Memoires 1988-B

[p. 192]

Amsterdam

17 december 1988

Amerbos

Gisteren belde ik Eduard, die iedere dag twee uur huiswerk van de klm heeft en zijn nieuwe baan ‘erg leuk’ vindt.

Ik belde advocaat Den Heuvel om na te gaan of de poen uit Suriname nu eindelijk was gearriveerd. Hij was pissig omdat ik ook hem in een brief een veeg uit de pan had gegeven, maar anderzijds zei hij zich door Bouterse eveneens in de maling genomen te voelen ‘want ik heb u toezeggingen namens hem gedaan, die ik niet kan nakomen. Ik trek me op die manier zelf uit deze zaak terug.’

Ik zag gisteravond bij Sonja een gesprek tussen een professor Romme uit Maastricht (sociale psychiatrie), Ramses Shaffy en Raymond van den Boogaard. Deze laatste - maar ik geef toe ik ben bevooroordeeld jegens hem, ik weet teveel shit van die man - beseft kennelijk zelf niet wat een kwal hij is en hoe walgelijk en Hollands hij zich gedraagt. Alsof hij de wijsheid in pacht zou hebben. Stakker. Zij spraken met elkaar naar aanleiding van het feit dat de Bhagwan Nederland niet in mag.

Gisteravond heb ik samen met Jan Foudraine alias Swami Deva Amrito in het Rajneesh Informatie Centrum in Den Haag over intelligentie gesproken.

‘Een mens die zichzelf realiseert, is pure intelligentie,’ is de stelling van Jan. Pas wanneer je hersenen leeg worden, zou je die staat van zaligheid bereiken. Intelligentie is puur bewustzijn en leidt tot de ‘ware identiteit’. Dat kan dus gewoon niet en nooit. Wat ik eigenlijk vanavond uitstekend begreep, is dat Amrito als de hoogste vorm van intelligentie een ‘totaal bewustzijn’ beschouwt, waarbij het ‘ik’ (ego) wordt verpulverd en ophoudt te bestaan. Ik vroeg hem wat hij dacht dat het gevolg zou zijn wanneer inderdaad alle zoveel miljard mensen op aarde in de door hem beschreven staat van trance zouden komen. Dat wist hij niet. Stomme vraag trouwens, want iets dergelijks is permanent uitgesloten. De Bhagwan verwachtte dat tienduizend ‘verlichten’ de wereld zouden kunnen veranderen. Ik lachte hem uit en zei dat uitgesloten te achten. Hoe ik dan de toekomst zag. ‘Als hopeloos en uitzichtloos.’

[p. 193]

Zelf sprak ik over brain en mind, over de vicieuze cirkel van het hersenspoelen van kinderen, maar werd onderbroken door een aanwezige Surinaamse mysticus. Het bleek geen zin te hebben met hem in discussie te treden. We zaten op een soort podium. Er was een gift van 100.000 gulden van een Sannyasin binnengekomen om het centrum te financieren.

Er wachtten stapels post. Een brief van Hans van Ketwich Verschuur.³⁰³ Hij had mijn artikel over Zuid-Afrika aan Simon van Ketel, correspondent van De Telegraaf in Johannesburg gezonden, en zie, deze collega beschouwt het als moed hebben om te schrijven wat je denkt, of zoals het is.³⁰⁴

Broer Theo belde al vroeg. Hij gaat met Nellie voor de kerst tot 11 januari naar Kaapstad.

Eduard kwam om 13:30 uur en was hartelijk. Hij zat vol met klm-verhalen. Het gaat hem goed, zoals ik verwachtte.

Wim Hazeu schreef voor de rubriek ‘Hollands dagboek’ in nrc Handelsblad en flanste Henk Hofland en mij in zijn verhaal. Ook strijdt de moedige Nelly Dullaert van de nvj nog steeds voor mijn poen van de kro. Nu heeft ook Kees Colson een ondersteunende verklaring afgegeven.³⁰⁵ En dit allemaal vanwege de onbetrouwbaarheid van Willebrord Frequin. Walgelijk dat je zo in dit land je brood moet zien te verdienen.

President Shankar van Suriname heeft ambassadeur Henk Heidweiller naar Mexico gezonden als diens vertegenwoordiger bij de installatie van president Salinas de Gortari op 1 december. Heidweiller heeft dus alles overleefd en is nog steeds in beeld. Badrissein Sital heeft namens Suriname een aantal militaire scholen in Brazilië bezocht. Eveneens woonde hij de buluitreiking aan Surinaamse militairen op de Braziliaanse militaire academie bij. Ook die vriend is dus nog in beeld.

303 Zie bijlage 54.

304 Zie bijlage 55.

305 Zie bijlage 56.

18 december 1988

Het Prins Bernhard Fonds heeft mijn verzoek voor subsidie afgewezen. Zij zien het belang van mijn Memoires in 24 delen niet in, en menen dat ik dat zelf kostendekkend kan uitgeven als de verkoopprijs verhoogd wordt. Ik zal blijven zoeken naar middelen om mijn dagboeken uit te geven.

Pieter Baaij laat ook weer eens van zich horen.³⁰⁶

Carl Nöffke schrijft dat hij zich blijft inzetten voor mijn boekje uit te geven door Perskor.

306 Zie bijlage 57.

[p. 194]

Oliver met zoontje Sean, die ik eens samen met zijn vader aan zijn bedje opzocht.

In het januarinummer van 1989 van Vanity Fair staat een uitgebreid interview van Ron Rosenbaum met Oliver Stone. Hij noemt de voornaamste Hollywoodstudios, Warner Bros., Paramount, Disney, Fox, Columbia, mgm/ua, Universal en Tri-Star ‘fucking thieves that run like cocksucker vampires their movie empires.’ Hij gaat verder: ‘It is a fucking Mafia! Blind Stealing! Break them up! Destroy them! The vampires!’ Rosenbaum licht toe dat hij over het Hollywood ‘establishment’ spreekt dat hem reeds vier Oscars toekende.³⁰⁷ Dit zal hem in Californië niet in dank worden afgenomen.

Peter kwam op tijd uit Tilburg om me te helpen, want Carel en Liny Enkelaar kwamen op Amerbos eten. Zij brachten een prachtig kerststuk mee. ‘Kosten noch moeite gespaard,’ antwoordde Carel op zijn eigen wijze, toen ik zei het mooi te vinden.

Het was gezellig met z'n vieren. We haalden vele herinneringen op. Carel heeft altijd bepleit dat ik een eigen televisieshow zou krijgen. Ik vertelde dat ik John Worries, nu bij Joop van den Ende, goed kende. Als financiële man van Elsevier was hij betrouwbaar en correct geweest, wanneer ik afspraken met André Spoor of René de Bok maakte. Omdat ik ook had verteld Xaviera Hollander te kunnen waarderen, kwam Carel op de gedachte dat ik met haar samen een televisieshow zou moeten beginnen. En zoals hij dan heerlijk kan doorslaan, zei hij: ‘De straten zullen leeg zijn.’ Ik belde haar meteen op. Zij reageerde enthousiast. Ik liet haar met Carel telefonisch kennismaken. Later toen Enkelaar weer thuis was, belde hij om nog eens te benadrukken dat hij de manager van het Xaviera-Willem programma wilde zijn, waar hij dus kennelijk brood in zag.

307 Het is een onthullend gesprek. Oliver op stoom, ten voeten uit. Het is in mijn dagboek.

19 december 1988

Frank Heckman en Hans Tulleners kwamen eten, samen met Peter en Eduard. André Douw (pianist en componist) en Frans

[p. 195]

Kellendonk bleven onaangekondigd weg. Hans spreekt alleen over grachtenhuizen. Frank heeft opnieuw een vrouw die al kinderen heeft in zijn vingers, met de bijbehorende problemen. Later, toen iedereen vertrokken was, vroeg ik aan Peter: ‘Denk je dat Eduard echt om me geeft?’

‘God, Willem, je lijkt wel een hysterische juffer,’ antwoordde hij. Frank, die als enige nog bij ons was, lachte zich kapot.

Ronald Gase belde om te zeggen dat Hugo Brandt Corstius in de Volkskrant had vermeld dat er een oproep in de kranten was verschenen, waarin vooraanstaande landgenoten protesteerden tegen het feit dat Bhagwan Shree Rajneesh door Hans van den Broek en het kabinet Lubbers werd verhinderd dit land te bezoeken. Hij wees erop dat ik er eveneens bij werd vermeld. Ik geloof inderdaad dat Jan Foudraine me dit heeft gevraagd en dat is ook prima.

[p. 196]

De Associated Press meldde dat aids voor kinderen tussen een en vier jaar nu reeds op de negende plaats staat als oorzaak voor vroegtijdig overlijden, en op de zevende plaats voor Amerikanen tussen 15 en 24 jaar. Intussen heeft kardinaal John O'Connor van New York meegedeeld dat hij niet zal toestaan dat op scholen, in ziekenhuizen of bij jeugdopleidingen aandacht wordt geschonken aan het gebruik van condooms om de verspreiding van aids tegen te gaan. Amerikaanse bisschoppen hadden namelijk een document van dertig pagina's doen uitgaan, waarin juist die voorlichting werd bepleit. De New Yorkse kardinaal heeft dit nu echter in zijn aartsbisdom verboden.³⁰⁸ Een rooms-katholieke prelaat, misschien wel de belangrijkste vertegenwoordiger van de paus in de vs, manifesteert een onderontwikkeld en achtergebleven brein. Intussen publiceerde de krant een kaart waarop de voornaamste gebieden waar aids heerst in het aartsbisdom werden aangegeven. Isaac Asimov emigreerde met zijn ouders van de ussr naar de vs, en is inmiddels bijna zeventig jaar. Hij schreef tussen 1950 en 1960 32 boeken, tussen 1960 en 1970 zeventig boeken, tussen 1970 en 1980 niet minder dan 109 boeken en tussen 1980 en 1988 maar liefst 192 boeken. Ik heb het werk van deze gesjeesde student Medicijnen, die de schrijfdiarree heeft, wel eens doorgebladerd en nooit een boek van de man aangeschaft. Time noemt hem the protean penman, omdat iemand die zoveel kletst per definitie onzin moet spuien.³⁰⁹ Teveel mensen op een overvolle aardbol? Eenvoudig zegt Assimov: ‘Colonize the moon. Build space stations. Then go on to populate Mars and the other planets.’

308 The New York Times, 14 december 1987, Ari Goldman.

309 Time, 19 december 1988.

20 december 1988

In Paramaribo is besloten dat één militair deel zal gaan uitmaken van de Staatsraad die de president en de regering van advies

[p. 197]

zal dienen. Bouterse heeft dus toch weer een vinger in de pap, ook op dit niveau.³¹⁰

Theo Cranendonk belde uit Zwitserland naar mijn buurvrouw Galina Droogendijk, dit om afluisteren te voorkomen. Hij begon een geheel nieuw project. Met een vriend uit Zwitserland had hij op de dacha van Michail Gorbatsjov een contract ondertekend, in het bijzijn van de Sovjetonderhandelaar Victor Karpov, waarbij beide heren het auteursrecht over alle Sovjetpublicaties in het Westen zouden hebben verworven. Eigenlijk geloofde ik er geen snars van, maar ik nam het voor kennisgeving aan. Het ging er nu om mediamagnaten als Murdoch, Maxwell of Elsevier te benaderen. Ik zei best naar de heer Van Vollenhoven bij Elsevier te willen gaan, maar niet met oppervlakkige informatie in handen. De tekst van het contract was reeds op een persconferentie in Helsinki bekend gemaakt.

Peter was vanmorgen bij chiropractor G. de Koekoek, een paar huizen verderop, die zijn nek recht trok. Hij heeft er nog altijd last van sinds een duik van een schip, jaren geleden in de Adriatische Zee.

310 De Volkskrant, 19 december 1988.

21 december 1988

Advocaat Van den Heuvel liet zeggen dat hij ziek was toen ik hem belde over de betaling uit Suriname. Ik nader opnieuw de bodem van mijn financiën vanwege dit gat van 70.000 gulden waar ik al negen maanden op wacht. Moet ik rechtsmaatregelen nemen? Het mat me in hoge mate af. Het is bezuinigen geblazen.

Tom-Jan Meeus besteedde tien pagina's aan prins Claus in De Tijd.³¹¹ Hij haalt er de mening van iedereen bij, van drs. M. Schenk tot en met Wim Klinkenberg, die weer als stalinist wordt geafficheerd. Alsof dat er iets mee te maken zou hebben. Hij poetst zorgvuldig mijn Claus-boekje weg, er blijkbaar vanuit gaande dat ik er allemaal niets van af zou weten. Ook laat hij de rel over het ‘roze’ Huis van Oranje in De Telegraaf en Time weg, omdat hij dit niet kan vermelden zonder mij erbij te betrekken. Anti-Oltmans emoties wonnen het van juiste informatie verstrekken. Dat is dus Meeus, nieuwe ster aan het journalistieke firmament.

Ik was met Peter in de polders, wat hij altijd heerlijk vindt. Ik bracht hem naar het Centraal Station. Hij nam de trein naar Tilburg. Ik heb van niemand in mijn leven, die me bovendien zo dierbaar is, zo vaak afscheid moeten nemen als van Peter.

311 De Tijd, 23 december 1988.

[p. 198]

Ik bezocht advocaat H.J.M. Boukema om te overleggen wat ik tegen het niet-betalen door Bouterse zou kunnen doen. ‘Wat vreemd dat ze dit bedrag niet even betalen,’ zei hij eerst. Hij vertelde dat het misschien mogelijk was het faillissement van de Surinaamse ambassade aan te vragen, zoals dit onlangs eveneens bij de Zaïre was gebeurd. Toen is Buitenlandse Zaken er ingestapt. De zaak werd geregeld en betaald. Boukema was bereid Henk Herrenberg een fax te sturen dat de schuld betaald moest worden om een juridische confrontatie te voorkomen. ‘Ze zullen u betalen,’ zei hij.

Bibeb maakte met Joop van den Ende een gesprek voor Vrij Nederland.³¹² Zoiets begrijp ik dan niet. Ik zou voor die zeer ordinaire en op geld beluste man geen straatje omlopen, laat staan ervoor gaan zitten en er zoveel uren aan besteden, als zij doorgaans doet.

Belde Peter nog laat bij een vriend, Bernhard, waar hij gaat trainen. Ik wilde zijn stem even horen. ‘Ik heb twee moeders,’ zei hij, ‘zus Trees heeft alles van me gewassen en gestreken.’ Hij vertelde me dat een 21-jarige Tilburgse student hem had gevraagd te helpen zijn ouders te vertellen dat hij gay was. Die operatie vindt morgen plaats.

312 Vrij Nederland 24 december 1988.

22 december 1988

Ik belde Van den Heuvel vandaag driemaal met het verzoek me terug te bellen. Stilte. Moet het nu weer knokken worden om de Surinaamse verplichtingen gehonoreerd te krijgen?

Het regent al dagenlang kerstkaarten, waarvan ik er twee wil vermelden, van Eduard en van mijn oude vriendin Nel Oosthout.³¹³

313 Zie bijlage 58.

23 december 1988

Wat zou ik deze dagen zonder de vleugel moeten beginnen? Stille nacht brengt (gelukkig) ook andere stilte met zich mee. Stanley Rensch, de mensenrechtenvoorvechter in Suriname, is weer vrijgelaten en heeft tegen Wim Noordegraaf van de Volkskrant gezegd dat ‘het drama in Suriname nog moet beginnen’. Dit zou wel eens waar kunnen zijn, want ook de huidige regering regeert bij de gratie van Desi Bouterse & co. Tot iemand Bouterse werkelijk voor zijn raap schiet, zoals Ernst van Eeghen al jaren geleden verwachtte. Als dat gebeurt, is er geen andere militair om het over te nemen en dan komt er wellicht ook de berechting van het mysterie van 1982. Daarna kan het

[p. 199]

land aan een nieuwe pagina beginnen. Het is of Bouterse vermoorden, of met Bouterse verder, want uit zichzelf gaat hij nooit weg.

Wim Pretorius zond me de Zuid-Afrikaanse jaarkalender met de gebruikelijke mooie foto's. Ik stuurde deze door aan Cecile van Lennep, die opbelde, en zoals ik verwachtte, er erg blij mee was. Ik moet naar haar toe voor ik naar Zuid-Afrika ga.

Er is non-stop geleuter op de bbc over de vliegramp bij Lockerbie, waar een PanAm-Boeing 747 naar beneden kwam. Het schijnt dat een pro-Iraanse groep in Helsinki heeft gewaarschuwd dat dit zou gebeuren, dus is het sabotage? Het zou een vergelding zijn voor het neerschieten van het Iraanse verkeersvliegtuig door een Amerikaans oorlogsschip. Wat wil je: oog om oog, tand om tand. Voor Amerikanen tellen Amerikaanse slachtoffers altijd onvergelijkelijk veel zwaarder dan slachtoffers van andere volkeren. Yankee-levens zijn de kostbaarste in de wereld.

Ik ben in Jim Garrisons nieuwe boek begonnen en dit is natuurlijk de enige serieuze wijze om de moord op Kennedy te benaderen. Ik ben er toch wel trots op juist hem reeds in 1968 gefilmd te hebben.

Wanneer - if ever - zal men begrijpen dat aan de desastreuze gewoonte om kerstbomen naar huis te slepen, een einde moet worden gemaakt terwille van het milieu, de wereld en toekomstige generaties? Het is een oerheidens gebruik, een imbeciele gewoonte, waarvan men de belachelijkheid niet meer inziet. Er worden zelfs meters hoge prachtige bomen omgezaagd ter versiering van straten. Gekkenwerk.

Boukema heeft inderdaad een fax van twee pagina's naar Henk Herrenberg gezonden met gespecificeerd de 70.000 gulden die ik moet ontvangen om een gerechtelijke procedure te helpen voorkomen. Hij had er bij geschreven: ‘de ene dienst is de andere waard.’ Ik heb Suriname voldoende belangeloze diensten bewezen. Nu moeten zij hun verplichtingen na te komen.

Het blijft in het leven kiezen tussen eenzaamheid en intimiteit. Omdat een eerlijke intimiteit niet is te realiseren, blijft eenzaamheid over.

24 december 1988

Carel Enkelaar is bij Rob Out van Veronica geweest. Er zal in januari een tweede gesprek volgen over een mogelijke talkshow van Xaviera Hollander en mij. Out had gezegd: ‘zet maar op papier’. Ik zei tegen Carel dat het de klapper van het jaar zou zijn om met Bouterse en Brunswijk te beginnen.

[p. 200]

Kerstmis 1988

Eduard kwam al om 10:00 uur, veel vroeger dan ik verwachtte, en was in de stemming. We eindigden boven in een heerlijk nummer waar we allebei enorm aan toe waren. Ik maakte lunch en we zijn de polders in gegaan. Later vertrok hij voor het familiefeest bij zijn zus. We luisterden naar Carmina Burana van Carl Orff met Riccardo Chailly. Eduard wilde dat ik naar Dame Edna op de bbc zou kijken. Is het een travestiet?

26 december 1988

Ik was in de polders. Nooit eerder heb ik een valk van dichtbij op een paal zien zitten. Onrust in de velden. Er was weer een konijntje overreden.

Mijn vriend John van Haagen vindt dat Xaviera en ik - ‘Heb je wel eens Question time op de bbc gezien?’ Nee dus - van te voren ons programma moeten aankondigen en dat kijkers dan vragen kunnen inzenden. Ook zouden we iedere keer twee gasten kunnen nemen, bijvoorbeeld Jan Wolkers en Sonja Barend. ‘Jij en Xaviera zijn inderdaad onafhankelijke geesten, los van taboes en zouden onbevangen antwoorden geven,’ aldus John. ‘Xaviera noemt een kut een kut, maar jij moet natuurlijk volkomen serieus blijven anders wordt Xaviera de lachende derde. Er is in dit land geen morele code meer. Er is geen ‘stuurman’ meer. We zwalken in de rondte. Politici zeggen ja en bedoelen nee, omdat ze moderne politici zijn. Er wordt openlijk over belastingoplichting tot in de hoogste regionen geschreven.’ John voert zo'n gesprek per telefoon voor de vuist weg, spuit zijn gedachten eruit en zegt nog wat zinnigs op de koop toe. Ik belde Lex Poslavsky, die het helemaal zag zitten en het een amusante gedachte vond, Xaviera en ik.

Als je de eerste zin leest van Hare Majesteits praatje bij de viering van de geboorte van Jezus, dan heb je al gegeten en gedronken en is het duidelijk dat dergelijk gewauwel even achterhaald is als het paraderen in een Gouden Koets. ‘Op Kerstmis, het feest van Gods komst in onze wereld, zien we stralen van licht in de donkerte van het menselijk bestaan,’ aldus Beatrix. Pure onzin. Hoe durf je het de kudde voor te lepelen.

27 december 1988

Rustig gewerkt aan de Memoires en bereikte 15 december 1965.

Intussen zijn de akkoorden over de onafhankelijkheid van Namibië en het terugtrekken van de Cubanen uit Angola in de vn

[p. 201]

in New York getekend. Vijftigduizend Cubanen gaan naar huis. Zuid-Afrika zal de steun aan Jonas Savimbi van unita (in Angola) stopzetten. Help je het geloven. Dit moet ik Pretoria nog echt zien doen. Bovendien is er geen hond die controle zou kunnen uitoefenen op naleving.³¹⁴

Er is een Zwitserse skikampioen, Pirmin Zurbriggen opgestaan, die op de omslag van The New York Times Magazine in volle glorie werd afgedrukt. De pakken van skiërs blijven veranderen.³¹⁵ Jammer dat ik aan die sport nooit ben toegekomen. Het manuscript van Perskor uit Johannesburg is eindelijk met een nieuwe postzak vol met The New York Times gearriveerd. Ik zal het zo snel mogelijk lezen en retourneren.

314 The New York Times, 23 december 1988, Paul Lewis.

315 The New York Times Magazine, 27 december 1988.

28 december 1988

Time koos geen ‘Man of the Year’ maar een ‘Planet of the Year’.³¹⁶ Tropische wouden bedekken slechts zeven procent van het aardoppervlakte, maar behuizen 50 tot 80 procent van ‘the planet's species. Biologists argue that variety is the very stuff of life. Life needs diversity because of the interdependencies that link flora and fauna, and because variation within species allows them to adapt to environmental challenges. But even as the human population explodes, other life is ebbing from the planet. Humanity is making a risky wager - that it does not need the great variety of the earth's species to survive.’

Het is een verhaal om nooit te vergeten. We gaan op deze manier zo zeker als een huis met z'n allen naar de knoppen.

Je merkt op straat dat het hele land zich vanwege Kerstmis op vakantie beschouwt, met als alibi de geboorte van het kindeke Jezus. Nederlanders zijn experts in het zichzelf verwennen. Het fameuze verwende-kind-syndroom, zoals ik dit noem, viert deze dagen weer hoogtij. Het is een primitieve mentaliteit die op een drama moet uitlopen. Zelfs de visboer op de markt in Noord gaf er heden de brui aan. Ze hebben het gewoon te goed. De basis voor de Westerse rijkdom werd oorspronkelijk uit de arme landen gehaald. Zouden Engeland, Frankrijk en wij ooit zo ver zijn gekomen zonder koloniën? Vraag het me slechts af. Duitsland is inderdaad zo ver gekomen zonder imperium.

Gisteren ontmoetten Xaviera Hollander en ik Carel Enkelaar en Harry van de Kamp in Hotel Jan Tabak in Bussum. Het werd een prima ontmoeting. Er volgde een gedetailleerd ge-

316 Time, 2 januari 1989.

[p. 202]

sprek over een mogelijke talkshow van Xaviera en mij. Het plan zou wel eens kunnen lukken. Carel gaf me het laatste programma van een Alerdinck-bijeenkomst in Parijs, dat er heel gedegen uitziet. Als ik bijvoorbeeld de naam van Donald Kendall op de gastenlijst zie staan, voorzitter van Pepsi Cola en vriend van Aurelio Peccei, dan is het een voldoening te zien dat de samenstelling van de hele groep - inbegrepen de grondgedachte een denktank voor journalisten te zijn - mijn werk is geweest. Zo heb ik Lurvink meegenomen naar een Club van Rome-conferentie in Bulgarije waar ik hem heb voorgesteld aan het gezelschap, om vervolgens met Kendall aan de haal te gaan. Of neem Spoor en Brugsma, die er nu voor Nederland in zitten. Spoor heb ik erbij gehaald en hij liet me vervolgens rustig stikken om zijn eigen positie niet in gevaar te brengen. Bovendien had ik de rode kaart van Luns. Aurelio Peccei wist ook dat ik overhoop lag met Den Haag, maar hij was door en door een heer die de rottigheid in de wereld voldoende kende en een te belangrijke persoonlijkheid was om zich door tweederangs lui te laten beïnvloeden. Frans Lurvink is een rijk geworden patjakker, die zich jegens mij ook zo gedroeg.

Frank Essed, de man die dikwijls als mogelijke president van Suriname is genoemd, is door een auto in de Wanicastraat in Paramaribo aangereden en vervolgens overleden. Hij was 69 jaar. Erg jammer, vooral voor Suriname, dat een man van zijn statuur niet kan missen.

29 december 1988

Hoe ongelooflijk het ook mag klinken, het Junglecommando van Ron Brunswijk is weer actief geworden. Vanuit een gekaapt vliegtuig werd Albina beschoten. nrc Handelsblad meldt uit Paramaribo dat Brunswijk geen vertrouwen meer heeft in het vredesproces. Hij beklaagt zich erover dat de Fransen in Guyana de grenzen scherper bewaken en dat het voor hem en zijn mannen moeilijker is geworden naar het Franse buurland te gaan.

Ferrie Bevelander, een absoluut zalig stuk dat Peter ergens opdook, kwam eten. Bleek dat hij Eduard ook al een keer in zijn vingers had gehad, dus we zitten kennelijk allemaal op dezelfde golflengte.

30 december 1988

Peter is alweer naar Tilburg vertrokken. Dan is het altijd pijnlijk leeg en stil in huis, maar liever dat dan spanningen of keet. Ik ben dus blij en triest tegelijk.

[p. 203]

Henk Hofland heeft een vervolgverhaal in nrc Handelsblad dat De alibicentrale heet, en wat hij met S. Montag signeert. Onleesbaar. Je vraagt je af hoe hij dergelijke troep in de krant krijgt. Hij komt trouwens vandaag met nog een hele pagina bladvulling in zijn krant. Het land komt namelijk te weten dat H.J.A. Hofland in een nieuwe door Luud Schimmelpennink ontworpen driewieler een proefritje heeft gemaakt. Schimmelpenninck is de man die in de Provotijd het witte fietsenplan en de witkar bedacht. Nu dit canard.

31 december 1988

In het oude van dagen tehuis op de hoek van Amerbos staat op iedere etage één verlichte kerstboom. Overal branden de lichten. Niemand wil beseffen dat de natuurlijke hulpbronnen van deze planeet eindig zijn. Hoe dikwijls is er niet opgewezen, te beginnen met de Club van Rome. Men weigert - of wil niet - aan de toekomst van hen die na ons komen denken: na ons de zondvloed. Onbegrijpelijk. En maar door neuken.

Generaal Joeri Tsjoerbanov, de schoonzoon van Leonid Brezhnev, is tot twaalf jaar werkkamp veroordeeld vanwege het accepteren van omkoopgeld om mistoestanden en fraude bij de katoenindustrie ongemoeid te laten.³¹⁷

317 The New York Times, 31 december 1988, Bill Keller.

Amsterdam - Bilthoven

Ik ben steeds minder bestand tegen de kuddes in de treinen. Het enige is op het balkon te zitten in plaats van de volgepropte beestenwagens. Geen wonder dat ik liever thuis blijf.

Het nieuwe boek van Jim Garrison schokt. De voormalige officier van justitie in New Orleans herinnert er bijvoorbeeld aan dat ‘the nitrate test on the cheek of Lee Harvey Oswald’ op 22 november 1963 uitwees dat hij die dag geen geweer had afgeschoten. Daar ga je weer. Waar staat die informatie anders? Garrison wijst erop dat dit blote feit vele maanden geheim werd gehouden. Het bevestigt andermaal waarmee Marguerite Oswald me steeds weer confronteerde nadat zij in de gevangenis van Dalles met haar zoon over de moord op jfk had gesproken.

In Moskou gedraagt de leiding zich toch eigenlijk als kleine kinderen. De Opperste Sovjet en de cpsu hebben een decreet uitgevaardigd dat alle steden, dorpen, scholen, schepen, pleinen en straten die naar Leonid Brezhnev en Konstantin Tsjernenko werden vernoemd, zullen worden gewijzigd en ge-

[p. 204]

schrapt. Hier hebben ze er ook een handje van. Raymond van den Boogaard schrijft in nrc Handelsblad dat in de Transvaalbuurt de namen van Zuid-Afrikaanse strijders uit de Boerenoorlog, als die van Louis Botha, na acties van anc-sympathisanten zijn verwijderd. Botha is vervangen door de zwarte strijder Albert Luthulistraat, met daaronder: voorheen Louis Botha straat.³¹⁸ In de ussr zou je dus de Michail Gorbatsjovstraat van een bordje moeten voorzien, voorheen Joseph Stalin, Leonid Brezhnev, Yuri Andropov en Konstantin Tsjernenkostraat.

Ik was een paar uur bij de Poslavsky's waar ook dochter Yonda en haar vriendje aanwezig waren, wat eigenlijk de gebruikelijke goede sfeer verpestte. Die twee passen absoluut niet bij elkaar. Hij is in opleiding voor verkeersleider in de luchtmacht. Later ontmoette ik Michel Aboikoni in De Schouw naast station Bilthoven. Ik constateerde dat hij na zijn mishandeling in Suriname - en de schandalige wijze waarop Desi Bouterse en Henk Herrenberg met hem zijn omgesprongen na hem tot tweemaal toe gesmeekt te hebben naar Paramaribo te komen - nooit meer de gezonde, stevige jongen is geworden die hij was toen ik hem enkele jaren geleden voor het eerst ontmoette.

Vanavond speelden Herbert von Karajan en de jonge Sovjetpianist, Jevgeni Kissin het Liszt pianoconcert. Die jongen speelt fantastisch en kan soms zo lief naar Von Karajan gluren. Hij zet zijn vingers op de toetsen nogal hoog neer. Hij is adembenemend muzikaal, vooral kwam dit tot uitdrukking in zijn cadens. Het maakte de avond tot een puur plezier. Hemeltje hoe schandelijk, het is Brahms. Nog erger, nu herken ik het pas, het is Tsjaikovski. Wanneer de oude vos Vladimir Horowitz deze jongen in zijn vingers zou kunnen krijgen, laat hij Eduardus Halim ogenblikkelijk vallen.

Wanneer hij weer naar zijn dirigent kijkt, eigenlijk gluurt, is hij als een jongen die bang is iets verkeerds te doen of fouten te maken. Ja, als een jongen die naar zijn vader opkijkt. Tegen het einde wiegt het hele orkest vrolijk mee. Het raakte me diep. Eigenlijk omhelsde de jonge pianist Von Karajan aan het slot ongeëmotioneerd, stijfjes - althans om te zien - in tegenstelling tot alles daarvoor. Misschien heeft hij wel geen vader.

(Wordt vervolgd)

318 NRC Handelsblad, 31 december 1988.