Logo DBNL
Memoires 1991-A (2018)

Memoires 1991-A

(2018)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Dallas

3 april 1991

Er gaat een van de grootste Zuid-Afrikaanse goudmijnen dicht. Er zijn er nog elf. Het betekent een verlies van 80.000 banen. Dit zijn onderwerpen waar je de Sonja Barend/Conny Braamkliek nooit over hoort.

Ik schreef een brief aan Karsten Prager van Time om te protesteren tegen de onzin, die het blad Suharto liet debiteren tegen haar lezers. Een nieuwe generatie journalisten in de vs is op pad zonder dat zij hun geschiedenis kennen - net als hier overigens - met als resultaat dat weinig meer overeenkomt met wat werkelijk plaatsvond. Wanneer professor Wertheim er op een dag niet meer is, wie schrijft dan nog een brief, zoals hij onlangs aan mij deed? Ik zal proberen via mijn dagboek dergelijke teksten vast te houden voor de historie.

Foudraine zendt me een pagina geschreven door een Bhagwan-geloofsgenoot, Siddharta van Langen, die ons boek Het dolgedraaide brein als een parel in de boekenetalage omschrijft, geschreven door twee ‘onaangepaste heren’.

Amsterdam - Atlanta

Peter bracht me weg naar het station. Gisteravond hebben we voor het eerst in lange tijd weer eens urenlang diepgaand zitten praten. Ik observeer dan de geringste nuances in zijn gezichtsuitdrukkingen, zoals ernst, schrik of angst, alles wat hem raakt. Ik heb hem nog eens gezegd, sinds ik hem in 1967 leerde kennen, steeds het gevoel te hebben gehad op de een of andere manier in contact te zijn geweest of te zijn geleid door zijn overleden vader, terwijl natuurlijk ook mijn jarenlange gesprekken en ontmoetingen met zijn moeder me steeds hebben geïnspireerd to care for him. Ik heb hem verteld hoe broer Hendrik na zijn rampzalige ongeluk het niet meer zag zitten, tot er opeens een licht in zijn kamer in Kaapstad stond, waarvan hij wist dat het de spirit van onze overleden moeder was geweest en vanaf dat moment is hij steeds de gelukkigste mens op aarde geweest. Peet was verbaasd dat ik hem dit nooit eerder had verteld, maar in Hillbrow - in de radius van Edwin - is er nooit zoveel gelegenheid om echt samen te praten. Hij zei de avond

als uniek te hebben ervaren. We zijn dichter tot elkaar dan ooit.

Een afschuwelijk artikel in Time over de illegale handel in dieren. Twee Chinese pandas worden voor 112.000 dollar versjacherd. Het schijnt dat het Wereld Natuur Fonds op advies van prins Bernhard rigoureuze methoden in het leven heeft geroepen om dit misdadige gedrag ten aanzien van de dierenwereld te bestrijden. Wil hier meer van weten.

De regering Bush heeft via minister James Baker en ambassadeur Jack Matlock in Moskou het regime Gorbatsjov laten weten het niet op prijs te stellen wanneer er hardhandig wordt opgetreden tegen demonstranten die Boris Jeltsin steunen. Waar bemoeit Washington zich in godsnaam mee? In Time het artikel globo cop.158 ‘Critics protest that Bushs proclaimed New Order conjures up misty and dangerous visions of a militaristic American Globo-Cop on the march.’ James Walsh legt uit: ‘Washington has made clear that it sees such a system as a way of institutionalising the spirit of a collective law enforcement evident in the un Security Council verdicts against Iraq.’ Maar volgense Marlin Fitzwater, de woordvoerder van de president, bedoelt Bush niet dat de vs als politieagent van de wereld zullen gaan optreden. Intussen verklaarde diezelfde Bush in zijn State of the Union in januari: ‘We are Americans. We have a unique responsibility to do the hard work of freedom. And when we do, freedom works.’

Time noemt de mogelijkheid dat Jeltsin president van de Russische republiek wordt de nachtmerrie voor Gorbatsjov. Ook al won Gorby het referendum, met drie tegen één, dat de ussr in stand moet worden gehouden, Jeltsin blijft aan kop in de slag om populariteit. Van de 286 miljoen mensen in vijftien republieken waren 184 miljoen stemgerechtigd. Er werden 147 miljoen stemmen uitgebracht. Het voorstel van Gorbatsjov om de ussr in een hernieuwde federatie bijeen te houden, werd met 76 procent aangenomen door hen die hebben gestemd. Dit betekent dat 61 procent van de mensen hem in dit opzicht nog steeds steunt. Maar Jeltsin blijft onophoudelijk zagen aan de poten van Gorbys stoel en lijkt hier steeds meer steun bij te krijgen. Het zou me niet verbazen als het regime Bush haar kaarten al stilletjes op Jeltsin heeft gezet, omdat ze uit traditie niet echt begrijpen wat er in Moskou speelt.

Bruce Nelan (ook Time) onderstreept dat de overwinning van de geallieerden op het leger van Irak een ontgoocheling moet

zijn geweest voor militaire kringen in Moskou en Peking, die Saddam van wapens hadden voorzien. Met onverholen genoegen schrijft Nelan dat Amerikaanse m1a1-tanks de Soviet t72-tanks naar de schroothoop paften. Piloten van de veel geroemde mig-29's zouden niet eens zijn opgestegen om zich aan de geallieerde luchtvloot te wagen.

Ambassadrice April Glaspie, die te aardig voor Saddam zou zijn geweest, heeft in een commissie voor het Congres haar kant van het verhaal uiteengezet. Zij gaf toe de Iraakse president te hebben meegedeeld dat Washington geen mening had over zijn geschil met Koeweit, omdat het ministerie zich al jaren afzijdig hield bij geschillen tussen Arabische landen onderling. Maar zij had er eveneens bij hem op aangedrongen een vreedzame oplossing na te streven. Zij verklaarde dat Saddam hierover had gelogen, wat natuurlijk haar eenvoudigste, door advocaten gesouffleerde uitweg was om haar departement en minister James Baker van blaam te zuiveren. Een van de afgevaardigden vroeg haar op de man af of zij Saddam had gezegd dat de vs, indien hij Koeweit zou binnenvallen, hem de oorlog zouden verklaren. Dat had zij niet gedaan en daarmee viel ze door de mand.

Michail Ignatieff schreef in nrc Handelsblad dat de grafelijke titel in Rusland erfelijk is.159 De overgrootvader van Michail, Nicolaas, werd als succesvol diplomaat onder meer als ambassadeur in Istanboel, door de tsaar met de erfelijke grafelijke titel begiftigd. Het is duidelijk dat de Poslavsky's die in Nederland wonen graven zijn. Ze missen de pep er iets aan te doen, al zou ik ook aarzelen - als je weet dat je graaf bent - om naar Beatrix te hollen voor een Nederlandse erkenning.

‘(...) Wovon man nicht reden kann, darüber muss man schweigen,’ meende Wittgenstein. Gerrit Krol schreef in de nrc Handelsblad boven zijn artikel: kon wittgenstein wel schrijven?

