Memoires 1987-B

[p. 249]

Amsterdam

2 december 1987

Amerbos

James Baldwin is overleden. Hij was een vriend van Margaret Mead.

Ik belde Jan Cremer om te vertellen dat ik de vpro radio-uitzending over het Pokigron-incident had beluisterd en dat hij gelijk had gehad me te waarschuwen over de schandalige wijze waarop dit gebeurde. ‘Moet je nagaan,’ zei Jan, ‘dat is dan een linkse omroep, zogenaamd begaan met het lot van mensen. Jou nemen ze nooit, tenzij ze rottigheid over je kunnen spuien.’ Hij maakte me attent op een nummer van de Nieuwe Revu, dat over de ontwikkelingen in de ussr handelde en waar men Ernst van Eeghen uitvoerig aan het woord had gelaten. Geen wonder, want Derk Sauer zit op de zogenaamde ‘nieuwe lijn’. Jan stelde voor dat we samen een interview voor Playboy zouden maken. Ik vertelde hen te hebben voorgesteld Desi Bouterse te interviewen, maar als antwoord schreef Jan Heemskerk dat hij liever mij wilde nemen.

Ik haalde Peter om 16:00 uur van Centraal Station op. Daarna gingen we naar de opname van rur, het programma van Jan Lenferink. Het werd opgenomen in Club RoXY. Peter Biemans, de regelaar voor Lenferink, was aardig. Peter vond het ook een prettig sfeertje. De opname liep wel redelijk, al kon ik bij lange na niet zeggen wat ik werkelijk denk over Suriname en Desi Bouterse. Ik kon wel het geval van de muur om Soweto aansnijden, wat bij Sonja de mist inging, maar ik ben vergeten om de schandalige vpro-stunt over Pokigron te berde te brengen. Ter ‘viering’ besloten Peter en ik na afloop in Dynasty te gaan eten. Hij droeg een rode trui en zag er aantrekkelijker dan ooit uit. Hij geniet altijd weer intens van zo'n uitje, net als mam vroeger iedere keer opnieuw zichtbaar genoot van een etentje in Lage Vuursche.

Bally Berrenstein belde dat mijn optreden bij Lenferink het nieuws van de dag was op de Surinaamse ambassade. Al mijn telefoongesprekken worden weer voortdurend verbroken, zoals driemaal met mijn nicht An Mennega.

[p. 250]

3 december 1987

Vandaag een forumdiscussie in het gebouw van de Perscombinatie in de Wiboutstraat waarvoor Truusje van Tol me uitnodigde. Mede forumleden waren André Haakmat, Martin van Amerongen, Johan van den Bossche, Wouter Gortzak en Jan Greven.

Eigenlijk waren Haakmat en ik de enigen die met enige kennis van zaken over Desi konden praten. De Surinamer Lucien Karg meende dat je de dekolonisatieprocessen tussen Nederland en Indonesië niet met Suriname kon vergelijken. Ik liet het maar zitten. Grijpma, die trouwens naast me zat, wilde doorgedrukt hebben dat ik ‘adviseur’ van Bouterse was. Ik ging er uiteraard niet op in, maar zei duidelijk verstaanbaar ‘psychiater in de zaal?’. Ik zag Wim Jansen van Trouw en ging een woordenstrijd aan met zijn hoofdredacteur Jan Greven, ook zo'n ei. Victor Hafkamp van de Wereldomroep interviewde me op de valreep (eindelijk), maar stak niet onder stoelen of banken hoe hij me haatte. René de Bok van Elsevier zag me en riep me luid bij mijn naam, maar werd onmiddellijk door zijn nieuwe baas Sytze van der Zee tot de orde geroepen en verboden met mij een woord te wisselen. Brave René hield zich daar aan. Zou wat voor mij zijn, me de wet door een kloot als Van der Zee te moeten laten voorschrijven. Ook Ronald Gase was aanwezig evenals Alfred Vierling.

Tegen het einde stond Han Hansen van de Volkskrant op en vroeg of ik wat te maken had in Paramaribo met de selectie van journalistenvisa. Ik zei: ‘Nul komma nul komma nul.’ Daarop begon hij over de door mij in New York gebruikte uitlating van second raters voor journalisten. Ik had bepaald moeite de verleiding te weerstaan hem te zeggen: kijk in de spiegel of om je heen. Hansens vooropgezet plannetje haalde niet het beoogde effect. Karg wilde nog wedden dat Bouterse binnen zes maanden helemaal van het toneel verdwenen zou zijn. Ik dacht: ze weten hier niet beter.

Haakmat zei dat het moment rijp was voor verzoening. Ik zei hem nog altijd met Desi te willen samenbrengen. Denise de Hart, vriendin van Haakmat, probeerde me te overtuigen dat zij eerst naar Paramaribo moest reizen en later pas Haakmat.

Ik belde Marciano, die vertelde dat Josefzoon in de Nieuwe Revu uit de doeken heeft gedaan dat de Nederlandse regering de eigenlijke opdrachtgever van Ronnie Brunswijk was en dat ook Nederlandse officieren op Stoelmanseiland zijn geweest. Dit is steeds mijn stelling geweest, Brunswijk als variant op Klaas de Jonge. Den Haag in het terrorisme.

[p. 251]

Ik nam contact op met André Haakmat, die stomverbaasd was, of deed alsof, dat weet je nooit. Frans Peeters van Het Parool wist om 22:00 uur nog van niets. Albert de Lange zou zaterdag met een soortgelijk groot verhaal uit Saint-Laurent, Frans-Guyana komen. Er zouden zich zelfs commando's in actieve dienst op Stoelmanseiland bevinden. Ik belde Derk Sauer. Hij excuseerde zich het forum niet te hebben bijgewoond. Waarom heb je geen vijftig exemplaren van je blad naar het forum gezonden? Niet aan gedacht.

Toen ik Michel Aboikoni belde, begreep hij meteen hoe de vork in de steel zat met Brunswijk.

John van Haagen gaf telefonisch zijn commentaar op de Jan Lenferink-show. ‘Het liet zien wat een lul Lenferink is. Wanneer jij een talkshow zou hebben, zou dit één nadeel hebben: je zou een spoor van wrakken nalaten. Maar nu heeft half Nederland je eindelijk eens van een andere kant gezien. Je pareerde als een musketier. Mensen die zelf niet gay zijn moeten toch gedacht hebben: er zit wat in wat de man zegt. Wanneer je op televisie maar ontspannen bent, ben je onaantastbaar. Zoals je over Brandt Corstius sprak was prima. Je was niet in de verdediging. Je imago is tot nu toe altijd eenzijdig geweest, vooral in verband met rellen en processen. Deze belichting zal ook stimulerend voor je boeken werken.’

Altijd verbaas ik me er weer over hoe John altijd een serie opmerkingen voortbrengt die belangwekkend zijn. Hij blijft een van mijn dierbaarste vrienden, een die me ook het beste kent.

nrc Handelsblad meldde dat - wat nooit eerder gebeurd was - het Surinaamse leger bij geheime stemming het militair gezag gaat kiezen. Deze stap volgt een week na de algemene verkiezingen in Suriname. Majoor Lew Jen Tai maakte het besluit bekend. Indien Bouterse wordt gekozen, zoals verwacht, en bevelhebber zal blijven, betekent dit dat Desi de plaats voor het leger in de Staatsraad zal innemen.

Mijn oude vriend Silviu Brucan is regelmatig in het nieuws geweest.²⁶⁵ Onlangs sprak hij over ‘een crisis binnen de Roemeense Communistische Partij’, een mededeling die wereldwijd groot opzien baarde. Journalisten die hem wilden bezoeken, troffen een politiekordon om zijn huis aan en Brucan zelf lijkt spoorloos verdwenen, waarschijnlijk ondergedoken.

265 Ik ken hem sinds begin jaren zestig, toen hij voor Roemenië ambassadeur bij de VN was. Zie Memoires 1959 - 1961 en Memoires 1976.

[p. 252]

4 december 1987

In nrc Handelsblad staat een advertentie over deel twee van de Memoires, wat Wim Hazeu dus heeft geregeld.

De reportage in de Nieuwe Revu is minder sensationeel dan Marciano aanvankelijk vertelde, maar toch: Josefzoon schildert een buitengewoon gemeen spelletje van het ministerie van Hans van den Broek met de rebellen van Brunswijk. Het is duidelijk dat deze Surinaamse mijnheer op het scherp van de snede babbelt en kennelijk niet meteen al zijn Haagse schepen wil verbranden, omdat hij voorlopig van Nederland afhankelijk zal blijven. Hij vertelde dat Buitenlandse Zaken zelfs een hoofdrol in het politieke machtsspel rond Brunswijk had gespeeld. Zonder dat Brunswijk dit wist, controleerde Den Haag alle bewegingen van het Junglecommando. Den Haag adviseerde dat een politiek platform door Brunswijk diende te worden gesticht, opdat Haagse hulp mogelijk zou worden. ‘Wij richtten de Surinaamse Nationale Verzetsraad (nvr) op maar steun bleef uit,’ aldus Josefzoon in de Nieuwe Revu. Er werd opnieuw Haagse steun toegezegd als de militair Van Rey zich naast Brunswijk zou opstellen. Van Rey ging naar Stoelmanseiland, maar de beloofde Haagse steun bleef weer uit. Buitenlandse Zaken had slechts schijnbewegingen gemaakt ‘om ons aan het lijntje te houden.’ Hij wilde de naam van de betrokken ambtenaar van Buitenlandse Zaken niet noemen. Waar het op neerkomt, is dat Buitenlandse Zaken zich, precies als bij de operatie Klaas de Jonge tegen Zuid Afrika, met illegale terreur bezig houdt.

Commandanten van het Junglecommando bezochten met medeweten van de Politieke Inlichtingendienst (pid) Nederland om hier steun te zoeken. De heren droegen wapens, wat de pid toestond. Buitenland Zaken en Den Haag steunden Brunswijk ook financieel via het Zeister Zendingsgenootschap. Hiermee werd zogenaamd humanitaire hulp gezonden in de vorm van voedsel, buitenboordmotoren, medicamenten en benzine.

Pieter Storms constateerde in deze reportage: ‘Buitenlandse Zaken heeft dus een actievere rol gespeeld dan ooit aan de Tweede Kamer is meegedeeld. Doel van die geheime operatie was het Junglecommando in leven te houden als drukmiddel op de militairen in Paramaribo om de oude politieke partijen weer aan de macht te brengen. Buitenlandse Zaken weigert natuurlijk commentaar. De heer Kamper, beleidsambtenaar voor Suriname, heeft het te druk. Ook minister Hans van den Broek wil in dit stadium geen mededelingen doen,’ aldus de Nieuwe Revu. Vraag maar niet waarom dergelijke gegevens niet in nrc

[p. 253]

Handelsblad, de Volkskrant of zogenaamd ‘gezaghebbende persorganen’ worden gepubliceerd. Dat is de Haagse stand van zaken der ‘vrije pers’.

Ik heb een poging ondernomen mijn gedachten over Michail Gorbatsjov op papier te zetten en gaf de vijf pagina's aan Daan Dijksman bij de Haagse Post te lezen.²⁶⁶ Hij en zijn collega's zijn niet enthousiast.

Ook Richard Schoonhoven van de kro schreef dat de afspraken van Frequin met mij tot de laatste cent waren nagekomen en hij verder dus niets kon doen.

266 Zie bijlage 56.

5 december 1987

De vs zijn in de ban geraakt van ‘Gorbomania’, waarmee het aanstaande bezoek van Michail en Raisa Gorbatsjov aan Washington wordt bedoeld. Er is heibel ontstaan over het feit dat Raisa twee weken wachtte voordat zij een uitnodiging van Nancy Reagan beantwoordde om thee met haar te komen drinken op het Witte Huis. Howard Phillips, voorzitter van The Conservative Caucus heeft Ronald Reagan al omschreven ‘als een nuttige idioot voor Sovjetpropaganda.’²⁶⁷ Het kan dus gezellig worden.

Ik belde Pieter Storms en vroeg waarom hij dacht dat geen enkele krant zijn belangrijke reportage over Brunswijk, als anti-Bouterse speelgoed van Buitenlandse Zaken, had overgenomen. Daar had Storms verder niet over nagedacht. Hij stelde zich erg uit de hoogte op tegenover mij. Hij voegde me zelfs toe: ‘Desi Bouterse is over zes of twaalf maanden weg. Waarom stapt die man niet uit zichzelf op?’

‘Dacht je dat,’ heb ik geantwoord. ‘Waarom zou hij?’

267 NRC Handelsblad, 5 december 1987, Ben Knapen. Knapen heeft het over de Conservative Union, maar dat is een andere lobbyclub. Phillips is voorzitter van de Caucus.

Sinterklaasavond

Er kwam een lange brief van Frederick Ress, Peters oude vriend. Peet had tranen in zijn ogen toen hij over het verdriet van Frederick las. Daarna ging hij naar de stad en kwam later met een hele mooie bos bloemen terug. We omhelsden elkaar. Hij vertrok naar zijn familie in Tilburg. Ik ben alleen, maar dat is goed.

Eduard kwam nog onverwachts even langs, wat me eigenlijk overrompelde, ook omdat Peter nog niet vertrokken was. Hij wil in januari weer alleen wonen, zonder Wilfred. Ik kon het niet laten toch weer te zeggen ook wel weer eens naast hem te

[p. 254]

willen wakker worden. Bij zijn vertrek deed ik mijn armen om hem heen en zei: ‘I love you.’

‘I love you, too, maak het niet zo moeilijk.’

Toen hij vertrokken was, vroeg ik me af waarom ik toch weer was gesmolten en maakte mezelf de nodige verwijten.

Brunhilde Bhagwandin belde om te zeggen dat ze mij bij Lenferink in rur had gezien. ‘Jij bent de enige die Desi verdedigt. Ludwich van Mulier zie je nergens.’ Bally Berrenstein zei dat men de rur-film op de ambassade in Den Haag nauwkeurig had geanalyseerd. ‘Had je niet beter over “de bevelhebber” kunnen spreken,’ vroeg hij. Het was me zelf ook opgevallen dat ik tweemaal het woord ‘kerel’ had gebruikt, refererend aan Bouterse. Jammer.

Jan Cremer (en zelfs ook Mienke Schaberg en Jouke Mulder) nodigde me voor Sinterklaasavond uit, maar ik heb gezegd dat Peter en Eduard hier waren.

Albert de Lange heeft een pagina geklets over Brunswijk in Het Parool geschreven. Brunswijk denkt dat het Front niet om hem heen kan en met hem zal moeten onderhandelen. Ze vergeten, Brunswijk en De Lange, dat Desi in Paramaribo ‘de militaire dienst’ blijft uitmaken.

Er is al het nodige te doen over de komende derde top van Gorbatsjov met Reagan. Newsweek ziet de de agenda aldus:²⁶⁸

268 Newsweek, 7 december 1987.

[p. 255]

6 december 1987

Enige dagen geleden onstond er een milde paniek toen dokter Boode constateerde dat ik wellicht diabetes zou hebben. Hij deed onderzoek aan de hand van mijn urine. Het suikergehalte was te hoog. Later bedacht dat ik de urine in een lege honingpot had gebracht. Peter belde op en zei dat zijn moeder voorover geleund had van het lachen, toen hij haar over deze stommiteit vertelde.

Op een kaartje in Newsweek staat het Nederlandse leger gepositioneerd ten oosten van Hamburg. Wat betekent dat?

[p. 256]

Wanneer ik in mijn dagboeken de eerste ontmoeting met Erik van der Leeden teruglees, ben ik weer heel dicht bij hem, ook al hoor ik al in geen jaren meer van hem. Het herbeleven van emoties van die rangorde is als het opnieuw beluisteren van lievelingsmuziek.

In de trein van Vorden naar Amsterdam

Cecile van Lennep haalde me vanmorgen met de auto af van het stationnetje in Vorden. Helder van geest, als altijd. Zij stelde voortdurend rake vragen over van alles en nog wat, waarvan zij weet dat ik ermee bezig ben. Zoals: ‘Maar wat heb je toch de hele zomer in Frans-Guyana gedaan? Heb je voor je gevoel uiteindelijk iets bereikt?’ Ik had rode tulpen meegebracht die haar kleindochter Tanja, die bij haar logeert en haar met alles helpt, in een vaas zette. Later kwam dochter Jetske, nu barones Van der Borch tot Verwolde, langs. Ze leek erg gelukkig. Haar man Paul jaagt en de hond, die onlangs jachtklaar was gemaakt, was meegekomen.²⁶⁹

De lunch was geprepareerd. Tanja gedroeg zich vreemd en liep steeds weg.

Cecile vertelde dat de laatste woorden van haar man waren geweest: ‘Is dit nu de dood?’²⁷⁰ Zelf wil zij niet over le grand peut-être nadenken. ‘Ik geloof ook niet dat het de bedoeling is, dat we dat zouden doen.’

We spraken opnieuw over Buitenlandse Zaken. Zij gaf opnieuw aan dat ze via haar eigen bronnen daar ervan overtuigd was geraakt dat het er een bende was. ‘Arme Beatrix,’ zei ik, ‘die met die mensen moet werken.’

‘Maar denk je, dat zij dit door heeft? Zij is in haar studententijd tussen dit soort mensen opgegroeid.’

‘Maar wie is er om haar heen, die haar iets zegt, bekritiseert of op bepaalde situaties attent maakt? Of is het een herhaling van de Wilhelmina-situatie?’ vroeg ik.

‘Ik denk niet,’ aldus Cecile, ‘dat er veel mensen zijn die haar corrigeren.’

‘En mevrouw Delprat, de hofdame,’ vroeg ik.

‘Mijn achternichtje Labouchere is heel open, dat wel.’²⁷¹ Ceciles schoonmoeder was een Labouchere.

269 Redactie: Henriette van Lennep was getrouwd met Philip Barnes die in 1972 was overleden. In 1986 hertrouwde zij met Paul van der Borch tot Verwolde van Vorden. Henriette heeft twee dochters: Sarah Ree-Barnes en Tanja Broers-Barnes. Zie ook Memoires 1984-B, p. 123, noot 193.

270 Cecile's man Willem Frederik van Lennep overleed in 1950 toen hij ambassadeur in Denemarken was.

271 Redactie: Martine Delprat-Labouchere was grootmeesteres onder koningin Beatrix. Zij was in 1973 gehuwd met Daniël Delprat.

[p. 257]

Cecile had de advertentie over mijn dagboek in de nrc Handelsblad gezien. Maar dan komen er meteen weer vragen zoals wat mijn plannen zijn om de komende reis in Zuid-Afrika te gaan doen. Wanneer antwoorden haar niet bevredigen, vraagt zij door. Bij de koffie werd een boterletter geserveerd.

