvrij en Notities uit Apartheidsland. ‘I found the books so fascinating that I also recommended them to all of my friends and relatives whom I saw in Holland.’ Hier is een politiek wetenschapper uit San Diego die zich, net als ik, op Indonesië en Zuid-Afrika toelegde. Ik zal hem antwoorden dat de pers vrijwel alles wat ik doe of schrijf, doodzwijgt.

Via Hille hier in de straat heb ik haar nichtje, Wil Borgman, gehuwd met een brandweerman (twee zoontjes) bereid gevonden eens per maand mijn kamertje te komen ordenen. Vijftig gulden is een hele hap, maar ik heb geen zin in een zwijnenstal.

Xaviera Hollander nodigt me uit een golden birthday bash te komen bijwonen en om tegelijkertijd een donatie voor het feest te willen doen. Zulke mensen verdwijnen uit mijn balboekje.

4 juni 1993

Ik kreeg een aardige brief van Erik Jurgens. Hij ontkent tegen Hans Verploeg te hebben gezegd dat ik overspannen zou zijn. Hij vindt dat ik onverstandig opereer door de Kamercommissie brandbrieven te schrijven. Inge Brakman schreef iets dergelijks. Volgens haar breng ik mijn zaak en de nvj schade toe door sommige Kamerleden onbetrouwbaar te noemen. Ik heb haar geantwoord dat ik niet van plan ben mijn recht te krijgen met zoete broodjes bakken, wat de klassieke Haagse methode is. Ik zit niet in een populariteitswedstrijd om de rotzakken die me misdadig hebben behandeld, gunstig te stemmen, ten einde schadeloos gesteld te worden. ‘Ik heb zelfs de handtekening van Beatrix voor Klaas de Jonge op jullie dringende advies uit

mijn boekje weggelaten. Jullie, en Jurgens, roepen allemaal, wacht, wacht, wacht, we moeten het parlement gunstig stemmen en minister Kooijmans niet boos maken,’ schreef ik Inge Brakman.

Frank Press zendt een oneerlijk antwoord in verband met het manuscript van Philip Handler. Hij heeft het boek van Handler vanaf dat het in 1982 gereed was voor publicatie, niet willen ondersteunen. Het zou me niet verbazen, wanneer opnieuw de ambassade in Washington beledigende en leugenachtige informaties over mij heeft afgegeven om mij nog verder te benadelen.

Veel getoeter op straat. Fred de la Bretonière in zijn auto. Hij is nu 50 jaar, grijzend, niet te geloven. Peter en ik ontmoetten hem meer dan 25 jaar geleden in de sportschool van het Carlton. Hij wist niet hoe het met zijn toenmalige vriendin en latere vrouw Elly was. Hij staat op het punt om met zoon en dochter naar Indonesië te gaan. Fred blijft beautiful. Hij heeft nog steeds een lekker lijf.

Staatssecretaris Elske ter Veld, PvdA, bijna in tranen, heeft haar ontslag genomen, vanwege aanpassingen die ze wilde invoeren op het recht op bijstand voor jongeren, waarop haar partij haar liet vallen. ‘Voelt u zich niet belazerd door uw fractie?’ vraagt de pers. De hele Haagse bende is een verziekte troep. ‘Politiek is een hard vak,’ zegt Wim Kok. De lul. De politiek is gewoon corrupt en oneerlijk.

Ik zag een Franse film over pinguïns. Ze zijn die arme beesten labels aan het geven. Hoe durven ze de privésfeer van die vrije dieren op een zo walgelijke manier geweld aan te doen. Voor mijn negende verjaardag kreeg ik indianentuig kreeg, een Belgische fiets en een Zeiss Ikon (box) fototoestel. We gingen die dag naar Artis waar ik een foto nam van twee pinguïns, die fotograaf Van Dijk in Bilthoven bij het ontwikkelen van de film bekroonde met een gratis vergroting. Sedertdien heb ik altijd een zwak voor die dieren behouden.

Ik was een half uurtje in Argos. Tippelde op een Euro-Afrikaanse jongen, clean, straight, snor, beige leren jacket. In een rommelhok streek ik mijn erectie langs zijn jeans. Hij greep mijn pik, liet die niet meer los en trok me af. Veilige seks. Was het zijnerzijds brotherly love? Het Warmoesstraatkwartier is werkelijk een mestvaalt van kwakjes, waar veelal het uitvaagsel van de samenleving op afstormt om overtollige hormonen kwijt te raken.

Ja hoor, de nos laat de huilbui van Elske ter Veld uitgebreid zien.

5 juni 1993

Lou Dobbs interviewt Thabo Mbeki voor cnn. Er komt, zegt hij, beslist geen burgeroorlog in Zuid-Afrika. Nee, zeker niet zolang de Sukarno en Hatta van dat land, Mandela en Buthelezi, de zaak in de hand houden. Newsweek dacht onlangs nog dat een bloedbad tot de mogelijkheden, en waarschuwde dat ‘Buthelezi and the violence he can mobilize are factors nobody can ignore.’262 Geen haar op Gathsha's hoofd denkt aan het aanzetten tot oorlog tegen de Xhosa. Als politiek leider van acht miljoen Zoeloes eist hij rechten op die vooral Xhosa als Mbeki hem liever zouden onthouden.

Stel je voor, Hans Sondaal gaat als ambassadeur naar Boedapest. Beslist een andere kwaliteit Nederlander dan Johan en Marlies Beelaerts van Blokland, die ik aldaar op de ambassade ontmoette. Het mooiste zou zijn wanneer we diplomaten zouden selecteren tussen uitersten als Beelaerts van Blokland en Sondaal in.

Suharto heeft het samenwerkingsverdrag met België opgezegd, omdat Brussel een clausule over mensenrechten had opgenomen. Djakarta ziet Westerse normen en waarden over de handhaving van wet en orde in ontwikkelingslanden als niet van toepassing in Afro-Azië. Eigenlijk hoort het Westen niemand in de wereld de eigen normen en waarden op te leggen.

Typisch nvj, ze sturen me een brief per koerier, maar het advies waar ze over schrijven zit er niet bij.263 Kooijmans schijnt een negatief advies te hebben gegeven aan de Vaste Kamercommissie. Dus toch niet zo'n geen behoorlijk man als men hem graag ziet. Weer zo'n Leidse hoogleraar die au fond geen knip voor zijn neus waard is. Dat zijn dan de heren die komende generaties moeten opleiden en vooral door eigen optreden een voorbeeld geven. Wat moeten we nu doen? Ik buig nooit voor deze figuren.

Ik belde Erik Jurgens. Hij had het antwoord ook al gelezen. Hij zou Kooijmans uitnodigen om in de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken zijn standpunt nader te komen verklaren. Dat is even een andere reactie dan de nieuwe brief van Inge Brakman en de nvj. Ook vroeg Jurgens zich af waarom de Volkskrant bij monde van Jos Slats deze ontwikkelingen niet in de krant zette. Ook denkt Erik dat Nationale Ombudsman Oosting de heren van de Koninklijke Marechaussee nu maar moet horen in de affaire Bentinck-Klaas de Jonge. Eindelijk. Het duurde even voor hij licht in deze duistere zaak zag. Ka-

merleden zoeken eerst argumenten waarom zij vooral niet in stinkende potjes zouden moeten roeren. Intussen moet Arie van den Kerkhof zich aan zijn ambtseed houden en kan niets zeggen. Hij vertelde mij het hele verhaal uit woede over wat gebeurde onder dekking van Buitenlandse Zaken en Beatrix. Maar hij kan het niet bevestigen.

Gijs Schreuders schreef vandaag in de Volkskrant een column, het gewiste geheugen, naar aanleiding van het vernietigen van bvd-dossiers door Dales. Nee Gijsje, je verhaal had moet luiden, gewiste bvd misdaden.

Het was nogal druk in Argos en ik verwachtte niets na gisteren. Maar een hengst in bretels en een cowboyshirt kreeg de lucht van mijn geheime wapen en verzorgde een old-fashioned blow job. Vooruit dan maar. Het zal wel gevaarlijk zijn, maar tot nu toe is het zonder alarmerende verschijnselen al 50 jaar goed gegaan.

6 juni 1993

Alexander Münninghoff belde. Hij vertelde Notities uit Apartheidsland te hebben gelezen. ‘Het klinkt misschien slijmerig, maar ik ben het met u eens,’ vervolgde hij. Bij die man springt het licht in mijn hoofd altijd op rood. Ik ken zijn twijfelachtige parcours ten aanzien van de voormalige ussr. Hij vroeg om een interview.

Paul van Weel van De Mediakrant en zijn vriendje Ronald kwamen langs. Hij betaalde de achterstallige 700 gulden, waarop echter een scheldpartij volgde die alle perken te buiten ging. Eerder vandaag had hij nog per telefoon aangeboden mij een homobijeenkomst in Maastricht te laten verslaan voor zijn krant. Begreep er niets van. Hij scheen razend te zijn vanwege mijn contact met Henri de By, die hij een nsb'er noemde. Ronald keek ook ontzet. Ik was de enige die om geld zeurde. Geen wonder. Sinds 10 december vorig jaar heb ik geen cent gekregen. Misschien ontplofte hij ook wel omdat ik het de misser van de eeuw noemde dat hij op 15 december vorig jaar geen exemplaren van De Mediakrant in het parlement onder Kamerleden had laten circuleren, net als Jan Mets met Vogelvrij had gedaan. Het was bovendien het unieke moment - wat natuurlijk niemand had kunnen voorzien - dat Hans van den Broek halsoverkop aftrad. De hemel mag weten hoe er deze keer is gerotzooid in de omgeving van Paul van Weel, ook vanwege mijn serie Collega's als verraders, die Van Weel had gepubliceerd en waarbij het accent op Hofland lag. Paul zei nu: ‘Als je nog meer over Hofland zou schrijven, zou je bekend

worden als de dorpsgek.’ Hij zei me hiertegen te willen beschermen. Er is flink gestookt dus.

Heb kort met Johannesburg gebeld. Wilde even Peters stem horen. Alles is goed.

7 juni 1993

Het enige waar Den Haag me echt mee heeft gekwetst, is het feit dat ik de vleugel die ik van mam kreeg, heb moeten verkopen. Het instrument zou bovendien niet in mijn huidige behuizing passen. De muziek mis ik inderdaad heel erg. Gefeliciteerd Buitenlandse Zaken! Het is de prijs die ik moet betalen als zichzelf respecterend journalist die een eerlijk parcours wil afleggen.

Anne Knulst zei gisteren dat zij Time niet meer leest omdat ze het blad te rechts vindt. Deze week Nelson Mandela weer op de omslag.264 Opmerkelijk zijn een aantal opmerkingen van deze held van zwart Zuid-Afrika en blank West-Europa over de onderhandelingen met de partij van De Klerk: ‘I have no reason to doubt they are negotiating in good faith.’ En: ‘Forty years of apartheid have been like forty years of war. Our economy and our social life have been completely devastated, in some respects beyond repair.’

Dat is onzin. Zonder apartheid zou het land in een situatie vergelijkbaar met het huidige Nigeria of Congo hebben verkeerd. Apartheid heeft het land juist gered. Zuid-Afrika beschikt in 1993 als enig land in Afrika over de infrastructuur van een vrijemarkteconomie, met op de eerste plaats directe postieve gevolgen voor de zwarte meerderheid. Dit inzicht heeft Time zich nog niet verworven inzake Zuid-Afrika.

Elfra Erasmus kwam gisteravond in tranen op Westerkade 3d aan. Ik had als grapje per telefoon gezegd dat ik een goedkoop hotelletje voor haar had gereserveerd, zoals ze me had gevraagd. Haar tranen waren heel echt en ik moet onvergeeflijk ruw geklonken hebben, wat verre van mijn bedoeling is geweest. Peter schreef al om vooral lief voor haar te zijn. Ik had juist via de Livsons de beschikking gekregen over een prachtige flat voor haar, in plaats van een pensionnetje. Ze heeft nu een leuke plek voor zichzelf. Ik zie haar om 17.00 uur, in Dikker & Thijs.

Een lange brief van Peter biedt weer zoveel kostbare details. Zowel ik als Trees hadden hem gesloten genoemd als het gaat om zijn emoties. Hij zou graag meer van zijn diepste emoties

en gevoelens delen, maar dat blijft hij lastig vinden. De onzekerheid van het leven in Johannesburg heeft effect op hem en iedereen. Mensen worden en doen steeds gekker door de spanningen. De gay scene wordt ook steeds erger schrijft hij. ‘It's a big nasty, unsophisticated, vicious, gossipy, disease-riddled community and I don't trust a single soul anymore.’ Er komen steeds meer bordelen en overal bieden jonge jongens zich aan voor seks. Peter had zich bij de dokter laten nakijken, en alles was goed. Hij zwemt iedere dag en eet gezond. Hij heeft gesolliciteerd als manager bij een nieuw badhuis voor heren, maar is ook tot de conclusie gekomen dat hij uiteindelijk toch terug wil komen naar Nederland. Tot slot feliciteert hij me met mijn komende verjaardag.

Briefje van Ted Vernède. Hij stuurt een bevestiging van ontvangst van mijn brieven aan Bernhard.

Advocaat Vermeer schreef de nvj zijn visie op de brief van minister Kooijmans. Hij meent dat het argument van Kooijmans dat hij het oordeel van de rechter af wil wachten, niet terecht is. Volgens Vermeer mag het juist van de partijen gevergd worden zich open te blijven stellen voor oplossingen buiten de rechtsprocedure. Hij vindt de ‘afwijzing van debat uitsluitend omdat de zaak onder de rechter is, het verwerpen van een minnelijke oplossing.’ Ik zond deze reactie van Vermeer door naar Erik Jurgens en stuurde er een briefje bij met een verzoek voor een gesprek met hem, Vermeer, Wolffensperger en De Hoop Scheffer.

Bill Bast stuurde me een brief om me op de hoogte te houden van de gebeurtenissen rond de Amerikaanse militair James Kennedy.265 Het geeft schitterend weer welke sfeer erin Hollywood heerst.

James Kennedy stuurde me zelf ook een briefje. Hij is dankbaar dat ik hem in contact bracht met Bill Bast en Paul Huson. Hij is echter onzeker of, zoals ik voorstelde, hij aan een filmscript zal meewerken.

Liefst 7.000 Amerikaanse militairen die in de Golfoorlog meevochten, hebben ziekteverschijnselen als haaruitval, concentratieverlies, slapeloosheid, geheugenverlies, aantasting van het immuunsysteem en incontinentie. Dat is nogal wat. De regering Clinton weigert te erkennen dat er sprake is van een ‘Desert Storm Syndrome’. Dat wordt uit financiële overwegingen gedaan, omdat niet te overzien zou zijn hoeveel schadeclaims van militairen Washington zou krijgen. Ze waren wel goed ge-

noeg om als kanonnenvlees te dienen om de hang-ups van George Bush te bevredigen, waar honderden miljarden voor werden uitgetrokken. De gezondheid van de mannen die door Bush en de idioten om hem heen de woestijnen in werden gejaagd, telt niet voor de bastards die uitsluitend op controle over de Iraakse olie uit waren, via zetbazen die de zaak aan Amerika verpatsen. Net zoals de andere Arabische olielanden in de zakken van Washington zitten.

De brief van de keurige Kooijmans aan de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken is terecht.266 Wat een zak die man. Hij liegt met zijn volle verstand dat mijn grieven alleen op Luns gericht zouden zijn. Hij durft verder te schrijven dat ik ‘volledige openbaarheid’ heb verkregen in oude dossiers. Wanneer Luns in een van die stukken refereert aan een volledig curriculum vitae van Willem Oltmans dat hij op aanvraag gaarne wil verstrekken, kan het huidige ministerie onder Kooijmans dit document nergens vinden. Ze hebben me het topje van de ijsberg gegeven, omdat ze aannamen dat documenten tot 1964 verjaard zijn. Na 1965 is er - volgens van Velzen & co. - bij Buitenlandse Zaken nauwelijks meer iets bewaard gebleven. Kamerleden als Jurgens en Stoffelen, die zeggen zich het vuur uit de sloffen te lopen in mijn zaak, zouden toch moeten weten dat de Wet Openbaarheid van Bestuur, zoals de huidige ambtenaren deze uitvoeren, een lachertje is?

Kooijmans herhaalt, wat Hans van den Broek ook stelde, dat het ministerie niet kan ingaan op mijn verzoek een schikking te treffen. Ze denken gewoon, Kooijmans incluis, Oltmans is 68, de landsadvocaat kan deze zaak rustig rekken tot dat hij de pijp uitgaat. Minister de Ruiter van Defensie zei me indertijd in Johannesburg dat Kooijmans zijn buurman was en dat zij samen zondags ter kerke gaan. Het meesterwerkje van deze minister staat bol van de juridische spitsvondigheden, met andere woorden, hij zou zich moeten generen een dergelijk oneerlijk stuk te hebben doen uitgaan.

8 juni 1993

Gisteren vond de zogenaamde arob-zitting op het ministerie van Buitenlandse Zaken plaats. Een hoogst irritante aangelegenheid. Ik was van plan niemand een hand te geven, maar bij vier heren ontkwam ik er niet aan, terwijl ik leugenaar Van Velzen kon opzij kon zetten. ‘U bent zo smerig bezig, u sla ik over,’ voegde ik hem toe. ‘U kunt geen documenten meer

vinden. Ik ben niet van gisteren. U bent van mij nog niet af. Ik ben zelfs nog niet begonnen, mijnheer Van Velzen.’

‘U hoeft mij niet te beledigen,’ antwoordde hij.

‘Ik beledig u niet. Ik zeg u wat ik denk in uw gezicht. This is a free country. U bent zeer oneerlijk en walgelijk tegen mij bezig. Hoe kan ik u respecteren?’

‘Wat u op de vpro-radio over mij hebt gezegd, leent zich tot een klacht bij de strafrechter,’ vervolgde hij, inmiddels asgrauw geworden.

‘Be my guest. Gaat uw gang. Durft u dat maar,’ wierp ik hem toe, tot ontstentenis van advocaat Vermeer en de andere aanwezigen. Later zei Vermeer: ‘Hij maakte een onvergeeflijke fout door woedend te worden.’

‘Die man hangt van zogenaamde fouten aan elkaar,’ antwoordde ik.