Théodore Stanger meldt in Newsweek dat de Israëlische minister voor Politiezaken, Ronni Milo, het mandaat voor de veiligheidstroepen heeft uitgebreid tot ‘shoot to kill’. Ze doen maar raak daar. Er zijn door Israël sinds de Intifada in 1987 begon ruim 800 Palestijnen neergeknald. Naast de strijdkrachten en de politie dragen een half miljoen Israeliërs wapens, zogenaamd uit zelfverdediging, exact als in de vs. Op die manier redt Israël het nooit ofte nimmer tegen honderd miljoen Arabieren.

Atlanta, Georgia

Hier in Atlanta staat alles al in het teken van de komende Olympische Spelen. Wilde vast een hemdje kopen met Olympische ringen, maar het was veel te duur.

De vs & co. proberen in de Veiligheidsraad een resolutie door te drammen, waarbij de totale vernedering en nederlaag van Irak permanent zou worden bezegeld. De niet-gebonden landen (in 1955 door Sukarno opgericht) proberen ertegen in het geweer te komen, maar als zelfs China en Rusland eieren voor hun geld kiezen, is het vechten tegen de bierkaai.

Flora Lewis, die ik meestal oversla, schrijft in The New York Times: ‘Hypocrisy is too weak a word for a policy of bombing the daylights out of Iraq,’ en wat daarna komt is haar gebruikelijke onzin.160 Ze zit blijkbaar op de Schwarzkopf-lijn. Saddam had vernietigd moeten worden.

Heb in het vliegtuig opnieuw een brief aan Suharto geschreven.161

Richard Nixon heeft zijn zevende reis naar Moskou gemaakt, Gorbatsjov ontmoet, en een serie verklaringen afgelegd. Zoals: ‘Jeltsin bezit een dierlijk magnetisme.’ Of: ‘I am not among those who believe we are going to see Gorbachev leave the scene anytime soon.’ Er was volgens Nixon geen alternatief voor de huidige president, al noemde hij Jeltsin de grote verrassing van zijn reis.

De National Review zette generaal Colin Powell op de omslag en noemde hem ‘een zwarte Eisenhower’.162 De conservatieven lijken hem geschikt te vinden om op het Witte Huis terecht te komen. Lijkt me uitgesloten dat dit ooit gebeurt.

Tom Wicker blijft een favoriet. Hij schrijft dat ongeveer ‘six million barrels of oil weighing roughly a million tons, around 10 per cent of the world's daily oil ration, are going up in smoke every day from the 550 Kuwaiti oil wells set afire by Iraqi occupiers.’ Het zou twee jaar kunnen duren voor alle vuren zijn gedoofd. Dagelijks gaat er 50.000 ton zwaveldioxide de lucht in, waardoor meer zure regen wordt veroorzaakt. Een berg schadelijke stoffen komt vrij, met alle afschuwelijke gevolgen van dien voor het milieu. Wicker bekritiseert de mening van de regering Bush dat er geen alternatief zou zijn geweest anders dan ten strijde te trekken tegen Irak. Volgens een vn-rapport zou Irak reeds door de Amerikanen en hun bondgenoten naar de ‘pre-industrial age’ zijn teruggebombardeerd.

Wicker wijst erop hoe de autoriteiten alle berichten hieromtrent proberen tegen te houden, zoals ze trouwens ook ten tijde van Desert Storm hebben gedaan.

Over apartheid gesproken. The Economist besteedt aandacht aan ‘Americas wasted blacks’. Het Britse blad beschrijft dat de vs als geen ander land ter wereld geobsedeerd is door het rassenvraagstuk. ‘Race is still Americas top domestic issue,’ aldus een hoofdartikel. ‘Deep in their minds some whites have begun to think again what their ancestors thought, that blacks are genetically inferior in the traits that count for economic success, and that this is proven by the fact that blacks lost ground as discrimination has retreated. Therefore, think some whites, the plight of blacks is a problem that cannot be solved.’ Het lijkt wel of er over Zuid-Afrika wordt geschreven, het land dat vooral in Washington zwaar wordt bekritiseerd om de problemen tussen een blanke minderheid en een zwarte meerderheid en om die reden onder een Amerikaanse blokkade is komen te liggen. Stel je voor dat er in de vs 40 miljoen blanken en 320 miljoen zwarten woonden, welke rassenproblemen zouden zich er dan voordoen?

Stoneleigh Hotel, Dallas

Er lag een briefje te wachten van Steve, een van Oliver Stone's medewerkers. De plannen schijnen weer gewijzigd te zijn.

4 april 1991

Graham Greene (86) is overleden.

Thomas Pickering, eens ambassadeur in Moskou, vertelde vanmorgen op de televisie hoe de Amerikaanse helden Saddam zullen dwingen al zijn wapenarsenalen op te geven, raketten, chemische wapens, alles. Ook zal beslag worden gelegd op de Iraakse olie. Het land komt onder Amerikaanse curatele, waar Washington dan pour besoin de la cause, een vn-sausje over laat gieten. Er wordt bovendien openlijke chantage gepleegd door van de daken te schreeuwen dat indien het Iraakse volk Saddam zijn congé zou geven - of liever overhoop zou schieten - de Amerikanen natuurlijk uit the goodness of their hearts het Irak niet moeilijk zouden maken. Je kunt met open ogen constateren dat de hand van Bush weer bezig is. Saddam is de nieuwe Noriega. Bush moet een vijand hebben die zijn verziekte mind bevredigt, om vervolgens tot de vernietiging te kunnen overgaan.

De voorpagina van The Dallas Morning News wijdt een artikel aan de opnamen voor de jfk-film waaraan momenteel volop

wordt gewerkt. Jodi Farber speelt Jackie Kennedy. Ik vind niet dat zij op de toenmalige First Lady lijkt. Trouwens, geen van de door Oliver Stone ingezette acteurs en actrices lijken op de oorspronkelijke deelnemers aan het Dallas-drama.

Lees kids who kill, het omslagverhaal van U.S. News & World Report.163 ‘Today's kids,’ schrijft Gordon Witkin, ‘are desensitised to violence as never before, surrounded by gunfire and stuffed with media images of Rambo's who kill at will. For many inner-city youngsters, poverty and hopelessness yield a “what the hell” attitude that provides the backdrop for gun-play.’ In bijvoorbeeld Baltimore is gebleken dat 59 procent van de scholieren afkomstig uit gezinnen met één ouder of jongeren die helemaal geen ouders hadden, een vuurwapen op zak had. De zogenaamd paradijselijke Amerikaanse samenleving, die immers volgens het politieke establishment hier als vanzelfsprekend moet dienen als het ultieme ideaal voor de rest van de mensheid, vertoont afschrikwekkende cijfers. In 1984 schoten 1.022 tieners tussen de 15 en 19 jaar elkaar dood in de vs. Vooral onder zwarte jongeren wordt hevig geschoten. In 1988 vielen er elfmaal zoveel doden onder de zwarte als onder de blanke schoolgaande jeugd.

Newsweek doet met een soortgelijke reportage haar eigen duit in het zakje. Het blad veroordeelt in een artikel dat violence heet, de op extreme sensatie beluste entertainmentindustrie, die een overduidelijke bijdrage levert aan de verdere criminalisering van de Amerikaanse samenleving. ‘Wie had gedacht,’ schrijft het weekblad, ‘dat een van de meest bezochte recente films een psychopaat als thema zou hebben, die niet alleen vrouwen vermoordt maar ze bovendien vilt?’ ‘Mayhem has gone mainstream,’ aldus dit populaire weekblad. ‘Americas addiction to make-belief violence is like any other addiction: it takes more and more to accomplish less and less. Thirty-two people get offed in RoboCop in 1987: the sequel serves up 81 corpses in 1990. The makers of Die Hard 2 in 1990 really outdo themselves: up from the original 18 to a body count of 264.’ Jonathan Demme, de regisseur van Silence of the Lambs zegt: ‘We wanted to exploit peoples endless fascination with scary stories, and provide them with a tremendously powerful version of a scary story, but we didn't want to upset their lives.’ Het Amerikaanse publiek wordt geïnundeerd met geweld, en van zo veel kanten in het dagelijkse leven tegelijk dat psychic numbing, het begrip dat ik van Robert Jay Lifton leerde, op-

nieuw de overhand krijgt. ‘We risk becoming insensitive to the horror of suffering and that is probably what worries social scientists most. Sadly enough, numbing is normal,’ zegt nu ook professor Edward Donnerstein van de Universiteit van Californië.

Newsweek meldt nog dat de gemiddelde Amerikaan op zijn achttiende jaar 200.000 gewelddaden via het beeldscherm heeft gezien. Hiervan waren er 40.000 moorden, dus psychic numbing wordt tot een tweede natuur. Naar mijn mening hadden de schrijvers van deze reportage de buitengewoon populaire oorlog in het Nabije Oosten met de vicious carpet bombardements of Irak by George Bush eveneens in deze beschouwing mogen betrekken. Er zou eigenlijk een boek geschreven moeten worden over ‘The Greening of the American Mind,’ als variant op The Closing of the American Mind van Allan Bloom.

Steven heeft me laten verhuizen naar het Fairmont hotel. De lift begaf het en ik moest de alarmbel indrukken. Op verzoek heb ik het jfk Assassination Information Center bezocht en met de man die het leidt, Larry Howard kennisgemaakt. Hij bleek met Oliver te hebben geluncht. Het verbaasde me eigenlijk dat ik daarbij niet werd uitgenodigd. De man had George de Mohrenschildt nooit ontmoet. Wel Jeanne de Mohrenschildt, die keet met Howards vrouw had gemaakt. Oliver had tegen hem gezegd: ‘See if you can help Willem with information.’ Van Lester Logue had Howard nooit gehoord. De ex-vriend van George en tussenpersoon Loran Hall zou onlangs uit een gevangenis zijn gekomen na een drugsveroordeling. Vanuit Howards centrum worden bustours gemaakt voor negentien dollar per persoon, waar de dodenrit van jfk dunnetjes wordt overgedaan.

Howard stelde me voor aan H.E. Livingstone, schrijver en jfk-onderzoeker en uitgever van The Conservatory Press in Baltimore. Ik hoorde deze mijnheer zo kort mogelijk aan en maakte me snel uit de voeten. Oliver maakt blijkbaar gebruik van dit wespennest van amateurs en ouwehoeren waarbij de sop de kool niet waard is. Eigenlijk zou ik Oliver mijn gefilmd interview met Loran Hall voor 25.000 dollar moeten verkopen, maar hij heeft waarschijnlijk ook nooit van die man gehoord.

5 april 1991

Het is duidelijk dat de Sovjet Unie zich in staat van anarchie bevindt. Eigenlijk heeft Michail Gorbatsjov de greep op het land verloren. Ik kan er met mijn verstand niet bij hoe dit ooit heeft kunnen gebeuren. Mijnwerkers willen pas weer aan het

werk als Gorby is vertrokken. Jeltsin schijnt nu zeventig procent van de mensen achter zich te hebben. Gorbatsjov nog maar veertien procent. De president zal krachtdadig moeten optreden wil hij het redden. Hoe langer hij wacht met het machtsapparaat in te zetten, hoe zwakker hij zal worden. Ik heb nooit in Gorbatsjov met zijn woede-aanvallen geloofd. Ook Evgeny Velikhov, diens vertrouwelijke vriend en raadgever, overtuigde me niet van Gorbatsjovs talent dat hem in staat zou stellen het roer in het Kremlin om te gooien.

Jeltsin won een besluit om de uitvoerende macht over Rusland te kunnen uitoefenen met 588 tegen 292 stemmen. Dit vormt in de belangrijkste republiek van de ussr een directe bedreiging voor wat nu een aartsvijand lijkt, Michail Gorbatsjov.

Omdat er toen ik vertrok naar Dallas weer een brief van broer Theo lag, die ik niet heb geopend omdat ik wist dat het weer over die 20.000 gulden zou gaan, die ik niet heb, schreef ik broer Hendrik in Kaapstad - waar zij elkaar op dit moment regelmatig zien - om uit te leggen hoe mijn situatie momenteel in elkaar steekt.

Anthony Lewis schrijft in de Times dat de regering Bush op een schandalige manier de Koerden in Irak aan hun lot heeft overgelaten. Eerst heeft Washington de vijanden van Saddam aangemoedigd een rebellie te beginnen en vervolgens laat Bush de Iraakse oppositie in de steek. Volgens Lewis is dat niet het scheppen van een Nieuwe Wereldorde, zoals de Amerikaanse president van de daken roept, maar een grof schandaal.

Ik schrijf Lewis dat hij totaal niet heeft begrepen waar het over ging. Het is te treurig voor woorden dat een ouwe rot als hij zich niet regelrecht in zijn krant afvraagt waar Bush de euvele moed vandaan haalt om zich te bemoeien met de interne aangelegenheden van Irak. Ik heb collega Lewis nog maar eens onder zijn neus gewreven dat de clou van de Amerikaanse waanzin tegenover Irak is dat de vs eropuit zijn geweest Saddam afgezet te krijgen. Desert Storm had dit moeten bereiken en toen dit niet lukte, werd de Iraakse bevolking tegen hem opgezet. Over de cia-financiering van het verzet zullen we het maar niet hebben, want die cijfers en acties zijn in het vrije democratische Amerika supergeheim. ‘One must be a lunatic,’ schreef ik aan Lewis, ‘to assume that anyone who terrorizes other countries with smart bombs and Air Force armadas (bombing people back into the pre-industrial age) and who advises people to overthrow their legitimate government, to think that such a world leader would find himself in a moral and ethical position to proclaim a New World Order. Bush,

who brandishes Saddam as a Hitler, has himself the mindscape of a fascist dictator, whether you realizes this now, or later. Mark my word, Bush is a mental case and more trouble with this man is upcoming.’

Gary Oldman, een Britse acteur, speelt Lee Harvey Oswald. Het werd een interessante ochtend. We gingen samen met een Pools meisje dat Marina Oswald moet voorstellen naar de set.164 Gary droeg gescheurde jeans en een wit hemd met koffievlekken, wat betekende dat hij er Oswaldiaans uitzag. Hij stonk eigenlijk, had een vieze mond, de huid van een arbeider en zijn haar leek inderdaad op dat van de echte Oswald. Oliver had hem in de film State of Grace gezien en besloot hem over te laten komen. Hij vertelde slecht te hebben geslapen, met angstdromen, omdat hij gisteren had gerepeteerd een geweer af te schieten vanaf de zesde verdieping van het Book Depository gebouw, vanwaar Oswald jfk zou hebben doodgeschoten. Zijn adrenaline was omhoog geschoten. ‘How on earth did anyone in the world ever believe that Oswald could have killed jfk from there with four shots in a driving car,’ zei hij. Marina Oswald was op komen dagen en had hem gezegd dat zijn nek niet leek op die van haar man. Dochter Rachel Oswald maakte zich zorgen over hoe Olivers film haar vader zou neerzetten. Marina probeerde Gary ervan te overtuigen dat ze veel uit de jaren zestig was vergeten, dat ze jong was geweest en onervaren. Oldmans ervaringen van gisteren hadden hem een afschuwelijke nacht bezorgd en het gevolg was dat hij zich vandaag miserabel voelde. Het was hem aan te zien. Hij had bezwete handen. We werden in een soort stationwagon-pickup naar de set gebracht. Er werd gefilmd in een suburban home, omgebouwd tot het toenmalige appartement van de Oswalds in een buitenwijk. Het huis was voor dit doel van een oude dame gehuurd. Oliver arriveerde met andere acteurs, maar bleef eerst nog in de auto telefoneren. De ontmoeting, waar iedereen bij was, was zakelijk en eigenlijk koel. Zo gaat dit blijkbaar in dit wereldje. Ik kreeg een soort script in mijn handen geduwd. Uiteindelijk hield niemand zich aan de uitgereikte teksten, maar werd à l'improviste gesproken voor de camera. Had me dit heel anders voorgesteld. Oliver gaf wel wat aanwijzingen, maar incidenteel. Er lag een kind in een wieg en we moesten daar niet teveel aandacht aan schenken, zei hij bijvoorbeeld. Bij binnenkomst van het echtpaar De Mohrenschildt werden door de gasten uit Russische kringen in Dallas de nodige geschenken voor

de Oswalds meegenomen. Ik zei dat Oswald tegen iedere vorm van liefdadigheid of geschenken geven was, dus dat ik twijfelde of dit juist was. ‘Oswald was iemand met zelfrespect,’ stelde ik, waarop Oliver me bijviel.

Oliver is erg ontspannen op de set en raadpleegt voortdurend stapels paperassen. We hebben heel wat afgelachen. Ik moest dus de flat van Oswald binnenkomen als George de Mohrenschildt, samen met andere Russische immigranten in Dallas. We hebben tijdens dit proefdraaien de scène viermaal over moeten doen. Daar was ik nu voor uit Amsterdam gekomen. Heb deze ochtend voortdurend aan Marguerite Oswald moeten denken, de moeder van Lee Harvey, die ik betrekkelijk goed had leren kennen.

Heb met Peter getelefoneerd, die zeer benieuwd was hoe het was gegaan. Zijn moeder hoeft misschien toch niet te worden geopereerd.

Vandaag werd ik ook naar de afdeling wardrobe gebracht. Hier werd door zeer jonge mensen, jongens en meisjes, beslist wat ik later als George de Mohrenschildt zou gaan dragen. Een van hen was gay. Ik vroeg of hij een geschikte sauna wist in Dallas. Hij gaf me het adres van Midtowne Spa op 2509 Pacific.

Bezocht trouwens ook de zogenaamde researchafdeling van Oliver Stone. De muren waren volgeplakt met foto's van de moord op jfk en er heerste totale chaos. Ik heb een jongen, een vrijwilliger, proberen uit te leggen welke onzin bijvoorbeeld Michael Eddowes - ook over mij - had geschreven. Ik vertrouwde de jongen hoe dan ook niet en toen hij tot mijn stomme verbazing zei dat hij me uiteindelijk geloofde, vroeg ik: ‘wat geloof je?’

‘Dat Eddowes onzin schreef.’ Toen besefte ik pas dat de researchers van vriend Oliver waarschijnlijk door de bekende bomen het bos niet meer zagen, want als zij zich werkelijk hadden verdiept in de onzinboeken die door allerlei dubieuze figuren over de Dallas-affaire op de markt zijn gebracht, weten ze natuurkijk ook absoluut niet meer wie ze moeten geloven.

Ik herinner me maar al te goed hoe vreemd Stone reageerde toen ik hem in Los Angeles vanwege deze film ben gaan opzoeken. Hij zinspeelde herhaaldelijk op mijn kgb-connecties, waar ik verder niet op inging omdat ik gewoon niet wist of hij grappig probeerde te zijn of wat hem bezielde. Na het gesprek met deze jongen en vooral zijn verwijzingen naar het boek van Eddowes, ging me een licht op. Misschien had dit soort ‘informatie’ a la Eddowes ook Oliver beïnvloed. Maar hij kent me

toch? Trouwens, dan had hij er serieus met me over moeten praten. Allemaal een dubieus voorteken.

Gary Oldman vertelde een ander curieus verhaal. De cia onder Allan Dulles verloor een spionagevliegtuig boven de ussr.165 Er zouden zich militaire geheimen aan boord hebben bevonden, in dozen die tegen brand beveiligd waren. Zijn toestel ging verloren omdat de cia wilde dat het toestel zou worden neergehaald. Met andere woorden: het neerschieten door de Sovjets van dit toestel was doorgestoken kaart. De u-2 zou opzettelijk onvoldoende brandstof aan boord hebben gehad. Dat was de reden geweest dat Lee Harvey Oswald door de geheime diensten in de Sovjet Unie op pad zou zijn gestuurd. Allemaal afleidingsmanoeuvres van de cia volgens Gary Oldman, and the Soviets bought it. Volgens mij zijn ze bij de kgb nergens ingetrapt. Het is echter vaste prik bij spionagediensten om als er eenmaal iets goed mis is gegaan, een stortvloed van invullingen op de kletsmarkt (de vrije pers) te brengen, waardoor niemand meer kan beoordelen wat een ware lezing van het voorval zou kunnen zijn. Dichter bij huis: de Sovjets hebben de ware missie van Dirk Keijer - als dubbelspion - volkomen doorzien. Niet voor niets waarschuwde Volodja Molchanov me eens voor hem. Wie misschien wel door Keijer in de maling werd genomen, was ambassadeur Romanov in Den Haag, wat de kgb rustig liet gebeuren. Romanov ging als een vriend met Keijer om, waardoor ik op een dwaalspoor werd gebracht, want ik concludeerde abusievelijk dat het feit dat zij vrienden waren ‘dus’ betekende dat Keijer safe was. Idem dito Theo Cranendonk. Die man kwam de positie van Keijer slechts versterken en was evenmin zuivere koffie.

Time wijdt een artikel, misplaced priorities aan het feit dat de Amerikaanse volksvertegenwoordiging het de gewoonste zaak van de wereld vindt om 300 miljard dollar per jaar voor de militaire machine van het land te voteren en niet bereid te zijn meer dan een fooi uit te trekken om levens van kinderen te redden door steun te verlenen aan straatarme, in verwachting zijnde moeders. De regering Bush begroot 8 miljard voor zwangerschapszorg. Dit verhaal is zo oud als de weg naar Rome. Op de omslag van het concurrerende Newsweek staat ‘Arms For Sale’ met de ondertitel ‘After the war business as usual?’166

Richard Darman, directeur van het Bureau voor Management en Budget van het Executive Office van de president, spreekt

over ‘now-nowism’, waarmee hij op de tendens doelt dat men er de voorkeur aan geeft liever ‘nu’ geld over de balk te gooien dan verstandig met de beschikbare fondsen om te springen met het oog op de toekomst. Het Congres stemde in met 92 tegen 8 in de Senaat, en 379 tegen 11 in het Huis van Afgevaardigden toen Bush 15 miljard extra vroeg om zijn oorlogje tegen Saddam te kunnen voeren. Wat betekent deze waanzin? Dat de mensen in de vs, die massaal tegen het verspillen van geld in oorlogen of de oorlogsindustrie zijn, en die bij een referendum vrijwel unaniem zouden stemmen voor gezondheidszorg, sociale voorzieningen en steun aan de armen in plaats van Patriotraketten van 900.000 dollar per stuk aan te schaffen, absoluut niets in de melk te brokkelen hebben en de werkelijke stem van het volk in de Amerikaanse democratie monddood is. De vs zijn een gigantische Krupp-fabriek, zoals dit in Hitler-Duitsland het geval was aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Sedert 1958 woon ik in New York. Meer dan dertig jaar heb ik in de vrije Amerikaanse pers artikelen als deze gelezen, waarin journalisten zich erover beklagen dat niet de mensen, dus de kiezers, in het land de dienst in Washington uitmaken, maar dat de Amerikaanse democratie een grote volksverlakkerij is die slechts de politieke elite en de bonzen van de oorlogsindustrie dient. Het haalt allemaal niets uit. Journalisten schrijven zich krom en de boer hij ploegde voort. Er verandert helemaal geen ene moer.

Lawrence Korb - voorheen Pentagonmedewerker - schrijft in The New York Times dat de regering Bush bezig is om het avontuur tegen Saddam Hoessein voor tachtig procent door de bondgenoten te laten financieren.167 Je moet het lef maar hebben.

Bush en echtgenote Barbara blijken in Florida op red snapper te vissen. Het land bevindt zich nog steeds midden in een internationale crisis met het afwerken van de gevolgen van de oorlog in het Nabije Oosten, waarbij vooral in het Congres gediscussieerd wordt tot op welke hoogte de Koerden, die anti-Saddam zouden zijn, door de vs met militaire middelen moeten worden gesteund. Bush deed hetzelfde in augustus vorig jaar, toen hij bij uitbreken van de Koeweit-crisis in zijn vakantieoord te Kennebunkport in Maine was en hij alle betrokken ministers en ambtenaren vanuit Washington heen en weer liet vliegen, omdat hij het verdomde zijn vakantie te onderbreken. De leider van de Democraten in de Senaat, George Mitchell,

verklaarde bijvoorbeeld dat als Saddam met helikopters de Koerden zou aanvallen, Amerikaanse piloten die toestellen moeten neer te schieten. Verslaggevers vroegen Bush in Kennebunkport om diens commentaar op deze suggestie van de democraat Mitchell. Met grenzeloze arrogantie antwoordde de president: ‘I don't feel to answer anybody, I am relaxing here.’

6 april 1991

Gisteravond nam ik een taxi naar het Midtowne Spa, een voor Amerikaanse begrippen zeer behoorlijke sauna. Het duurde niet al te lang voor een klassieke Amerikaanse cocksucker mijn kamertje binnenkwam. Hij vertelde op zijn achtste jaar met dit metier te zijn gestart. Hij was voorzichtig maar niet paranoïde over aids. ‘I think that I have become rather good at it,’ zei hij, een constatering die ik kon beamen. Ik zou hem zelfs een expert willen noemen. Hij nam mijn sperma in, waarop ik hem vroeg of hem dat niet bevreesde. ‘It happens once in a while,’ zei hij nonchalant. Ik was rond middernacht terug in het hotel. Oud-ambassadrice Jeane Kirkpatrick heeft zich weer eens niet onbetuigd gelaten in de Los Angeles Times. Een majoor van de Cubaanse luchtmacht is vorige week doodgemoedereerd met zijn mig-23 op een militair vliegveld bij Key West geland. Kirk-patrick gebruikte dit incident om te schrijven dat volgens haar informatie 98 procent van de mensen op Cuba niet in Castro's revolutie geloven. Haar artikel kreeg de titel mee dat de algehele crisis in Cuba zich steeds verder verdiept. Deze jobstijding horen we al sinds 1959. Fidel blijft echter succesvol tegenstand bieden tegen alle openlijke en onderhandse sabotagedaden, die vanuit de vs tegen zijn regime worden georganiseerd.

Jack Anderson en zijn medewerker Dale Van Atta hebben een pocket Stormin' Norman; An American Hero geschreven.168 Een walgelijk heil Schwarzkopf-boekje verlucht met tweeëndertig foto's van deze typisch Amerikaanse houwdegen, die zorgvuldig een tegenstander te lijf ging die natuurlijk niet opgewassen was tegen een Westerse militaire overmacht.

The Dallas Morning News kondigt aan dat er een aantal straten vandaag zal zijn afgezet in verband met het filmen van jfk. Jim Garrison, de voormalige officier van Justitie van New Orleans, wordt vertolkt door Kevin Costner. Ik herinner me Jim uitstekend. Zou het 45 minuten lange interview dat ik in 1968 voor de nts met de man opnam, in Hilversum bewaard zijn gebleven?

Jhr.mr. J.L.R. Huydecoper van Nigtevegt heeft blijkbaar met steun van het Prins Bernhard Fonds een boek over de Nieuw-Guinea-affaire geschreven.169 Ik herinner me de man nog als jong diplomaatje in Djakarta, toen ik daar eind 1956 begin 1957 met het Papoea-probleem bezig was. Jan de Graaf schreef erover in Het Parool, onder meer dat J.H. van Roijen de onderhandelingen betreffende de overdracht van het gebiedsdeel aan Indonesië voerde en dat Luns hem daarbij dwars zat. Op het eerste gezicht lijkt Huydecoper vooral Luns in zijn hemd te hebben gezet en Van Roijen zou de keurige mijnheer zijn geweest, die braaf de vrede zou hebben gediend. Dit is een wel heel valse verdraaiing van wat werkelijk gebeurde. Van Roijen is in die kwestie, naar ik uit de eerste hand heb kunnen constateren, een even kwalijke ploert geweest als zijn minister. Heb De Graaf een briefje geschreven met een aantal bemerkingen, want hij weet er kennelijk zelf te weinig van om te kunnen beoordelen hoe Huydecoper en passant de geschiedenis vervalste.

Bush heeft nu opdracht gegeven om Koerdische rebellen in Irak vanuit de lucht te assisteren met het afwerpen van voedsel, dekens en kleding. Wie van de lezers van het artikel van Clifford Krauss in The New York Times zou tegen zichzelf zeggen: waarom wordt hier het afwerpen van wapens weggelaten?

Ik hoorde bij toeval dat Oliver een van de andere acteurs zijn script van jfk wel degelijk liet lezen. Afgezien van het feit dat hij zonder mij aan deze film is begonnen, wat tegen onze afspraak was, vind ik het nogal curieus dat hij er zo geheimzinnig tegen mij over doet. Zou hij toch beïnvloed zijn door het boek van Michael Eddowes, met onder andere de stellige bewering dat ik kgb-connecties zou hebben? Misschien had ik toch juridische stappen tegen Eddowes moeten nemen.

Uit krantenberichten maak ik op dat Jim Garrison in de film van Stone centraal zal staan. Oliver is laatkomer in de affaire, terwijl ik al in 1968 bij Garrison in New Orleans zat te filmen, dus waarom handelt hij nu zo? Bovendien, ik zou hem geadviseerd hebben zeker niet al zijn kaarten op Garrison te zetten, want dat is buitengewoon riskant. Een en ander wijst erop dat Oliver te gemakkelijk in een bepaalde richting is te beïnvloeden, wat het allerlaatste is wat je mag laten gebeuren bij een affaire als het complot van Dallas. Het wordt de hoogste tijd dat ik met Oliver een discussie aanga. We hebben afgesproken vanavond samen te gaan eten, godzijdank.

Telefoneerde met Bill Bast in Hollywood en beklaagde me on-

der meer over de zwakke afhandeling van mijn reis- en verblijfkosten door de medewerkers van Stone. ‘The nerve!’ riep Bill, die exact weet wat de tarieven in dit wereldje zijn. Hij had nog een telefoongesprek van een kwartier met Oliver gehad over zijn eigen research rond de bijzit van jfk, Judith Exner, dus de invalshoek betreffende de relaties van de Kennedy-broers met de Amerikaanse onderwereld. Bill had de indruk dat Stone er verder niets mee had gedaan, wat erg jammer is, want dat is juist zeer belangrijk om een juist beeld te kunnen geven van het presidentschap van jfk. Bill vroeg zich vooral af hoe ik kon rondkomen van de 50 dollar per dag, die me door de productieleiding als zakgeld werd uitgekeerd. ‘Heel gemakkelijk,’ zei ik tegen Bill, ‘ik ontbijt niet in het hotel, maar in een coffeeshop op de hoek.’

Tom Wicker schrijft in The New York Times dat Bush en diens bondgenoten terugdeinsden voor de totale vernietiging van Saddam Hoessein omdat een dergelijk beleid ‘would have thrown the regions politics in disarray and open Iraq to the feared possibility of being torn apart by predatory neighbors.’170 Wicker schrijft het beleid van Bush versus Irak effectief de grond in. ‘He allowed the ferocious and disproportionate bombing of Iraq that destroyed the infrastructure, untold numbers of its citizens and much of its normal life. Some who nearly canonized president Bush for winning a great victory in the Gulf War now rebuke him severely for not intervening to help those he incited to revolt,’ waarmee de Koerden worden bedoeld. Wicker wijdt dit allemaal aan ‘a confused presidential strategy.’ Ik zou geschreven hebben dat alles wat na de Iraakse inval in Koeweit in die regio gebeurde, bewijst dat Bush zich heeft gedragen als een ordinaire oorlogsmisdadiger. Ik denk dat Lubbers en Van den Broek die visie bepaald niet delen, omdat ze blind zijn voor wat werkelijk gebeurde.

Jeffrey, hulpje van de grote baas, kwam me om 19.20 uur halen in The Fairmont om naar The Mansion te gaan, een tiensterrenhotel waar we Oliver zouden afhalen. Hij kwam uit de lift met een jongedame. Hij lijkt me in deze afdeling niet al te kieskeurig. We gingen in een paar auto's naar Mario's Chiquita, een Mexicaans restaurant. We waren met acht jonge mensen, inbegrepen een aardige Chinese jongen die zei sinds het eerste uur met Oliver te hebben samengewerkt.

Wat me opnieuw opviel, was hoe buitengewoon ongedwongen iedereen met elkaar omging. Oliver zat aan het hoofd van

de tafel. Er werd uitzonderlijk duidelijke en onomwonden taal over en weer gebruikt. Geen van de aanwezigen nam een blad voor de mond, terwijl het tegelijkertijd meer dan duidelijk was dat zijn crew zeer op hem gesteld is. Er wordt heel wat afgelachen rond deze set. Intussen worden instructies uitgedeeld die de Chinese jongen meteen in een notitieboekje schrijft. Oliver herinnerde zich dat ik hem gisteren erop had gewezen dat rond Oswalds geweer het nodige te doen was geweest. Deze tip schoot hem tijdens het eten weer te binnen en hij gaf instructie deze details alsnog in te lassen. Ook had ik hem erop gewezen dat bij de generale repetitie Jeanne de Mohrenschildt had ontbroken, terwijl het ondenkbaar was dat George en Jeanne anders dan samen Oswald en Marina bezochten. Ik moet er niet aan denken hoeveel verbeteringen ik waarschijnlijk zou kunnen aanbrengen als Oliver mij zijn script maar had laten inzien. Joe, een van de aanwezigen, kreeg opdracht voor een Jeanne de Mohrenschildt te zorgen.

7 april 1991

Gisterenavond zag ik kans - voor een echt gesprek was weer geen gelegenheid - Oliver de vraag te stellen: ‘Did you think of the mere possibility, that when you are filming the actual assassination scene at Dealey Plaza, that this time there will be dozens of Abraham Zapruders ready with cameras to also focus their video cameras on the show you are performing?’ Stone vroeg zijn medewerkers of dit punt was overwogen. Er volgde een levendige discussie. ‘They even would be able to film your scene from a helicopter,’ vervolgde ik. De Chinese jongen beweerde dat men hierover had gesproken. ‘Why don't you rent for one day all available helis-for-rent in Dallas,’ droeg ik als mogelijke oplossing aan. Jeffrey, die vier assistenten heeft en verantwoordelijk is voor de locaties, vertelde dat de gebouwen rond Dealey Plaza meestal regeringsgebouwen waren en dat er contracten waren getekend dat er van daaruit geen opnamen mochten worden gemaakt, maar hij erkende dat de situatie eigenlijk zo lek als een mandje was.

In februari had men in de kranten in Dallas een advertentie geplaatst dat er figuranten werden gezocht om als publiek in de film te fungeren. Er hadden zich 11.000 mensen aangemeld. Ik vroeg hoeveel medewerkers Oliver naar Dallas had meegebracht voor deze film. ‘His army consists of some 500 people,’ was het antwoord. De Chinese jongen bepleitte dat Oliver een persconferentie zou geven, want er lag een stapel verzoeken hiertoe. Ik ondersteunde dit advies, maar Oliver antwoordde:

‘Let them become eager for a press conference some more, in the mean time we keep them guessing.’

Ik viel in: ‘You are not in bed now, can't you feed the paparazzi piecemeal?’

‘But what about the cast,’ antwoordde Oliver. ‘We would have to have most of the cast here too. I can't fly Kevin Costner in for simply one press-conference.’ Ik bestudeerde de wisselwerking tussen Oliver en zijn inner circle nauwkeurig. Het is duidelijk dat hij de volstrekte controle heeft over alles wat er gebeurt of moet gebeuren.

Wat ik buitengewoon onaangenaam vond, was hoe Oliver over Bill Bast sprak als ‘an obscure Hollywood screen writer,’ terwijl hij zijn stem erbij zachter maakte. Ik probeerde gisteravond wel enkele van de cruciale punten die ik had opgeschreven aan te roeren, ondanks de aanwezigheid van de anderen, maar hij veegde alles wat ik te berde bracht meteen van tafel. Hij benadrukte dat de film jfk niets minder en niets meer als onderwerp had dan de wijze waarop het onderzoek naar de moord was verricht. Oswald was bijzaak, evenals mijn rolletje als George de Mohrenschildt. Wij waren bijkomstigheden die dienden om het verhaal wat kleur te geven. Oliver kwam met zinnen als: ‘Je hebt het script niet gelezen, dus hoe kan je er iets over zeggen?’ Ik wilde hem niet keihard confronteren met onze oorspronkelijke afspraak van tien jaar geleden het project samen te doen. Wel bracht ik Judith Exner opnieuw ter sprake, maar haar betrokkenheid bij jfk en de affaire-Cuba vielen buiten de strekking van zijn script. Ik bracht ook nog het gefilmde nos-materiaal ter sprake, maar daar had hij nu helemaal geen belangstelling meer voor.

Wat me verbaasde, was dat hij ervan uit scheen te zijn gegaan dat ik na de repetitie in Dallas naar Los Angeles zou gaan om daar een aantal weken te wachten op het definitieve filmen van jfk, terwijl ik natuurlijk ervan uitging dat ik op kosten van Camelot Productions terug naar Amsterdam kan vliegen. Daar beschik ik nog steeds over een leeg Amerbos, al staat het te koop. Hij leek geïrriteerd over het feit dat mijn medewerking hem een tweede retour Amsterdam-Dallas zou gaan kosten.

Maar even later vroeg Oliver naar Peter, wat me door zijn over het algemeen koele houding verbaasde. ‘You told me a lot about your relationship with him,’ zei hij ook nog. Ik was dit allang vergeten. Hij bleef ook bereid, zoals ik eerder had proberen te regelen, om in Johannesburg de Zuid-Afrikaanse Oscars te komen uitreiken.

Teleurgesteld over de zinloosheid van de avond, die ik me als

gesprek onder vier ogen met Oliver had voorgesteld, vroeg ik Jeffrey me bij het Midtowne Spa af te zetten. De eerste gentleman caller was een vette Chinees met een baardje, waar ik geen zin in had. Toen wandelde een jonge neger mijn cubicle binnen, nog volledig gekleed in jeans en leren jack. Hij inspecteerde wat ik in huis had en zei: ‘My, that is big. Let me get undressed,’ en hij verdween. Ik zag hem niet meer terug tot ongeveer 00.30 uur. Toen hebben we een nummer all the way gemaakt, maar safe sex natuurlijk.

Voor het eerst speel ik met de gedachte om mijn deelname aan de film af te zeggen. Ik kan beter teruggaan naar Zuid-Afrika, dan voor 1.500 dollar aan dit experiment blijven meedoen. Het wordt ook de hoogste tijd dat ik voortwerk aan mijn dagboeken. Deze vijf dagen heb ik grotendeels op eigen kosten doorgebracht.

Dallas - New-York, La Guardia

Mijn advocaat in de zaak tegen Time, Lennox Bower kwam nog naar het hotel en bracht zijn vrouw mee. Len blijft een ware vriend. Zijn vrouw studeert psychologie. Hij herhaalde nooit meer een zo interessante zaak te hebben gehad als mijn proces tegen Time.

Leslie Gelb schrijft de helft van de tijd de grootste onzin in The New York Times: ‘Mr. Bush is the most feared U.S. President ever in Israel, and the most admired ever among Arabs. The Israelis know he does not need Jewish support for reelection. The Arabs know they owe him for defeating Iraq.’171 Onzin. Wat is dat voor begrip, ‘the Arabs’? ‘After his triumph in the Persian Gulf war, Mr. Bush must feel like Superman. But he lies immobilized, like Gulliver, bound by his dread of Middle East Lilliputians capable of sapping all his powers.’ Verblijf als altijd in de Van der Bilt ymca.

8 april 1991

New York

Collega Anthony Lewis is in San Francisco naar de film Separate but Equal geweest en meldt in The New York Times dat hij bij het vallen van het doek in tranen was.172 Het ging over het besluit van het Opperste Gerechtshof in 1954 dat er een einde moest komen aan apartheid op scholen. Heb oud-burgemeester Nelson Botile van Soweto enkele enveloppen met artikelen over rassenproblemen in de vs toegezonden om te onderstre-

pen dat terwijl Amerikanen zich strafmaatregelen tegen Zuid-Afrika permitteren, ze eerst maar eens hun eigen shit moeten opruimen voor ze anderen de les lezen.

Amerikaanse militairen worden de ziekenhuizen in Koeweit ingestuurd om chocolaatjes aan patiënten uit te delen. En Bush gaat verder met zijn geweten te sussen en blijft Koerdische vluchtelingen met voedsel en dekens bombarderen. Het is duidelijk dat de stampede van Koerden binnen de grenzen van Irak door de cia is aangezwengeld. Het vaste patroon: hordes vluchtelingen scheppen om de chaos voor de aangevallen regering onhanteerbaar te maken.

Jacqueline de Gunzburg wilde samen dineren, maar ik had er niet op gerekend om met haar uit te gaan. Heb alleen jeans bij me. Zij gaf me het nummer van Najwa Sarkis, mijn oude vriendin en ex-vrouw van Oliver Stone. Ze werkt nog steeds op de permanente missie van Marokko bij de vn. Ik telefoneerde Najwa, die benadrukte er beter uit te zien dan Olivers huidige echtgenote. Ook vroeg ze hem te zeggen dat zij dringend geld van hem nodig had.

Ik zag mijn oude kennis, de schrijver Michael Korda, die ook hoofdredacteur bij Simon & Schuster is, vanmorgen op televisie in verband met een nieuw boek dat hij had geschreven. Ik belde de uitgeverij en heb belet bij hem gevraagd. Ik zou hem willen interesseren mij een boekje te laten schrijven, rechtstreeks van de set van jfk, dus hoe Stone een film maakt, een eye-witness report.

Ik las in opperste verwondering de reportage van Serge Schmemann over de viering van het paasfeest in Moskou met zowel Boris Jeltsin als premier Valentin Pavlov op de eerste rij, die er volgens de reporter wat ‘sheepishly’ bij stonden te kijken.173 Patriarch Aleksy ii van Rusland droeg de mis op, die via de televisie in het hele land werd uitgezonden. Vroeger zag je op last van de communistische autoriteiten met Pasen alleen oude films op tv.

Strobe Talbott spreekt in Time over ‘monsters’ die hun gerechte straf niet zouden mogen ontlopen, zoals Saddam Hoessein, die voor en na de Golfoorlog door George Bush constant met Hitler werd vergeleken.174 De voormalige Britse aanklager in Neurenberg, Lord Hartley Shawcross heeft bepleit dat ‘international law will be a dead letter unless we give criminal jurisdiction to the International Court of Justice and set up a mechanism for enforcing its judgements.’ Het is een vroom en

op het eerste oog ordentelijk voornemen, maar als je erover doordenkt zou het hek van de dam zijn als Westerse landen zich het recht zouden aanmatigen aan de hand van hun maatstaven en wat hen goeddunkt te gaan oordelen over het doen en laten in de niet-Westerse landen. Bovendien zou ik in de vs zelf wel een aantal ploerten weten te zitten die binnen de kortste keren een enkele reis naar het Hof in Den Haag zouden verdienen, een trip die long overdue zou zijn. Dus volgens Talbott zou er na de verkrachting van Koeweit door Saddam een stroming op gang moeten komen in de richting van ‘collective responsibility for the behavior of governments toward their own people’.

9 april 1991

Ik ging bij Michael Korda langs van Simon & Schuster, om over mijn plan om een reportageboekje te schrijven op de set van Oliver Stone. Een dergelijk project zou teveel copyright-problemen met zich mee brengen, meende hij, afgezien van het feit dat er misschien weinig belangstelling voor een dergelijk verslag zou zijn.

Ik voel kriebels aan mijn pik en ben bang dat er met de seksuele contacten in Dallas wellicht toch weer iets is misgegaan. Vanmorgen werd ik op straat weer eens benaderd door een computerreparateur, baardje, rond 35 jaar, met een lekkere bek, die zei: ‘You are such a handsome man.’ Wat koop je ervoor?

The New York Times schrijft het in hoge mate curieus te vinden dat de Amerikaanse president geen thuis geeft voor de gevolgen van wat hij aanrichtte in Irak, wat een stroom vluchtelingen op gang bracht zowel richting Iran als richting Turkije, en luchtigjes zegt dat het vluchtelingenvraagstuk op het bord van de vn thuis hoort.175 Het blad wil geen schuldvraag stellen wie er voor de vluchtelingenmisère verantwoordelijk is (wat ze natuurlijk wel zouden moeten doen), maar zegt: ‘The fact remains that America and its partners bear a responsibility for this human upheaval: it was a predictable result of the pulverizing allied offensive.’ Het is gewoon vaste prik. Washington is er doelbewust op uit geweest voor Saddam chaos te veroorzaken in de verwachting dat ‘het Iraakse volk’ hem zou afzetten of vermoorden. In plaats daarvan sloten zich eerder de gelederen rond de Iraakse leider als gevolg van de Yankee-interventie. Bovendien schijnt het machtsapparaat in Bagdad efficiënt te functioneren.

Kenneth Noble bericht in The New York Times dat in Luanda, de hoofdstad van Angola, nog steeds portretten van Castro en Che Guevara in de straten hangen vanwege de heroïsche hulp die Cuba aan Afrikaanse bevrijdingsbewegingen heeft geboden.176 Maar nu beweegt de eertijds marxistische regering van president José Eduardo dos Santos zich langzaam maar zeker in de richting van een meerpartijendemocratie tot diepe teleurstelling van Havana. Vijftien jaar lang zond Cuba troepen om de Angolezen terzijde te staan. Er waren soms 50.000 Cubaanse soldaten in het land. Nu zijn er nog 10.000. Dit moet een bittere pil voor Castro zijn, want de nodige Cubanen offerden hun leven in een idealistische strijd de Angolezen te hulp te komen bij het vestigen van hun onafhankelijkheid tegen het einde van de 20e eeuw.

10 april 1991

De paniek is voorbij. Pik returned to normal. Ik ben naar de Emergency Room van het New York Hospital aan de 33e straat gegaan, waar het overigens een chaotische bende was. Een arts uit India begon een formulier in te vullen. Maar toen hij meedeelde dat een consult 139 dollar kostte, ben ik spoorslags vertrokken.

Gorbatsjov vecht voor zijn leven. Serge Schmemann meldt uit Moskou dat de president nieuwe voorstellen heeft ingediend die strikte discipline eisen om een overgang naar een vrije markteconomie tot stand te kunnen brengen. Er moet een einde komen aan stakingen en demonstraties, want als de huidige chaos zou voortduren, gaat de centrale regering in Moskou failliet. Gorbatsjov diende 31 nieuwe wetten in, gaf 8 presidentiële decreten af en maakte 10 nieuwe overeenkomsten tussen de republieken van de Sovjetfederatie bekend. Intussen heeft Georgië zich onafhankelijk verklaard, wat de situatie voor het Kremlin nog gecompliceerder maakt. Gorbatsjov kan in Moskou verkondigen wat hij wil, maar de desintegratie van de ussr zet zich onveranderlijk voort.

Egypte wordt ruimschoots beloond voor zijn judasrol in het schaakspel rond Bagdad en Koeweit. Schaamteloos - want ze zeggen het er nog bij ook - meldt Washington dat een schuld van zeven miljard dollar van Egypte aan de vs zal worden geschrapt. In totaal, aldus Clyde Farnsworth zullen Westerse regeringen 40,16 miljard dollar aan schulden van Egypte schrappen.177

11 april 1991

Terug in Amerbos

Onze bondgenoot Turkije gedraagt zich middeleeuws als het om Koerdische vluchtelingen uit Irak gaat. Floris van Straten meldt vanuit Isikveren: turks leger drijft koerden als vee bijeen.178 Wie bedacht heeft Turkije bij de navo te betrekken, was niet goed bij zijn hoofd.

Het eerste wat ik thuis las, was een kaart van Trees, de zus van Peter. Trees leest blijkbaar deel 1 van mijn Memoires en zegt boos te zijn geworden toen ik tijdens de oorlog een keer uit school kwam en ontdekte dat mijn ouders mijn hond Jimmy met onbekende bestemming hadden weggedaan. Dat was inderdaad een ongelofelijk trauma voor me.

Der Spiegel kopt groot: saddam mordet weiter.179 Ik geloof er niets van. Alles kletst elkaar na. Ik weet maar al te goed hoe de prominente weekbladen door inlichtingendiensten worden aangezwengeld. Duidelijkste voorbeelden hiervan zijn de Greet Hofmans-affaire en de kletspraatjes over Claus.

Carel Enkelaar is nog steeds bezig voor mij een mogelijke talkshow te arrangeren. Hij heeft Veronica formeel om een antwoord gevraagd. Hij is tevens met een medewerker bezig materiaal te inventariseren voor een mogelijke film: ‘The Oltmans Story’.

Louis Heyneman van De Kat in Johannesburg heeft me een exemplaar van het nummer met een artikel van mij toegezonden.180 Ben er wel blij mee.

Ik doe opnieuw een beroep op de Raad van State.181

Hubert Smeets waarschuwt vanuit Moskou dat Michail Gorbatsjov aan zijn laatste akte is begonnen.182 Het net rond Gorby sluit zich.

Hoflands laatste column: schwarzkopf had gelijk. Verbaast me niets. Wij staan al jaren tegenover elkaar in dit soort fundamentele internationale kwesties. Schwarzkopf is voor mij een Amerikaanse variant op Erwin Rommel. Ik kan Saddam niet op basis van anti-propaganda van anderen afwijzen of veroordelen zonder eigen onderzoek ter plekke te verrichten. Ik heb in Djakarta, Paramaribo en Pretoria voldoende lering getrokken om te kunnen constateren dat de realiteit ter plekke niet overeenkwam met het geklets van overzee. Ik moet de Sovjet Unie hierbij allerminst vergeten.

Ik belde naar Peter in Tilburg. Zijn moeder moet voor hartonderzoek een dag naar het amc in Amsterdam, maar maakt het redelijk goed. Ik had hem morgen verwacht, maar hij wil het onderzoek van zijn moeder afwachten. Ik voelde me gepasseerd en reageerde verkeerd, zoals ik altijd doe bij het verwerken van affectie van buitenaf. Ik ben eigenlijk nooit in staat geweest the real thing op haar juiste waarde te schatten, misschien wel omdat ik het nooit heb ondervonden. Ik bedoel dat de haperende wisselwerking tussen mijn ouders en mij als kind, een beschadiging heeft veroorzaakt die in mijn leven onherstelbaar is gebleven.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums