Logo DBNL
Memoires 1990-A (2018)

Memoires 1990-A

(2018)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

New York

12 april 1990

Bertie Hilverdink speelde piano toen ik zijn appartement op Fifth Avenue binnenwandelde. Hij had mijn bed al opgemaakt. Opmerkelijk voor een Indische jongen lijkt hij, hoe langer hij in Manhattan woont, steeds meer anti-Amerikaans maar, vooral anti-zwarten en anti-joden te worden, althans, dat zegt hij zelf. Er was een zestienjarige zwarte jongen in New Jersey door een blanke politieman doodgeschoten. Bertie zei dat de beelden op televisie van zwarten die uit woede massaal de boel afbraken, opnamen waren die de Zuid-Afrikaanse televisie maar eens aan de mensen daar moest laten zien. Hij wilde laat opblijven, want hij had een aantal loten gekocht in een loterij met een prijs van 33 miljoen dollar. Hij zat een groenachtige trui te breien.

Zit in een rammelende, vervallen metro op weg naar Jamaica, Queens, om mijn rijbewijs te gaan verlengen.

In Paramaribo is de tweede man van de Sovjetambassade door onbekenden vermoord. Het gaat om Stasys Obukauskas.160 De daders zijn spoorloos.

Mijn vriend Randy Shilts schrijft in The New York Times over ‘outing’ homo's, wat betekent ‘publicly revealing the sexual orientation of people who had rather keep it quiet.’ Dat vele redacteuren en eigenaren van media geen melding maken van het feit dat bepaalde prominenten gay zijn, heeft niet met discretie of privacy te maken, maar volgens Randy is dit het gevolg van homofobie van betrokkenen. ‘Many editors really believe that being gay is so distasteful, that talk of it should be avoided unless absolutely necessary.’ Shilts is overtuigd dat er maar al te vaak wordt gedaan of bepaalde mensen hetero zijn, terwijl journalisten heel goed weten dat dit niet zo is. De campagne van ‘outing’ - dus er voor uitkomen - is voortgekomen uit de hypocrisie die zowel homo's als de epidemie van aids blijft omringen. Randy zegt als journalist te hebben gekozen ermee voor de draad te komen. Hij hoopt dat steeds meer gays

zijn voorbeeld zullen volgen, uiteraard uit vrije wil, ook om de heersende homofobie te helpen bestrijden. ‘As I watch my friends die all around me,’ schrijft hij, ‘a certain part of me hopes against all hope that the outing stories now appearing in the press may do something to stop the avalanche of death around me.’161

Anthony Lewis heeft weer eens een bezoek aan Zuid-Afrika gebracht en denkt werkelijk dat periodieke visites van enkele weken hem het inzicht verschaffen om met gezag over dat land te kunnen berichten. Over de vrijlating van Nelson Mandela en de initiatieven van De Klerk om van Zuid-Afrika een multiraciale samenleving te maken, zei een dame in Kaapstad tegen hem: ‘Nothing has happened, only the whole psychology of the country has changed.’ Wanneer Lewis zou hebben nagedacht, zou hij die onzin niet op deze wijze hebben doorgegeven. Hij geeft (met de betreffende dame) toe, dat apartheid gewoon nog bestaat, maar voor het eerst worden ‘fundamentals challenged’. Dat is waar maar dat betekent dus niet dat de minds van de mensen in Zuid-Afrika van de ene op de andere dag een fundamentele ommezwaai zouden hebben gemaakt (of maar zelfs hebben kunnen maken). Er zijn nieuwe en inderdaad vrij revolutionaire ingrediënten van informatie aan de breinen toegevoegd, welke het de komende jaren, of decennia, wellicht mogelijk maken dat de verhoudingen tussen alle mensen in Zuid-Afrika verdraagzamer zullen worden, in het gunstigste geval.162

Lewis eindigt dan ook wat voorzichtiger, dat F.W. de Klerk de mensen in zijn land, zwart en blank (of Aziaat en kleurling), een eerste gevoel heeft gegeven dat verbeteringen en veranderingen mogelijk zijn. Dit betekent onder de omstandigheden - en het gewicht van de geschiedenis van dit land - al heel veel. Daar ben ik het mee eens.

13 april 1990

De ‘stille kracht’ leidde me naar Joseph Campbells The Power of Myth met co-auteur Bill Moyers, eens de perschef van Lyndon Johnson.163 De tekst maakt deel uit van een zes uur durend programma voor televisie. Campbell heeft de moord op jfk in Dallas eens omschreven als ‘a ritualized occasion of the greatest social necessity. The public murder of a President representing our whole society, the living social organism of which our-

selves were the members, taken away at a moment of exuberant life, required a compensatory rite to reestablish the sense of solidarity. Here was an enormous nation, made those four days into a unanimous community, all of us participating in the same way, simultaneously, in a single symbolic event.’

Moyers vroeg Campbell: ‘You are talking about a search for the meaning of life?’

‘No, no, no,’ antwoordde hij, ‘for the experience of being alive.’

‘The essence of life is that it lives by killing and eating. That is the great mystery that the myths have to deal with,’ aldus Campbell. ‘Mythology lines the walls of our interior system of belief, like shards of broken pottery in an archeological site. Myths are stories of our search through the ages for truth, for meaning, for significance. I think that what we are seeking is an experience of being alive, so that our life experiences on the purely physical plane will have resonances within our own innermost being and reality, so that we actually feel the rapture of being alive. That is what it is all finally about. The mind has to do with meaning. What is the meaning of a flower?’ Laat ik niet beginnen dit boek over te schrijven.

Terwijl ik dacht, het is te duur om een extra exemplaar voor Jan Foudraine te kopen en even later Fifth Avenue overstak, liep ik tegen zijn vrouw Marijke Kranenburg aan, die hier voor een conferentie is. We gingen dus terug naar Doubleday en zij heeft twee exemplaren van het Campbell-boek voor hem gekocht. ‘Jan moet ze lezen,’ zei ik tegen haar, ‘want hij moet van de gedachte afstappen dat Osho de enige is.’164

Michail Gorbatsjov heeft Litouwen een ultimatum van 48 uur gesteld, waarin de regering wordt gesommeerd de stappen naar onafhankelijkheid onmiddellijk terug te draaien of ‘he will order other republics to start cutting off needed supplies.’ Gorbatsjov begint methoden à la Washington te gebruiken in het onderling verkeer tussen de socialistische Sovjetrepublieken.165 De tekst van de brief van Gorbatsjov en premier Nikolai Rizjkov aan de leiders in Vilnius werd in de The New York Times geplaatst.

Ik bezocht mijn vrienden Hashram en Francis Zainuddhin. ‘You are the only person in the entire world, that talks to Hashram as you do,’ zei de vrouw van mijn Indonesische vriend. Hij werkt momenteel samen met Harisanto166 aan de bouw van een universiteit Padang op Sumatra.

Eduardus en Judy Halim kwamen eveneens naar de flat van Hashram. Halim vertelde hoe de autoriteiten een waardevol stuk land van zijn familie (van Chinese afkomst) in Bandoeng in beslag hebben genomen en hoe zijn ouders worden gechanteerd en tekortgedaan.

Intussen gaat het uitstekend met de carrière van Eduardus als pianist in de vs.



illustratie

14 april 1990

Nelson Mandela heeft toegegeven dat ‘unfortunately, it is true that some of these people who have complained were in fact tortured.’ Dissidenten binnen de gelederen van het anc hadden hierover geklaagd. De verantwoordelijken hiervoor waren volgends Mandela reeds gestraft en de martelpraktijken zijn uitdrukkelijk verboden.167

Ondanks de tegen Pretoria uitgevaardigde sancties heeft de regering van George Bush oogluikend toegestaan dat staal uit Zuid-Afrika naar de vs werd geëxporteerd. In totaal zou 900.000 ton staal ter waarde van 350 miljoen dollar (ondanks de blokkade) de vs zijn binnengekomen.168

Opvallend dat journalist Bill Moyers tegen Joseph Campbell zegt: ‘The journalist has a license to explain things he does not understand.’

‘I imagine,’ reageert Campbell, ‘some kings and queens are

the most stupid, absurd (mythological characters), banal people you could run into, probably interested only in horses and women, you know. But you are not responding to them as personalities, you are responding to them in their mythological roles.’ Campbell biedt een variant op de stelling van Alexander Mitscherlich over tradities, getoetst aan nieuwe realiteiten: ‘Models have to be appropriate to the time in which you are living, and our time has changed so fast, that what was proper fifty years ago, is not proper today. The old-time religion belongs to another age, to another people, another set of human values, another universe. By going back, you throw yourself out of sync with history.’

Vreemde stille dag. Ik lees in Campbell op het terras van Rivièra in The Village en denk aan Jan van Wieringen. Ik geniet intens van de zon. Moet Peter over Campbell schrijven.

15 april 1990, Pasen

Brunch met Bertie en Charles, een vriend van hem.

Ik heb twee uur in Hotel Plaza Athenee eerst met Karina Sukarno alleen en later samen met haar vriendje, Ignacio, hertog van Alva, zitten praten. Het schijnt dat Dewi Sukarno de koppelaarster is geweest van deze combinatie. Hij was in jeans en een geruit jasje, zij in een donkergrijs broekpak, wat haar ouder maakte. Maar Karina is ripened and matured. Zij vroeg mij wat ik dacht van een politieke carrière. Ik antwoordde dat de politiek voor haar moeilijk zou zijn in Djakarta, omdat ze de dochter van Dewi blijft, als Japanse, ‘maar een diplomatieke carrière zou voor jou in de roos zijn.’ Ignacio, die in Buenos Aires woont, zei familiebanden met de Acevedo's van Acindar Steel te hebben, maar Frederick Heath was onbekend.169 Ook kende hij de dochter van Aurelio Peccei van de Club van Rome, die met een Argentijnse diplomaat is getrouwd. Zijn eigen vader was ambassadeur in Praag en Boekarest geweest. Ook was zijn vader in Zuid-Afrika ten tijde dat Hendrik Verwoerd werd vermoord. Ignacio was (net als ik) erg op dat land gesteld. Hij zat flink aan Karina te pulken, wat zij kennelijk prettig vond, die losse handen. Karina zei me dat dit een serieuze affaire was. Ignacio en ik verschilden van mening, want hij zag Oost-Europa als ‘a fantastic market,’ iets waar ik absoluut geen fiducie in heb.

16 april 1990

Ik bracht een brief voor Carlos Rafael Rodríguez naar de Cu-

baanse Missie bij de vn op Lexington Avenue, welk gebouw nog steeds als een fort wordt bewaakt. Dit als levendige illustratie tot wat voor waanzin de Yankees nog altijd in staat zijn wanneer het Cuba betreft.

Gorbatsjov heeft in de zaak van de duizenden Poolse officieren en militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van Josef Stalin in de wouden van Katyn bij Smolensk werden geëxecuteerd, de betreffende geheime documenten aan president Wojciech Jaruzelski van Polen overhandigd.170 Gorbatsjov probeert met man en macht een aantal onvergeeflijke daden van zijn voorgangers via dergelijke schuldbekentenissen toe te geven en de weerzin in Oost-Europa tegen de ussr te doen afnemen. Het is zeer de vraag of het nog helpt.



illustratie



illustratie

Eén jaar geleden stierf Robert Mapplethorpe aan aids. Hij werd buitengewoon bekend en populair, mede doordat de lichtelijk gestoorde senator Jesse Helms tegen alles wat deze jongen aan foto's maakte ageerde. T-shirts, posters en andere artistieke werken die hij beschilderde of ontwierp, werden door Helms beschimpt en veroordeeld. Er wordt nu een veiling van zijn werken georganiseerd, waarbij homo-erotische foto's tienduizenden dollars opbrengen, zoals voor bovenstaand zelfportret 35.750 dollar werd neergeteld.171 De foto van de bloem ging voor ruim 20.000 dollar weg.

Barry Commoner, de milieuactivist uit Saint Louis, die ik indertijd interviewde voor Grenzen aan de groei, heeft Making Peace with the Planet geschreven.172 Hij herhaalt opnieuw dat we

op een collision course zitten tussen de mensheid en onze planeet. ‘Clearly, we need understand the interaction between our two worlds: the natural ecosphere (the thin global skin of air, water and soil, the plants and animals that live in it) and the manmade technosphere.’ Toch mis ik steeds weer het accent bij deze overpeinzingen op het brein en het belang van nieuw denken of het integreren van nieuwe informatie, nieuwe realiteiten op achterhaalde opvattingen en vooroordelen. Dus het decoderen van verouderde troep.



illustratie

Daily News bericht over een onderzoek bij 950 New Yorkse tippelaarsters, waarvan een derde het aids-virus in zich droeg. Het blijft opvallend dat verreweg het hoogste percentage ligt bij zwarte dames.

Randy Shilts had blijkbaar volkomen gelijk. Tot verontwaardiging van vele collega's heeft de American Society of Newspaper Editors haar leden gevraagd om mee te werken aan een onderzoek hoeveel gay en lesbian journalisten er onder de leden waren. Er werden meteen spottende opmerkingen gemaakt over ‘prostituerende journalisten’ of ‘cocaïne gebruikende journalisten’. Toch hebben 200 collega's meegewerkt en zich krachtig uitgesproken dat er een ‘widespread homophobia’ op de Amerikaanse redacties heerst.173

Ik kon Psychology Today nergens meer krijgen. Het blad schijnt

uit de handel genomen te zijn. De samenleving verarmt steeds verder, terwijl men in de veronderstelling verkeert juist ‘rijker’ te worden.

Robert Hershey schreef in The New York Times over het feit dat de Sovjets altijd bekendstonden als traditioneel prompte betalers van leveranties overzee, terwijl hierin de laatste maanden een scherpe wijziging is gekomen, want vertraging van betalingen vanuit Moskou komt steeds vaker voor. Intussen is onlangs weer 300.000 ton graan naar de ussr gegaan, op hoop van zegen dat er voor zal worden betaald. In 1989 werd in totaal 21,7 miljoen ton tarwe en mais aan Moskou geleverd.174

Craig Whitney schrijft in The New York Times dat terecht de bureaucratie in Moskou de schuld krijgt van alles wat fout gaat. Hij schat dat er 18 miljoen ambtenaren zijn. In de vs zijn er 4.194.436 federale beambten zijn. In 1986, toen Gorbatsjov begon, waren er 55 ministeries en 23 staatscommissies, vergelijkbaar met ministeries. In 1990 werd dit aantal terug gebracht tot 37 ministeries en 19 staatscommissies Nikita Chroetsjov reduceerde in 1958 het aantal ministeries tot 19. In 1978 bracht Leonid Brezhnev dit aantal weer op 68 ministeries.175

De vice-president van de vs, Dan Quayle, staat op de omslag van Time vanwege een artikel met als titel no joke van Gary Wills.176 Je moet er inderdaad niet aan denken dat wanneer George Bush iets zou overkomen, deze nincompoop president van de vs zou worden.

The New York Times wijdt een commentaar aan de 53 journalisten die in 1989 om het leven kwamen bij het uitoefenen van hun taak. ‘These risk-takers are witnesses which provide the first rough draft of history. When they are silenced (murdered), jailed or censored, understanding is dimmed and information lost.’

Ik zag Pretty Women met Richard Gere. Hij blijft een aantrekkelijke kerel. De film zelf was een Assepoester-achtige smartlap, die er desondanks in slaagde me af en toe tot een waterlander te brengen. De hemel mag weten waarom. Een troost is dat ik denk dat zowel Peter als Eduard hetzelfde zou hebben gereageerd. Ik beleef deze dagen in Manhattan als een droom, alsof ik totaal zorgeloos ben. ‘The spirit is the bouquet of life,’ zei Campbell tegen Moyers. Ik herinner me dat de vriend van Karina, Ignacio, de jonge hertog van Alva, naar het antwoord op de vitale vraag zocht: ‘What is breathing? Or what happens ex-

actly between body and mind. There must be a beautiful catchphrase.’

17 april 1990

Logeren bij Bertie Hilverdink betekent om zes uur op, met Lola wandelen, gewapend met plastic zakjes om de poep van de hond meteen op te ruimen, wat in deze stad verplicht is op straffe van een fikse boete. Vervolgens voert hij de katten, en maakt citroensap voor zichzelf. Daarna zet hij koffie voor mij. Vanmorgen moest ik erom vragen, toen ik terugkwam van het wandelen met de hond. Nu is hij hierdoor beledigd en is chagrijnig naar zijn werkkamer gegaan en zette de radio zo hard aan dat ik oordoppen moest indoen. Hij is heel begaafd en heeft veel kwaliteiten, maar samenzijn is een opgave met deze jongen.

George Bush en co. hebben besloten dat de vs niet deel zullen uitmaken van unesco in Parijs. In 1984 haalde Ronald Reagan de Amerikaanse delegatie daar weg, omdat niet genoeg zou worden gedaan om persvrijheid in de wereld te bevorderen, terwijl tegelijkertijd teveel geld over de balk zou worden gesmeten. Bush denkt er hetzelfde over. Amerikanen blijven ignorant and arrogant basterds.

Nelson Mandela heeft in Londen een popconcert toegesproken, dat door 72.000 jonge mensen werd bijgewoond en wereldwijd werd uitgezonden. Zijn rede van 24 minuten was een pleidooi voor steun aan het anc om Zuid-Afrika op te bouwen. Hij sprak zich fel uit tegen het verslappen van de sancties jegens Pretoria, zoals Thatcher voorstelt, ‘vanwege de kleine stappen die F.W. de Klerk genomen heeft, zoals mijn vrijlating en het opheffen van het buiten de wet stellen van het anc.’ Mandela weet zelf uitstekend dat De Klerk met zevenmijlslaarzen aan stappen heeft gezet, maar hij blijft het gevecht en sancties tegen Pretoria bepleiten.177

18 april 1990

Het Kremlin heeft de leveranties van olie en gas naar Litouwen stopgezet. Dit lijkt me niet de manier om een oplossing voor het onafhankelijkheidsstreven van het kleine buurland te helpen bevorderen.178

George Bush verklaarde vrijwel meteen deze ontwikkeling met argusogen te volgen, alsof hij er iets mee te maken heeft aan het andere einde van de wereld. Men is zo gewend aan het

feit dat Amerikanen zich profileren als de arbiter van goed en kwaad in de hele wereld, dat het door onoplettenden als gewoon wordt ervaren. Bush richtte dus een waarschuwende vinger naar Gorbatsjov.179

President De Klerk heeft in het parlement in Kaapstad een rede gehouden en benadrukt dat hij niet bereid was een zwarte meerderheidsregering te accepteren. Hij wilde wel naar een regeringsvorm toe werken waarin zwarten in het bestuur van het land deelnemen. Christopher Wren schrijft dat dit duidelijk een concessie van De Klerk - op dit moment - aan rechts en ultrarechts in Zuid-Afrika is geweest. De Klerk zei dat het geen zin had om overheersing van zwarten door blanken nu van de ene op de andere dag te vervangen door overheersing van zwarten over blanken. Intussen noemde de president de droom van een aantal blanken om onafhankelijke blanke staatjes in een overwegend zwart Zuid-Afrika te stichten, onhaalbaar.180

Bertie zweert bij een boek van Edgar Cayce over reïncarnatie. Voor mij is dit onzin, die in strijd is met de realiteit van het universum. We zijn niet meer dan een uit de hand gelopen ongelukje in het spel der natuurkrachten, niet anders dan tornado's of aardbevingen. Wanneer iedereen en alles is uitgeraasd, blijft het universum opnieuw alleen over. We zijn slechts een variant op eendagsvliegen.

Omdat The New York Times meldde dat Gerrit Viljoen minister for Constitutionele Ontwikkeling in Pretoria een rede voor de Foreign Policy Association had gehouden, ging ik naar het consulaat-generaal van Zuid-Afrika om er een kopie van te krijgen. ‘You have to ask Pretoria,’ was het nonchalante antwoord. Ik heb Theo Albrecht op Buitenlandse Zaken in Pretoria mijn beklag gedaan hoe buitengewoon inefficiënt zijn ministerie opereerde.

Dominee Ralph Abernathy is overleden. Hij stond naast dominee Martin Luther King toen deze in 1968 in een motel in Memphis, Tennessee werd vermoord.181 Ik heb hem toen voor de nos gefilmd. Waar zou die opname zijn gebleven? Doorgaans hebben mijn ‘collega's’ bij de nos mijn films weggemaakt of er voor gezorgd dat ze niet werden uitgezonden.

Heb Bertie voor vertrek naar luchthaven jfk voor de vlucht naar Amsterdam niet meer gezien.

New York-Amsterdam

Lees over de zegeningen van de Amerikaanse samenleving in Newsday.182 Het is het tweede deel over subway gangs: on the attack. Amerikanen gaan er dikwijls vanuit dat ze niet begrijpen waarom de rest van de wereld hun levensstijl en levensomstandigheden niet klakkeloos overneemt.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums