Logo DBNL
Memoires 1986-A (2016)

Memoires 1986-A

(2016)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

20 mei 1986

Amerbos

Ik luister al dagenlang geconcentreerd naar het pianospel van Eduardus Halim via mijn walkman.

Bert Dreese had Den Alerdinck gesommeerd de toegezegde bedragen binnen tien dagen aan mij over te maken, maar Lurvinks adviseur Dé Slager ontpopte zich als ‘advocaat in kwade zaken’ en beriep zich op zijn brief van 24 januari 1.1., dat ik de voorwaarden waaronder ik het contract was aangegaan zou hebben geschonden. Dat is gelogen. Dat weten Lurvink en Slager ook. Vandaar dat Spoor en Ruge beweren met die zaak in hun maag zitten. Ze weten dondersgoed dat ik van Den Alerdinck een trap na krijg.

Hans van der Voet bevestigde, dat Beatrix en Claus samen naar de laatste Bilderbergconferentie zijn geweest.219

Het duo dat Heineken ontvoerde is opnieuw gearresteerd, in Parijs. Mitterrand tekende een aangepast uitleveringsverdrag. Nu kunnen zij hier terecht staan voor de ontvoering van Freddie Heineken.

‘Neuroscientists and cognitive psychologists,’ aldus Daniel Goleman, ‘are both heralding a coming revolution in their ability to decipher the brain's involvement in the mind.’220 Wat me al jaren bezig houdt is niet alleen hoe het ding (the mind) werkt, maar wat er zich daarbinnen afspeelt, waar we zelf absoluut geen controle over hebben. ‘The mind is what the brain does,’ aldus onderzoeker Stephen Kosslyn. Ieder neuron van de tien tot 100 miljard neuronen in een hoofd, ontvangt informatie van 1.000 tot 100.000 collega-neuronen en geeft dan (als informatieprocessor) berichten aan soortgelijke aantallen neuronen door. Die neuronenfabriek, die regelkamer, gebruiken we maar al te vanzelfsprekend van het begin tot het einde, zonder er een voorstelling van te kunnen maken. Toch is je brein de instantie die het oppercommando in handen heeft.

Dit heeft ook betrekking op de bovenkamers van de heren Van

Eeghen, Jeelof, Orlandini en Lurvink, die ik in mijn komende boekje beschrijf. De modus operandi van die vier breinen hebben dermate lang het hoofd boven water moeten houden in een jungle van elkaar bedriegende tegenspelers dat hun eigen handel en wandel naar maffiagedrag is afgegleden. Zelf merken zij er niets meer van. Van der Klugt denkt dat de wereld hem ziet als een keurige Philips-meneer nu hij op de voorpagina van Time staat. In werkelijkheid is hij een nog grotere straatvechter dan Jeelof, die het tegen hem aflegde.

Ik moest lachen toen ik in nrc Handelsblad las hoe Egon Zehnder, een Zwitserse management consultant, over zaken doen dacht. Hij stelde onder meer: ‘Managers op “senior level” moeten absoluut integer zijn. Alleen als hij een onkreukbaar karakter heeft, zal de manager geloofwaardig zijn in zijn onderneming en de zakengemeenschap in het algemeen. Hij moet bereid zijn hard te werken en niet om vijf uur de pen neerleggen om van zijn privéleven te genieten. Een manager moet verder charisma hebben om ondergeschikten te overtuigen. Hij moet plezier hebben in het werk en enthousiast zijn over product en onderneming. Hij moet goed kunnen luisteren naar klachten en constructieve opmerkingen en suggesties van werknemers. Alleen een manager, die een zekere bescheidenheid kent, kan horen wat anderen zeggen. Een manager die niet goed luistert, faalt op de lange termijn. En tenslotte moet de manager zijn zaken kennen.’221 Waar vind je in die sector nog een zo'n utopisch functionerend brein? Wie niet afzakt tot straatvechter - en hetzelfde geldt voor journalisten by the way - komt vandaag de dag niet levend van het slagveld.

Een van de meest boeiende wetenschappers op het gebied brein en geest, is de neurofysioloog Benjamin Libet. Wat is het mechanisme van de (eigen) wil in dit plaatje? De ‘man in de straat’ gaat ervan uit dat wanneer je iets besluit (wilt) ‘the mental decision leads the brain to trigger action.’ Maar zo gaat het dus niet volgens Libet. Zijn onderzoek heeft uitgewezen dat ‘appreciable brain activity precedes all voluntary acts. This activity not only seems to trigger acts, but - most surprising - it also precedes the instant at which a person decides to act. In other words the sequence is: brain activity (first) followed by the conscious decision to act, followed by the act.’

Wat Libet, zoals Daniel Goleman uiteenzet in The New York Times, constateerde was dat de activiteit in de hersens gemiddeld 350 milliseconden, dus ongeveer een derde van een se-

conde, van de grond kwam voor het besluit om (bijvoorbeeld) een vinger te bewegen werd genomen.222 ‘The finger actually moved about 150 miliseconds after that. This means that the brain actually decides for the mind, rather than the brain executing some conscious decision that the person made.’ Om die reden denkt Libet dat wat de meeste mensen verstaan onder de ‘vrije wil’, slechts een illusie is. Doordenkend: volgens de theorie van Libet zijn de neuronen van Lurvink dermate doordrenkt met ervaringen en informatie van leugenachtig en corrupt gedrag om miljonair te kunnen worden, dat zijn intenties om Enkelaar en mij te gebruiken voor zolang hij er nut van kon hebben en dan af te danken, onvermijdelijk uit zijn ‘hersensoep’ kwamen bovendrijven voor hij zelf concreet zijn walgelijke wil voortzette. Neuronen worden gecodeerd. Hoe ze effectief te decoderen? Dat weet niemand. Dus grote schoonmaak in een brein - the cleansing of neurons - bijvoorbeeld bij de eerder genoemde vier heren, is een onhaalbare kaart. Kreukbare en onkreukbare minds blijven intussen onverzoenlijk.

In het hetzelfde artikel bespreekt Goleman ook de theorie van David Rumelhart en John McClelland over de werking van het geheugen, die zij uiteenzetten in hun boek Parellel Distributed Processing.223 Er wordt het volgende betoogd: ‘That what is stored in memory is not specific facts or events, but rather the relationships between the various aspects of those facts and events as they are encoded in groupings of neuronal cells or patterns of cell activity. Memory is not so much a copy of experience as the storage of the connections between aspects of experience. Knowledge accumulates by the progressive association of these connections, not by isolated impressions.’

21 mei 1986

Ik ontmoette Carel Enkelaar bij Dikker & Thijs. Hij las er de pagina's 138-172 van het manuscript, terwijl hij bloody mary's opslurpt en vrijwel de ene sigaret met de andere aansteekt. Hij zou nog steeds liever hebben dat de gemelde betalingen van Lurvink aan hem geschrapt zouden worden, maar dat kan natuurlijk niet. Hij doet alsof hij verbaasd is dat de bvd naar de nos is gegaan. Hij vergeet dat hij me bij eerdere gelegenheden hier zelf over informeerde, zoals jaren geleden toen hem werd gevraagd of het Journaal niet pro-Amerikaanser kon worden

gepresenteerd. Overigens merkte Carel nog op: ‘Wat is Spoor toch een oen.’ Hij had opnieuw een paar uitstekende suggesties.

Oud-minister van Buitenlandse Zaken baron Van Boetzelaer van Oosterhout is overleden. Hij is 93 jaar geworden. Ik herinner me hem, zijn vrouw en dochters Margaret en Suzy uitstekend uit de periode 1945-1950.224 Wanneer je hem naast de ministers die na hem kwamen plaatst, valt te concluderen dat zijn ‘neuronen-theek’ van hogere kwaliteit is geweest. Hij was a perfect gentleman.

Ik belde Hans Heg, muziekrecensent van de Volkskrant, dat Eduardus Halim bij me kwam logeren. Hij reageerde uiterst aarzelend. Hij merkte mijn enthousiasme en vroeg of ik misschien in de koffer lag met de jongen, die trouwens hetero is. Hij wilde wel naar het curriculum kijken.

22 mei 1986

Het cda heeft de verkiezingen gewonnen (helaas).

De cia overweegt ‘maatregelen’ tegen The Washington Post, omdat de krant een artikel publiceerde over de activiteiten en mogelijkheden van de onderzeevloot van de vs.225

Wim Hazeu heeft de komende boeken van mij en Ronald Gase naast elkaar geplaatst in de nieuwe brochure van uit te geven boeken.

In de vs is de jaarlijkse Rabbinical Assembly gehouden. De 1.200 conservatieve rabbi's hebben ‘reaffirmed the principle that Jewish identity stems from the mother alone and have called for sanctions against rabbis who perform marriages or bar mitzvahs for a person whose mother is not jewish.’ Ze zijn mesjogge.226 Van de naar schatting 5,8 miljoen Amerikaanse joden zijn er 1,2 miljoen conservatief georiënteerd. Meegerekend zijn dus de orthodoxe en de hervormde joden. Niet te geloven dat ze anno 1986 muggenziften over zulke onzinnige, totaal irrelevante zaken.

Nog zoiets. Martin Gilbert schreef het boek: Shcharansky: Hero of our time.227 Het is een soort ‘Heil Hitler beschrijving’ van Anatoly Sharansky, een refusenik uit de ussr, die jarenlang werd verhinderd naar Israël te emigreren en kans zag de aandacht van de wereld op zich te vestigen. De persoon van de man was totaal oninteressant. Hij werd door het Kremlin in

1977 gearresteerd en in 1978 tot dertien jaar arbeidskamp veroordeeld, een al even geschift besluit van het Brezhnev-regime. Uit deze potpourri van idioterie is nu dan een boek van 467 pagina's geboren.228

23 mei 1986

De persattaché van de ambassade in Washington belde met de vraag of hij mijn telefoonnummer aan Tom Jones, hoofdredacteur van de Los Angeles Times, mocht geven. Deze had daarom gevraagd. Ik heb Tom in New Delhi ontmoet, waar hij mijn lezing bijwoonde. Hij had Robert Toth van The Washington Post verteld dat ik had gerefereerd aan een ‘major software deal between the us and the ussr,’ waarmee ik natuurlijk de onderhandelingen met Apple bedoelde. Maar ik schrok, want ik was ervan uitgegaan dat we daar off the record spraken. De Los Angeles Times had ibm gebeld, waar men van niets wist. Ik hield het zo vaag mogelijk en zei dat ik met Evgeny Velikhov aan een boek werkte en de details op dit moment niet bij de hand had. Het was heerlijk in de polders. Maar in het laantje waar het vroeger wemelde van de konijntjes, zijn er geen meer.