Er volgde een uur van eindeloos gezwets. Van Velzen bleef er op hameren dat ik mij inbeeldde dat er een samenzwering tegen mij aan de gang was. Een lid van deze commissie opperde zelfs dat het ministerie me beter in Zuid-Afrika zou hebben kunnen laten zitten dan me laten uitzetten. Er werd gesteld dat de ambassade had weten te voorkomen dat ik op 31 mei reeds op een vliegtuig was gezet. Dat klopt niet, want ik ben pas op 1 juni om verlenging van mijn verblijfsvergunning gaan vragen.

Ik bracht de affaire Klaas de Jonge ter sprake en hoe gaarne de staat miljoenen voor hem had uitgegeven, omdat hij zich had geleend voor door Den Haag georganiseerde terreur tegen Pretoria.

Helaas ontbreken er twee pagina's in mijn dagboek en kan daardoor onvoldoende van de hele zitting reconstrueren.

Shell neemt deel aan de exploitatie van oliereserves in Kazachstan, samen met British Petroleum, British Gas, Total, Agip, Satoil, en Mobil.267 De plundering van de energiebronnen van de voormalige ussr is in volle gang. Er wordt in Alma Ata een contract ondertekend dat deze Westerse giganten ook het recht geeft het noordelijk deel van de Kaspische Zee te exploreren. Ik zie dit drama zich voltrekken en denk aan de felle waarschuwingen van ambassadeur Romanov in Den Haag begin jaren zeventig.

De toenmalige premier Aleksei Kosygin had tijdens een officieel bezoek van minister Max van der Stoel van Buitenlandse Zaken de Nederlandse regering het voorstel gedaan, diezelfde

energiebronnen, plus die van de Zwarte Zee en de Barentszee in joint-venture tussen de ussr en Shell tot ontginning te brengen. Van der Stoel saboteerde dit voorstel opzettelijk, hierin gesteund door het kabinet Den Uyl. Een dergelijke samenwerking paste immers niet in de plannen van Washington en de navo om het evil empire ten val te brengen. Het Westen was vol gas bezig om een ondoordringbaar financieel-economisch gordijn rond de Sovjet Unie te trekken, opdat de andere supermacht vooral niet over Westerse valuta zou komen te beschikken. Het Westen onthield de ussr jarenlang kennis van nieuwe technologische ontwikkelingen. Via cocom in Parijs werd erop toegezien dat het Kremlin in de sfeer van wetenschap en techniek op het Westen ver achter zou blijven. De Sovjet Unie mocht onder geen beding met haar socialistische experiment voor een rechtvaardiger samenleving slagen. Om dezelfde redenen werd in 1959 een cordon sanitaire om Cuba gelegd, om de rest van Latijns-Amerika te waarschuwen, dat wie die kant kiest, met Washington te maken krijgt. Stel je voor dat Moskou door het tijdig tot ontwikkeling brengen van de energie-industrie erin was geslaagd de levensstandaard van de ussr op te vijzelen, dan zou dit een geheel ander plaatje te zien geven. Die ontwikkeling zien we de afgelopen jaren in China, waar Mao, Marx en Lenin nog altijd, zij het voornamelijk pro forma, worden geëerd. De omwenteling in China voltrekt zich langs geheel andere lijnen dan in Moskou gebeurde.

9 juni 1993

Gisteren was een ramp, want ik had de verplichting met Elfra tot middernacht de hort op te gaan.

Ik schreef twee pagina's voor de Haagsche Courant, die er onveranderd in moeten te komen.

09:45 uur

Elfra vertrok. Het klinkt vreselijk, maar ik dank de hemel. Ik wil alleen zijn. Lennaert Post belde om morgen te komen dineren, maar dat heb ik uit zijn hoofd gepraat.

Ik probeer al enige tijd Henri de By te bereiken. Hij laat zeggen te zullen terugbellen en doet dit vervolgens niet.

Hans Verstraaten van de Nieuwe Revu had gezegd dat hij me afgelopen zondag zou bellen. Het is nu woensdag. Zo gaat het al jaren, ook met bevriende collega's. Opeens houdt alle contact op. Zo werkt dit in Madurodam.

12:30 uur

Alexander Münninghoff had de eerste etage bij Dikker & Thijs gehuurd voor ons gesprek bestemd voor de Haagsche Courant. Hij is exact de gluiperd waar ik hem altijd voor heb aangezien. Hij zweette zich constant kapot. Hij was vijf jaar in Moskou gestationeerd en twee jaar in Zuid-Afrika. Hij had met Hendrik Bentinck, de privésecretaris van Beatrix, geluncht alvorens hij naar Johannesburg afreisde. Dezelfde man die mij niet wilde ontvangen voor ik ooit een letter over hem had geschreven. Ook Kist heeft me dus bedrogen met mij te berichten dat het niet gebruikelijk was voor een naaste medewerker van de majesteit om met journalisten te spreken. Bentinck had deze journalist op de mouw gespeld dat hij, in tegenstelling tot verhalen die de ronde deden, Klaas de Jonge juist altijd op een veilige afstand had gehouden en hem bijvoorbeeld nooit was gaan tutoyeren, zoals Klaas had voorgesteld. Münninghoff zei niet te begrijpen wat er zo bijzonder was aan het feit dat Beatrix een reddende handtekening voor Klaas had gezet ‘Misschien wilde zij hem uit een precaire positie redden,’ zei hij ook nog.

‘Misschien, maar dan begrijp je dus nog altijd niet waar ik het over heb. De Jonge transporteerde kleefmijnen in ambassadeauto's met dubbele bodems, om het anc in de gelegenheid te stellen blanke boeren op te blazen.’

‘Wat is daar zo erg aan,’ zei hij doodgemoedereerd. Op mijn uiteenzetting dat Bernhard een briefje had geschreven, nadat ik hem mijn artikel in De Groene Amsterdammer had toegezonden, reageerde Münninghoff: ‘Waarom stuur je hem iets als je toch geen antwoord van hemzelf krijgt?’

‘Ik heb de Haagse rode kaart, dus het is toch al mooi dat hij überhaupt een signaal van instemming af geeft.’

Geen wonder dat een sukkel als hij een veelbelovende carrière in de vaderlandse journalistiek maakt. Hij vroeg me zelfs advies of hij een huis in Stellenbosch moest kopen. ‘Nee, dat is gemeen om nu te doen,’ zei ik. En zonder in te gaan op wat ik bedoelde, antwoordde hij nota bene: ‘Ja, maar ze zijn nu juist spotgoedkoop.’

‘Dat bedoel ik dus ook,’ onderstreepte ik. Hij opperde zelfs dat ik wellicht vanwege mijn homoseksualiteit uit Zuid-Afrika zou zijn gezet. Hij herhaalde steeds ‘je suggereert,’ waarop ik dan antwoordde ‘nee, ik zeg recht voor zijn raap.’ De meegekomen fotograaf Jacques Zorgman begreep exact wat ik bedoelde. Aan het slot van het interview zei Alexander mijn artikel oranjegate in madurodam van me te willen kopen. ‘Duizend gulden,’ zei ik.

‘Dat is niets,’ was zijn antwoord, maar hij kwam er niet meer op terug. Op de valreep probeerde hij zich nog te onttrekken aan de overeengekomen toezegging dat ik de tekst van tevoren mocht lezen. Ik eiste dat ik het stuk eerst per fax zou kunnen inzien.

14:30 uur

In voormalig Joegoslavië worden Nederlandse militairen van hun helmen, wapens, kogelvrije vesten en zelfs hun jeeps beroofd.

Iwan belde. Hij zei dat mijn antieke trapje aan gruzelementen is. Dat was gebeurd toen Edwin het had meegenomen naar de televisieset. Ik ben er boos over, ook omdat ik dit van Iwan moet horen. Ik zou het zo graag hier gehad hebben. Waarschijnlijk raken mijn brieven aan Peter ook kwijt. Waardeloos, waardeloos, waardeloos. Ik zal proberen niet teveel van slag te raken

In Oostenrijk krijgen Joden een vergoeding voor wat hen tijdens de nazibezetting is overkomen. Waarom wordt aan andere mensen, die ook het nodige tijdens de Hitler-jaren hebben geleden, niets uitgekeerd?

Aart van der Want zond me het interview met Rob Ruggenberg van de Brabant Pers. De titel: de nieuwe oorlog van oltmans.268 Ik zal nooit begrijpen waarom vakgenoten zich lenen om een collega die door de Staat in de problemen is gewerkt op een onheuse wijze aan hun lezers te presenteren.

Alexander Münninghoff zei trouwens dat hij zich in 1979 uit de nvj heeft teruggetrokken, toen ze geld gingen inzamelen voor een radiostation voor het anc. Overigens, sinds ik Ageeth Scherphuis bekritiseerde in Utrecht, heb ik nooit meer een uitnodiging voor een nvj-bijeenkomst gehad. Ook daar moet ik over spreken.

10 juni 1993, verjaardag

Martin Portier, mijn dierbare vriend, belde op vanuit het verpleeghuis waar hij tegenwoordig verblijft. Hij schijnt ernstige ruzies met zijn vrouw te hebben gehad. Zelfs op de dag dat zij hun 40-jarig huwelijk vierden. Ik ging door de grond omdat ik zijn grenzeloze verdriet en eenzaamheid helemaal meevoelde. Er waren advocaten aan een scheiding bezig ‘maar uit elkaar gaan, staat niet in mijn woordenboek,’ zei hij. Ik ontmoette Martin in 1953 bij de keuring voor vrijwilligers om in

Korea tegen de communisten te knokken.269 Zijn moeder, een puur Javaanse dame, vroeg me als beste vriend mijn invloed aan te wenden om een huwelijk met een meisje uit West- Graftdijk te helpen voorkomen. Martin redeneerde (vreemd genoeg) dat indien hij in Korea zou sneuvelen, hij tenminste een kind zou nalaten en zijn vrouw voor het leven een pensioen zou hebben. Intussen had Jeanne geen enkel idee hoe Martin in elkaar stak. Hij was een sportieve jongen met een atletisch Javaans lijf en was door en door gelovig. Hoeveel avonden heeft hij, voor we samen sliepen als we bij mijn grootvader logeerden, niet voorgelezen uit de Bijbel, waarbij ik meestal vroegtijdig in diepe slaap raakte? Ik was getuige op zijn huwelijk. Hij kreeg twee zoons. Maar met dit huwelijk zou zijn leven in een puinhoop veranderen. Nu ligt hij hopeloos verlaten in een verzorgingshuis in Zoetermeer. Hij deed een beroep op me hem te bevrijden van ‘het complot’ van zijn vrouw en de advocaat tegen hem. Hemeltje, hoe kan ik hem in dit late uur te hulp komen?

Erik Jurgens meldt dat hij niet bereid is met advocaat Vermeer en mij te spreken over de affaire Klaas de Jonge en Bentinck. Hij wil zich concentreren op de schadevergoeding van de Staat voor 37 jaar overheidstreiterij.

De procureur-generaal van de Hoge Raad Ten Kate antwoordt wederom aan mijn verzoek Lubbers & co. rechtstreeks aan te pakken niet te willen voldoen.

Vermeer berichtte dat het geen zin zou hebben een claim tegen Pretoria in te dienen. Maar Iwan Beek stelde voor dat ik de prominente advocaat Edwin Cameron zou inschakelen om dit wel degelijk te doen.

Hans Lonis heeft ervoor gezorgd dat op teletekst staat dat het mijn verjaardag is, nota bene van Peter, Eduard en Hans. Dat ook nog.

Om twaalf uur zou Münninghoff me bellen dat het verhaal op de fax zou gaan. Het is nu 13:45 uur. Hij speelt spelletjes, zoals te verwachten was.

Uit de afrekening van de girodienst blijkt dat mij in mei geen uitkering van de Sociale Dienst heeft bereikt en ook de vakantietoeslag ontbreekt.

Münninghoff belde om 16:15 uur dat het verhaal op de fax ging, maar dat ze oranjegate niet wilden hebben. Ik heb hem een paar kleine correcties doorgegeven.

Casper van den Wall Bake kwam langs en gaf me een envelop-

pe met 50 gulden als bijdrage voor de interieurverzorgster. Er zijn ook problemen in zijn huwelijk.

Peter telefoneerde uit Johannesburg, waar ik zeer dankbaar voor was.

Eduard bracht een volledige rijsttafel als verjaardagstraktatie mee.

Ook mijn oude vriendin uit de dagen van het Baarns Lyceum, Christine Roessingh belde. We belandden op de affaire De Jonge-Bentinck en ze zei niet te begrijpen wat het ertoe deed dat Beatrix een handtekening voor Klaas de Jonge had gezet. Ik antwoordde het eens te zijn met het standpunt van de top van de Koninklijke Marechaussee in deze, ook al durfde men dat in het openbaar niet te bevestigen. Ik beloofde haar de tekst te sturen, die ik 28 mei over deze zaak rechtstreeks aan Beatrix had gezonden.

Ook Ellen van der Ploeg belde. Verder stilte.

11 juni 1993

Ik werd vannacht drijfnat van het zweet wakker. Ik had visioenen van aids, maar vanochtend was alles weer goed.

Las het gesprek met de Brabantpers. Dat de koningin een decreet tekende om Klaas de Jonge te beschermen als staatsterrorist, komt niet uit de verf. Ruggenberg stelt het voor alsof er nooit iets aan de hand zou zijn geweest. Waarom riep De Telegraaf dan Arnold Burlage terug? Waarom kreeg Jos Slats geen antwoord van Buitenlandse Zaken op een reeks vragen rond de rol van de twee bewakers van de Koninklijke Marechaussee, die Klaas de Jonge feitelijk moesten bespioneren? Ook Münninghoff verzwijgt deze details.

Elsevier publiceerde mijn briefje over Lubbers.



illustratie

Vermeer zendt me zijn pleitnotitie die op 7 juni namens mij werd aangeboden gedurende de arob-zitting op Buitenlandse Zaken.270

12 juni 1993

Bill Clinton heeft heel heldhaftig de Somalische hoofdstad Mogadishu laten bombarderen. Krijgsheer Mohammed Farrah Aidid wordt door de vn verantwoordelijk gehouden voor het vermoorden van 23 Pakistaanse vn-soldaten.

Volgens Wio Joustra in de Volkskrant is thans bekend geworden dat niet de houding van Jan Pronk in 1992 de directe aanleiding is geweest tot een crisis in de Indonesisch-Nederlandse betrekkingen, maar de inhoud van een brief van minister Hans van den Broek.271 De minister mengde zich in het conflict op Oost-Timor door bot te schrijven dat het door president Suharto gelastte onderzoek naar een moordpartij in Dili door hem als ‘hoopgevend’ werd beschouwd. Ook zou Den Haag verheugd zijn dat president Suharto maatregelen had getroffen de schuldigen te straffen. Indonesiërs accepteren dat belerende Nederlandse vingertje al heel lang niet meer. Djakarta is dus terecht van mening dat Den Haag geen moer te maken heeft met wat er in Indonesië wel of niet gebeurt.

Sicco Mansholt sprak met Frits Abrahams.272 Hij vindt dat de leden van fracties in de Tweede Kamer ‘een niveau van niets hebben.’ Hij vervolgde: ‘Het is vreselijk. Je zit met kromme tenen te luisteren.’ Partijgenoot Hans Alders als milieuminister? ‘Een kletsmeier, praten, praten, praten. Er komt niets tot stand. Hopeloos. Dat vind ik ook een grote fout van Wim Kok. Waarom trekt hij zo iemand aan, terwijl er goede mensen rondlopen?’

Sicco heeft er spijt van niet als minister te zijn afgetreden toen hij het oneens was met de politionele acties in Indonesië. ‘Een zwarte bladzijde uit mijn politieke carrière.’

‘Luns had geen visie. Een aardige man hoor, heel grappig, maar we namen hem niet serieus. Een groot minister van Buitenlandse Zaken was Wim Beijen, die in de jaren vijftig vier jaar lang samen met Luns minister is geweest. Hij was voor mij de redding. Hij werd de grote promotor van Europa.’ Ik zou Mansholt graag nog eens bezoeken.

Hans Warren schreef het Hollands Dagboek voor nrc Handelsblad. Hij zegt nu een halve eeuw lang een dagboek te hebben geschreven ‘zoals ik ademhaal.’ Slaapverwekkend. Hij zegt

nooit in Indonesië te zijn geweest, maar hij had in Batavia een oom. Dit maakte hem dermate Indisch dat een kenner als Tjalie Robinson niet wilde geloven, dat Hans, adres Pijkjesweg 1 in Kloetinge, geen werkelijke Indische achtergrond had.

Advocaat Vermeulen van Maaldrink Notarissen in Den Haag dreigt nu via een deurwaarder beslag op al mijn resterende bezittingen te zullen laten leggen. Mijn hele bezit is via notaris Meijer reeds op Peter overgeschreven, dus er is echt helemaal niets te halen.

Ik zag Wim van de Camp van het cda bij nova praten over de scholierenstaking. Ik kotste van die man. Waarom kan ik die scholieren heel goed begrijpen en waarom weten Van de Camp en Ritzen niets anders te doen dan ze de grond in te stampen? Ik kots van die mensen.

13 juni 1993

Ik kreeg tranen in de ogen toen Sergio Bruguera op zijn rug op de baan lag op het moment dat hij Roland Garros won en ook zijn vader in beeld kwam. Zijn tegenstander Jim Courier trok hem overeind. Het enthousiasme van de vader roert me zeer.

14 juni 1993

Juist nu ik een portret van Sukarno probeer te schrijven, zag ik bij toeval een buitenlandse productie over de Indonesische vrijheidsstrijd op het zogenaamde academische televisiekanaal Teleac. Nasution, Mochtar Lubis en Ruslan Abdulgani waren er bijgehaald, dan weet je hoe laat het is. Twee Sumatranen en een allegaartjes-Javaan. De rol van Bung Karno als ‘collaborateur’ met de Japanners gedurende de Tweede Wereldoorlog werd weer breed uitgemeten, wat dus nergens op sloeg. De opmerkingen van Abdulgani waren tergend zwak - of ze kwamen in het kraam van de televisiemakers niet van pas - en werden niet opgenomen. Trouwens, ik weet zelf hoe Sukarno echt was. Hoef me dus niet op te winden over de fragmenten waar hij als een soort Mussolini wordt afgeschilderd.

Lubis zei dat Bung Karno voorgaf van Balinese bloede te zijn en als hij daarheen ging dan zei: ‘Ik stam van Vishnu af en daarom zal er regen komen,’ en meer van dergelijke onzin. De haat van Lubis vanwege zijn eigen problemen in de tijd van Sukarno speelt een grote rol in zijn uitlatingen, maar intussen krijgt ‘de wereld’ een onwaar beeld. Zelfs Sjahrir heeft er geen misverstand over laten bestaan dat Sukarno de Japanners gebruikte om de vrijheid voor Indonesië te bewerkstelligen. Maar natuurlijk worden de contractarbeiders onder de Japanners ge-

toond, als in Buchenwald: levende skeletten, wat allemaal in de schoenen van Sukarno wordt geschoven. Ook de Madioenopstand door de lokale communisten zou volgens de filmmakers door Nasution zijn neergeslagen. Hij flirtte volgens deze film met de communisten om in 1965 te worden vervangen door ‘de pragmatische generaal Suharto.’ Conclusie: het is in zeker opzicht Bung Karno's eigen schuld. Sukarno had een serieuze biografie moeten laten schrijven en niet in zee gaan met een Amerikaanse vaudeville danseres als Cindy Adams. Als uitsmijter werd beweerd dat toen Bung Karno in 1970 overleed, zijn gezicht drie nachten in de maan verscheen. Dat heet dan Teleacvoorlichting. Er is helemaal niets tegen te doen. Een brief schrijven? Je wordt uitgelachen. Het is echt hopeloos. Wie zal - behalve ik - Bung Karno in de geschiedenis neerzetten zoals hij was?

Laat in de avond hoorde ik op de radio Richard Thieuliettes lievelingsliedje, Ne me quitte pas. Richard, die zijn vader nooit zou kennen en zich in de steek gelaten voelde.

Bernhard ontving Robert Knijff op Soestdijk om te bedanken voor de vele blijken van medeleven bij zijn jongste operatie. Er was een adertje onder zijn schedeldak gesprongen. De hoofdpijnen waren verdwenen, maar als gevolg van de verdoving had hij moeilijkheden met zijn geheugen. Ted Vernède was erbij aanwezig.

Een correspondent van The Washington Post, David Remnick, heeft Lenin's Tomb geschreven, waarin hij de laatste dagen van het Sovjetimperium samenvat.273 Helaas kan je niet alles lezen. Remnick ziet het begin van het einde van de ussr niet liggen bij Gorbatsjovs perstrojka of bij glasnost. Door controle over het verleden te verliezen, verloor de cpsu de controle over het heden en de toekomst. De ommekeer in Gorby's hervormingen kwam in 1989, toen de arbeiders in de kolenmijnen in Siberië met stakingen begonnen. Hierdoor raakte de economie op drift en verloor de cpsu haar greep op de situatie. Vervolgens kwamen nationalistische bewegingen in andere Sovjetrepublieken ook in beweging. Lenins arbeidersparadijs stortte als een kaartenhuis in elkaar.

In dezelfde editie van Time ook een reportage van Michael Serrill over de explosieve toename van kinderprostitutie in Moskou, een van de vele ‘zegeningen’ van de Russische omwenteling in de richting van de Westerse vrije wereld. Het verhaal is geïllustreerd met een serie foto's van Sasha, die in de buurt

van het Bolsjojtheater seksuele diensten van jongens en meisjes van 8, 9 en 10 jaar aan belangstellenden verkoopt.

Ik heb via Loet de Haagsche Courant gekregen.274 Er zijn toch weer zaken weggevallen, zoals Major, die ik uitdrukkelijk had genoemd als voorbeeld dat Lubbers ook op het matje geroepen kon worden.

Ik kwam Martin van Amerongen tegen die mijn oranjegate een goed artikel vond. Hij wilde het wel hebben.

Roderick Veelo was hier van 21.00 tot 23.30 uur. Gaf hem Het dagboek als Camera Obscura. Vind het een aardige knul.

15 juni 1993

De Amsterdamse Sociale Dienst sluit naadloos aan bij de pesterijen vanuit Den Haag. Heb andermaal een brief geschreven waarom ik in mei geen uitkering heb ontvangen, en waarom ik nog altijd niet voor ziektekosten verzekerd ben.

Kersen zijn eigenlijk veel te duur, zes gulden per pond. Bruin kan dit niet trekken, maar na een week ernaar verlangd te hebben, heb ik ze toch maar gekocht.

Er schieten altijd weer aantekeningen bij in, zoals dat een telefoongesprek onlangs op een avond met Erik Jurgens tweemaal werd afgebroken.

Martin van Amerongen belde, dat hij oranjegate in madurodam volgende week gaat publiceren. Dit heeft René Zwaap er doorgedrukt.

Jan Mets zegt, dat zijn compagnon Maarten Schilt van mening is dat Münninghoff erin geslaagd is mij belachelijk te maken in het interview voor de Haagsche Courant.

Er kwam een brief van N.A.M. Schipper namens de Nationale Ombudsman, die mij waarschuwt dat ze hun onderzoek moeten staken als ik mijn uitzetting uit Zuid-Afrika voor de rechter breng. Ik heb hem meteen geantwoord.275

Ik was de hele dag met Peter bezig. Besloot hem een gloednieuw biljet van 100 gulden dat ik toevallig in handen kreeg, te sturen als steuntje in de rug. Ik heb hem wel gezegd dat ik voorlopig geen extraatjes kan missen.

Opmerkelijk reportage van Peter Michielsen, heel zinnig.276 Etnische zuiveringen in Joegoslavië zullen doorgaan en onvermijdelijk zijn. ‘Anderhalf jaar na het begin van de oorlog in Bosnië begint het besef door te dringen dat deze verschrikkelijke praktijk wel eens de enige mogelijkheid op vrede kan op-

leveren.’ De oorlog heeft naar schatting reeds anderhalf miljoen mensen op de vlucht gedreven.

Voor ons zijn deze toestanden niet voor te stellen. Enclaves met vluchtelingen worden beschoten en uitgehongerd. Er heerst een vorm van collectieve gekte op de Balkan. Michielsen suggereert dat de internationale gemeenschap zou kunnen garanderen dat etnische zuiveringen op zijn minst zonder bloedvergieten zouden moeten verlopen. ‘Het is zinvoller de moslims van Srebrenica en Gorazde fysiek in veiligheid te brengen en hen “beschermd” door blauwhelmen maar onder de loop van de voortdurend dreigende (of schietende) Servische kanonnen, permanent in hun getto te laten zitten. Het is niet menselijk hen tot vertrek te bewegen, maar het is menselijker dan het alternatief.’ Een opmerkelijk analyse.

Jos Brink zit bij Theo van Gogh en noemt Beatrix nota bene ‘een kanjer’. Brink debiteert nog meer onzin. Sukarno heeft volgens hem in Nederland gestudeerd. Onzin, want hij behaalde de ingenieurstitel in Bandung en heeft nooit voet op Nederlandse bodem mogen zetten, omdat we zulke eerste klas verliezers zijn.

Was van 20.00 tot 23.15 uur met Hugo van Reijen en ene Kamal in het Indonesische restaurant Mandori aan de Prinsengracht. Het is zeer opvallend hoeveel Hugo van mij weet. Het ging weer over de zwarte handel van mijn broer Hendrik, die ik zou hebben aangegeven. En dat mijn fiets op de Horst altijd in de soep was, maar dat mijn broers voor hun fiets prima zorgden. Hij sprak intussen vloeiend Behasa tegen Kamal en de Indonesische kelner. Hij zegt voor 200.000 pond een oude kerk op Guernsey te hebben gekocht en die te willen gebruiken als opslagplaats. Hij praat me na over Florrie Rost van Tonningen (die weer stukken opstuurde) en vraagt bijvoorbeeld of ik nog wel eens kaarsen brand, waar ik dus geen antwoord op geef. Ik vertrouw die man nog altijd niet.

16 juni 1993

Arie van den Kerkhof had ik mijn concept-artikel voor hp/De Tijd over de Bentinck-affaire toegestuurd. Hij schreef op zo'n manier dat hij ervan had genoten, dat ik me begon af te vragen of De By het dan toch had gepubliceerd. Ik snelde naar een krantenwinkel. Niet dus. Aan een kant gelukkig, want mijn reportage komt nu in De Groene Amsterdammer. Ik heb Arie meteen geschreven.277

Onderweg naar het postkantoor kwam ik een Marokkaanse jongen tegen. Hij ging met mij naar huis en wilde eerst vijftig gulden hebben, maar zakte snel naar dertig. Maar hij kreeg niets want ik had hem gezegd alleen koffie, geen geld. Hij keek naar mijn Rayban en ging zogenaamd naar het toilet. Ik zag meteen dat mijn bril weg was, dus toen hij terug was uit de badkamer greep ik in zijn jaszak waar ik mijn bril vond. Ik heb hem er meteen uitgegooid. Dit kan hier net zo min als in Hillbrow.

Minister van Buitenlandse Zaken van de vs, Warren Christopher heeft in Wenen op het congres voor de Universele Rechten voor de Mens gezegd dat Amerika geen argumenten over afwijkende culturele en religieuze tradities in sommige autoritaire landen als Indonesië, Maleisië, Singapore of Iran zal accepteren. De Indonesische minister van Buitenlandse Zaken, Ali Alatas wierp zich op als pleitbezorger voor het standpunt van Afro-Azië, waar men niet bereid is alleen Westerse normen en waarden als voor alle naties geldend te accepteren.

17 juni 1993

Oud-ambassadeur Sukrisno belde over de Indonesiëdocumentaire, die hij ook had gezien. Hij zei overtuigd te zijn dat Suharto nu werkelijk op zijn laatste benen loopt. Hij beschreef Vlasblom, correspondent van nrc Handelsblad in Djakarta, als een journalist ‘die altijd achter Suharto heeft gestaan.’ Hij had gehoord dat Vlasblom zou worden teruggeroepen. Jan Mets gaat dus juist van deze man een boek uitgeven.

Lange bespreking met Hans Vermeer. Hij zei dat Vermeulen van Maaldrink uitgekookt was geweest om een notariële acte uit te brengen, waardoor tussenkomst van een rechter niet meer mogelijk is en hij rechtstreeks een deurwaarder op mij kan loslaten. Vermeer speelt met de gedachte om te onderzoeken of hij op de woning in Den Haag van de Zuid-Afrikaanse diplomaat Somerset Morkel beslag kan laten leggen vooruitlopend op mijn eis tot schadevergoeding in Pretoria. ‘Om de tweede man van de ambassade te pakken, is belangrijk want dan wordt de bonje binnen de ambassade juist veel groter. Dat heb ik van Lakeman geleerd.’

Bij thuiskomst lag er een dwangbevel, In Naam der Koningin! (achterlijker kan haast niet), vanwege niet betaalde rioolbelasting over 1990 op mijn in Noord aan de amro overgedragen - en inmiddels verkochte - huis. Ik stuurde een kopie met een beklag naar grootmeester Kist van de koningin. Allemaal doorzichtige idioten, één pot nat.

18 juni 1993

De rel rond het aftreden van staatssecretaris Elske ter Veld zorgt weer voor tumult aan het Binnenhof. Wim Kok wilde de bijstandsuitkeringen met 10 procent verlagen, wat Els wist tegen te houden. Toen hierover commotie ontstond, wilde Kok van zijn plan af, maar toen vond hij minister Bert de Vries op zijn pad. Vandaag gaf Kok een verachtelijk optreden over de affaire. Ik heb een paar jaar geleden al in Playboy gesteld dat Kok zich had ontwikkeld tot de grootste kloot in de Tweede Kamer.

Ik was bij Martin van Amerongen, die nog enkele coupures in mijn artikel wilde aanbrengen. Hij had me in een handschrift vol krullen een briefje geschreven om te komen praten. Martin en ik hadden de zaak snel bekeken. Hij wilde de Piet Hein passage schrappen. ‘Een beetje humor is nooit weg,’ zei ik. Toen kon het blijven. Ik stuurde Felix Rottenberg het concept-artikel toe met een begeleidend briefje.278

De vvd'er A.M. Struick van Bemmelen schrijft het artikel van Münninghoff te hebben gelezen en wil me schriftelijk of mondeling over een aantal zaken aanvullende informatie verstrekken.

Heb alle documenten doorgenomen en opnieuw veel weggegooid, en alles georganiseerd, zodat ik opnieuw kan starten met het schrijven van mijn Memoires.

19 juni 1993

Het was een hete bende in het Warmoeskwartier gisteravond. Eerst een suck van een kwartier in Adonis en een nagerechtje aan de overkant in Argos. Er liep een Surinamer rond pronkend als een pauw, met een bloot bovenlijf, een snor en heel lang haar. ‘Als je zo rondloopt,’ waarschuwde ik, ‘word je straks verkracht.’

Peter heeft om 06:30 uur naar Hans Lonis gebeld (hij liet me slapen, wist dat ik uit was geweest). Hij was laaiend enthousiast over de Haagsche Courant. Ik ben blij dat hij Hans nu eens belde.

Advocaat Vermeer stuurde een overzicht van ons laatste gesprek.279 Hij had ook een dreigbrief van het keurige Haagse kantoor van Maaldrink Buren Notarissen ingesloten, waarin zij aangaven te verwachten dat ik maandelijks 10% van mijn uitkering aan hen ga overmaken om mijn schuld aan hen af te lossen. Ik heb veertien dagen de tijd een antwoord te geven, anders gaan ze executiemaatregelen nemen.

Peter ter Horst blijft anc-georiënteerd vanuit Zuid-Afrika schrijven. Hij kan blijkbaar niet anders. Om die reden bracht ik hem in contact met generaal Tienie Groenewald, juist om hem over bredere informatie te doen beschikken. Boter aan de galg gesmeerd. Ik vind een document dat Aida Parker publiceerde in haar Newsletter in 1986 waarin vvd-Kamerlid Van Bemmelen toen reeds wees op het geklier van Buitenlandse Zaken in Pretoria.

Het wordt al te gemakkelijk vergeten dat koning Hoessein van Jordanië tijdens de Golfoorlog eigenlijk achter Saddam en Irak stond. Maar omdat zijn land afhankelijk is van dollar handouts en eigenlijk geregeerd wordt door de cia, kon hij op den duur niet anders doen dan Saddam verraden.

Kersen kosten in de Jordaan fl. 3,95 per pond. In de Beethovenstraat fl. 7,95.

Mijn oude vriend, dirigent Tony de Almeida belde. Hij heeft in Moskou naar Volodja Molchanov gezocht en daar wel met Consuela gesproken. Volodja belde hem kort en zou terugbellen, maar dat is niet meer gebeurd.

20 juni 1993

Ik zag gisteravond de prachtige film Maurice, en besloot om 00:30 uur nog naar Argos te gaan om tegen 03:30 uur thuis te komen. Opwindende avond in de onderaardse spelonken en zolang het nog kan en werkt, wil ik het doen.

Eindelijk kom ik ertoe Kindly Inquisitors van Jonathan Rauch uit te lezen. Het is een sensationeel boekje dat Peter zou moeten lezen, maar hij leest momenteel niet. ‘What do you do about people who have silly or offensive opinions,’ schrijft Rauch, ‘and who haven't bothered to submit to the rigors of public checking? Ignore them. Silence is science's most effective weapon. Any writer or scientist will tell you that he would rather be attacked than ignored. When someone says, the Holocaust did not happen, why flatter him with attention?’ Dit boek barst van de ideeën en uitspraken die je dwingen tot nadenken.

Bob de Ruiter waarschuwde dat mijn zaak weer op de agenda van de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken staat. Jurgens is op de Antillen en hij betwijfelt of Eisma de kar alleen kan trekken. ‘Politici zijn lafbekken,’ zei hij, ‘dus je weet hoe het anders gaat.’ Over de handtekening van Beatrix voor Klaas de Jonge merkte hij op: ‘Misschien zijn er juist veel mensen die haar voor die handtekening dankbaar zijn.’ Bij zo'n uitspraak breekt dan weer mijn klomp. Het gaat er niet om of het

terrorisme van Klaas de Jonge au fond juist was. Steun aan het anc was allerminst verkeerd. Het ging om wapensmokkel, onderhands gesteund en bevorderd door het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag en afgedekt met een signatuur van de koningin.

Erik Jurgens is terug en belde. Hij heeft als hoogleraar Staatsrecht mijn zaak bij de Kamercommissie aangezwengeld en minister Kooijmans zal dus deze week ter verantwoording worden geroepen.

Natuurlijk achter gesloten deuren, want stel je voor dat de media er lucht van zouden krijgen.

Ik vertelde over het dwangbevel in naam der Koningin inzake rioolbelasting, waar ik overigens nooit een nota voor heb ontvangen. Op de opmerking dat het getreiter gewoon doorging, antwoordde dit Kamerlid: ‘Nu moet je niet aan vervolgingswaanzin gaan leiden.’

Aardig briefje van Henri de By.280 Hij gaat Luns & co. publiceren als de Ombudsman een uitspraak heeft gedaan.

21 juni 1993

Mam, mam, en nog eens mam. Zij zou vandaag 95 jaar zijn geworden.

Trein naar Den Haag

In Newsweek het artikel the puzzle of genius.281 Where do minds come from is de grote vraag. ‘What is this elusive, enigmatic, romantic thing called genius?’ Betekent genius bezit van ongewoon hoge intellectuele of creatieve gaven? Hoe wordt het kind een genie, wanneer ouders als doorsneeburgers werden gekenmerkt? Een speling der natuur? ‘Creativity is necessary for genius, but not sufficient: the creation must shatter worlds and bring forth new ones, as Arnold Schoenberg smashed classical notion of tonality and invented 12-tone serialism.’ Ik herinner me dat Margaret Mead in de jaren zeventig sprak over de komst van ‘the decade of the brain’. Mede door gesprekken met haar, maar vooral naar aanleiding van mijn jarenlange vriendschap met de neurofysioloog José Delgado, ben ik tientallen boeken gaan lezen over onze hersens. Het begint in de wetenschap te dagen dat het bij een genie niet gaat om de hoeveelheid grijze massa die we in ons hoofd hebben, maar dat superintelligentie mogelijk te maken heeft met hoe de neuronen met elkaar zijn verbonden. ‘Smart people have more

complex, more efficient, neural highways for transmitting information. This could explain why geniuses are more adept at bringing together disparate images, thoughts and phrases. Their brains look like fiber-optics networks,’ aldus Newsweek. De decade of the brain zal wel tot de eeuw van de hersens uitdijen.

Martin van Amerongen had me aangemoedigd met Tom van Bemmelen te gaan praten, waarnaar ik nu onderweg ben. ‘Een goede kerel,’ zei hij uit eigen ervaring.

Ik had Bob de Ruiter gevraagd of hij erachter kon komen waar Somerset Morkel woonde. Hij belde Buitenlandse Zaken als beleidsmedewerker in het parlement van d66, maar hem werd gezegd dat die informatie niet mocht worden gegeven. Over het te verschijnen artikel in de zaak van Bentinck-Klaas de Jonge zou worden overwogen of d66 vragen zou stellen.

17:45 uur, tram in Den Haag

Tom van Bemmelen is een oud-marinevlieger. Hij was voorzitter van de vvd, afdeling Den Haag en belandde tenslotte in de Eerste Kamer. Hij is ervan overtuigd dat Klaas de Jonge, die vier paspoorten kreeg in drie jaar tijd, een door Den Haag eropuit gestuurde geheim agent was. Hij stelde er vragen over in het parlement, maar kreeg nooit antwoord. ‘Ze zagen me als een soort dorpsgek, omdat ik wilde weten hoe de vork in de steel zat,’ vertelde hij. ‘Joris Voorhoeve zij steeds: “Laat het maar aan Weisglas over.” Ik werd dus niet gesteund in mijn eigen partij. De Haagse politiek is volkomen verziekt. Op vitale posten zitten ex-mannetjes van Buitenlandse Zaken, die niet langer het ministerie van Buitenlandse Zaken controleren, maar die in opdracht van de apenrots het parlement onder controle houden. Het is een geraffineerd netwerk, en toen ik dus het interview met jou in de Haagse Courant las, dacht ik: weer iemand die tegen de bierkaai vecht. Maar ik heb altijd bewondering gehad voor mensen met moed.’

Van Bemmelen had veel materiaal voor me uitgezocht en gereed gelegd. Ook twee artikelen van collega Henk de Mari over Hélène Passtoors. Tom wilde het over die afschuwelijke juffrouw Passtoors, ex-vrouw van Klaas hebben, maar die dame zit helemaal niet in mijn chip. Deze Hélène Pastoors kreeg betalingen van Buitenlandse Zaken onder een andere naam. Henk de Mari heeft een kopie van zo'n dubieuze overboeking in De Telegraaf bij zijn artikel geplaatst.282 ‘Als ik nu hoor dat Beatrix aan die smerige zaken heeft meegewerkt,’ al-

dus Tom, ‘dan hoort zij daar ook niet. Het is allemaal zo verziekt, het wordt misschien tijd voor een kolonelsregime.’ Ik dacht: eindelijk, na Van Amerongen weer iemand die begrijpt waar de schoen wringt.

18:00 uur, trein naar Amsterdam

Eigenlijk ben ik geschokt door het gesprek met Tom van Bemmelen. Hij bevestigde mijn beklemmendste vermoedens. Hij schatte het percentage behoorlijk politici in het parlement op hoogstens vijftien procent. De rest is verwikkeld in het roddelcircuit. ‘Je begrijpt toch wel dat Weisglas zijn ware opdrachtgever, Buitenlandse Zaken, niet voor de voeten zal lopen? Hoe eindigt Gualthérie van Weezel, oud-ambtenaar bij Buitenlandse Zaken en cda-parlementslid zijn carrière? Als ambassadeur, met dank voor bewezen diensten.’ Er bestaat nu eenmaal de notie dat Hans van den Broek een keurige mijnheer is, meende Van Bemmelen, wat het moeilijk maakt te aanvaarden dat hij in werkelijkheid een soort spionagedienst leidt. Het is Van Bemmelen glashelder wat er in Zuid-Afrika met mij is gebeurd.

Denk veel aan Carel Enkelaar en schreef hem een briefje. Hij heeft longkanker gekregen. Een long is weggehaald. Hij heeft ook altijd als een ketter gerookt. Ik liet mijn sigaretten thuis vandaag. Ik moet er ook maar weer af.

Later telefoneerde Tom me op de Westerkade. Hij zei: ‘Jammer, dat we elkaar niet eerder hebben ontmoet.’ De officier van de Koninklijke Marechaussee, Arie van den Kerkhof, had Tom een aantal jaren geleden op een receptie benaderd met een aanbod hem een aantal documenten te geven, die hij toen niet had willen aannemen. Hij leek er nu, na wat ik hem vertelde over de informaties via de Koninklijke Marechaussee, spijt van te hebben.

22 juni 1993

Bracht Arie van den Kerkhof telefonisch verslag uit van mijn gesprek met Tom van Bemmelen. Van zijn kant zei hij dat het via zijn onderzoek in Pretoria steeds duidelijker werd dat mijn uitzetting uit Zuid-Afrika door Den Haag werd bewerkstelligd. Ook vertelde hij dat mijn activiteiten hier in de affaire Bentinck-De Jonge in Pretoria op de voet werden gevolgd.

De Nationale Ombudsman gaat - zo schrijft men mij - de rol van de bvd bij mijn uitzetting uit Zuid-Afrika onderzoeken.283

15:00 uur

Intussen belde de Sociale Dienst dat ze mijn zaak hadden uitgevlooid. Inderdaad heb ik nog twee maanden uitkering tegoed. Ook ben ik nu verzekerd via Zilveren Kruis.

Zond Doeke Eisma de vragen uit 1986 van vvd-Kamerleden Zoutendijk, Van Bemmelen en Van Boven in de affaire De Jonge, plus het antwoord van minister Van den Broek. Pure flessentrekkerij.284

Henri Beunders, een nrc Handelsblad-paladijn, wijdt driekwart pagina aan het boek De draagbare Hofland, samengesteld door Paul Scheffer met een inleiding van Abram de Swaan.285 Met die publiciteit zou ik ook boeken kunnen verkopen. Maar wat moet je ervoor doen - en laten - om erbij te horen om dit totstand te kunnen brengen? Beunders meldt dat Hofland in een villa in het Rotterdamse Kralingen werd geboren. Dat is niet correct. Hofland schijnt te hebben geschreven dat de wereld, en zeker Nederland, een versleten en afgeleefde indruk maakte. Laat hij maar eerst eens naar zichzelf kijken. Hofland zou door Tegels lichten beroemd zijn geworden. Ik vrees dat wanneer een andere generatie op een dag Den Vaderland Getrouwe ernaast zal leggen, die mening zal worden herzien. De treurigste passage is misschien wel de wijze waarop deze ‘professor’ de ware toedracht van het befaamde incident in mijn huis in 1972 wegmoffelt en vervalst. Bij die gelegenheid trakteerde mijn boezemvriend Hofland mij op ongevraagd bezoek van een fotograaf van De Telegraaf, die hij onder valse voorwendselen mijn huis binnenloodste. Sedertdien is volgens Beunders het gezag en de populariteit van Hofland alleen maar toegenomen als de vleeswording van de ‘freischwebende Intelligenz’. Zo werkt dat in dit land. Men praat elkaar grootheid aan en neemt de onzin klakkeloos van de diverse kansels voor de waarheid aan.

Broer Hendrik zond me per luchtpost een kartonnen rol met een zelfportret dat zo afschuwelijk is om aan te zien en dermate afstoot, dat ik me afvraag of ik het niet moet vernietigen.

Sprak Jan Bart Entrop, de tuinarchitect en de zoon van Lex Entrop, studiegenoot op Nijenrode. Ik vertelde dat ik met de zaak Klaas de Jonge bezig was. Zijn onmiddellijke reactie: ‘Dat is een terrorist, die ze tegen de muur hadden moeten zetten. Ik ben blij, dat je dit doet.’ Jan Bart heeft tien jaar in Zuid-Afrika, toen de Klaas de Jonge affaire speelde, gewoond en gewerkt.

23 juni 1993

Ik heb broer Hendrik zo aardig mogelijk voor dit horreur bedankt.286

cnn is soms niet langer om aan te zien. Negen Bosniërs, die zaten te schaken, werden neergeschoten. Vervolgens beelden van Israëlische soldaten die een Palestijnse tiener in de rug schieten.

De Groene Amsterdammer is uit.287

Vandaag is dus de eerste werkelijke zitting voor de rechter in Den Haag. Vermeer had me geschreven dat deze zitting beslissend zou zijn voor de vraag of we een voorlopig getuigenverhoor zouden kunnen opstarten.288

Vermeer kon de pleitnota van Buitenlandse Zaken (Van Velzen) voor de Raad van State niet vinden. Hij vroeg deze in allerijl (op de fiets) naar Amstelveen te brengen. Treurig. Ik haalde het stuk uit mijn dagboek.

Den Haag

Vermeer verscheen weer in de rechtszaal op sandalen en geitenwollen sokken. Zou hij dit opzettelijk doen als een vorm van advocatenprotest? Namens de Staat voerde Dirk den Hertog het woord. Eindelijk zie ik de man in levenden lijve. Lijkt wel aardig. Hij zei dat ik van alles in gang had gezet, een arob-procedure bij Buitenlandse Zaken, de Nationale Ombudsman was ingeschakeld, evenals de Raad van State. Indien getuigenverhoren zouden worden toegestaan, zou een extra moeilijkheid zijn dat vele getuigen zich in andere landen bevinden. We dienden in Nederland prudent om te gaan met rechtsmiddelen. Met andere woorden: wie gaat dit betalen? Nu de Ombudsman reeds bezig was, leek het de Staat verantwoord de zaak vier maanden aan te houden, om eerst het rapport van de heer Oosting af te wachten en niet alles tegelijk te ondernemen. De man was slim bezig, zei geen apert gemene dingen en de vier rechters, twee heren en twee dames, luisterden geduldig. Wel zei Den Hertog mij tegen Vermeer te hebben horen fluisteren dat haast was geboden. ‘Ik was zo onbescheiden,’ zei de advocaat van de Staat, ‘dit te beluisteren.’ Ik sprak voor het eerst direct met hem. Ik herinnerde hem eraan hoe de Staat mij aanvankelijk had willen laten betalen voor het proces Claus, over de sabotage van Buitenlandse Zaken van mijn werk in India, waar ik werd verhinderd normaal de reis van prins Claus voor de

gpd te verslaan.289 Hij zei dat de Staat zich in die zaak vergevensgezind had opgesteld en later niet op betaling had aangedrongen. ‘Ik wil geen handouts van de Staat, ik wil niet gehinderd worden,’ antwoordde ik hem. Vervolgens beklaagde ik me erover dat de inhoud van de koffer, die ik dacht veilig bij ambassadeur Coen Stork in Havana te kunnen achterlaten, gewoon was gejat en dat ik daarvoor schadeloos gesteld wilde worden. Hij antwoordde: ‘Maar wat u daarna over zijn huisdieren publiceerde...’ Ik heb Den Hertog daarop letterlijk verteld hoe de chauffeur van Stork me toevertrouwde dat de ambassadeur als hij vier maanden met verlof ging, zijn huisdieren ergens buiten Havana uit de ambassadeursauto liet zetten. Toen dit, na mijn waarschuwing aan Stork, ook met het hondje Malu opnieuw gebeurde - een dier dat in de tuin van de ambassade was opgegroeid - pas toen heb ik over dit gedrag gepubliceerd. Ook informeerde ik hierover Beatrix. Dat Den Hartog hier op terugkwam, betekent dat de boodschap duidelijk is overgekomen.

Ik zou naar het graf van mijn ouders op Den en Rust in Bilthoven willen gaan. Morgen is de geboortedag van mijn vader. Bij nadere lezing ben ik het niet eens met de presentatie van het artikel in De Groene Amsterdammer. Ze hebben informatie uit een eerder artikel (uitsluitend als persinformatie bedoeld) hierin herhaald, waardoor voor een oplettende lezer Arie van den Kerkhof, die ik als bron zorgvuldig had beschermd, gemakkelijk als een van de bronnen gezien kan worden bij de Koninklijke Marechaussee. Ik heb Arie de gang van zaken schriftelijk uiteengezet en gezegd dat het me speet. Martin van Amerongen heeft veel meer in mijn tekst geknoeid dan we overeenkwamen. Ik vertrouw hem nooit meer.

Hans Verploeg belde dat bij de zitting voor de Vaste Commissie van Buitenlandse Zaken, minister Kooijmans duidelijk heeft aangegeven dat hij en het ministerie niet van plan zijn mij tegemoet te komen, en op geen enkele manier denken in de richting van een regeling of iedere andere vorm van schadevergoeding. Buitenlandse Zaken weet van de prins geen kwaad. De minister heeft dus met open ogen alle aanwezig Kamerleden grove leugens op de mouw gespeld om niet te hoeven te betalen.

In Time becommentarieert de fameuze Walter Laqueur dat Rusland vandaag doet denken aan Duitsland in 1920, omdat in de voormalige ussr dozijnen extremistische, rechtse organisa-

ties als paddenstoelen uit de grond schieten.290 Het Russische imperium stortte als een kaartenhuis ineen en verloor de helft van haar grondgebied, inbegrepen de Oekraïne. The ultra-nationalist Vladimir Zjirinovski heeft al gedreigd Finland en Polen te willen heroveren. Er zou worden gepleit voor een gemeenschappelijk gevecht van Dublin tot Vladivostok, waarin Duitsland en Rusland de drijvende krachten zouden zijn. Laqueur ziet nog geen onmiddellijk gevaar voor de vs, maar adviseert Amerikanen op hun hoede te zijn.

24 juni 1993

Wim Klinkenberg zendt me twee artikelen uit Trouw.291 Ik denk slechts aan de brief van Verploeg van 11 mei, waarin hij erop aandrong niets te publiceren over de rol van Beatrix in de affaire Klaas de Jonge, ten einde Kooijmans eerst een kans te geven en dus gunstig te stemmen. Zou Hans echt niet begrijpen dat Buitenlandse Zaken niet is te vermurwen?

Leon Wecke gaf me een aardig antwoord op mijn vraag hoe het kan dat ik steeds meer voor de meest uiteenlopende zaken gevraagd word, ook als het niets met mijn werk te maken heeft. Volgens hem komt het deels doordat mij ‘een zekere tijdloosheid tijdens het leven gegeven is.’292

Mijn vriend John van Haagen belde. ‘Onbegrijpelijk, dat d66 jouw zaak niet aangrijpt om te laten zien, kijk eens hoe integer we zijn.’ Dit zijn altijd weer de nuchtere opmerkingen van een voormalige duikbootmachinist, waar ik zelf in geen duizend jaar op zou zijn gekomen. ‘Ze zouden eigenlijk in Den Haag moeten beseffen dat jij alles wat er gebeurt letterlijk in je dagboek zet,’ voegde hij toe.

Michael Stein, redacteur bij nrc Handelsblad, kreeg van minister Jan Pronk een prijs van 5.000 gulden voor zijn artikelen over Joegoslavië. Er werd bij gezegd dat van het geld desgewenst wapens mochten worden gekocht. Afgezien van het feit wat je in hemelsnaam van 5.000 piek zou kunnen aanschaffen, is er een rel over ontstaan. Stein schonk het geld aan de moslims in Bosnië en Pronk beloofde het in New York te zullen overhandigen. Nu is Kooijmans in het geweer gekomen, want er geldt een vn wapenembargo voor Bosnië. Hij heeft Pronk ontboden. Een typisch Hollands relletje. Hoe kan een redacteur van nrc Handelsblad zich voor dergelijke onzin lenen?

In tegenstelling tot Trouw verzwijgen nrc Handelsblad en de

Volkskrant ieder bericht over mijn zaak, zoals de getuigenis van Kooijmans voor de Kamercommissie.

15:00 uur

Ik had een lunch bij de nvj om over de zitting met Kooijmans te overleggen. Vermeer arriveerde uit Amstelveen per taxi, vanwege een staking bij het openbaar vervoer. Men dacht dat Den Hertog de minister had geadviseerd op geen enkele manier mij tegemoet te komen, omdat ik dit gevecht tot het einde zou volbrengen. Vooral Weisglas had krachtig dwarsgelegen, terwijl normaliter de vvd met de oppositie in deze zaak zou zijn meegegaan. Natuurlijk gedroeg Weisglas zich aldus; hij is oud-ambtenaar van Buitenlandse Zaken. Dat is wat vvd'er Van Bemmelen juist op hem tegen heeft. Erik Jurgens zei subtiel: ‘Willem heeft wat gemist in de cursus how to influence and win friends.’ Ik maakte meteen duidelijk nooit ofte nimmer mee te zullen doen aan zoete broodjes bakken met mijn belagers om hen gunstig te stemmen om over de brug te komen. Wim Klinkenberg gooide onverwacht de mededeling in de vergadering dat Weisglas enkele weken geleden de nvj had opgebeld dat ik hem in een brief aan leden van de Kamercommissie had omschreven als onbetrouwbaar.

Ik zei tegen Wim: ‘Als ik lid van het bestuur van de nvj was en ik zou een dergelijk telefoontje van mijnheer Weisglas ontvangen, zou ik hebben geantwoord: wilt u mij de tekst van die brief doen toekomen? En ten tweede zou ik het lid van de nvj, dat onderwerp van gesprek met Weisglas is geweest, hier naar hebben ondervraagd onder vermelding van het telefoontje van Weisglas.’

Mijn goede vriend Klinkenberg werd razend en begon zelfs te schreeuwen, wat ik nooit eerder van hem had gezien en zeer onbeschaafd vond. Ik gis al enige tijd naar wat er met Wim aan de hand is. Hij is geen bondgenoot meer zoals hij sinds 1960 is geweest. Ik mag Van Amerongen niet vertrouwen van hem. Het is waar dat Martin de verwijzing in mijn artikel naar de Israëlische Mossad gewoon schrapte. Maar ik vertrouw Wim zo ook niet meer. Je houdt in dit gevecht geen hond over.

Erik Jurgens had de vergadering van de Kamercommissie voorgezeten. Jaap de Hoop Scheffer had namens hem zijn mediaspecialist erop uitgezonden. Wat wil je ook, weer een oudambtenaar van Buitenlandse Zaken en oud-secretaris van Hans van den Broek, die nu het hoogste lied zingt in het cda. De cda-fractie was verdeeld over mijn zaak. Weisglas had voorkomen dat de vvd met de oppositie meeging. Dus politieke druk


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums