Memoires 1985-B

[p. 7]

Inleiding

Een mysterieuze vriendschap

Ik bel Henk Hofland. Of hij geïnterviewd wil worden door Maarten van Rossem voor diens blad Maarten!. ‘Vertel de heer van Rossem dat ik hem een aardige vent vind, maar ik doe het niet.’ Hoe staat het eigenlijk met zijn memoires, vraag ik Hofland dan maar. ‘Die zullen er niet meer komen,’ zegt hij. ‘Zo meteen spreek ik voor de 92ste keer met de heer Jeroen Vullings die een biografie over mij maakt. Daarin zult u mijn levensverhaal terugvinden.’ De memoires van Hofland komen waarschijnlijk nooit af, noteert Willem Oltmans in dit veertigste deel van zijn herinneringen. Dat had hij dus goed gezien.

Kort na de millenniumwisseling las ik voor het eerst een deel van de Memoires van Oltmans voor een recensie in Historisch Nieuwsblad. Oltmans had toen net zijn gevecht met de Nederlandse overheid gewonnen en een schadevergoeding opgestreken van acht miljoen gulden. Een ongekend hoog bedrag en iedereen in de journalistiek schreef en praatte erover. Inmiddels heeft vrijwel niemand het meer over Oltmans. Zijn Memoires, waarvan nog 38 delen moeten verschijnen, zijn een project met een hoog cultgehalte geworden. Het aantal lezers is klein, het aantal recensies bijna nihil. Dat is jammer. Oltmans biedt een heet-van-de-naald-verslag van de wereldgeschiedenis in de tweede helft van de twintigste eeuw. Hij spreekt veel ‘groten’ der aarde, is bij veel belangwekkende gebeurtenissen betrokken (Indonesië, Nieuw-Guinea, Sovjet-Unie, Suriname, Zuid-Afrika), belicht het reilen en zeilen van de journalistiek en schuwt daarbij harde oordelen en roddels niet.

In deel 40 is Henk Hofland de hoofdpersoon. Dat komt omdat in 1985 het eerste deel van de herinneringen van Oltmans verschijnt (over de periode 1925-1953). Oltmans verhaalt daarin over zijn kennismaking met Hofland op Nijenrode, waar ze beiden studeren. Ze raken bevriend. In 1985 is van die vriendschap niet veel meer over. Er is te veel gebeurd. Dieptepunt is een streek die Hofland Oltmans levert in 1972. Oltmans geeft thuis een feestje waarbij de Russische ambassadeur aanwezig is. Hofland is ook uitgeno-

[p. 8]

digd en neemt zonder dat aan te kondigen een fotograaf van De Telegraaf mee. Die maakt stiekem foto's die de volgende dag op de voorpagina van zijn krant staan. Oltmans wordt opgevoerd als een landverrader. Vanaf dan zien ze elkaar 13 jaar niet meer.

Toch is het opvallend dat Oltmans in vrijwel elk deel van zijn Memoires terugkomt op Hofland. Met een sneer over zijn journalistiek onbenul, een terugblik op hun vriendschap, of het oprakelen van de breuk in 1972. De gevoelens zitten diep.

In een van zijn vele pogingen zijn herinneringen op papier te zetten, schrijft Hofland: ‘Een van mijn kamergenoten op Nijenrode was Willem Oltmans. We konden het goed met elkaar vinden, maar op den duur vond ik dat hij wat al te dichtbij probeerde te komen. Hij bleek homoseksueel te zijn en was verliefd op mij geworden. Hij probeerde bij mij in bed te klimmen. Toen heb ik een paar bakstenen op de rand gelegd en hem verzekerd dat hij die bij verdere pogingen op zijn hoofd zou krijgen. Dat heeft de vriendschap niet gehinderd. Hij heeft ook zijn leven lang een dagboek bijgehouden. Dat is later in commerciële boekvorm uitgegeven. Ik heb het niet gelezen.’ (HP/De Tijd 2013, nr. 5)

Dat laatste is niet waar. Hofland heeft zeker het eerste deel gelezen. Plots staat hij op 8 juli 1985 bij Oltmans voor de deur. ‘Ik wist niet wat ik zag. Hij was lichtelijk lazarus. Hij bleef twee en een half uur en vroeg om een exemplaar van de Memoires (Hofland had eerder een drukproef ontvangen, FS) Ik schreef erin: “Henk beter laat dan nooit!” Hij gaf me een armband die ik voorzichtig op tafel legde en waar ik niet goed raad mee wist.’

Op 5 september zien ze elkaar weer. Ze lunchen bij Dorrius. Het werd volgens Oltmans, in tegenstelling tot de vorige ontmoeting, een gezellig samenzijn. Hofland vertelt dat hij zelf ook aan memoires wil beginnen. ‘We spraken zelfs over een televisieshow van mij, of een interview van hem en mij samen op televisie.’

Oltmans wacht op de recensie van Hofland over zijn Memoires. Die verschijnt eindelijk begin december in de Haagse Post en is bepaald niet complimenteus: ‘een rommelpot’. Oltmans: ‘Wat een nare jongen Hofland eigenlijk is, blijkt uit vrijwel iedere regel van dit stukje.’

Hopelijk zal de biografie van Hofland, die vrijwel zeker gaat verschijnen, want Vullings is een gedegen auteur, het mysterie van de vriendschap Oltmans-Hofland ontrafelen. De biografie van Oltmans zal na een aantal mislukte pogingen waarschijnlijk niet meer het licht zien. Maar gelukkig wacht ons nog een mooie reeks herinneringen.

Frans Smits, hoofdredacteur Historisch Nieuwsblad en Maarten!