Memoires 1986-A

[p. 7]

Inleiding

Na de moord op vijftien prominente tegenstanders van het militaire regime in december 1982, verbrak Nederland de ontwikkelingsrelatie met Suriname. Ook het journalistieke verkeer tussen de twee landen was bijna geheel gestaakt. Toch liep een Nederlandse journalist vrij rond in de hoofdstad Paramaribo, met toegang tot bijna de gehele politieke en militaire top van het land; Willem Oltmans. Hoe kwam dat? In zijn gedetailleerde dagboeken geeft hij een beeld van de contacten die hij kon aanboren. Hij ging in gesprek met verschillende kampen in Suriname rond de figuur van Desi Bouterse. Dat maakt dit dagboek een fascinerende bron voor de geschiedschrijving van de 80-er jaren van de 20ste eeuw.

Dit deel van de dagboeken gaat over de eerste helft van 1986. Suriname probeert voorzichtig weer de mogelijkheden af te tasten of de banden met Nederland kunnen worden hersteld. Oltmans geeft aan dat Bouterse de ervaren diplomaat Henk Heidweiller benoemt tot directeur van zijn kabinet. Gedetailleerd wordt verteld hoe vertegenwoordigers van diverse politieke stromingen proberen toegang te krijgen tot Bouterse en zo invloed uit te oefenen op het beleid. Oltmans neemt het waar en vertrouwt zijn dagboek met zijn inzichten. Zijn gesprek met vakbondsleider Fred Derby, de 16de man in Fort Zeelandia in december 1982 en de enige die niet werd doodgeschoten, laat zien hoe in een kleine maatschappij bijna alles persoonlijk is. Derby vindt dat Bouterse hem niet genoeg raadpleegt en telkens op hem afgeeft. Hij haalt herinneringen op aan december 1982 waarbij zijn vrouw en kinderen onder militaire bewaking staan wanneer hij wordt opgehaald. Deze vernedering en de doodsangsten die zijn gezin zonder twijfel hebben moeten doorstaan, weerhouden zijn vrouw er niet van om enkele weken later aan te zitten bij het kerstdiner van Bouterse. Derby was er niet vanwege andere verplichtingen. Dit kort fragment uit het dagboek van Oltmans vertelt veel over zijn belevenissen. Toppers in het land waren bereid met hem te praten over de dagelijkse gang van zaken in het land, zij gaven hem inkijk in hun onderlinge relaties, en hij zag dat zelfs de moord op vijftien bekende Surinamers, mensen uit diverse lagen van de bevolking, er niet van

[p. 8]

weerhielden persoonlijke relaties met Bouterse te onderhouden. Een klein land was nog kleiner dan velen dachten.

Suriname moest zich ook zien te handhaven in een wereld waar allianties met het ene land konden leiden tot een vijandige houding met andere grootmachten. Oltmans bood zijn diensten aan om banden aan te halen met landen waar hij toegang had tot de allerhoogste top. Kennelijk was Suriname wanhopig genoeg om hem inderdaad de middelen te geven naar diverse landen te gaan zoals de Sovjet Unie en India. Gewoon diplomatiek verkeer scheen toen niet mogelijk te zijn. Het heeft in elk geval niet geholpen de grote economische crisis in het land te boven te komen en een volledige doorbraak te brengen in het relatieve isolement van dat moment.

Het dagboek van Willem Oltmans inventariseert ook de vele berichten die in Nederlandse kranten zijn verschenen over Suriname. Roddel, achterklap en een groeiend aantal berichten over mogelijke betrokkenheid van politieke en militaire leiders bij cocaïnesmokkel vinden hun weg op de pagina's van Nederlandse kranten. Een van de meer amusante verhalen van die tijd is de mogelijkheid die wordt bekeken om de Nederlandse ontvoerders van Freddie Heineken asiel te geven in Suriname. Oltmans raakt erbij betrokken. Zijn contacten met Surinamers in Nederland geven hem toegang tot de discussies. Het gaat om twee van de ontvoerders die elk 2 miljoen Nederlandse guldens moesten betalen. Zij bevinden zich op dat moment op het Franstalige eiland in de Cariben, Guadeloupe. Uiteindelijk gaat het niet door. Dit voorval maakt eens te meer duidelijk dat Oltmans toegang had tot alle geledingen van de Surinaamse maatschappij aan beide kanten van de Atlantische Oceaan.

Het jaar 1986 staat ook in de geschiedenisboeken vanwege de Binnenlandse Oorlog die toen losbarstte in het oosten van Suriname. In het dagboek zijn de nodige inkijkjes. Ronnie Brunswijk werd de leider van het verzet dat vooral kwam vanuit de hoek van de Marrons. Hij presenteerde zich als een soort Robin Hood die van de rijken - in zijn geval het plegen van overvallen op banken - stal en aan zijn dorpsgenoten gaf. Oltmans beschrijft de manier hoe Brunswijk via de Franse kant naar Nederland kan reizen om niet alleen de financiële middelen te verwerven voor een guerrillaoorlog maar ook om het politieke klimaat te verkennen. De Nederlandse ambassadeur in Suriname geeft aan hoe Brunswijk eventueel door Frankrijk zou kunnen worden opgepakt voor het plegen van een overval op een bank aan de Franse zijde van de Marowijne rivier, de grensrivier met de Frans Guyana. De beschrijving van

[p. 9]

dit voorval werpt hier en daar wel een ander licht op de geschiedenis van Suriname in de militaire periode. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat de toegang die een Nederlandse journalist/bemiddelaar, Willem Oltmans, had tot de Surinaamse top in 1986, 30 jaar na dato, nog steeds veel stof oplevert dat tot nadenken stemt. De Surinaamse politiek/militaire top had kennelijk de behoefte aan communicatie met de voormalige koloniale machthebbers niet losgelaten.

Niet alleen Suriname heeft de aandacht van Oltmans in 1986. Er zijn diverse andere gebeurtenissen in de wereld waar hij over schrijft. Verder heeft hij gedurende zijn leven polemieken gevoerd met vele Nederlanders niet alleen in de wereld van de journalistiek maar ook in de politiek. Gedetailleerd geeft hij zijn mening over diverse brandende vraagstukken in de wereld; of het nou de politiek van Ronald Reagan is of de ontwikkelingen in een Sovjet Unie die bezig is uit een te vallen. Oltmans heeft een mening over dit alles. Zijn dagboeken zijn een registratie van deze gebeurtenissen.

Jerome Egger,

Paramaribo, 30 mei 2016