Het portret van ambassadeur Van Lennep - in ambassadeurstenue met steek - staat nog altijd op haar bureau. ‘Hij was meer een Labouchere dan een Van Lennep,’ zei ze. ‘De van Lenneps waren meestal lelijk, de Laboucheres juist good-looking.’ Het verwonderde me enigszins dat ondanks haar 88 jaar ze over uiterlijk uitwijdde. Zij had er rekening mee gehouden dat ik zou afbellen vanwege bezoek of andere redenen. Ik maakte haar duidelijk dat dit onmogelijk was en dat zij mijn prioriteit was. Bij vertrek voelde ik dat er een pakje in mijn ski-jack zat: het bleek een chocloadeletter W te zijn. Wat lief.²⁷²

Zij vroeg mij een kalender mee te nemen voor Harald van Lennep in Kaapstad, zoon van Frank. Dirk, de andere zoon, heeft met zijn gezin Zuid-Afrika verlaten en woont nu in Australië. Hij heeft het daar erg naar zijn zin. Hij is er een plasticfabriek begonnen. Franks dochter Marguerite huwde in Engeland met een arts ‘een Jood’, zei ze.²⁷³

Ik ben zo blij dat ik gegaan ben, al is mevrouw Van Lennep nu toch erg oud geworden. I made her day. Jetske gaf me twee zoenen bij het afscheid. Zij weet hoe haar moeder en ik bevriend zijn. En al zoveel jaren.

Cecile heeft zelfs gezegd dat ik mijn Gorbatsjov-artikel moet herschrijven en doorzetten. Verbazingwekkend eigenlijk.

Ik viel in de trein gedrepimeerd in slaap, vanwege Eduards bezoekje gisteren, maar ook vanwege de ouderdom van mijn vriendin. Soms denk ik aan een fatale brief aan Eduard toe te zijn, die ik dan voor Zuid-Afrika moet sturen. We kennen elkaar nu bijna zeven jaar. Ik heb van hem het meest gehouden omdat hij de enige is geweest, ooit, met wie ik die totaliteit van vriendschap en seks benaderde. Seks is er immers bij Peter vrijwel niet aan te pas gekomen.

Lurvinks onbetrouwbare tronie staat op de pagina van Stan Huygens in De Telegraaf, met zijn Russische liefje.²⁷⁴

Ik liep bij Mimi Hofland binnen in het winkeltje bij Holiday Inn. Zij vroeg of ik even wilde wachten, want Henk junior zou komen. Hij verscheen inderdaad en is het evenbeeld van zijn vader. Hij is alleen groter dan Henk vroeger was.

272 Nu ik dit in 1998 teruglees, besef ik veel van haar gehouden te hebben.

273 Redactie: Marguerite van Lennep is getrouwd met Stephen James Martin.

274 Zie bijlage 57.

[p. 258]

The Observer maakt met veel poeha bekend dat het blad over exclusieve gegevens beschikt dat de ussr bezig is aan een antwoord op Reagans Star Wars. Lijkt me sterk.²⁷⁵

275 The Observer, 6 december 1987, James Adams.

7 december 1987

Eduard heeft Harlekijntje in de stad en Het hazenboek, beide van Josephine Siebe, die ik al sinds De Horst overal met me meesleepte, in sinterklaaspapier voor me ingepakt, want ik wil ze aan Iwan, het zoontje van Jan Cremer geven. Vroeger op De Horst zaten Theo en ik ieder op een knie van onze vader als hij uit Het hazenboek voorlas, waar twee hazen Wi en Ti in voorkwamen. Dat gebeurde dan na het avondeten in zijn bureaustoel in zijn werkkamer. Het avondlicht scheen dan van achteren de kamer in. Onvergetelijk. Dat is nu een herinnering die als een paal boven water staat, niet zoals de ontvoering van Jean Piaget op de Champs-Elysées.

Vanmorgen heb ik nieuwe urine bij de dokter gebracht. De assistente deed een staafje in het ditmaal schone potje en kon het meteen vaststellen. Ik heb dus helemaal geen diabetes, precies zoals Peter voorspelde.

Gorbatsjov maakte op weg naar Washington een tussenlanding in Groot-Brittannië. Ambassadeur Zamyatin ging eerst aan boord.

Ik heb Desi Bouterse een brief geschreven.²⁷⁶

Onbegrijpelijk. Reagan laat Gorbatsjov door George Shultz afhalen. John F. Kennedy ging zelf naar de luchthaven toen Sukarno in 1961 arriveerde.

Ergens is Bouterse mijn eerlijkheid jegens hem niet waard, zo-

276 Zie bijlage 58.

[p. 259]

als hij in de kwestie Pokigron eigenlijk heeft bewezen. Hij gedroeg zich toen allerminst betrouwbaar. Maar goed, hij doet zijn best, en heeft het niet gemakkelijk in het centrum van alle intriges. Karg noemde het: ‘Hij wordt omringd door verraders.’ Dat is niet waar. Hij wordt omringd door vooral minder slimme mensen met alle haken en ogen daaraan verbonden.

Ik heb met de nodige angst gekeken naar de aankomst van Gorbatsjov, Sjevardnadze, Jakovlev en Dobrynin op Andrew Air Force Base. Ik blijf ‘the storming of the White House’ door dit Sovjetgezelschap een precaire onderneming vinden. In de column secrets of the summit richtte Safire zich onder meer rechtstreek tot ‘my old interlocutor Georgii Arbatov’.²⁷⁷ Hij stelde vijf vragen op waarvan hij dacht dat Arbatov er antwoorden op zocht. Op 2 december waarschuwde hij in deze krant al voor de ‘Gorby fever’.

277 The New York Times, 6 december 1987.

8 december 1987

De Telegraaf meldt dat honderden - ze hadden rustig kunnen schrijven: vele duizenden - zwarte werknemers in Zuid-Afrika werkloos zijn geworden nadat de vs en Westerse landen sancties jegens het bewind in Pretoria hebben uitgeroepen. Meer dan honderd Amerikaanse bedrijven hebben zich reeds uit Zuid-Afrika teruggetrokken. Een kind kan de was doen. Het was te voorzien. Idioten onder aanvoering van de notoire Sietse Bosgra zijn tijdens een klm-vlucht van Tanzania naar Amsterdam te keer gegaan door passagiers te vragen protesten te tekenen tegen klm-vluchten op Johannesburg.²⁷⁸

De Volkskrant zette op de voorpagina een gesprek met Georgii Arbatov op Meet the Press van nbc-televisie. Daarin werd hem gevraagd naar het onlangs uiteenslaan van een demonstratie van refuseniks voor het ministerie van Buitenlandse Zaken door de politie in Moskou. Arbatov antwoordde dat dit soort verhalen altijd in omloop worden gebracht aan de vooravond van een belangrijke gebeurtenis²⁷⁹ om een beetje trammelant te maken. ‘Ik wind me er niet over op. We vertrouwen jullie niet.’ Interviewer Chris Wallace sart Arbatov nog wat verder, waarop deze antwoordde: ‘Ik ken Amerika goed genoeg om te weten dat er heel wat mensen zijn die roet in het eten willen gooien om onze besprekingen te storen.’ En zo is het precies.

Ik heb in Tilburg een buitengewoon gezellig ontmoeting met Peters moeder en zijn zus Trees gehad. Zijn moeder zei dat Pe-

278 De Telegraaf, 8 december 1987.

279 In dit geval: de derde top Gorbatsjov-Reagan.

[p. 260]

ters zussen nooit met jongens die hun vader goed genoeg voor hen vond, thuiskwamen. ‘Ik heb alle elf kinderen met de borst gevoed,’ aldus Peters moeder, die nu 83 jaar is. Vader koesterde een zekere jaloezie wanneer zij de baby's voedde. Peter had de lunchtafel verzorgd en alles zag er feestelijk uit. Peter zelf zei niet veel, zat aan het hoofd van de tafel en luisterde naar en genoot van zijn moeder. De kinderen spreken over ‘ons moe’ en herinnerden zich hoe er zondags altijd de gezellige Brabantse koffietafel werd gehouden waarin iedereen de problemen in hun leven besprak. ‘Jullie moeder blijft de architecte van deze gelukkige omstandigheden,’ zei ik.

Nadien bracht ik een bezoekje in Waalre aan Nellie Hazeu-Sloos, een andere lieve vriendin sinds de jaren op Nijenrode. Zij schildert en zit in een klasje samen met de vrouw van Gerrit Jeelof van Philips. Ze zei voor het eerst dat ze mij wilde schilderen, waar ik eigenlijk niet van houd, maar voor haar zou ik dat wel willen doen. Om 14:45 uur werd ik opgehaald door Enkie Feldhaus van Ham, zodat mijn Brabants rondje weer compleet was. Zijn vrouw Netty de Jong speelde de Sonatine van Ravel, terwijl ik bij het haardvuur luisterde.

Harold Pinter schreef in The Guardian een schitterende column over de blunder die Washington beging ten aanzien van het Internationale Hof van Justitie in Den Haag. Nicaragua heeft er het leggen van mijnen door de Amerikanen voor hun havens aan de orde gesteld.²⁸⁰

280 De Volkskrant, 8 december 1987, overgenomen uit The Guardian. Zie bijlage 59.

9 december 1987

Wim Klinkenberg en zijn advocaat Doeleman hebben de zaak bij de president van de rechtbank B.J. Asscher verloren. De tros hoeft Klinkenberg niet in het forum terug te nemen en is ook niet verplicht hem zijn honorarium uit te betalen. Zeer onrechtvaardig.

De jonge Duitser Mathias Rust schijnt geen gratie te krijgen voor diens brutale, maar sensationele stunt met zijn vliegtuigje te landen op het Rode Plein. Wat een waanzin.

Alle media en de televisie staan bol van het bezoek van de Gorbatsjovs aan Washington. Time geeft onder meer aan in een essay van Strobe Talbott, waar het allemaal uiteindelijk over gaat: een verdrag met de naam ‘Treaty between the United States of America and the Union of Soviet Socialist Republic on the Elimination of their Intermediate-Range and Shorter-Range Missiles.’ wat 169 ‘single-spaced typewritten pages’ lang is.

[p. 261]

‘Nearly every word has been haggled over for years,’ aldus Talbott. ‘Some brackets in the text, indicating passages still in dispute, were finally removed only last week.’²⁸¹

281 Time, 14 december 1987.

10 december 1987

De Technische Universiteit van Delft heeft een voorgenomen eredoctoraat voor Lodewijk van Wachem, president-directeur van Shell ingetrokken omdat dit bedrijf weigert de banden met Zuid-Afrika te verbreken. Hoe kunnen ze in Delft zo bekrompen en ongeïnformeerd zijn? Ik heb een brief gezien, ondertekend door een groot aantal ‘prominenten’ in het benoemingsen remuneratiecomité die tegen dit eredoctoraat van Van Wachem in het geweer kwamen. Intussen heeft Winnie Mandela natuurlijk wel een eredoctoraat in Utrecht ontvangen, zonder slag of stoot. Het blijft schokkend keer op keer te moeten constateren hoe slecht de mensen geïnformeerd blijken in het zogenaamde informatietijdperk.

De top in Washington lijkt prima te zijn verlopen.

Ik ben in Den Haag op bezoek geweest bij Nel Oosthout, de derde bejaarde vriendin in een week, en haalde op de ambassade van Zuid-Afrika mijn visum op. Om je niet in verlegenheid te brengen met een Zuid-Afrikaans inreisvisum in je paspoort, wordt het op een los vel papier verstrekt.

Zelfs Penthouse ging naar Brunswijk.²⁸² Onder kop: de andere kant van een junglecommandant prijzen ze het interview aan.

282 Penthouse, december 1987.

11 december 1987

Amsterdam - Johannesburg

Ik reis samen met Peter.