Van gezaghebbende Duitse zijde is gezegd dat de vs een aanval op Nicaragua voorbereiden als de bemiddeling van de Contadora-groep (Mexico, Columbia, Venezuela en Panama) niet snel genoeg resultaat hebben.

Arendo Joustra van de Volkskrant kreeg van het Genootschap van Hoofdredacteuren het Gouden Pennetje voor zijn journalistieke talent als journalist jonger dan 30 jaar.

24 mei 1986

Het is de trouwdag van mijn ouders.

Eduard belde. Hij kwam in de loop van de ochtend waarna we in de tuin zijn gaan zitten. Hij had foto's bij zich die Hans Lonis had gemaakt. Later, na de lunch, gingen we naar de bovenste etage. We hebben toen werkelijk een goddelijk nummer gemaakt. Peter en ik verschillen van mening. Hij herinnert zich dat we sinds onze ontmoeting in 1967 driemaal seks hebben gehad. Ik herinner me tweemaal. Eduard is de enige persoon met wie ik, ondanks een onderbreking van anderhalf jaar, om Reve te citeren ‘de herenliefde’ heb bedreven. Met enkele dames - inbegrepen Frieda Westerman - ben ik wel eens dicht bij een nummer gekomen, maar met een vrouw heb ik nimmer de liefdesdaad voltrokken.

Tegen 19:00 uur werd ik nerveus, want ik wilde Peter, die uit Londen zou komen, van Schiphol ophalen. Hoe moest ik dit Eduard vertellen na zo'n middag? Het is toch anders aankomen wanneer je wordt afgehaald. Ik vroeg of hij me weg wilde brengen. ‘I love to bring you to the airport,’ zei hij. Ik stelde voor dat we met z'n drieën op Schiphol een rijsttafel zouden eten. Ed had geen trek.

Peter, nu 41, arriveerde en zag er meer dan prima uit. We namen de klm-bus naar het Centraal Station en een taxi naar Amerbos. We hebben honderduit gepraat. We aten ons fameus dinertje van vis, rijst en sla met een wit wijntje. Dat doe ik alleen als hij er is. Net zoals ik alleen bloemen koop als Peter komt. Hij mist Edwin die in Johannesburg is. We gingen meteen de polders in. Daar vertelde hij: ‘Ik ben gisteravond door twee kerels gekidnapt.’ Ik onderbrak hem en zei geen zin in dat verhaal te hebben. ‘Als Edwin in Londen was geweest, zou het niet zijn gebeurd.’ Dat beaamde hij. Door het genot van de aanwezigheid en de belevenissen met zowel Eduard als Peter werd dit een onbeschrijflijk heerlijke dag.

25 mei 1986

Mede naar aanleiding van de bezorgde brief van zijn zus Trees, moedigde ik Peter aan eerst naar zijn moeder in Tilburg te gaan, wat hij heeft gedaan.

Carlos Rafael Rodriguez heeft gezegd dat er nu 800 militaire adviseurs en 600 burgerlijke technici uit Cuba in Nicaragua zijn om dat land met de opbouw bij te staan.

Peter had het heerlijk bij zijn moeder en Trees. Omdat hij onverwachts was komen binnenvallen, had hij hen extra verrast. Zij waren tot tranen toe geroerd. We zijn nog laat de polders in gegaan, waar hij zo van houdt.

Inlichtingendiensten uit Washington blijven zeuren over Khadaffi. Ze schijnen daar grondig de pik op hem te hebben. Libië zou doorgaan terroristische complotten te smeden.

Robin Knight schrijft vanuit Johannesburg dat de revolutionaire fase in de strijd om vrijheid voor de zwarte meerderheid, definitief is begonnen. ‘Change is sure,’ aldus zijn reportage in U.S. News & World Report, ‘the issue is how?’ Het komt er feitelijk op neer dat er politieke veranderingen in Zuid-Afrika op til zijn. ‘The old order of unlimited white power, buttressed by racial separation and repression, has collapsed in practical terms. Many demoralized whites now talk mainly about salvaging as much as they can. Racial polarization is increasing rapidly and the possibilities of a compromise are eroding by the

month. A newly popular phrase, “violent equilibrium” aptly catches the expectation of many, meaning racial turmoil lasting for years without solving South Africa's political impasse.’229

Ik denk dat het nu een uitstekend moment is om op verkenning te gaan. Dan kan ik daar ook Peter terugzien en zien hoe het met hem gaat. President Botha zegt in gesprek met Knight: ‘We must find a way to live together, as long as violence will not be used as a means to achieve political ends. That also applies to Mr. Mandela.’

In stomme verbazing lees ik in Newsweek het artikel, nixon is back, wat verder voor zichzelf spreekt.230 Mensen hebben het geheugen van een garnaal. In 1974 werd de man als eerste Amerikaanse president in de geschiedenis het Witte Huis uitgeschopt na de nodige onwettige streken te hebben uitgehaald. In 1978, bij de memorial service voor Hubert Humphrey, werd hij met de nek aangekeken tot president Jimmy Carter op hem afstapte en hem een hand gaf. In 1981 was hij weer terug op het Witte Huis en warempel, in 1986 verschijnt een kop in Newsweek, the sage of saddle river, waarbij wordt gerefereerd aan het bezoek van drie redacteuren van dat blad aan Nixon, bij hem thuis in Saddle River, New-Jersey.



illustratie

Helemaal vreemd is het niet. Met prins Bernhard is na Lockheed iets dergelijks gebeurd, al heeft er meer tijd gezeten tussen het moment dat de smeergeldaffaire uitkwam en dat zijn zonden hem weer waren vergeven.

De diplomaat Chester Bowles is overleden.

26 mei 1986

Peter is weer gepakt en gezakt naar Londen vertrokken. Op 7 juni komt hij nog een keer voordat hij naar Zuid-Afrika vertrekt.

Ik liep tegen Wim Klinkenberg aan. Hij vertelde dat de nieuwe herdruk van zijn boek over prins Bernhard een verhoor van diens moeder prinses Armgard zal bevatten, waaruit blijkt dat de prins geheime afspraken met Hitler had gemaakt. Het is haast niet voor te stellen maar veel blijft mogelijk met deze mijnheer. Toch ben ik geneigd hem te verdedigen omdat hij ook juiste strapatsen maakte zoals zijn rol in de kwestie Nieuw-Guinea.231

Ik vertelde Wim over mijn bezoek aan burgemeester Bram Peper en hoe opmerkelijk ik het vond dat Peper, die zich jarenlang met Suriname bezig had gehouden, van mening was dat Jan Pronk veel te snel met zijn oordeel klaar stond. Peper, die Bouterse ook had ontmoet, sprak zeer genuanceerd en zei overtuigd te zijn dat ook Bouterse de democratie wilde handhaven maar toegesneden op de Surinaamse situatie van nu. ‘We hebben ons eigenlijk in de geschiedenis maar weinig met Suriname bezig gehouden,’ aldus Peper toen ik bij hem was.

‘We hebben dus ook geen last van een koloniaal verleden aldaar. Den Haag was huiverig om bij de coup van 1980 tussenbeide te komen. Maar door in 1982 alle financiële banden met Suriname te kappen, heeft Nederland op een wijze gehandeld die ik als het toppunt van interventie zou moeten omschrijven. Nederland is met zichzelf bezig, niet met Suriname.’ Wim luisterde naar mijn verslag en was van mening, dat ik het gesprek zou moeten publiceren. Mijn probleem is dan: waar?

De vara volstaat met een schikking en zal me 3.750 gulden betalen voor het niet nakomen van de met Hans Jacobs gemaakte afspraken om in de ussr te gaan filmen. Hoeveel gelazer is er niet voor nodig geweest om ze enigszins aan de aangegane verplichting jegens mij te houden? Wie als eenling in deze mediajungle opereert, is aan de heidenen overgeleverd.

De Volkskrant meldt dat er een infiltrant in de privesfeer van

Florrie Rost van Tonningen was ingedrongen. Het betreft een zekere Erik de J. uit Nijmegen, die zich in 1985 een aantal maanden als huisknecht en manusje van alles in haar villa in Velp had weten te nestelen.232 Daarop ging hij er vandoor met medeneming van een aanzienlijk aantal voor de eigenaresse belangrijke spullen, waaronder een adressenbestand, documenten en brieven. Het werd een rechtszaak en de dief openbaarde dat hij mevrouw Rost van Tonningen voor de bvd had geïnfiltreerd. Dit kan waar zijn en het kan een leugen zijn. Wie weet hoe de Hollandse versie van de Gestapo opereert in deze zaken? Maar de Arnhemse officier van justitie zei onder meer: ‘Dat u van de bvd carte blanche zou hebben gekregen om diefstallen te plegen, gaat me te ver.’ Hemeltje, hoe is die man ooit officier geworden? Hij achtte verduistering bewezen.233

greed on wall street staat op de omslag van Newsweek.234 Alsof er iets nieuws onder de zon zou zijn op Wall Street. Er speelt zich een beursschandaal af rond een zekere Dennis Levine die werd betrapt op onwettige wijze twaalf miljoen te hebben verdient. Ze pakken een goudvisje als afleidingsmanoeuvre voor een school haaien.



illustratie

U.S. News & World Report kwam met bovenstaande reportage.235 Natuurlijk schieten de vs tekort jegens de jeugd. In de 25 jaar dat ik er lezingen heb gegeven, meestal voor colleges maar ook op high schools en universiteiten, rezen de haren mij te berge omdat ik vaststellen moest dat deze jongeren uitsluitend gefixeerd waren op Amerika en nauwelijks geïnformeerd bleken over de rest van de wereld. Zelfs Latijns-Amerika is grotendeels terra incognita voor de overgrote meerderheid van jonge Yan-

kees. Leerkrachten behoren in het rijkste land ter wereld tot de slechts betaalde werknemers in de samenleving. Meer hoef je niet te weten.

Er wordt natuurlijk wel het nodige aan gedaan, zoals ik eerder heb aangegeven met het vermelden van de baanbrekende colleges Teaching Thinking. En verder onderzoekt bijvoorbeeld psycholoog Maurice Elias op welke wijze ‘decision making skills’ aan kinderen kan worden geleerd.236 Kinderen, die autoritair worden opgevoed, leren gehoorzamen, maar leren niet zelf na te denken of zelf te besluiten. ‘In being authoritarian, parents may win the battle but lose the war,’ meent Elias. In het onderzoek kregen de studenten alledaagse problemen voorgelegd, moesten ze identificeren, aanpakken en oplossen. Ik heb geen idee of dit soort zaken ook op Nederlandse scholen aandacht gaan krijgen.

27 mei 1986

Han André de la Porte heeft op de Herengracht een vleugel gevonden. Eduardus Halim kan daarop zijn recital geven als hij mijn gast is. Een jongeman die kantoor houdt in hetzelfde pand als Han is de eigenaar. Hij heet Lodewijk en is een groot bewonderaar van Frans Lurvink, en had op diens boot gevaren. Ja, Lurvink was sluw ‘maar petje af: hij is briljant in het zaken doen.’

Ik zei: ‘Lees mijn komende boekje maar over zaken doen en je zult zelf ook wel miljonair worden. Jij liever dan ik.’ Hij bleef doorzeuren dus ik vroeg: ‘Heb je wel eens zaken met de man gedaan?’

‘Nee.’

‘Nou, ik dus wel.’ Han stak later twee vingers in de lucht en zei niet geweten te hebben dat deze Lodewijk een amice van Lurvink was. Het kon me niets schelen. De vleugel was niet ideaal maar beter iets dan niets.

Ik belde opnieuw met Hans Heg. Hij zei niet te weten wat hij met de komst van Halim aanmoest ‘er zijn zoveel pianisten’.237 Ik heb hem toch uitgenodigd voor het recital op zondagochtend.

De gemiddelde vlinder leeft twee weken. De hypothese van Darwin uit 1876 over het gedrag van vlinders is nu wetenschappelijk bewezen juist te zijn. ‘In a field of twenty different plants, a butterfly sticks with the blossoms it knows,’ stelt gedragsecoloog A.C. Lewis van de Universiteit van Colorado. In

het begin doen ze er tien seconden over om de nectar op te nemen. Maar ze krijgen er handigheid in en na verloop van tijd lukt dat in twee seconden.238 Het bestuderen van leerprocessen of het functioneren van het geheugen van vlinders, zou niet boven aan mijn lijstje voor mogelijke bezigheden hebben gestaan.

Leo Schneiderman gaat in op Tennessee Williams' ‘fictional love relationships’.239 Ik pik er enkele observaties uit. ‘Williams created a memorable gallery of doomed, rebellious, oedipal sons and sons attached symbiotically to their destructive mothers. Williams treatment of homosexuality reveals its many fictional disguises as well as the playwright's strategy of raising homosexuality to the level of a metaphor for ideal love. Williams ambivalence towards women is one of the powerful motivating forces behind his drama. Williams was able to transmute his pathology into art.’ Ik denk dat ik dit een levenlang heb gedaan door mijn dagboek te schrijven, van vrijwel het moment dat ik in staat was schriftelijk zinnen te formuleren, tot de dag van heden, een halve eeuw later. Hoe deze manie d'écrire, zoals Stendhal dit noemde, tot stand kwam, mag Joost weten. Lex Poslavsky zei eens: ‘Je bent een meester in sublimatie.’ Misschien. Maar dan is sublimeren van de eenzaamheid tijdens de levenslange rit zonder duorijder, opgetekend in enkele honderdduizenden pagina's dagboek, voor mij de natuurlijke en ideale oplossing geweest. Wat voor etiketten er door de psychoanalytici later ook aan mogen worden opgehangen.

‘Unable to identify himself with his father,’ schreef Schneiderman, ‘and draw upon his strength, Williams settled into a withdrawn, phobic style of life. Even in high school, Williams found it difficult to talk to people or to make friends. Williams found an outlet for expressing his feelings of loneliness and inward rebellion by writing poetry.’ Als ik dit lees, realiseer ik me natuurlijk ook een vaderidentificatie te hebben gemist. Ik denk evenwel dat dit gemis aan een point d'appui thuis, subliem werd opgevangen door mejuffrouw Buringh Boekhoudt, maar ook door mijn enige levensgezel ooit, dit dagboek.

28 mei 1986

Ik heb Alexander King van de Club van Rome geschreven dat ze dood kunnen vallen.240 Ik heb altijd gevreesd dat de club vervloekt zou zijn na Aurelio Peccei. De Hollandse roddelaars

die bij Aurelio nooit een poot aan de grond kregen, hebben nu ook deze jarenlange samenwerking voor me verpest. Er gebeurt gelukkig nog meer in de wereld.

29 mei 1986

Hans Verploeg van de nvj komt me wat tegemoet bij de afwikkeling van de vara-affaire. Er zit natuurlijk wel een typisch Verploeg-addertje onder het gras, maar soit.241

Het wetenschappelijk instituut van het cda stelt voor dat homoseksuele partners die duurzaam willen samenleven, hun relatie juridisch moeten kunnen regelen.

Bert Dreese van Loeff & van der Ploeg, gespecialiseerd in beslagleggingen bij niet uitbetalen van verplichtingen, ontdekte dat Den Alerdinck privébezit is van Lurvink. Nu wordt er naar een bankrekening gezocht die geblokkeerd zou kunnen worden tot ik betaald ben.

De drie zonen van mevrouw Rost van Tonningen, Grimbert, Ebbe en Herre hebben besloten met hun moeder te breken. ‘Telkens geeft zij weer blijk niets van het verleden te hebben geleerd,’ vertelde Grimbert aan nrc Handelsblad. De zoons hebben zelfs overwogen juridische maatregelen te nemen. Wat een drama. Ze doen dit waarschijnlijk om er zelf beter van te worden, want wanneer ze worden ontdekt als kinderen van de ‘zwarte weduwe’, worden ze met de nek aangekeken. Alsof Florrie Rost van Tonningen de gaskranen in concentratiekampen heeft opengedraaid. Zij schijnt overigens aan de nazi-ideologie vast te houden. Ik denk dat het anno 1986 zeer weinig verschil uitmaakt voor het koninkrijk. Voor de zonen is het echter een ramp. Haar publiekelijk afzweren kan dus niet.

30 mei 1986

Mijn vriend Evgeny Velikhov staat op de voorpagina van de International Herald Tribune. Hij tekende namens de Academie van Wetenschappen van de ussr een overeenkomst met Adrian De Wind, voorzitter van de Natural Resourses Defense Council in New York. Met de overeenkomst gaan beide landen akkoord met de installatie van seismische meetstations door de Amerikanen op het grondgebied van de Sovjet Unie en vice versa om na te kunnen gaan of er atoomproeven worden genomen.

Het is een goede zaak dat ik naar de receptie van ambassadeur Louw ga. De Zuid-Afrikanen zijn al teveel geïsoleerd. Ik ont-



illustratie

moette er drie collega's die ik kende: Jan Sampiemon van nrc Handelsblad, Guus Hiltermann en Hans Knoop. Zaakgelastigde Heath vertelde dat de anti-apartheidbeweging via reisbureaus de hand wist te leggen op de namen van reizigers naar Zuid-Afrika. René de Bok had in Elseviers weer dermate schandalig over Zuid-Afrika geschreven dat ambassadeur David Louw en diplomaat Heath in Amsterdam met André Spoor, de nieuwe hoofdredacteur waren gaan praten. John Wories was er bij geweest. ‘Waarom nodigt u Spoor niet naar Zuid-Afrika uit?’ vroeg ik. Ze hadden Janny Groen een visum gegeven.

Donald Kagan schreef over Herodotus dat deze ‘(...) first historian, used his account of the war between the Greeks and the Persians to seek a general understanding of human behavior and experience.’242 Kagan noemt hedendaagse geschiedkundigen ‘universal historians’. Hij vond Leopold von Ranke (1795-1886) de ideale historicus. ‘Ranke attempted to put aside prevailing theories and prejudices and by scrupulous use of primary sources present an unvarnished picture of the facts.’ Kagan benadrukte dat Von Ranke ‘wanted to show what actually happened.’ De kritiek op Von Ranke was dat hij zich alleen concentreerde op de handel en wandel van koningen, en

andere politieke leiders en sociale of economische factoren over het hoofd zag.

Kagan onderstreept dat de ‘global historian’ een aantal uitgangspunten meeneemt: ‘What are the enduring elements of human nature? How broad and deep is that complex of human traits we call by that name? How great, at the other hand, is that part of our lives freely open to our own will? To what extend was Herodotus right in saying “custom is king”? Or Thucydides, who sought “an exact knowledge of the past as an aid to the interpretation of the future, which in the course of human things must resemble if it does not reflect it?’ Als ik dit lees, realiseer ik me met dit dagboek, met de pet van historicus op, inderdaad een vorm van geschiedschrijving te hebben volbracht. Ik heb het ook steeds willen aantonen zoals het was, zoals Von Ranke. Maar ik heb ook, zoals professor Kagan, een breder gezichtsveld gehad dan alleen maar de politiek beschrijven. Ik heb gestreefd naar een ‘global approach’; in mijn derde journalistieke jaar door me te vestigen in Rome, en een jaar later naar Indonesië te vertrekken. Jammer dat je niet kunt bevroeden hoe er over honderd jaar tegenaan wordt gekeken.

31 mei 1986

Eduard kwam om 15:00 uur - meteen na een vlucht - naar Amerbos. Ik had het grote bed verschoond. De lakens roken heerlijk. Hij dook er meteen in. Veertig minuten later - kon niet langer wachten - schoof ik naast hem. Ik masseerde hem met olie zoals de Tukang Pitjits in Indonesië dat doen en we hadden goddelijk seks. Dat ik dit nu voor het eerst, 60 jaar oud, moet meemaken.

1 juni 1986

Het derde deel van de Memoires is geschreven. Ik kan niet wachten om met deel vier te beginnen.

Ik ben op weg naar Bilthoven en lees Forms of Feeling: The Heart of Psychotherapy.243 De eerste zin: ‘Growing up is a matter of engaging in a never-ending personal conversation. Every psychological statement is to a greater or lesser degree, a personal confession. Theory and practice fertilize each other.’ Dan spits ik de oren: ‘This book is very personal. When I speak of an auto-biography I mean the development of ideas, attitudes, and meanings which have arisen and been transformed through joy, sorrow, chaos and relative tranquility in a

journey of forty years through the world of academie psychiatry, of analytical psycho-therapy, of scientific research, and of life in the therapeutic community. To a large extend this book is an expression of individual experience. But it is not only that.’ Hobson vermengde het schrijven over ‘formulations and skills that cut across the existing “schools” of psychotherapy’ met de notie ‘I believe that my viewpoint, my personal opinion, has some general significance.’ Ik heb de parallel lopende overtuiging: namelijk dat waar ik mee bezig ben, een persoonlijke beschrijving te geven van hoe mijn bestaan in de twintigste eeuw was - aangevuld met voldoende invalshoeken en relevante informatie -, interessant genoeg is om het ‘general significance’ toe te kennen.

Liszt heeft toch prachtige pianomuziek geschreven. Ik krijg er nooit genoeg van.

De tuinman had tien armzalige plantjes op het graf van mijn ouders op Den en Rust geplaatst. Treurig, voor de 25 gulden die ik er hem voor gaf. Ik legde er zelf twee rozen bij, zoals altijd, en verdiepte me in wat ik voor me zag. Erg triest, het onverbiddelijke einde. Als altijd, nam ik een dennenappel mee. Ik keek naar mams geboortedatum. Zij zou deze maand negentig zijn geworden, wat gemakkelijk had gekund. Haar moeder werd ouder dan negentig.

Ik bracht enkele uren door bij de Poslavsky's. Lex was weer vol van Ronald Reagan en ook verheugd dat Ruud Lubbers zou aanblijven. ‘De cpn weg, de cd weg, met zo'n uitslag kunnen we voor de dag komen,’ zei hij.

Hobson citeert Ludwig Wittgenstein (1889-1951) die vriendschap als volgt omschreef: ‘my attitude towards him is an attitude towards a soul.’

2 juni 1986

Bert Dreese wil beslag laten leggen op een van de rekeningen van Frans Lurvink. Hij vraagt tegelijkertijd het faillissement van de Den Alerdinck Stichting aan. Dit kan omdat Marcel Enkelaar ook 3.200 gulden tegoed heeft, en er dus meer dan één schuldeiser is. Ik kan me niet onttrekken aan de indruk, dat ten strijde trekkende advocaten, zoals nu Slager en Dreese, dit eigenlijk als een amusante sport beschouwen, vergelijkbaar met schaken of dammen.

Ik heb in het Hilton ruim een uur met Henk de Mari van De Telegraaf gesproken over mijn nieuwe boek Zaken doen. Grijze (burgermans) broek, wollen blauwe trui. Ik had het manuscript bij. Zijn openingszin: ‘Mag ik het morgen teruggeven?’ Nog-

al wiedes niet. Hij bladerde door het manuscript en pikte er te hooi en te gras informatie uit. Hij prevelde van alles in de microfoon van een taperecorder, die hij in de aanslag in de hand hield. Hij stelde een mysterieuze vraag: ‘Weet jij wat ons ministerie van Buitenlandse Zaken met het anc in Zuid-Afrika te maken heeft?’ Hij ging voor dit onderwerp waarschijnlijk zondag naar Botswana.244

Ik ging nadien langs bij Joep en Helen Büttinghausen op Wouwermanstraat 19. Joep was aardig en hoffelijk, zoals ik me hem herinnerde uit 1954-1955 toen we samen voor United Press werkten. Hij leeft op wodka en zij op Russische wijn. Ze waren voor hun gezondheid gewaarschuwd, maar gaan gewoon door alsof het hun niets kan schelen.

Time wijdt een omslagverhaal aan atoomkracht, how safe is safe?245 Voorstanders van atoomenergie wijzen erop dat sinds de eerste centrale in 1957 in Pennsylvania in werking trad, er meer mensen bij verkeers- en vliegtuigongelukken zijn omgekomen dan als gevolg van ongelukken met atoomcentrales. Dat mag dan waar zijn, maar je moet er niet aan denken dat zo'n ding, waar ook ter wereld, echt een keer in de lucht zou vliegen. Volgens een berekening van de Nuclear Research Council zou een meltdown van een reactor slechts eens in de 20.000 jaar te verwachten zijn. In een land zoal de vs, met 101 atoomcentrales, iedere 200 jaar. Lekkere boel.

Han en Irthe André de la Porte hebben keurige invitaties laten drukken voor het recital van Eduardus Halim. Hij arriveert 7 juni uit New York.

Het afgelopen weekeinde heeft Joop den Uyl het leiderschap van de PvdA aan Wim Kok overgedragen. Het werd de hoogste tijd dat de wacht eens werd gewisseld. Maar hoe zal Kok het doen?

3 juni 1986

Wintidokter René Vaarnold kwam langs op Amerbos met zijn assistent Guno. Ze waren door mij indertijd naar Carel Enkelaar doorgeschoven, die op zijn beurt uitgever Guus Jansen erbij haalde. Die heeft al 35.000 gulden op tafel gelegd als voorschot om een grootschalig experiment op te zetten, onder anderen tegen aids. Maar er schijnt keet te zijn ontstaan. Vaarnold noemt Carel nu ‘een hosselaar, alleen uit op geld.’ De dochter van Gerard Croiset, Nanny, had Vaarnold doorgestuurd naar ‘een professor Van Wijk’. In zijn kielzog zijn En-

kelaar en Jansen naar Van Wijk gegaan met als gevolg dat Vaarnold taal noch teken meer van Van Wijk verneemt.

4 juni 1986

Ik belde Harry van Wijnen bij nrc Handelsblad om hem te informeren dat Bert Dreese namens mij nu toch tegen Lurvink in het geweer komt. Vrij kort daarna werd ik opgebeld door Robert van de Roer. Hij begon: ‘Het schijnt dat ze bij Loeff & van der Ploeg niet meer kieskeurig zijn met welke jonge advocaatjes ze daar aannemen.’ Zo probeerde hij meer van mij te weten te komen, maar ik hield daarop mijn mond. Ik zei dat gewacht moest worden tot Dreese daadwerkelijk tot actie was over gegaan, dus morgen. Ik schreef Woltz en Van Wijnen een memo dat hun medewerker Van de Roer zich gedroeg als een vlerk, die denkt de wijsheid in pacht te hebben.

Henk Herrenberg belde. Hij nodigde Theo en mij uit naar Suriname te komen en stelde als datum 17 juni voor. Ik belde Theo in Zürich die zei: ‘It's a deal, we gaan. Niet langer kletsen, we gaan.’

5 juni 1986

De nieuwste rel betreft de vraag of Frans Kellendonk antisemiet is of niet. Absolute onzin, maar de goegemeente is hier zo gevoelig op dat punt dat de minste aanwijzing of achteloos verkeerd geformuleerde zin de kudde onmiddellijk op hol doet slaan, alsof het tot de duurzame plicht van de Nederlander zou behoren de Joden onmiddellijk in bescherming te nemen. Wie dit blijkbaar precaire onderwerp bespreekt, moet oppassen en ieder woord op een goudschaaltje leggen. Jaap Goedegebuure vertelt dat Frans in gesprek met nrc Handelsblad ‘een aantal ondoordachte en nodeloos provocerende uitspraken’ zou hebben gedaan.246 Hij zou bijvoorbeeld tot herstel van een cultuur op nationale grondslag hebben opgeroepen. Terwijl in zijn nieuwe boek Mystiek Lichaam enkele schampere opmerkingen over Joden schijnen te staan, wat in dit land een schending ‘van het allerzwaarste taboe’ betekent volgens Goedegebuure. Ik heb het geklets tweemaal gelezen. Het is een storm in een glas water. Ik deel volledig Frans' opvatting dat de reacties op het fenomeen Centrumpartij bedenkelijker zijn dan het verschijnsel zelf. Het houdt allemaal verband met het typisch Hollandse karakter van zelfverlakkerij en arrogantie.

Ronald Reagan blijft druk uitoefenen op het Congres om het

geld dat hij voor sdi nodig heeft vooral toe te kennen. Pure waanzin. Dertig in de vs wonende, uit de ussr afkomstige geleerden, hebben er nota bene in een brief aan het Congres op aangedrongen Reagan de poen waarom hij vraagt te geven.

Ik kreeg een brief van André Haakmat.247

Den Haag, Le Bistroquet

Ik lunchte met Hans Teengs Gerritsen. Asperges, en aardbeien toe. Hij maakte met zijn vork een papje van de aardappels en de hard gekookte eieren. Ik denk niet dat wij dit zo hebben geleerd.

Hij vertelde dat hij een paar weken geleden op straat in de buurt van paleis Noordeinde even stilstond om een brief te lezen. Het was omstreeks acht uur in de ochtend. Een auto stopte. Raampje open. Beatrix. Haar vraag: ‘Is dat een tekst die het daglicht kan verdragen?’

‘Ze zijn allebei vroeg op kantoor,’ aldus Hans. ‘Claus op Buitenlandse Zaken. Soms nemen ze de fiets.’ Hij vertelde dat hij bij de koningin op bezoek was toen Willem-Alexander zijn moeder belde. Aan haar stem kon hij onmiddellijk horen dat het de kroonprins was. Toch hield de koningin even de hand op de telefoon en zei hem: ‘Alexander.’ Hij belde om te zeggen dat hij de Elfstedentocht ging rijden. Beatrix was het er wel mee eens ‘maar even aan oom Hans vragen.’ Hans vroeg aan wie de deelname ondermeer was gemeld. ‘Hans Wiegel,’ zei Beatrix, de commissaris van de koningin in Friesland.

‘Hij moet het ook aan de voorzitter van het Elfstedencomité melden,’ had Hans gezegd. ‘En laat hem vooral een extra paar schaatsen meenemen.’ Er waren nog een paar tips, maar die ben ik vergeten. Hans vertelde een uitstekende verhouding met Willem Alexander te hebben. ‘Toen hij met de marine ging uitvaren, kwam hij naar ons huis in Wassenaar in een rode Ford Escort en in uniform. Ze spraken ook dikwijls over zijn toekomstige koningschap. ‘Hij is de enige die het kan doen. Friso is een geleerde. Hij deed eindexamen met allemaal negens voor de wiskundevakken. Na Berkeley in Californië gaat hij in Delft studeren. Hij wil gewoon werken.’ Ik zei dat hij iets triests uitstraalde. ‘Dat is waar. Hij krimpt ineen van de flitsen van fotografen.’

Hij was het met me eens dat Juliana een absolute schat is. ‘Ze is misschien wel zielig, een levenlang naast prins Bernhard te moeten existeren, maar zij voelt zich zelf ook tot zieligheid

aangetrokken. Zij liet mij eens een Volkskrant zien en zei: “Hans, moet je lezen wat dit meisje van tien is overkomen, hoe zielig. Zoek eens uit wat er is gebeurd.” Dan ging ik op pad en verzamelde de inside information over dit speciale geval. Ik informeerde haar dan later hoe het in elkaar zat. Meestal deed Juliana er dan wel wat aan.’

Ik bracht Bibebs boodschap over dat zij nog steeds een interview met hem wilde maken voor Vrij Nederland. Ik moedigde hem voor de zoveelste maal aan een boek te schrijven over zijn ervaringen en petites histoires uit de coulissen van de Oranjes.

Hij vertelde dat een uitgever in Baarn een boek had gemaakt, geschreven door vrienden van prins Bernhard voor zijn 75ste verjaardag. Als die uitgever Wim Hazeu is, dan ontplof ik.248 Elseviers nodigde me enige tijd geleden uit om voor een dergelijk boek een bijdrage te schrijven, wat ik heb gedaan. Later ging het niet door. Het is blijkbaar wel doorgegaan maar de ‘rode kaart’ van Luns stond er uiteraard voor mij weer tussen. Teengs Gerritsen had ook een bijdrage geleverd.

‘Ik praat graag met u, als ik ooit iets achter de schermen kan doen om te helpen, laat u mij het maar weten,’ zei Hans.

‘Daar heb ik ook wel eens aan gedacht,’ antwoordde ik.

Hans was niet lang geleden ergens in een kazerne de beruchte kapitein Raymond ‘Turco’ Westerling tegengekomen. Wat ik niet wist, was dat deze obscure figuur zowel in Engeland als bij de bevrijding van het zuiden ‘een tijdje aan de staf van de prins verbonden is geweest,’ aldus Hans. Dus naast King Kong was er nog een mijnheer die natuurlijk nooit in de buurt van Bernhard gezien had mogen worden. Even later in de kazerne was prins Bernhard ook langs gewandeld. Hij had met belangstelling aan Westerling gevraagd hoe het met hem ging en waar deze mee bezig was. ‘Westerling was over de prinselijke belangstelling zo verbaasd,’ aldus Teengs Gerritsen, ‘hij kon haast geen woord uitbrengen.’ Teengs Gerritsen heeft ook eens een gesprek met Wim Klinkenberg gevoerd, maar tegenover hem had hij zich op de vlakte gehouden.

Prins Aschwin woonde in een verzorgingsflat. Het ging niet goed met hem.

‘Zaterdag hebben we een sportdag met de Club 144 in Blaricum,’ vervolgde hij. ‘De prins is onze erevoorzitter. De adjudant belde of ik er om 10:00 uur wilde zijn.’

‘Hoort Bip van Lanschot ook tot dit gezelschap?’ vroeg ik.

‘Nee, hij is geen lid. De prins zit in het bowling team, waar ik de aanvoerder van ben.’

‘Wie heeft in dit land ooit van de Club 144 gehoord?’249

‘Ja, het zou uitstekend zijn wanneer een journalist, die zich discreet zou opstellen, eens een verslag van onze dag zou maken.’ De vraag flitste door mijn hoofd of hij mij bedoelde, maar ook al was dit zo, ik zal deze kluif aan Henk de Mari van De Telegraaf toespelen. Die krant doet er waarschijnlijk het meeste aan.

Ik vertelde dat Ernst van Eeghen eens op Soestdijk met koningin Juliana en prins Bernhard in gesprek was. Op een gegeven moment werd het Bernhard blijkbaar teveel en zei hij abrupt tegen zijn echtgenote dat zij nu maar weer eens weg moest gaan. De prins die zijn vrouw in het bijzijn van een gast de kamer uit stuurt. Ik kan me een dergelijke handelswijze noch bij mijn vader, noch bij mijn moeder voorstellen. Volgens Hans was het waarschijnlijk waar wat Ernst van Eeghen me had verteld. ‘Je begrijpt dat ik over de verhouding tussen die twee heel wat zou kunnen vertellen. Wat ik je nu vertel moet je echt voor je houden. Ik ben eens vier dagen met de prins naar Parijs geweest. We hadden natuurlijk veel gedaan, gezien en genoten. Toen we thuis kwamen, zaten we op Soestdijk aan tafel, prins Bernhard, ik en Juliana,’ preciseerde hij in die volgorde. Er was tijdens ons verblijf een foto in de Parijse kranten verschenen van son altesse die met een vriendin uit een nachtclub kwam.’

‘Hoe kwam de koningin aan die informatie?’ vroeg ik.

‘Nou ja, dat werd haar dan via vijanden in handen gespeeld. Eerst zei de koningin tegen me: “Hans, wat zie je er moe uit.” Ik zei: “Ja, mammie, we hebben veel gedaan, musea bezocht en zo.” “Wat?” vroeg Juliana, “ik dacht dat Bernhard niet van musea hield.” En even later sneed zij wat zij werkelijk wilde weten aan. “Hans, wanneer jij naar zo'n nachtgelegenheid een vriendin meeneemt, dan compromitteer je Bernhard.” Aanvankelijk antwoordde ik haar: “Mijn vriendin?” Maar ik herstelde me spoedig en deed toen of ik haar inderdaad mee uit had genomen, terwijl Bernhard het had gedaan. Bernhard had me hiervoor natuurlijk moeten waarschuwen.’

Ik vroeg hem of een van de kinderen iets aan muziek deed. Daar moest hij om lachen. De Oranjes zijn bepaald amuzikaal, zoals ik heel vroeger al hoorde van de begeleidster van Beatrix, die dan zei dat Oranjes het verschil tussen Beethoven en het

Wilhelmus nauwelijks opmerken. Hij vertelde hoe prins Bernhard hem een keer had opgebeld dat ze naar een concert moesten (in rok). ‘Ik werd door een auto van Soestdijk opgehaald. De prins vroeg me te regelen dat ze een plant voor hem zouden neer zetten. Dus ik ging om een groot bloemstuk vragen en ja hoor, al gauw hoorde ik hem snurken.’

Toen hij onderstreepte dat hij Ronald Reagan zo'n aardige man vond, maakte ik er geen punt van, maar ik zei de man zelf als een gek te beschouwen. Een zekere simpelheid van geest kan Teengs Gerritsen niet worden ontzegd. Het is waarschijnlijk een van de redenen dat hij en de prins het zo uitstekend met elkaar kunnen vinden. We hadden een genoeglijke lunch en waren van 12:30 tot 14:15 uur samen. In die tijd hoorde ik heel wat meer en nam ik kennis van veel meer details dan ik hier heb vermeld.

Teengs Gerritsen zei in reactie op Vrij Nederland: ‘Als Ferdinandusse en Bibeb zeggen bij een interview met mij over “alles” te willen praten, dan bedoelen ze dat ik hen vertel dat prins Bernhard ergens een koffertje met 500.000 gulden ofzo heeft verstopt.’

Ik antwoordde: ‘Geen haar op mijn hoofd denkt aan zoiets, laat staan om het te vragen. Denkt u dat ze met “alles” zoiets bedoelen?’

‘Ik ben erg achterdochtig geworden,’ was zijn antwoord. Toen we het restaurant verlieten, zag ik dat oud-ambassadeur Van Roijen ook aan de lunch was. Heel fijne mijnheer.

 

Ambassadeur Diaz van Cuba vertelde dat prins Claus was komen lunchen in zijn woonhuis, waar ik dus ook de nodige keren heb meegegeten. ‘He is much better now,’ aldus Diaz. ‘He is very knowledgeable about developing nations and Third World problems. We enjoyed his visit very much. But sssttt!’ met ander woorden, ik word verondersteld er niet over te spreken.

Henk Herrenberg zou tijdens zijn bezoek aan Cuba de studenten uit Suriname hebben opgestookt om terug naar Paramaribo te gaan. Hij had zich tegenover de Cubaanse autoriteiten misdragen: ‘And you can be sure, he will not fly again in Fidel's plane anywhere.’ Ik zei dat met de komende conferentie van de Beweging van Niet-Gebonden Landen in Harare het beter zou zijn dat er aan die slechte betrekkingen tussen Cuba en Suriname geslepen zou worden. Ik stelde voor dat ik met de huidige minister van Buitenlandse Zaken van Suriname naar Havana zou kunnen reizen en om te beginnen bij vicepresident

Carlos Rafael Rodríguez de weg te banen voor het geval Castro en Bouterse elkaar in Zimbabwe tegen het lijf lopen. ‘Too soon,’ zei Diaz. ‘We are not forgotten what happened after Grenada.’ Bouterse wees de Cubaanse ambassadeur toen uit na het gerucht dat de vs ook Suriname wilden binnenvallen.

Ik nam contact op met Gerard Verlinden, muziekcriticus van De Telegraaf die veel aardiger reageerde toen ik vertelde dat Eduardus Halim een recital zou geven dan Hans Heg, die ik al jaren ken en soms in Thermos tegenkom.250

6 juni 1986

Ik heb vanochtend eerst Hartini Sukarno geschreven. Bung Karno zou vandaag 85 jaar zijn geworden.

Cecile van Lennep belde vanmorgen om haar verontwaardiging te uiten over het feit dat Winnie Mandela een eredoctoraat aan de Universiteit van Utrecht zou krijgen.251 Haar man was voor en tijdens de oorlog gezant in Pretoria, zoals ambassadeurs in die dagen nog heetten, dus zij weet waar zij over spreekt. ‘Dat is inderdaad absurd,’ schreef ik 6 juni 1986 in mijn dagboek.

Bert Dreese belde. De Den Alerdinck staat rood op rekeningen bij twee banken, dus er is niets te vangen. Ik kreeg het gevoel dat hij nu aarzelt verder te gaan. ‘Wanneer ik nu Lurvinks privérekening aanpak dan komt hij morgen met een claim op jou, en vraagt je faillissement aan,’ zei Dreese. ‘Hij kan zeggen dat hij een zaak van miljoenen had kunnen sluiten die niet door gaat door de negatieve publiciteit die jij hem bezorgde. Dan zit jij helemaal in de knoei. Nu lacht Dé Slager zich een deuk, want er is niets te vangen.’ Dreese vervolgde: ‘Het kan Lurvink niets schelen of deze zaak hoge kosten bij Slager met zich meebrengt, want hij financiert Slager nu met geld wat jij had moeten krijgen en waar je recht op hebt.’

Robert van de Roer had Dreese opnieuw opgebeld, maar was nu uitermate correct en fatsoenlijk geweest. Het gesprek was uitstekend verlopen. Wat een briefje aan Woltz niet teweeg kan brengen: behoorlijke manieren.

Ik was uitgenodigd in Welingelichte Kringen van vpro Radio. De eerste die ik zag was Hugo Brandt Corstius, de smeerlap, die mijn Memoires de grond in had geschreven om Hofland een plezier te doen. Ik rook al meteen onraad en wilde eigenlijk weggaan. Ik had mijn instinct moeten volgen.

Tot mijn verbazing zweerde Joop van Tijn samen met Brandt Corstius, alias Piet Grijs. ‘Waarom ben je zo geraakt door een artikel in de Volkskrant?’ was de vraag. Ik ben niet zozeer geraakt, maar of iets waar en eerlijk is, staat bij mij voorop. Deze mijnheer schreef mijn herinneringen opzettelijk de grond in om, zoals Henk Hofland me vertelde, hem een plezier te doen. Uit wat voor soort geest komt een dergelijk geschrijf voort? Ik ben er niet door geraakt, want de schrijver van dat rotstuk staat zelf in zijn hemd, niet ik. Van Tijn (of Grijs) vroegen waarom ik altijd een boek lanceerde met een rel. Ik zei dit weer typisch een vraag van ‘etters’ te vinden. Ik gebruikte dat woord, en herinnerde hen aan mijn twee interviewboeken naar aanleiding van het rapport van de Club van Rome. ‘Ook met een rel gelanceerd? Nee!’ Rechtsreeks vroeg ik aan Van Tijn: ‘Ken je mijn boek Over intelligentie?’ Nee, dat kende hij niet. Grijs viel in: ‘Ja, en het is slecht met de Venezolaanse minister voor de ontwikkeling van intelligentie afgelopen.’

‘O, ja? Hoe weet je dat?’ vroeg ik. Daarop veranderde hij snel van onderwerp en begon over mijn boekje over jfk. Hij vroeg waarom ik deed alsof ik wist wie Kennedy had vermoord. Het was duidelijk: Joop van Tijn en Hugo Brandt Corstius hadden afgesproken mij in de tang te nemen. Ik blijf voortaan uit hun buurt. Ze zijn zelf op een rel uit om hun programma aantrekkelijker te maken ten koste van mij. Joop van Tijn is dus net zo'n louche schurk als de rest. Ook al kwam hij vroeger, soms met Ageeth Scherphuis, vaak langs op Amerbos.252 Een type dat de vlag verhangt als de wind uit een andere hoek waait. Onbetrouwbaar dus.

Toen ik thuis kwam, ben ik aan de vleugel gaan zitten om de gemenigheid weer uit mijn systeem te spelen. Ik voel me zo buiten die enge kliek van ‘bruikbare journalisten’ staan, de top heet het hier, dat ik me er geheel tegen afzet. Daarom ben ik niet naar het feest van Susanne Piët gegaan. Bovendien belde Ronald Gase die me zei driemaal te hebben geprobeerd me ervan te overtuigen om niet naar het vpro-gebeuren te gaan, maar hij had vergeefs gebeld: ik was er niet.

Robert van de Roer publiceerde een heel klein stukje, zo rot mogelijk. Ik ben ook weer verlaagd tot publicist.

Carel Enkelaar belde dat zijn goede vriend Stephan Schoor blijkbaar weer voor Frans Lurvink werkt. Die heren hebben zich dus weer verzoend ten koste van Carel. Het is niet te geloven. Na alles wat Lurvink c.s. over Schoor tegen mij heeft ge-

zegd, zijn ze weer boezemvrienden. Het is eigenlijk allemaal tuig van de richel.

Ik belde naar Al Eisenstat van Apple in Cupertino, Californië. Afgelopen 22 mei had hij Jack Matlock ontmoet.253 Hij had Arbatov aangewezen als de beste ingang tot Reagan om toestemming te krijgen om computers voor lesdoeleinden naar de Sovjet Unie te verschepen.

De Zuid-Afrikaanse ambassade in Den Haag heeft het visum voor Adriaan van Dis ingetrokken. Het verbaast me niets, want de man zit op de vehemente anti-apartheidslijn. Artikelen van René de Bok en Rex Brico in Elseviers zouden de aanleiding voor de weigering zijn, want Adriaan is immers eveneens door Spoor mee naar dit weekblad genomen. Ambassaderaad Christo Landman schrijft: ‘Het is u bekend dat Elseviers Magazine in de editie van 31 mei twee artikelen heeft gepubliceerd, waarvan er een als propagandistisch tegen Zuid-Afrika moet worden beschouwd en het andere (artikel van de heer De Bok) de waarheid geweld aan doet.’ Van Dis wordt geadviseerd geen gebruik te maken van het reeds verstrekte visum.254

The New York Times kletst soms toch ook in de ruimte. George Shultz babbelt over ‘democracy that knows no color’. Hij veroordeelt apartheid als ‘evil’, net als Reagan de ussr als evil omschrijft. Wanneer je maar veel over anderen als evil schreeuwt, dan lijken mensen over het hoofd te zien dat de vs evil zijn. Maar Shultz spreekt ook ten aanzien van Zuid-Afrika over ‘constructive engagement’. Strak doorgevoerde sancties tegen Pretoria zouden ‘economic destruction’ veroorzaken en een al beroerde situatie alleen maar beroerder maken. De regering Reagan vreest dat ‘economic disintegration would invite violent revolution’ met als uitkomst ‘a radical, equally oppressive black regime’. Het schijnt dat de Amerikaanse zakenwereld nu zover is om druk op de regering uit te oefenen het anc wettig te erkennen. De tycoons willen dat Washington ‘constructive engagement’ met de zwarte leiders begint. Praten over Westminster democratie in Zuid-Afrika lijkt me anno 1986 compleet irrelevant. Maar ik ga binnenkort zelf.

7 juni 1986

Ronald Reagan heeft verzonnen dat de Sovjet Unie wapenzendingen naar Nicaragua heeft hervat. Een vrachtschip zou oorlogsmaterieel hebben gebracht. Daarom moet het Congres

nu maar snel nieuwe steun aan de door de cia op de been gebrachte ‘rebellen’ goedkeuren. Reagan wil 100 miljoen dollar besteden.255 Het is toch je reinste nep wat deze president allemaal uitvreet en verkondigt.

Intussen is in Detroit langzamerhand een crisissituatie ontstaan, vanwege de vuurwapens die tieners op zak hebben en dagelijks gebruiken. In de eerste helft van dit jaar, zo meldt de International Herald Tribune256, zijn 88 jonge mensen (onder de zestien jaar) in Detroit bij gevechten onder elkaar neergeschoten. Twaalf van hen waren dood. In 1985 werden er in Detroit 236 tieners door kogels getroffen, waarvan er 28 dood waren. In Reagans paradijs op aard is voldoende werk aan de winkel om je niet als eerste prioriteit op te winden over Nicaragua, een landje dat je op de kaart nauwelijks kan vinden.

Ik ga Halim van Schiphol halen.

Robert Hobson gebruikt de term ‘a rainbow arose’ voor het verschijnsel dat tussen de psychotherapeut en zijn gesprekspartner (patiënt) ‘a new kind of relationship’ kan ontstaan. ‘The chaos of warring emotions’ doet een regenboog ontstaan. Hij wijst erop dat de Pygmeeën in Zuid-Afrika, wanneer zij een regenboog zien, hun pijlen erop afschieten ‘because it is a sign that God wishes to communicate with them.’257

Om 08:30 uur kwam Eduardus Halim met een vol karretje door de douane. Hij keek verschrikt, want hij zag me eerst niet. We zijn met de trein naar het Centraal Station gegaan en namen een taxi naar Amerbos. Hij ging vrijwel meteen achter de Yamaha vleugel zitten. Hij vond het instrument ‘heavy, but alright’. Daarna ging hij een paar uurtjes liggen, maar om 14:30 uur zat hij opnieuw aan de piano. Hij speelt prachtig.

Ik telefoneerde Stephan Schoor. Lurvink was langs gekomen, had schuld bekend en excuses gemaakt, en daarom deed hij weer een en ander voor hem. ‘Wat doe je na zo'n mea culpa,’ zei Schoor.

‘Dat moet jij weten,’ zei ik. ‘Je begrijpt ook wel dat Lurvink dit doet om Enkelaar een hak te zetten. Geloof maar dat je opnieuw gedonder met die man zal krijgen, want het is een ordinaire schurk.’

8 juni 1986

11:45 uur, Herengracht

Het is zo ver. Halim speelt Bach. Veel van mijn vrienden zijn hier, zoals mijn nichtje Wilma Mennega, Alexander Sillem, Indro Noto Suroto, mevrouw Delprat en haar moeder, Pauline Quarles met dochter Déliane en haar man, Ellen Thomassen en de gastheer en gastvrouw Han en Irthe André de la Porte. Hans Heg is toch gekomen, evenals Gerard Verlinden van De Telegraaf. Halim is een schat en heel serieus bezig met zijn piano. Jammer dat Eduard er niet bij is. Halims spel ontroert me tot tranen toe. Later ging ook Liszt me door merg en been. Han zei later: ‘Irthe en ik hebben besloten een Steinway te kopen.’ Ook Stravinsky's Petroesjka was prachtig. Het werd alles bij elkaar een unieke ochtend in een intieme sfeer.

Later hebben Eduardus en ik in de polders gefietst. Hij zat tot laat in de avond vrijwel non-stop aan de piano. Hij speelde Schumann zo mooi. Ik was weer in tranen.

Alle vijf atoomcentrales van de Tennessee Valley Authority zijn stil gelegd ‘for safety deficiencies that are proving very difficult to overcome’.258



illustratie

9 juni 1986

Zo zie je wat een hapje asperges eten met Hans Teengs Gerritsen teweeg kan brengen. De Telegraaf, via mijn tip aan Henk de Mari, stuurde Jan Stappenbeld naar Blaricum en prins Bernhard staat nu met zijn bowlingclub vrij prominent op de voorpagina.259 En op de kunstpagina een andere indirecte bijdrage van mij: Eduardus Halim door Gerard Verlinden.260 Ook de Volkskrant heeft een artikeltje van Hans Heg over Halim.261

Bert Dreese belde om me erop voor te bereiden dat mijn claim op Lurvink ‘een moeilijke zaak’ wordt. Hij gaat met enkele van zijn collega's overleggen welke opties we nog hebben. Hij wil nagaan of er beslag kan worden gelegd op kasteel Den Alerdinck.

Hans Lonis kwam om foto's van Eduardus aan de vleugel te nemen. Hij speelt nu enkele pianoconcerten van Rachmaninoff achterelkaar. Ik realiseer me nu pas dat ik Adriaan van Dis en Frans Kellendonk ook voor het zondagochtend recital van Eduardus had uitgenodigd, maar dat ze niet zijn komen opdagen. Jammer.

Dé Slager schijnt Dreese een bankgarantie te hebben willen geven voor twee ton. Dreese heeft geantwoord dat ik behoefte heb aan een kort geding om eens in de openbaarheid te kunnen brengen hoe ik ben behandeld door Lurvink.

Pauline Quarles belde dat haar oom, oud-ambassadeur Marc van Weede, haar had gevraagd of ik een communist was. Dat zijn dus de kletspraatjes van de apenrots. Zij heeft geantwoord dat haar moeder me graag mocht vanwege mijn muziek en pianospel en niet vanwege mijn politieke opvattingen. Afgezien van het feit dat de familie De Ramaix - of Pauline Quarles - niets van mijn politieke inzichten weten, want we spreken er nooit over, is het etiket communist het gevolg van de jarenlang door De Telegraaf gevoerde hetze. Deze beschuldiging slaat als een tang op een varken.

Al Eisenstat belde en vertelde meer over zijn gesprek op 22 mei met Matlock op het Witte Huis en dat het veel beter was verlopen dan hij had verwacht. ‘In this instance, Arbatov's advise was very good,’ zei hij. Ik dacht: ja, vandaar dat ik die lunch met Arbatov erdoor drukte mijnheertje. Matlock zou zelfs hebben aangeboden te willen helpen met een eventuele lobby in bepaalde kringen in Washington om de samenwerking met Evgeny Velikhov in de computersector er door te krijgen. Ei-

senstat was gereed om opnieuw naar Moskou te gaan. ‘Two days and one night, no more.’ Hij vroeg me de details uit te werken.262

10 juni 1986

Ik voel me op mijn 61ste verjaardag eigenlijk intens triest. Ik lig in de tuin naar het pianospel van Eduardus Halim te luisteren. Straks zal buurman Ko Droogendijk hem naar Schiphol brengen voor zijn vlucht naar Moskou. Het was heerlijk die jongen hier een paar dagen te hebben gehad. Nu gaat hij deelnemen aan de Internationale Tsjaikovskiwedstrijd.

In de middag kwamen de Belgische journalisten Piet de Moor, Paul Depondt en een fotografe langs om me te interviewen. We waren twintig minuten bezig toen er een auto stopte. Ik keek. Het was Eduard. Zongebruind, krullenbol, jeans, ik smolt ter plekke. Terwijl ik later de Belgen uitliet, had Eduard in mijn stoel een pakje neergezet met een kaartje. Het was een doos met twee flessen Dior en zeep. Ik was er haast door in verlegenheid gebracht, en niet in staat hem meteen om zijn hals te vliegen. Omdat ik me de laatste dagen steeds had opgewonden over het uitblijven van een telefoontje, was de overgang naar zoveel lievigheid en attentie te plotseling. Ik zat aan mijn stoel genageld. Maar geleidelijk aan raakten gevoelens en gedachten weer op de juiste plaats. Ik stond op en omhelsde en zoende hem. ‘Do you know how much I love you?’ vroeg ik. Heel beslist antwoordde hij: ‘Yes, I do.’ Hij vervolgde: ‘We hebben elkaar tien dagen niet gezien.’

‘Ja, dat leek voor mij een eeuw.’ Hij had in Spanje op een surfplank gestaan, wat nog moeilijk was geweest. Ik begon weer naar seks te verlangen, maar hij gaf te kennen maar twee uurtjes te kunnen blijven. Hij moest om 17:00 uur weer weg. Avances weerde hij af. That turned me off. Peter belde en vroeg of ik morgen kwam. Dit bevestigde ik. Hij vroeg of ik koffie mee wilde brengen. Hij dacht kennelijk niet aan mijn verjaardag. Dat verbaasde me een beetje maar dat hindert verder niet. Ik begrijp het wel. Hij leeft al zolang in een andere wereld. Ik ga wel naar hem toe. Dan kan ik niet naar het huwelijk van Phryne Twiss Quarles van Ufford met Jan Quist.

Ik belde Carel Enkelaar maar kreeg zijn vrouw Liny. Zij vertelde dat de bvd vrijwel onmiddellijk toen Stephan Schoor bij het project betrokken werd langs was geweest. Schoor had vervol-

gens Carel gebeld en hem gezegd: ‘Je bent met een gevaarlijk initiatief bezig met Lurvink en Den Alerdinck.’ En nu gaat Schoor er zelf mee aan de haal. ‘Ik heb er geen woorden voor,’ aldus Liny Enkelaar. Bovendien waren de Enkelaars en de Schoors jarenlang vrienden geweest. Waar de bvd zich zo al niet mee bemoeit. Bij mij zijn ze nog nooit geweest, de lafaards. Ze zouden de wind van voren krijgen. Later vandaag hadden Enkelaar en Schoor elkaar ontmoeten bij de Media Club. Geen van beiden had de naam Lurvink laten vallen, meldde Carel.

11 juni 1986



illustratie

tros Radio belde. Ze wilden dat ik over Den Alerdinck zou spreken. Ik zei dit met Bert Dreese te zullen overleggen. Die raadde het af. Ik dacht erover na en belde hem opnieuw. ‘Als ik nu eens de deur naar Lurvink en Slager op een kier zou zetten.’ Hij was het met me eens. Later belde de tros terug dat ze Lurvink ook in het programma hadden willen hebben, maar Slager had de sub judice-formule gebruikt en het verboden. De mop gaat niet door. Slager begreep maar al te goed dat Lurvink zou zijn afgegaan al een gieter.

Er is een telex uit de vs gearriveerd waaruit blijkt dat Lurvink en Slager het oorlogstempo hebben opgevoerd.263 Ik zou ‘lasterlijke en eerberovende verklaringen’ over Lurvink hebben afgelegd, waarvoor ik per ommegaande mijn excuses zou moeten aanbieden en wat ik heb gezegd over de man terugnemen. Anders zal in de vs een proces tegen mij worden gestart. Als de heren denken me op die wijze te kunnen intimideren, moeten zij zich laten nakijken. Misschien denken zij met deze actie mijn boek Zaken doen te kunnen stoppen.

Ik ben deel twee van de Memoires vanmiddag in Baarn gaan halen. Het ziet er prima uit. Wim Hazeu noemde de memoires van Hans Warren ‘een dierenasiel’. Hij vervolgde: ‘Jouw Memoires zijn een circus.’ Hij was het met me eens om het hoofdstuk over Lurvink uit het komende Zaken doen naar Henk de Mari van De Telegraaf te sturen, met als tegenprestatie van De Mari dat hij over deel twee van de Memoires zou schrijven. Morgen begint Torenboeken met het zetten en binden van Zaken doen. Wim vond overigens dat ik André Spoor te sterk aanpakte. Dat is niet zo, want de werkelijkheid is aanzienlijk erger. Ik heb het jegens hem zo aardig mogelijk gehouden.

Mijn oudste broer liet via Theo vragen geen kaarten uit Moskou meer naar Kaapstad te sturen, opdat het apartheidsregime niet zal gaan denken dat hij ‘rood’ is. Henk stuurde me trouwens een verjaarskaart vanuit Zuid-Afrika.

Bert Dreese vertelde dat een confrère van Slager zich per telefoon bijzonder laatdunkend over mij had uitgelaten. Dreese antwoordde via besloten kanalen (via baron Van Dedem, die vroeger op Den Alerdinck woonde) zijnerzijds ook de nodige ongunstige informatie over hun cliënt te hebben opgevangen. Henk de Mari belde me vanavond op toen hij terugkeerde uit Den Haag: ‘Ik ben bij die gangsters van Buitenlandse Zaken geweest, je weet wel, met dubbele namen. Ik ben er ziek van. Ik ga nu eerst tien kilometer lopen om mijn hoofdpijn kwijt te raken.’ Ik vroeg verder niet naar zijn Haagse ervaringen, maar vertelde dat Hazeu en ik hadden besloten het hoofdstuk over Lurvink exclusief voor eenmalige publicatie aan hem te geven.264 ‘Fantastisch, fantastisch,’ riep hij uit, ‘zendt het me aangetekend, please.’

12 juni 1986

Ik kreeg weer een brief van Slager. Lurvink en Den Alerdinck gaan inderdaad in de vs stappen tegen me ondernemen als ik niet met excuses kom en mijn rechtsgang tegen hen stopzet.

Ik heb 21.000 gulden van mijn amro-rekening gehaald, om te voorkomen dat Lurvink daar beslag op laat leggen met een of andere smerig smoesje.

The New York Times verkondigt dat er tienmaal zoveel aids-gevallen in 1991 zullen zijn.265 Om voor die patiënten te zorgen, zal dan tussen de 8 en 16 miljard dollar per jaar nodig zijn. Tot op dit moment overleden 11.713 personen aan aids in de vs en zijn er 21.517 personen met aids besmet. De verwachting is dat dit in 1991 zal zijn opgelopen tot 179.000 doden en 270.000 besmettingen. We koersen op een ramp af.

Seymour Hersh heeft gerapporteerd dat de regering van Richard Nixon plannen hadden beraamd om generaal Manuel Antonio Noriega, die toen hoofd van de inlichtingendienst van de Panama Defense Force was, te laten vermoorden. Generaal Noriega is op dit moment de commandant van het Panamese leger. John Ingersoll, onder Nixon directeur van het Bureau of Narcotics, heeft wat werd genoemd ‘the total and complete immobilization’ van Noriega tegengehouden. Washington zou bewijzen hebben gehad dat hij zich met de drugshandel bezighield.266

13 juni 1986

Ik was verbaasd dat er een telegram van Oliver arriveerde.



illustratie

Ik wilde net naar Schiphol gaan toen Hans Wilbrink van de Nieuwe Revu belde dat verslaggevers Gerard Wessel en Pieter Storms in het district Marowijne in Suriname waren gearresteerd. Of ik iets kon doen. Ik heb er geen zin in. Ze zoeken het maar uit.

Jerome Bruner wijdt een schitterende passage, overgenomen van Gordon Mills, aan Werner Heisenberg, die in 1924 met Niels Bohr bij kasteel Kronborg aan het wandelen was. De beroemde Deense natuurkundige zei tegen zijn Duits collega: ‘Isn't it strange how this castle changes as soon as one imagines

that Hamlet lived here. As scientists we believe that a castle consists only of stones, and admire the way the architect put them together. The stone, the green roof with its patina, the wood carvings in the church, constitute the whole castle. None of this should be changed by the fact that Hamlet lived here, and yet it is changed completely. Suddenly the walls and the ramparts speak a different language. The courtyard becomes an entire world, a dark corner reminds us of the darkness of the human soul, we hear Hamlet's “To be or not to be”.’267

Bruner zegt daar zelf over: ‘I want to explore some of the ways in which we create products of mind, how we come to experience them as a real, and how we manage to build them into the corpus of culture as science, literature, history, whatever.’ Uiteindelijk hoopt professor Bruner ‘to understand the ways human beings construct their worlds (and their castles).’

14 juni 1986

YMCA, Londen

Peter maakt het uitstekend en is volop aan het repeteren in Covent Garden voor een nieuwe opera. Zijn regisseur komt van Broadway en werkte met Meryl Streep. Hij schijnt in deze productie constant op het podium te zijn ‘like crawling with a coffin on my back. Tickets for the performance cost 75 pounds, this is a country for the rich,’ zei hij. ‘You should see the glittering jewels of the public, and it is full house each night. For whom are these opera's performed? The poor will never be able to enter a theatre.’ Ik dacht aan de vermaledijde Sovjet Unie, waar de kaarten op dit punt bepaald anders liggen. Er zijn twaalf kinderen van twaalf tot veertien jaar in de opera met wie Peter moet werken. Ze noemen hem Rambo. ‘They are so flirtatious,’ zei hij, ‘zowel de jongetjes als de meisjes, it's amazing.’

The Times meldt dat Vladimir Lomeiko benoemd is tot ‘ambassador-at-large’. Het verbaast me niet. Voor woordvoerder van de minister van Buitenlandse Zaken was hij gewoon te duidelijk en eerlijk.

Het werd een heerlijke dag. We waren in Peters favoriete parkje. Ik fotografeerde hem met de oude dametjes met wie hij dikwijls praat en die hem allemaal schijnen te kennen. Hij vertelde dat de kleine meisjes in de opera tegen hem hadden gezegd: ‘You should be topless.’268 We dineerden bij Kettner's, zoals

altijd en zagen de film 9 1/2 weeks met Kim Basinger en Mickey Rourke. Dit was een afscheid van Londen, want Peter gaat na afloop van deze productie naar Zuid-Afrika terug. Maar goed ook, want Londen is een smerige stad vol benzinestank en een uiterst ongezond leefklimaat.

15 juni 1986

Peter ging mee naar Heathrow. Ik neem zoveel mogelijk van zijn bagage mee naar Amsterdam nu de flat in Charing Cross Road wordt opgedoekt. Gelukkig dat we deze twee dagen nog van elkaar konden genieten. We hadden weer een brok in onze keel bij het afscheid.

Hij is wel bezorgd over Zuid-Afrika, ook nu Margaret Thatcher heeft gezegd de luchtverbinding met dat land te willen verbreken. Hij vertelde dat zelfs een man als David Owen in de greep van de anti-Zuid-Afrika hysterie schijnt te verkeren en dat je overal in Londen pamfletten, boeken en etalages tegenkwam die revolutie voor Zuid-Afrika propageerden. Hij zag het als een collectieve ‘do good madness’, waarbij niemand stilstond bij het werkelijke belang en de leefomstandigheden van zwarten in Zuid-Afrika. ‘They talk about the blacks in South Africa to play up to their feelings of posing as Sinterklaas. We whites are so good and noble and so Christian, while pepping up what they assume to be their altruistic inclinations, in reality, they cause moord en doodslag among the innocents in South Africa with their insane encouragements to violence.’ Hij moet nog twee weken repeteren voor Fidelio. ‘A beautiful muscular German singer stares constantly at me.’ Al met al hadden we een ongewoon ‘rijk’ weekend samen. Op Schiphol was het een bende. Vijfhonderd passagiers bij drie hokjes voor paspoortcontrole. Ook rijdt langzaamaan geen enkele trein nog op tijd.

Nauwelijks was ik terug op Amerbos, of Eduard arriveerde. Het was opnieuw raak maar hij had niet veel tijd, want het was Vaderdag en hij wilde naar zijn ouders. Hij zei Oliver Stone wel eens te willen ontmoeten, zonder dat hij wist dat ik zojuist een telegram van hem had gekregen. Ik zei me te verheugen op de reis met Theo naar Suriname. Hij waarschuwde: ‘Verheug je maar niet teveel.’ Dat is Eduard ten voeten uit, al is hij pas 27 jaar.

Ik ben bij schemering de polders ingegaan. Op een jogger na helemaal alleen. Heerlijk. Het gemaaide gras rook heerlijk. Wat zou Peter ervan genoten hebben.

16 juni 1986

Er ligt een brief van advocatenkantoor Summit Rovins & Feldesman uit New York over de juridische acties die Lurvink en Slager in de vs tegen mij gaan ondernemen. Ze zijn gek. Prullenmandwerk. Erik Jurgens schreef te begrijpen dat ik een streep onder de huidige Club van Rome-kliek heb gezet. Hij vindt zelf ook onbehoorlijk behandeld te zijn.269

Die aardige jongen, Jean-Louis Smits van Oyen bedankte voor Made in Soestdijk. Ik zou hem willen leren kennen.270

Theo zond een memo waarin hij zijn gedachten over Suriname ontvouwde.271

Henk de Mari belde dat hij het tweede deel van de Memoires heel anders vond dan het eerste. Hij vindt het een boek ‘vol informatie, en waardevol’, maar betwijfelde of hij van zijn hoofdredactie erover mocht schrijven.

Het stuk van de amro dat Lurvink 225.000 gulden opzij gezet heeft, is binnen.272 Bert Dreese heeft Dé Slager geschreven over wat er verder in de ogem-affaire in Suriname is gebeurd, die ik vorig jaar op zijn verzoek in Paramaribo aanzwengelde. Ik bracht een bezoek aan advocaat Bert Dreese bij Loeff & van der Ploeg in Rotterdam. Slager had reeds doen weten de ogem- kwestie niet verder te hebben behandeld en hij was niet in Suriname geweest. Dreese verwachtte dat Lurvink zal proberen mijn boekje Zaken doen via de rechter te stoppen. Lurvink schijnt een tweede advocatenkantoor in Rotterdam te hebben voor louche zaken waar Dutilh, van der Hoeven & Slager niet mee te maken willen hebben. De vroegere eigenaar van Den Alerdinck, de heer van Dedem, had Lurvinks brochure gezien en gezegd dat de man het kasteeltje totaal ‘gemaltraiteerd’ had. Ik heb het in eigendom van de van Dedems niet gekend, maar toen ik het onder het regime Lurvink zag wist ik: hier is een proleet komen wonen. Over de rol van André Spoor in mijn conflict met Den Alerdinck concludeerde ook Dreese: ‘Spoor heeft dus geen ruggengraat.’ Dat is helaas langzamerhand bekend.

René Vaarnold, de wintidokter, belde dat Carel Enkelaar ‘een gemenerik’ was. Wat is er dan gebeurd? ‘Hij durft me niet langer in de ogen kijken en zet vlug een zonnebril op,’ aldus Vaarnold. ‘Hij is alleen maar uit op geld.’ Ik zei ook de nodige ervaringen met Enkelaar te hebben gehad, maar dat hij, mede

bijgestuurd door echtgenote Liny, meestal toch wel op zijn pootjes terechtkwam.

Ik vroeg hem wat er waar was van de berichten dat er in de bossen van Suriname een soort Robin Hood was opgestaan. Hij begon zachter te praten, en zei hem met eigen ogen hier in Nederland te hebben gezien. ‘Hij is hier op een Nederlands paspoort. Nadat hij in Suriname heeft geroofd en gemoord, krijgt hij hier in Nederland politiek asiel. Het is een erge, smerige, gemene kerel. Ik heb sinds ik hem heb gezien nog niet kunnen eten.’273

Ik belde Henk de Mari over deze zaak. ‘Jij behoort voor De Telegraaf te werken,’ was zijn onmiddellijke reactie. Hij zei vandaag een gesprek over mij op de krant te hebben gehad, nadat hij in mijn Memoires had gelezen wat er in 1957 met Indonesië en Nieuw-Guinea was gebeurd. Vervolgens belde ik naar Henk Herrenberg in Paramaribo. ‘Het is ons bekend. Die Robin Hood heeft via twee verslaggevers van de Nieuwe Revu indirect van de Nederlandse ambassade een Nederlands paspoort gekregen. We weten het precies.’

‘Dat wordt eens een mooi ruilobject,’ zei ik, ‘want die Robin Hood krijgt hier politiek asiel.’ Ik bevestigde dat Theo en ik volgens plan zouden arriveren. Ook André Haakmat zei via geruchten wat vernomen te hebben over de aankomst van deze Robin Hood.

Theo arriveerde voor de trip naar Suriname.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums