Logo DBNL
Memoires 1984-A (2015)

Memoires 1984-A

(2015)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Havana

1 mei 1984

Nederlandse ambassade

Ik passeerde gistermiddag de douane in minder dan tien minuten. Een dame van voorlichting bracht me naar de vip-room en iemand anders regelde mijn bagage. Ik belde Carlos Salsamendi op vanaf het vliegveld. ‘I scheduled a meeting this morning for you, why couldn't you be here in time?’ klonk het verwijt. Victor, de chauffeur van ambassadeur Stork was gisteren ook op het vliegveld geweest om me af te halen. Waarom kunnen de ambassadeurs in Den Haag en Madrid, er niet op toezien dat hun regering precies wordt ingelicht? Was hier geïrriteerd over. Het begon al weer als typisch in Cuba, en net zo krakkemikkig als in Moskou. Hoe komt dat toch?

De ambassade stond op zijn kop ter ere van de verjaardag van Beatrix, althans de viering ervan. Het beloofde een bende te worden. Ik wandelde om wat beweging te krijgen naar het Riviera Hotel; op de terugweg werd ik aangehouden door een politieman, die allerlei vragen stelde waar ik geen zin in had. Ik moest wachten, waar ik niet over piekerde. Ik liep gewoon weg, en hij verroerde geen vin.

Terug in de ambassade lag er een boodschap van Salsamendi: of ik meteen kon komen. Ik belde met Voorlichting. Ja, er zou een auto gestuurd kunnen worden als ik bereid was die te betalen. ‘Waarom zou ik,’ antwoordde ik, ‘ik ben een gast.’ Na nog wat telefoontjes was het resultaat: geen auto. Dus liet ik het kantoor van Salsamendi weten geen vervoer te hebben.

De enige aangename verrassing op de ambassade was de aanwezigheid van een allerliefst hondje, Marlou, een vrouwtje. Veel aardiger dan de poes, al mis ik de kleine poesjes. Ze zullen wel ergens door Victor uit de auto zijn gezet op bevel van Coen Stork.

Coen, toen ik arriveerde, was hij niet in de ambassade aanwezig, belde me op en vertelde dat gisteren ook Wim Jansen van Trouw naar het vliegveld was gegaan om mij op te halen. Ook wist hij te vertellen dat Salsamendi gepikeerd was geweest dat ik aanvankelijk had geweigerd met Cubana te vliegen. Ja, ik

had inderdaad geen zin om de halve wereld rond te vliegen om in Havana te kunnen komen.

Salsamendi belde me terug dat hij naar Coens receptie zou komen, dan konden we het werk in een kamer apart bespreken. Bijna al mijn vragen waren beantwoord, maar in het Spaans. Ik kon mijn oren niet geloven. Wat heb ik daaraan?

Het festijn ter ere van Beatrix was een grote bende. De koningin moest het eens weten. Victor stond met een met de hand te bedienen machientje het aantal gasten te tellen. Het waren er 350, ruim 100 meer dan vorig jaar. Coen was vooral blij dat er een minister was gekomen, de Cubaanse minister van Landbouw. Fidel Castro had een boeket in een vaas gezonden met een felicitatiekaart. ‘Kleiner dan vorig jaar,’ aldus de ambassadeur. Er was ook een cactus gekomen van de directeur van de dierentuin en de aartsbisschop van Havana had een brief gestuurd.

Salsamendi bracht ongeveer 25 pagina's manuscript - dus antwoorden op mijn vragen - van Carlos Rafael Rodriguez mee, die inderdaad uitstekend waren. We gingen in een kamer apart zitten. Salsamendi verzekerde me dat zijn baas zich drie dagen had opgesloten om aan ons boek te werken. ‘I almost decided to cancel the project,’ aldus Salsamendi, ‘because he is too busy to do it...’ Coen had ook al in die richting een waarschuwing laten horen.

Ik roerde het onderwerp van de vliegtickets aan en zei er bovendien geen zin in te hebben van Voorlichting te moeten horen dat ik mijn vervoer hier in Havana zelf zou moeten betalen. ‘I work for free and spend my time for free. All I ask is transportation costs, and even the ambassador assists in this book by putting me up as his guest, so Cuba has no costs for hotel accommodation.’ Ik onderstreepte al drie trips naar Cuba op eigen kosten te hebben gemaakt, plus de ontmoeting met vicepresident Rodriguez in Kopenhagen, dus de staat mocht ook wel iets bijdragen aan het project. ‘I do not want an honorarium or to be paid on a daily basis like any foreign writer would demand, but at least Cuba should share in the expenses,’ hield ik hem uitdrukkelijk voor.

Vanmorgen ben ik naar de 1 meiviering op het Plein van de Revolutie gegaan. Ik moet zeggen, wat ik daar heb gezien was zeer indrukwekkend. Honderdduizenden feestvierende Cubanen. De variant op het befaamde defilé van Soestdijk uit het verleden, met dit verschil dat het sprookje van Oranje draait om wat Willem de Zwijger ondernam om onder de Spaanse tirannie uit te komen, vergelijkbaar met wat Fidel doet en heeft

gedaan om Cuba vrij te houden van Amerikaanse overheersing. Juliana en Beatrix hebben met de verdiensten van de Vaders des Vaderlands eigenlijk bitter weinig van doen. Wat me ook opviel, was hoeveel hele mooie mensen zich in de massa bevonden.

Vanmorgen, toen ik beneden kwam, sliep een hele enge man in een stoel in de gang zijn roes uit van het Beatrix-feest. Toen ik terugkeerde van de 1 mei-manifestatie was diezelfde engster bezig de hele residentie door te snuffelen. Coen springt toch wel erg lossjes om met rijksgebouwen.

Coen vertelde later dat André Spoor veertig minuten lang (op kosten van nrc Handelsblad natuurlijk) vanuit New York had gebeld. Coen en Ellen gaan binnenkort bij Spoor in New York logeren.

Elseviers publiceerde een artikel over de grenzen van de fameuze Hollandse verdraagzaamheid met als speciale vraag: ‘Moet de Centrumpartij verboden worden?’ Natuurlijk niet. Henk van Luijk, die voor Elseviers dit artikel schreef, stelde dat de Centrumpartij een snelle politiek dood moest worden toegewenst. ‘Niet als gevolg van een machtsbeslissing van een numerieke meerderheid, maar als gevolg van sociale ademnood, het ontbreken van een sociaal klimaat waarin zo'n groepering kan gedijen. Dat is democratisch verkieslijker. Het is ook effectiever.’ Luijk daast.262 Zelf ben ik in de omgang wat afkomst of ras (en cultuur) betreft een veelvraat. Het maakt me absoluut niets uit, ook al ben ik niet in de business van gaat henen en vermenigvuldigt u. Zou ik dit wel zijn, denk ik - zoals de rest van mijn familie in Indië ten overvloede heeft bewezen - dat het me nog niet zou uitmaken, net als bij mijn grootvader Willem Oltmans, wiens tweede vrouw een Javaanse was. Maar mijn vader dacht hier anders over. Als kinderen hield hij ons voor, lijsters met lijsters en merels met merels. Hij had toch volkomen recht op die mening? Met deze huidige afgegleden denkpatronen zou hij worden geëtiketteerd als onverdraagzaam, of misschien zelfs als racist worden weggezet. Onzin.

Ik werk aan de eerste drie hoofdstukken van het manuscript met de vicepresident en het begint er waarachtig op te lijken. Een radiouitzending uit Florida bericht dat Cuba nu beschikt over mig-23's en Backfire bommenwerpers van Sovjet-makelij. Ook Nicaragua zou met dit doel een nieuw groot vliegveld aanleggen. Het zou allemaal bedoeld zijn om de vs te gaan bombarderen. Alsof Castro en Ortega niet zouden weten dat

mochten zij één vinger naar Amerika uitsteken Washington in staat is een atoombom op hun landjes te deponeren.

Coen Stork komt terug van de regeringsreceptie vanwege de 1 meiviering. Fidel was aanwezig. Maar alleen de Italiaanse ambassadeur was erin geslaagd wat woorden met Castro te wisselen, de Britse ambassadeur en Coen werden gevoeglijk overgeslagen.

2 mei 1984

Gisteren deed Coen koeltjes en gereserveerd toen ik een dag te laat arriveerde, volgens zijn berekening, maar vandaag is hij weer normaal. Hij las een telegram voor afkomstig uit Peking dat homoseksualiteit in China niet op prijs wordt gesteld. De Chinese ambassadeur had gisteravond tegen iedereen die hij begroette: ‘Gooh, gooh,’ gezegd, en toen hij kennis maakte met een van de aanwezige ambassadeurs had hij een kolossale boer gelaten. Het hondje heet Malou, niet Marlou. Het deed kaka in de salon en Coen gaf het voor straf een enorme oplazer. Ik hoorde het gejank van het dier beneden. Ik was boven en het diertje stormde naar boven, naar mijn kamer, waar ik op dat moment was. Wat zou ik zelf hebben gedaan om het beest zindelijkheid bij te brengen?

Ik wil werken, maar wacht op een typemachine.

Mijn vriendin Penny Hedinah stuurde me indertijd batikstoffen uit Djakarta, waar mijn vader hemden uit liet maken. Ik heb er nu een aan. Dat is allemaal zo lang geleden. Mijn vader overleed achttien jaar geleden. Mam overleed tien jaar terug. Beiden een onvervangbare leegte achterlatende.

Ik sprak vanmorgen 45 minuten met Salsamendi om het werk verder te organiseren. Hij gaf weer een sigaar mee voor Coen. En vanmiddag laat werkte ik twee uur met Salsamendi en een tolk Engels aan het manuscript. Carlos Rafael Rodriguez schijnt nu zin te krijgen in het boek. Hij laste zelf een dialoogje tussen ons in. Hij begint te leren hoe het werkt, zoals het met Georgii Arbatov ook is gegaan.

3 mei 1984

Maakte een lange wandeling gisteravond en op een bankje in een park raakte ik weer helemaal gedeprimeerd vanwege Eduard.

Gisteren stelde ik Salsamendi voor dat we ook stukken zouden wijden aan de geheime onderhandelingen tussen Carlos Rafael Rodriguez en de voormalige minister van Buitenlandse Zaken generaal Al Haig. ‘He will love that, but don't quote me,’ zei

Salsamendi. Ik ben ook dieper ingegaan op het belang van neutraliteit voor Cuba.

Coen vertelde dat prinses Christina was komen kijken naar zijn huis in Londen. Eduard Röell had opgebeld of het schikte om Guillermo te ontvangen. Coen had geantwoord: ‘Wie is dat?’

‘De man van Christina, ze komen trouwens samen,’ aldus Röell. De trap was echter een obstakel gebleken, dat leverde vooral bij het naar beneden gaan problemen voor Christina op.

‘Ik kon later aan de kinderen vertellen, dat een prinses op ons toilet had gezeten,’ zei Coen. Guillermo, Cubaan van afkomst, stond perplex toen Stork hem vertelde zelf de ambassadeurs-post in Havana te hebben aangevraagd.

Hij vertelde verder dat Peter van Walsum, een van de lagere goden op het ministerie om politieke redenen Cuba niet kan bezoeken. Het zooitje op Buitenlandse Zaken is toch echt geschift. Gromyko komt toch ook naar Nederland, maar een bezoek van Fidel aan Den Haag zou ondenkbaar zijn. Ja, omdat we orders vanuit Washington accepteren. We zijn toch eigenlijk geen knip voor onze neus waard.

Vandaag verschijnt Panorama met mijn eerste prins Claus-reportage.

Zeer gezellig met Coen ontbeten. Ik denk dat hij het uitspeelt in het diplomatieke circuit dat een Nederlandse journalist een boek met de vicepresident schrijft. De Franse ambassadeur had hem gezegd benieuwd te zijn wat er over een aantal zaken in het manuscript werd gezegd. Coen zal een lunch geven voor Rodriguez als het boek verschijnt.

4 mei 1984

Ben bezig met een nieuwe bandopname van Carlos Rafael Rodriguez. Van 10:00 tot 10:45 uur werkte ik met Salsamendi en de tolk Frank Valdes. Van 11:00 tot 13:00 uur met Carlos Rafael Rodriguez zelf. Het werd een buitengewoon plezierige bijeenkomst. Veel ervan staat op de band. Daarna was er een verslaggever van U.S. News & World Report, die de vicepresident kwam interviewen.

Er kwam een zootje onbenullige gasten lunchen, waardoor ik veel tijd verloor, maar verder kon ik de hele dag aan het manuscript werken. Coen is aardig. Malou, ben ik bang, wordt straks weggedaan. Het beestje had nu op een bed gepiest, maar mijn kritiek heeft geholpen: geen slaag meer.

Lees in een oude Newsweek een artikel over Cuba.263 Niemand

had in 1959 kunnen denken dat de guerrilla's uit de Sierra Maestra een kwart eeuw lang zich staande zouden weten houden. Fidel benadrukte in het bijbehorende interview dat de ‘literacy rate is now 96 percent, that infectious diseases have been eradicated, that tough antidiscrimination laws have advanced the position of blacks and women in society.’ Er bevinden zich 70.000 Cubanen als soldaten, artsen, onderwijzers en bouwvakkers in 35 landen van de wereld. In Angola alleen al zijn er 35.000 Cubaanse soldaten. Castro: ‘An ideological or philosophical reconciliation between the present U.S. administration and us - and even possible alternatives with that administration in the next few years - is out of the question.’ Maar het feit dat Cuba socialistisch is en de us kapitalistisch betekent niet dat er geen constructieve betrekkingen tussen beiden landen zouden kunnen bestaan. Castro: ‘Reagan usually threatens us with blockades and military aggressions. This would, of course, be irrational, in violation of all laws, but Reagan has proven that he cares little for reason and law. We prefer negotiation to confrontation, but we also reiterate that no threat of confrontation will make us retreat.’

Het artikel god in engeland in de nrc over Ludwig Wittgenstein is zonderling. Drie van zijn broers pleegden zelfmoord en zijn zuster Hermine schreef dat zowel broer Paul Wittgenstein - voor wie Maurice Ravel een pianconcert heeft geschreven - als ook Ludwig er ook na aan toe zijn geweest.264 Maar Ludwig schreef als soldaat in de Eerste Wereldoorlog: ‘In voortdurend levensgevaar. De nacht verliep door Gods genade goed. Leef in innerlijke vrede. Maar hoe kom je tot innerlijke vrede? Alleen wanneer ik God welgevallig leef,’ aldus deze God in Engeland.

5 mei 1984

Mijn werk vordert gestadig. Om 10:00 uur was ik op de Presidencia en ontmoette Carlos Salsamendi, Frank Valdes en Eduardo Lopez Morales, Jefe del Departemento Derechos Autorales van cenda.265 Nu begint het serieus te worden. Er moeten afspraken komen met cenda, waarvoor ik enkele brieven en papieren overhandigd kreeg.266 Ik moest ook een aantal formulieren invullen. Ik maakte zo subtiel mogelijk bekend dat het me lief was zo min mogelijk met een bureaucratische papierwinkel te maken te hebben. Nee, waar het nu om ging was om

een intentieovereenkomst te ondertekenen. Ik besloot duidelijker te zijn en verklaarde dat ik de Amerikaanse editie voor mezelf opeiste, en buiten het Cubaanse contract wilde houden om enigszins voor mijn ettelijke reizen en vele weken van werk in dollars te worden gecompenseerd. De andere auteursrechten konden 60-40 verdeeld worden.

Aanvankelijk verliep het gesprek vlot tot droogstoppel Morales zei mijn eisen niet acceptabel te vinden. Op dat moment escaleerde alles en uiteindelijk explodeerde ik en zei een ‘fair and honest proposal’ te hebben gemaakt. Bovendien voelde ik er niets voor om te pingelen over percentages als kooplui op een rommelmarkt en wilde ik evenmin verstrikt raken in maffia-achtige onderhandelingen. Ik wilde helemaal niet over geld praten, maar werken, en ik stond op om te vertrekken.

Salsamendi besloot het ook hard te spelen en zei: ‘If there is no Carlos Rafael Rodriguez there will be no book.’

‘Precies, en zonder Adam en Eva was er ook geen Carlos Rafael Rodriguez,’ antwoordde ik. Deze nare vertoning duurde heel lang, bijna twee uur. Ik verliet het presidentiële pand uiteindelijk met een vieze smaak in mijn mond. Ik nam Frank Valdes mee naar de ambassade voor een glas bier met Coen Stork. Communisten komen langzamerhand mijn neus uit. Mijn grote vriend Arbatov, die een kerstkaart aan de Van Eeghens stuurt en op de mijne niet reageert. Leonid Zamyatin die in lucht op is gegaan. Net als Vadim Zagladin, en vooral het al jaren durende gelazer met Anatoly Alexandrov over het boek met Philip Handler. Ik ben wel gesteld geraakt op Carlos Rafael Rodriguez. Hij staat immers buiten dit gescharrel achter de schermen over rechten en poen.

Psychology Today geeft aan dat vijfjarige kinderen in de vs zich al zorgen maken over een mogelijke nucleaire oorlog. Opmerkelijk is dat twee Amerikaanse psychiaters soortgelijk onderzoek in de Sovjet Unie hebben gedaan. Slechts twaalf procent van de Sovjetkinderen liggen wakker over een mogelijke atoomoorlog tegen 38 procent van Amerikaanse. Sovjetkinderen waren wel pessimistischer over de uitkomst van een nucleaire confrontatie. Slechts drie procent van de Sovjetkinderen dacht een dergelijk conflict te overleven tegen zestien procent van de Amerikaanse. Niet minder dan 93 procent van de kinderen in de ussr acht het mogelijk een atoomoorlog te voorkomen, tegen 65 procent in de vs.267

Anthony Lewis schreef in de The New York Times dat Joden in

de vs het allerminst prettig vinden dat presidentiële kandidaten als Walter Mondale en Gary Hart dingen naar de gunst van Joodse stemmen. Het maakt veel Joden woedend. Zij spreken van ‘schaamteloze pro-Israel’ uitlatingen, ‘which are vulgar, stupid en insulting’. Politici beloven de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te zullen verplaatsen, bijvoorbeeld, waar de Arabische wereld zeer tegen is en wat door Israël juist wordt gewenst, omdat zowel Joden en Arabieren - als zouden we nog in de Middeleeuwen leven - om het bezit van die stad strijden. Er is geen Amerikaanse politicus, die zelfs zou durven stellen dat Jeruzalem, een stad die het politieke symbool is voor islamieten waar ook ter wereld - tot Pakistan en Indonesië toe - naar de Arabieren zou moeten gaan. Het zegt niet alleen alles van ‘freedom of speech’ maar het zegt alles van de stand der Amerikaanse democratie anno 1984.268

6 mei 1984

Er zijn zeventig pagina's van het Carlos Rafael Rodriguez-manuscript klaar. Heb ze achter elkaar gelezen. Prima.

Coen Stork had vandaag de mulattin Nary, een danseres, als gaste, die het weekeinde blijft. Er werd pas om 16:30 uur à l'improviste in de keuken geluncht.

Werkte onafgebroken aan het hoofdstuk Ideologie. Maar ik moet nu eerst met de grote baas zelf spreken.

Gisteravond ontmoette ik op mijn late wandeling Michelangelo, een dertigjarige psycholoog. Hij zou nog bellen, want niemand in Havana beschikt over een eigen plek om te rotzooien. Vanavond liep ik tegen een Cubaantje aan van misschien 23 jaar, die voorstelde aan de kade langs de zee te rommelen. De meeste donkere plekjes waren echter door vrijende paartjes bezet, die ook nergens anders naar toe kunnen blijkbaar. Uiteindelijk wist hij een plaatsje in een donkere straat te vinden, waar hij me een blow job wilde geven, wat me echter te riskant leek.

7 mei 1984

Fidel Castro schijnt aan Tad Szulc een vele uren durend interview te hebben gegeven, wat uiteindelijk in een boek zal worden samengevat.

Ik kan voorlopig niet verder met het manuscript.

Wat het artikel in Discover Magazine onderstreepte was dat tot de jaren vijftig de hersenen nagenoeg terra incognita zijn gebleven. ‘A neuro-scientist used to be like a man in a Goodyear

blimp floating over a bowl game: he could hear the crowd roar, and that was about it. But now we are down in the stands. It's not too long before we will be able to tell why one man gets a hot dog and one man gets a beer.’ (...) ‘By contrast, scientists now perceive the brain as a complex structure of many neural networks performing different functions. Analyzing those networks, researchers have learned much about specific problems in the brain and have found specific ways to treat them, most usefully, so far, with drugs.’ En: ‘(...) the deepest secrets of the brain - complex processes like learning, memory, and calculating - will soon be understood.’

8 mei 1984

Wat zal er vandaag gebeuren? Eigenlijk loop ik al drie dagen niks te doen en kan niet verder. Op die manier wordt dit boek 150 tot 180 pagina's in tegenstelling tot het boek met Arbatov dat 300 pagina's groot is. Ik probeer me er niet over op te winden, maar als ik Rodriguez nog te zien krijg zal ik duidelijk maken hoe teleurgesteld ik ben over de gang van zaken, en in het bijzonder de onaangename gesprekken over royalty's.

Coen las het Panorama-dossier over Suriname en merkte op dat het Vegelin was en niet Van Claerbergen.269 Hij suggereerde dat ik, gezien de onaangename gesprekken van gisteren over geld en een contract, misschien vanmorgen zelf Salsamendi eens moest opbellen. ‘Geen haar op mijn hoofd denkt daarover, laat staan om zoete broodjes te bakken. Ik heb genoeg voor ze gedaan om te helpen,’ antwoordde ik.

‘Zelfs ik word zenuwachtig van die situatie,’ zei de ambassadeur. Wanneer de Cubanen zich zo wensen te gedragen gaan ze hun gang maar. Ik word er niet koud of warm van.

De Sovjet Unie gaat niet naar de Olympische Spelen in Los Angeles. Dat zat er dik in na wat Amerika in 1979 flikte, zogenaamd vanwege Afghanistan.

Coen Storks opvattingen over gastvrijheid blijven zonderling. Ik hoor hem aan de dis in de keuken, hij rinkelt met potten pannen en eetgerij. Geen van mijn bezoeken heeft hij ooit één keer gevraagd of ik misschien trek in iets had, of dat hij voorstelde dat ik zelf iets in de keuken zou gaan koken. Hij beklaagde zich wel over andere gasten, die zijn bier en drank hadden geplunderd. Niet eenmaal heb ik zijn drankwinkel aangeraakt, maar soms rammel ik van de honger. Eén enkele keer heb ik een blikje sap genomen, dat is waar.

Intussen luistert de ambassadeur naar de bandopnamen met Carlos Rafael Rodriguez en Salsamendie. Hij maakt veel aantekeningen in een aantekenboekje, wat ik onplezierig vind omdat hij dit niet heeft gevraagd.

Als ik het Cubana-ticket zelf had betaald, zou ik morgen zijn vertrokken. Ik heb geen zin langer te wachten tot het de heren in de Presidencia behaagt wat van zich te laten horen. Ik ben trouwens van plan donderdag af te reizen.

9 mei 1984

Coen kwam gisteravond om 21:45 uur thuis en heeft opnieuw urenlang naar mijn bandopnamen zitten luisteren. Het irriteerde me verschrikkelijk, want ik beschouw de banden als mijn persoonlijk materiaal en het is mijn copyright. Aanvankelijk zei hij alleen de passages over de oas en het rapport over mensenrechten te beluisteren, omdat Salsamendi had geweigerd daar met hem over te spreken. In plaats daarvan heeft hij vier pagina's in klein schrift volgeschreven met letterlijk van mijn banden overgenomen gesprekken. Hij gaat dit gebruiken voor het ministerie, maar ik vind het zeer incorrect. Ik heb de betreffende pagina's zien liggen en geteld. Misschien vind hij er recht op te hebben omdat ik hier logeer. Ik zal dit openlijk met hem bespreken, ook al loop ik het risico bonje met hem te krijgen.

Malou komt dagelijks met de lijken van beesten het huis in waarvan zij de koppen heeft afgebeten, zoals van bloederige hagedissen. De lol schijnt het doden te zijn. Ik heb me alweer zeer aan het beest gehecht, zoals indertijd aan de Maltezer van mam, maar eigenlijk is het hondje een kreng dat ook de poezen het licht in de ogen niet gunt. Als je een poes aanhaalt, werpt Malou zich ertussen. Het dier is nu drie maanden oud. Dat belooft wat.

Coen gaf me de banden terug en zei dat ze voor hem zeer interessant waren geweest. Ik ben er nog steeds woedend over, want ik ben er zeker van dat het materiaal dat hij op deze wijze bemachtigde, door hem voor eigen gewin zal worden gebruikt. Dit is dus de opbrengst van de investering die hij gedaan heeft om mij uit te nodigen. Lunchte later samen met Coen, en ben daarna met Victor mijn doorreisvisum voor Mexico gaan ophalen. Ik ben al aan het inpakken.

Ik ging een fikse wandeling maken en was helemaal alleen in een park. Ik ging op een bankje zitten en een bruin gevlekte hond kwam bij me liggen alsof hij me zijn hele leven kende.

10 mei 1984

Lang gesprek gevoerd met de ambassadeur. Er zitten op Cuba nog steeds twee Antillianen vast. Hij wil proberen via Salsamendi hier iets aan te doen. We hadden al besloten dat ik het vast zou aankaarten als ik om 11:00 uur naar de Presidencia ga, maar hij vroeg vanwege de gevoeligheid van het onderwerp de kwestie toch maar te laten rusten. Deze zaak doet me denken aan Paul Sigaar (later Redeker genaamd) uit onze klas op Nijenrode, die hier klm-directeur was. Hij werd door de Cubaanse autoriteiten gearresteerd omdat hij met deviezen zou hebben gesjoemeld. Uiteindelijk is hij aan de Cubaanse ervaring kapotgegaan en overleden.

Coen liet me een boek met tekeningen van Escher zien, die absoluut prachtig zijn. Dieren speelden een belangrijke rol in de geesteswereld van deze kunstenaar.

cenda had nog geen overeenkomst opgesteld. Ze waren wel bereid mijn onkosten te verrekenen, inbegrepen hotelkosten en vliegticket, maar daar bleef het bij. Dit was overigens alles wat ik had gevraagd. Salsamendi bracht me bij Carlos Rafael Rodriguez. We hebben toch nog 70 minuten kunnen werken. De sfeer ging dan ook snel weer back to normal. Afgesproken werd dat ik op 20 juni weer terug zal komen.

De vicepresident vroeg me om een vertaling van mijn Chin A Sen-dossier voor Panorama, wat ik vanmiddag als eerst geschreven heb. Maria, de vriendin van Sital, kwam nog een brief brengen om in de vs op de post te doen.

Bij de lunch zei ik tegen Coen - nu Cuba hotelaccommodatie wil betalen - dat ik de volgende reis naar een hotel zal gaan, maar zijn reactie was: ‘The embassay should remain your first choice.’

Coen vertelde inmiddels op de radio te hebben gehoord dat Desi Bouterse had gezegd het Surinaamse verzet in Nederland niet te erkennen. Hij zou zeker niet met een afvaardiging van dit verzet geleid door André Haakmat spreken. Deze reactie verbaasde me zeer. Wiens advies volgt hij deze keer? Waarom moedigde hij me dan aan een interview met Haakmat te gaan maken, zoals ik dat met Sital had gedaan met positieve gevolgen voor de eenheid van de revolutie in Suriname.

11 mei 1984

Luchthaven José Marti

Rafael Pedilla kwam me op de ambassade afhalen om me naar het vliegtuig te begeleiden. Het vertrek was uiterst vlot, geen problemen met de douane.

Coen was al vroeg op. Gisteren was hij op pad en ontmoette op een receptie oud-ambassadeur Osvaldo Cardenas, die uit Suriname was gezet. Hij wilde nog naar de tape luisteren die ik gisteren had gemaakt, en maakte opnieuw uitgebreid aantekeningen. Ik had eerder echter het slot van het gesprek, waarin ik de vicepresident en Salsamendi vertel dat de ambassadeur ook naar de bandopnamen had geluisterd, gewist. Ik wind me maar niet meer over deze handelswijze van Stork op. Wat ik ook gewist heb is mijn opmerking tegen Rodriguez dat Al Haig ‘an idiot’ is. En de daaropvolgende reactie van de vicepresident die dat ogenblikkelijk ontkende.

Ik dacht erover na en zei: ‘Actually, I think Haig is even ten times worse than an idiot. It was Haig that went for Nixon into Cambodia. Do you realize, that even the cia acknowledges that U.S. bombs alone killed 500.000 people in the kingdom of Sihanouk, who himself was disposed by a traitor Marshall Lon Nol. Sorry, he is not only an idiot, Haig is an ordinary war criminal.’ Ze luisterden naar me in totale verbazing, maar ik meende wat ik zei. Dit moet meer dan duidelijk zijn geweest. Ik liet van alles achter in de ambassade, omdat Coen herhaalde dat ik in juni bij hem moest logeren. We ontbeten samen. Ik vroeg hem in het Spaans aan het personeel op te dragen - waar ik bij was - om goed voor Malou te zorgen. Ik keek naar buiten en de kat zat een moordend spelletje met een hagedis te spelen. Ik ging erop af, maar het diertje bewoog al niet meer. Ik haat dergelijke instincten van door ons overvoerde huisdieren, die alleen nog ‘spelen’ met andere dieren. Als voedsel trekken ze hun neus op voor wat de natuur biedt. Wanneer je er over doordenkt, zou je nooit meer van dergelijke dieren kunnen houden.

Schreef Ellen Stork in Londen.

Havana-Mexico City

Oud-ambassadeur Osvaldo Cardenas kwam ook nog naar de luchthaven. Hij heeft een boek geschreven over zijn ervaringen op de diplomatieke post in Paramaribo. Zijn boek zal in Mexico worden uitgegeven. Ik zou een Engelse vertaling willen maken. Vanmiddag brengt hij een bezoek aan Carlos Rafael Rodriguez. Ik lichtte hem in over het Surinamedossier dat in Panorama is verschenen en waarvan ik voor de vicepresident een bewerking in het Engels heb gemaakt.

Schreef Desi Bouterse, dat ik hem opnieuw nodig had, nu voor een Spaanse editie van ons boekje.

Lees het gesprek van Fidel Castro met Tad Sculz voor Parade

Magazine (dat twaalf uur duurde) wat Salsamendi voor me had gekopieerd. Voor de zoveelste maal onderstreepte hij geen enkel probleem te hebben met de Amerikanen of met de vs als supermacht, maar enkel en alleen met de weigering van de Amerikaanse politici en machtscentra om te erkennen dat de werkelijkheid van Latijns-Amerika vereist dat de landen van het zuidelijk halfrond ‘desperately need deep social changes and it acts accordingly, showing “respect” for revolutions in Cuba and elsewhere.’270

Het is boter aan de galg gesmeerd. Washington is maar in één ding geïnteresseerd, en dat is via desnoods fascistische handlangers de greep op Latijns-Amerika vast te houden, juist ter voorkoming van sociale omwentelingen ten gunste van de bevolking. De Amerikanen voeren een zuiver imperialistische politiek om eigen belangen te dienen en indien nodig met inschakeling van rijkscommissarissen van het Seyss-Inquart-type. Herlees de tekst van hoofdstuk 6, Nicaragua in wording.271

Ik zie dat paus Johannes Paulus II naar Seoul is, en er in een massale happening 93 Koreanen en tien Franse missionarissen heilig heeft verklaard. Er zijn in Zuid-Korea 1,7 miljoen rooms-katholieken op veertig miljoen inwoners. Ik vraag me wel eens af, wat zijne heiligheid werkelijk denkt, als hij 's avonds in zijn bedje ligt. Zou hij werkelijke in die poespas geloven, want in dat geval hebben we toch met iemand met een ernstige geesteljke afwijking te maken. Ik moet altijd denken aan de uitspraak van Lex Poslavsky: ‘We hebben hier op de Willem Arntzhoeve mensen, die denken dat ze Napoleon zijn.’272

Coen Stork had gisteren Joseph Treaster, die momenteel voor de The New York Times correspondent op Cuba is, ontmoet terwijl ik boven aan het werk was aan mijn manuscript. Treaster schreef vandaag dat Fidel meer dan één miljoen man aan burgermilitietroepen op de been kan brengen.273 Dit betekent dat ongeveer 15 procent van de 10 miljoen Cubanen gemobiliseerd kunnen worden voor eventuele militaire taken. Hij schetste de 1 meiparade zoals het ongeveer is geweest.274

Intussen haast Washington zich om Costa Rica beter te bewapenen tegen wat wordt genoemd ‘incursions’ door Nicaragua langs de grens van het land.275

Mexico City-Miami

Ronald en Nancy Reagan zijn in China geweest en lijken holderdebolder van wat ze hebben gezien en hoe ze zijn ontvangen. Time meldt dat de Chinezen Ronnie ervan hebben overtuigd dat zij bezig zijn met ‘abandoning communism’. De president was hier zo voor gewonnen dat hij op weg naar huis in Alaska al refereerde aan het ‘so-called communist China.’276 Om die reden waarschuwden zijn adviseurs dat ‘no matter how euphoric the president may be, he couldn't upgrade the U.S.-China relationship very much.’ Hij schold in China natuurlijk ook regelmatig op de ussr en kon zodoende heerlijk in het communistische potje roeren.

12 mei 1984

Miami, Florida, Club Bath

Arriveerde hier gisteravond om 21:30 uur, was supergeil en heb meteen voor 36 uur verblijf betaald. Lees me te pletter.

13 mei 1984

Heb eigenlijk de godganse dag in Club Bath gehoereerd. Van het ene ventje naar de ander. Tot om ongeveer 17:00 uur Stanley Banks (ca. 28 jaar) mijn kamertje binnenwandelde. Het werd een compleet nummer, ik liet mezelf helemaal gaan en sinds de breuk met Eduard heb ik weer gezoend. Het was heerlijk.

Maar het gevolg was een kater, die urenlang zou duren. Ik dacht na over het verschil tussen de laatste zoen voor Ed in Brussel, vorig jaar en de zoen voor Stanley Banks. Speld ik me hierover weer van alles op de mouw?

Intussen is het soms nauwelijks te geloven wat hier voor guys rondlopen. Zalige lijven, maar wanneer ze hun mond open doen, hebben ze niets anders te zeggen dan onbenulligheden. Stanley, een neger, zei trouwens dat hij van mening was dat Amerikaanse leiders slechts een weerspiegeling waren van hoe ze eigenlijk waren. ‘The white race has lost its humanity,’ zei hij. ‘That is the Nordic race, the Uebermensch, who feel they are better than all other human beings, because they invented the steam engine before anybody else did.’

Sliep vannacht redelijk maar zette om 05:00 uur de deur weer open. Wat er op dat uur nog steeds aan beautiful young people op de gangen loopt is haast niet te geloven. De ene beauty na de andere. Menigeen kwam mijn plek binnen ‘for a last snack’,

zoals Danny uit Singapore het noemde, voordat ze naar huis gaan.

Tien jaar geleden was het de laatste Moederdag van mam.

Miami-New York City

‘Children certainly need to have trusted adults around (...) if you have a cheerful mother with you during your first five years at home, that is an advantage,’ aldus Sandra Scarr, psychologie professor aan de University of Virginia.277 ‘But the trusted responsive adult who's always around does not have to be the child's mother,’ aldus professor Scarr. Dit is me bekend. Hoewel, ‘the first trusted person into my life’ kwam pas op mijn zeventiende jaar in mijn leven in de persoon van mejuffrouw Buringh Boekhoudt. Het artikel gaat, helaas, verder niet in op wat er met de jonge mens gebeurt, die de eerste twaalf jaar met een zwart gat zit ten aanzien van ‘that one and only trusted person.’ Professor Scarr borduurt verder op genetische erfelijkheid. ‘Parents are custodians of the gene pool,’ zegt Scarr. Zij is van mening dat ‘personality similarities between siblings appear to be entirely genetic.’ Zou dit waar zijn? Zij zegt dat er veel te weinig aandacht is geweest ‘for the process by which genes influence development. Parents transmit genes to their kids, and they also transmit experiences in the way of the environment they provide.’ Vooral van dit laatste ben ik overtuigd. Scarr: ‘People are attracted to and find experiences interesting that are compatible with who they are. We are surrounded by stimuli that we pay no attention to...’

14 mei 1984

New York, Waldorf Astoria

Bracht de nacht door in Club Bath on First Avenue. Opnieuw seks gehad, en redelijk geslapen.

De hele voorpagina van The New York Times gaat over agressie en oorlog. Dergelijke oorlogsrethoriek is volledig afwezig in de Sovjetmedia. Maar daar weet men dan ook aan den lijve wat oorlog inhoudt. In de vs hebben burgers noch media enig idee wat modern oorlogsgeweld in werkelijkheid betekent. De vs zijn een Stalingrad op eigen grondgebied bespaard gebleven. De regering in Washington heeft er echter wel al twee eeuwen lang een handje van om elders de ruiten in te gaan gooien. Joseph Treaster schrijft vandaag over Julien Torres Rizo, de Cubaanse ambassadeur op Grenada, dat hij en kolonel Pedro

Tortolo Comas - die de leiding had over de 800 Cubaanse militairen op het eiland - aan de kant zijn gezet na hun terugkeer. Ook schrijft Treaster van een diplomaat in Havana gehoord te hebben dat Bouterse ambassadeur Osvaldo Cardenas Suriname uit het heeft gezet omdat hij vreesde voor een Amerikaanse bezetting net als Grenada.278 Was die diplomaat Coen Stork? En vertelde Coen hem dat toen ik aan het Rodriguez-manuscript zat te werken?

Anatoly Dobrynin is nu 22 jaar sovjetambassadeur in Washington. Madelein Kalb beschreef zijn wederwaardigheden voor The New York Times. In het interview laatst met Fidel Castro in Parade vertelde deze dat hij het een ramp had gevonden toen jfk werd vermoord. Ik denk dat men er in Moskou net zo over dacht. Op 17 juli 1962, enkele maanden nadat Dobrynin zijn geloofsbrieven had overhandigd, had hij een uur onder vier ogen met Kennedy gesproken. Het was zelfs zo tijdens de Cubacrisis tussen 24 en 28 oktober 1962 dat jfk liever zijn broer rfk rechtstreeks naar Dobrynin stuurde dan langs de gebruikelijke kanalen via het State Department, omdat hij ze niet meer vertrouwde.279 Toen Richard Nixon president werd en Kissinger Nationale Veiligheidsadviseur nodigde Dobrynin deze laatste uit en vertelde hem dat hij na de Cubacrisis met de regering Kennedy - en in zekere zin ook met de regering lbj - langs speciale contacten had geopereerd en gecommuniceerd met de president en de presidentiële staf. Toen Nixon door Kissinger daarvan op de hoogte was gesteld, werd Dobrynin door de president op het Oval Office ontboden, waar vervolgens afgesproken werd dat Kissinger het nieuwe geheime kanaal naar de Sovjetambassadeur zou zijn. Maar toen Ronald Reagan nog een week op het Witte Huis was geïnstalleerd deed Dobrynin een veelzeggende ontdekking. Hij werd in de limousine van de ambassade voor een overleg naar minister Haig gereden en ging als gewoonlijk de ondergrondse garage binnen, maar daar bleek dat de vergunning om er te kunnen parkeren was ingetrokken. Dit bleek een teken aan de wand. Aanvankelijk had Dobrynin gedacht dat Reagan een tweede Nixon zou zijn, maar dat bleek een

ernstige misvatting. Reagan had reeds binnen een week een stille oorlog tegen de ussr ontketend.

Ik ontmoette Jan van Wieringen van de Volkskrant. Hij heeft een zwarte minnaar: André. Ik ontdekte tot mijn schrik dat Jan volkomen onjuist was geïnformeerd over het hoe en waarom van de persconferentie over Claus, en over proces tegen Claus vanwege wat me in New Delhi was overkomen. Hij kende de Amerikaanse editie van mijn Arbatov-boek niet, en wist niet dat senator James William Fulbright er een voorwoord voor had geschreven. Ook wist hij niet dat ik een boekje over en met Bouterse had geschreven. Nu kennen we elkaar al een aantal jaren en toch is over en weer maar weinig van de feiten bekend. Hij zegt dat aids een ernstig probleem blijft, maar dat de nieuwswaarde ervan is weggeëbd. Hij denkt dat Ronald Reagan weer zal winnen, maar vindt de huidige teneur in Washington zeer eng, net als ik overigens.

Ik ging de film Terms of Endearment zien. Never liked Nicholson, maar Shirley McLaine is okay.

15 mei 1984

Telefoneerde professor Georgii Arbatov in Darmouth College waar hij een conferentie bijwoont. Hij zei: ‘Personally I am fine, but the world situation simply is awful.’

Buitengewoon plezierig geluncht met André spoor in het Stanhope Hotel. Hij vertelde met oud- ambassadeur Van Roijen te hebben gegeten voor zijn vertrek naar New York en toen ook de indruk te hebben gekregen dat hij veel gemakkelijker over het verleden sprak dan voorheen. Hij zegde toe het boek van Ronald Gase te zullen bespreken. Er was even wrijving toen ik tegen hem zei dat hij in zijn afscheidsrede in Leiden onzin over Cuba had verkondigd. Hij staat momenteel een halve ton in het rood. Daarom vond hij mijn schuld bij de amro van 175.000 wel erg veel. Hij vindt Jan van Wieringen ook de enige behoorlijke Nederlandse journalist in Washington. Hij vertelde ook dat de moeder van Lydia Loudon een Osieck was, waardoor ik beter begrijp hoe Pim Osieck carrière aan het hof heeft kunnen maken. Tante Euske Klink-van Ketwich Verschuur was een hartsvriendin van Lydia's moeder op Valkenswaard. Lydia stelde mij op haar beurt aan Frieda Westerman voor.280

Tijdens mijn verblijf in Cuba heeft het Internationale Hof van Justitie in Den Haag de Amerikaanse regering opgeroepen te

stoppen met het plaatsen van mijnen voor de kust van Nicaragua. De uitslag van de stemming hieraan voorafgaand was vijftien stemmen voor, tegen nul.281 De vs staan eigenlijk compleet in hun hemd. Maar het zal ze worst zijn Robert Trumbull meldt in The New York Times,282 dat volgens zijn informatie doodseskaders in Indonesië 4.000 mensen hebben vermoord. De moordenaars zijn gemaskerde militairen, de slachtoffers mensen, die Suharto opgeruimd wil zien. Officieel heet het dat het om een ‘antimisdaadcampagne’ gaat, maar iedereen weet dat het regime weer bezig is, net als in de jaren zestig, met het massaal opruimen van politieke tegenstanders.

Luitenant-generaal Robert Bond is om het leven gekomen bij een vlucht boven de Nevada woestijn in een mig-23... Rara, hoe kan dat? Juist dit toestel - in navo-taal the Flogger genoemd - is het modernste toestel van de Sovjetluchtmacht.

16 mei 1984

Bij het ontbijt in de Waldorf vroeg de Ierse serveerster waar Peter was, omdat we hier ook dikwijls samen waren.

New-York-Amsterdam

Minister Ali Murtopo (60) is overleden in Djakarta. Hij deed zich voor als een vriend van Bung Karno, maar heulde met Suharto.

De kakkerlak is al 350 miljoen jaar op aarde. ‘Scientists eviscerate them, radiate them, zap them, yet they still multiply,’ schrijft The Wall Street Journal.283 Laboranten staan voor een raadsel hoe ze kakkerlakken de nek om kunnen draaien, want wanneer de kop wordt afgesneden, tikt het hart van het dier nog vrolijk dertig uren door. Een vrouwtje legt zelfs nog eerst eieren voor het sterft. Wonderlijk allemaal.

Ik lees een absoluut misselijkmakend artikel van David Talbot in Mother Jones Magazine.284 Het heet: and now they are doves, en handelt over oud-minister van Defensie, Robert McNamara, oud-veiligheidsadviseur McGeorge Bundy, en William Colby, voormalig directeur van de cia en eens leider van het zogenaamde pacificatieprogramma in Vietnam. Deze heren zijn verantwoordelijk voor honderdduizenden doden in Azië, daarnaast hebben zij de dood van tienduizenden Amerikanen op hun geweten. Ze hebben gelogen tegen het Congres

en het Amerikaanse publiek, ze hebben zichzelf voor het lapje gehouden, ze hebben zich eigenlijk als oorlogsmisdadigers gedragen, en zeggen nu spijt te hebben van hun beoordelingsfouten en bedriegerij. Colby is als hoofd van het beruchte Phoenix-programma in Vietnam alleen al verantwoordelijk voor de dood van 20.000 mensen. McNamara probeerde de oorlog in Vietnam te leiden als een lopende band in de Fordfabrieken, want hij was bij General Motors weggehaald. Alleen mit-wetenschapper Noam Chomsky heeft deze schurken het predicaat durven geven dat ze verdienen: oorlogsmisdadigers. ‘By the standards of the Nuremberg trials,’ zei Chomsky, ‘they should have been hanged.’

Wat schrijver David Talbot analyseert en aantoont, is dat na het beëindigen van de verloren Vietnamoorlog, de moord- en doodslagpraktijken - toen gesymboliseerd door McNamara, McGeorge Bundy en Colby - in wezen in verscheidene varianten gewoon doorgaan. Zie bijvoorbeeld Cuba, El Salvador, Nicaragua, Libië en nog vele andere landen. Dit gebeurt omdat het gezichtspunt van de buitenlandse politiek is gebleven dat alles is geoorloofd mits de belangen van de vs worden gediend. En, wij, in Nederland, zitten hier muurvast aan verbonden en daar ben ik - als Nederlander - totaal tegen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

landen


datums