Logo DBNL
Memoires 1983-B (2015)

Memoires 1983-B

(2015)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

18 december 1983

Amerbos

De eerste die mij thuis bezocht was Peter Schumacher. In een artikel voor zijn krant (nrc Handelsblad) heeft hij toch niet kunnen laten vandaag van mij over te nemen dat er wellicht al van alles aan de hand is om voor de problemen tussen Den Haag en Paramaribo een oplossing te vinden. Ik liet hem mijn gesprek met Sital in Havana lezen. Zijn reactie: ‘Perfecte analyse. Ik wilde dat ik dit gesprek had gemaakt.’

Ook Motke Chanoeka verscheen ten tonele. Hij zei nu een aluminiumsmelter in Suriname te willen neerzetten. Hij had Hugo van Reijen ontmoet. Deze zou offertes voor wapenleveranties namens Chanoeka mee naar Djakarta nemen.

Omdat er een buitengewoon oneerlijke brief was binnengekomen van Gerrit Jeelof van Philips,325 belde ik Ernst van Eeghen. Maar hij gaat nu eerst naar zijn chalet in Zwitserland. Op 10 januari zal hij terug zijn en dan zullen we verder zien. Opnieuw uitstel.

Ben begonnen met te lezen wat er allemaal in de wereld is gebeurd. Bierbrouwer Freddy Heineken is met zijn chauffeur Doderer, na drie weken ontvoerd te zijn geweest, en na betaling van losgeld, door de politie bevrijd.

De eeg heeft 19 miljoen gulden aan ontwikkelingshulp voor Suriname uitgetrokken. George Shultz ontbood Hans van den Broek om van hem te horen wat er in Suriname speelt. Hansje is inderdaad ‘de best geïnformeerde minister’ in Den Haag aangaande Bouterse. Hij zei bij het verlaten van het kantoor van Shultz dat Nederland die 19 miljoen niet had kunnen tegenhouden. Intussen heeft de klm aan Suriname toestemming gevraagd om kerstvluchten te kunnen gaan uitvoeren. Met het huidige verstoorde klimaat lukt dat nooit.

In Duitsland is een buitengewoon smerige affaire aan het licht gekomen. Minister Manfred Wörner van Defensie wilde generaal Günther Kiessling wippen vanwege diens vermeende homoseksualiteit. De generaal zou om die reden een ‘veiligheids-

risico’ zijn. Ook West-Duitse ministers zijn niet meer dan loopjongens van Washington. Het beroerde was alleen dat de minister niet over enig steekhoudend bewijs beschikte dat Kiessling werkelijk een nicht was. Dat bewijs moet dus nog worden gevonden.

Aan de Leidse Universiteit, het bekende broeinest dat in de pas loopt van de verkeerde mensen in Den Haag, is een rapport opgesteld, dat de Centrumpartij geen lang leven beschoren zal zijn. Een zekere F. de Vries bepleitte in het Nederlands Juristenblad, dat er een algeheel verbod op de cp zou moeten komen. Die begrijpt er dus niets van.

De brave, mij bekende, Vitaly Ruben, een van de voorzitters van de Opperste Sovjet heeft met zoveel woorden Andrej Sacharov omschreven als ‘mentaal gestoord’. Dit zou blijken uit het feit dat hij in een westerse publicatie had gepleit voor een Amerikaanse atoomaanval op de ussr. ‘“A sane person would not say such things,” said Mr. Ruben, tapping his head with his forefinger’, berichtte John Burns.326

Mooi succes voor Wim Klinkenberg. Hij heeft in Moskou Georgii Arbatov geïnterviewd en kreeg op 6 december 1983 meer dan een halve pagina van de Volkskrant. Hij maakte duidelijk dat de ontwapeningsgesprekken in Genève volksverlakkerij zijn en de ussr doet er dan ook niet langer aan mee. ‘We hebben de meest onvoorstelbare beledigingen aan ons adres geslikt, omdat we dachten: misschien verandert Reagan nog. Nu zeggen we, met hem, en de krachten die hem ten tonele hebben gevoerd, zijn letterlijk geen zaken te doen. Geen militaire zaken, bedoel ik, zoals de stopzetting van de wapenwedloop.’ Het is een uitstekende bijdrage geworden.



illustratie

Volodja Molchanov is langs geweest, want zijn kaartje lag in de gang bij de andere post.

Lord Carrington gaat Luns opvolgen.

Het Vaticaan heeft een handboek voor onderricht in menselijke liefde gepubliceerd.327 Het is bedoeld om gebruikt te worden bij de opvoeding van 800 miljoen rooms-katholieken. ‘Seksuele relaties buiten het huwelijk vormen een ernstige afwijking, die strijdig is met Gods plannen voor man-

nen en vrouwen.’ Dit kennis hebben van ‘Gods plannen’ vind ik ook steeds zo'n wonderlijke aberratie in het Roomse denken. De kerk vraagt begrip voor de afwijking van homoseksualiteit. ‘Onthouding is een roeping tot liefde: zij laat het hart vrijer om God lief te hebben en komt meer overeen met het offer dat Christus voor ons aan de Vader heeft gebracht.’

19 december 1983

Peter arriveerde tegen 22:00 uur gisteravond. Hij zag wat bleekjes. Ik geloof dat er een eerste beginnetje van een onderkin staat aan te komen. Hoe is dit mogelijk? Hij is nu 38 jaar. Ik had gebakken lever gereedgemaakt. Na lang getafeld te hebben, sprak ik hem tot 04:00 uur in zijn eigen kamer aan de tuin. Hij vond wat ik als levensbeschouwing ventileerde ‘devastating’ was. Hij kan na lange sombere gesprekken helemaal niet meer slapen. Ik vroeg bijvoorbeeld, of ik de ouders van Eduard niet uitgebreid zou schrijven en veel proberen uit te leggen. ‘Dan is wel hun kerstfeest verpest en zal er veel gehuild worden,’ vond Peter. Hij vond dat ik een ‘non relationship’ met die jongen had en doorging onhaalbare illusies te koesteren. In 1973 werd in Italië bij een ontvoering om losgeld een oor van de kleinzoon van de puissant rijke oliemagnaat Paul Getty II afgesneden als bewijs. Nu is de zestienjarige Giorgio Calissoni ontvoerd - met zijn 57-jarige moeder - en werd eveneens een oor afgesneden om te onderstrepen dat het ernst was. In 1977 werden in Italië 75 personen ontvoerd. Vorig jaar 41, en dit jaar 39. De afgelopen tien jaar is ongeveer 700 miljoen gulden aan losgeld betaald.328

Schumacher belde. Jan Sampiemon had gezegd, dat na alle botsingen tussen nrc-medewerkers en mij, de krant zijn handen absoluut niet wilde branden door het Sital-interview te publiceren. ‘Ik vind het een prima gesprek en ik ben nog altijd jaloers,’ zei Schumacher.

Wim Verkade belde om te vertellen dat Ernst van Eeghen weer in Moskou was geweest. Arbatov had de Van Eeghens een kerstkaart gestuurd die Wim meteen had moeten fotokopiëren om aan Amerikaanse relaties van de koopman te worden doorgezonden. ‘Verder wordt het hele kantoor ziek van het kerstgedoe. We moesten gisteren allemaal op Berkenrode komen en kerstliederen zingen. Erica denkt dat zij een kerstengel is. Zij had gekleurd karton gekocht en linten. En dan te weten wat voor mensen het eigenlijk zijn. Er is ook weer iemand op kan-

toor geweest van de Sovjethandelsmissie.’ Het verbaast me inmiddels allemaal niets. Van Eeghen moest met mij breken van de bvd en gaat vervolgens afzonderlijk door met zaken doen in Moskou, ondanks het contract dat wij waren overeengekomen.

21 december 1983

Kom tot niets.

22 december 1983

Aart van der Want en Ko van Wouwe kwamen langs om me te informeren over het Forum Humanum van de Club van Rome. Frits Böttcher gedraagt zich weer als een asshole, wat bekend is. Toen ze met Wagner van Shell gingen praten om financiële steun te krijgen, stak deze een lange tirade af over het Humanistisch Verbond. Hij dacht dat zij uit die hoek afkomstig waren.

Na hun vertrek heb ik nog tot 01:15 uur met Peter over Eduard zitten praten.

Het contract voor het boek is getekend met Jan Mets. De titel wordt: Willem Oltmans in gesprek met Desi Bouterse. Ben vol gas nog één keer het manuscript aan het uittypen. Hoop 1 januari klaar te zijn.

Robert Maxwell van Pergamon laat weten nu bereid te zijn een boek met gesprekken met de twee presidenten van de Academies van Wetenschappen in Washington en Moskou te willen uitgeven. Hij heeft Academician Anatoly Alexandrov dat ook geschreven. Eindelijk.329

Alfred Vierling belde dat hij in oorlog was geraakt met Henry Brookman. Ik vind dit heel jammer, want het zijn beiden waardevolle minds en zo raken rechts-denkende kiezers hun roer kwijt en komen in dubieus vaarwater terecht.

23 december 1983

‘Papa is trots op je,’ telefoneerde Jan Mets me vanmorgen vroeg, nadat hij de eerste gereedgekomen hoofdstukken van Bouterse had gelezen.

Peter kwam thuis met een mooie kerstster. Ik voel me altijd bezwaard, als hij geld voor me uitgeeft. Acteurs moeten toch al zuinig zijn. Ambassadeur Herrenberg liet me met een regeringsauto een kerstpakket brengen. Peter gaat nu trouwens naar zijn moeder.

Ik liep tegen Hans Gruyters aan en vertelde een boekje te hebben geschreven met Desi Bouterse. ‘Met die griezel, die enge man,’ was zijn reactie. Die figuur is dan van journalist in de politiek gegaan en demonstreert weer eens, hoe bekrompen zijn brein werkt.

Herman van Roijen330 heeft van de Carnegiestichting de vredesprijs ontvangen, ‘vanwege de bewonderenswaardige wijze waarop deze heer de vrede zou hebben gediend’.331 De duivel schijt altijd op de verkeerde hoop. Van Roijen zou vooral de vrede tussen Indonesië en Nederland hebben bevorderd. Grotere onzin is nauwelijks denkbaar. Tot 1961 heeft Van Roijen niets anders gedaan dan stipt het Luns-standpunt in de kwestie Nieuw-Guinea uitgevoerd. Pas nadat prins Bernhard was ingezet om jfk om te turnen ten aanzien van het Indonesische standpunt en om de verhouding Indonesië-Nederland te de-escaleren moest Van Roijen mee om. Met man en macht wordt er toch steeds aan gewerkt om de geschiedenis voor altijd te vervalsen. Ze gaan hun gang maar. Van Roijen is in mijn ogen een nog grotere klootzak dan Luns. Die laatste dacht echt dat hij het beleid moest voeren zoals hij deed. Hoewel, je weet niet wat er in zijn haperende bol omging als hij in zijn bedje lag. Luns wist niets van Indonesië en Sukarno af. Van Roijen daarentegen wel. Van Roijen voerde bevelen uit, ondanks dat hij wist dat ze op een fiasco zouden uitlopen. Hij is een Befehl-ist-Befehl-type, maar goed, een vredesprijsje is zijn deel. Deze heren blijven onbetrouwbaar tot hun laatste snik en verschijnen als helden in de geschiedenisboekjes.

Telefoneerde Coen Stork in Havana. Hij herhaalde tot tweemaal toe: ‘We missen je zeer.’ Ik vroeg hem Sital op te bellen en hem te vragen geen interviews te geven tot 8 januari, tot mijn gesprek met hem in De Tijd zal staan. Mijn gesprek met kapitein Etienne Boerenveen is op 16 december 1983 in de De Tijd verschenen.332

24 december 1983

Gisteren is bij de viswinkel mijn boodschappenmand, die ik van mam had gekregen - en die zij bij de blinden had gekocht, die ieder jaar in Bilthoven langskwamen - gestolen. Ik haat zoiets.

Lamstraal Ischa Meijer interviewt Henk Hofland.333 De foto

van Henk aan zijn schrijftafel ontroert me toch. Nooit zal ik dat moment vergeten in Vierhouten dat ik hem zag en dacht: He is so special; and special he was.

Henk vertelt hoe hem als jongetje de vlucht van De Uiver naar Melbourne had beziggehouden, net als ik. Wat ik heel vreemd vind is de opmerking: ‘Ik ben te oud om nog contact te hebben met de jonge garde in mijn vak.’ Ik vind juist jonge mensen in hoge mate inspirerend, binnen en buiten het vak. Peter is twintig jaar jonger. Eduard 35 jaar jonger. Zij planten informatie en visies in mijn brein, die ik wil kennen en toetsen.

Ik schrik er van dat zelfs hij nu stelt dat de Centrumpartij ‘subiet verboden zou moeten worden’. Hij voegt eraan toe: ‘Dat moet kunnen op zuiver juridische gronden.’ Wat een onzin. Waarom zou (extreem) rechts geen stem mogen hebben in een open democratie? Omdat rechts in handen is gevallen van een onbeduidend mannetje als Janmaat zou je zelfs niet mogen spelen met de gedachte ‘verbieden’.

‘Ik heb geen oeuvre gewrocht. Ik heb een chaotisch spoor van stukjes nagelaten. Met allerlei commerciële tournures daarin, en misschien ook wat goede dingetjes,’ zegt Henk tegen Meijer. Hij zegt verder uit het verleden te putten en schijnt te bestuderen hoe hij geworden is zoals hij nu is. ‘Ik heb godzijdank een goed geheugen,’ aldus Hofland. Ja, ja daar draait het allemaal om... Ik zou hem Morton Hunts geheugenkaart eens moeten sturen:334



illustratie

Wie niet door heeft, dat putten uit het geheugen - als permanente vervalsingmachine - de meest onbetrouwbare bron denkbaar is om ware gebeurtenissen mee te achterhalen, heeft

kennelijk nagelaten een elementair boek te lezen over het functioneren van ons brein. Wanneer ik dit dagboek niet al ruim 43 jaar nauwgezet zou hebben bijgehouden, zou ik heel wat onwaarheid hebben opgetekend in de vaste overtuiging op ‘een goed geheugen’ - zoals Henk denkt - te hebben kunnen terugvallen.

Ook wijdde de Volkskrant één pagina aan het vertrek van Luns als secretaris-generaal van de navo. Hij zei tegen Han Hansen, ‘Ondanks het feit dat de Nederlandse pers mij voor gaga en kinds heeft versleten, koester ik de illusie dat ik helder genoeg ben om deze functie nog een poos te kunnen blijven uitoefenen. En dat wordt me ook door allerlei mensen gezegd. Maar als ik straks na twaalf jaar en negen maanden vertrek, denk ik dat het meer dan genoeg is geweest.’335

Bracht een bezoek aan Henk Herrenberg in Den Haag. Hij begon met te zeggen dat 1984 het jaar zou zijn dat de breuk tussen Suriname en Nederland totaal zou worden. ‘Dat is een palu-standpunt en slaat nergens op,’ antwoordde ik. Ik zei hem dat zelfs Carlos Rafael Rodriguez het standpunt deelde dat Nederland weer op ‘natuurlijke voet’ met Suriname zou moeten te komen. ‘Als het van die kant komt okay,’ antwoordde Henk, ‘Maar ik heb de bevelhebber geadviseerd niet meer met Nederland te polemiseren. Nederland ook niet meer te noemen in redevoeringen. Er moet eerst rust komen op dit front.’

Ik lichtte hem over alles volledig in, inbegrepen mijn activiteiten ‘als tweede Surinaamse ambassadeur’ uit Den Haag om via Hoekman weer een gesprek met Desi Bouterse op gang te krijgen. Ook vertelde ik over mijn advies een Sadat-stunt uit te halen, onaangekondigd op een vliegtuig stappen en in Den Haag de problemen uitspreken. Hij begon wat zuur te kijken, maar was het in grote lijnen wel eens. Ik voorspelde hem dat de palu-lijn de verkeerde was.

‘Ik voer loyaal mijn instructie uit,’ zei hij. ‘De bevelhebber zal misschien de palu-invloed laten verminderen, maar hij zal ze nooit laten vallen, want in december 1982 stond de palu pal achter hem.’ Hij adviseerde van mijn uitstekende verhouding met Harvey Naarendorp niet teveel bloot te geven, ‘anders vind je straks weer nieuwe voetzoekers op je pad.’ ‘Ze hadden in Suriname wegversperringen voor je opgericht,’ zei hij, ‘maar je hebt ze een voor een platgetrapt en je bent er toch gekomen.’ Hij zal Dick de Bie en consorten wel bedoeld hebben.

Hij vertelde over de aaneenschakeling van shit met de nvd en het amateurisme van sergeant Doedel als voorlichter. Diens broer zit in Den Haag op Buitenlandse Zaken. Herrenberg had alleen minister van den Broek, Van Walsum, en zoals hij zei ‘nog een kloot’ van Buitenlandse Zaken op zijn receptie uitgenodigd. Het Haagse ministerie had echter een internmemo rondgezonden met het advies de receptie van Herrenberg te mijden. De broer van sergeant Doedel stuurde dit memo in het geheim naar Herrenberg, die op zijn beurt een kopie zond naar sergeant Doedel in Paramaribo. De sergeant gaf met zijn domme hoofd het stuk echter door aan De Ware Tijd. ‘Het advies verscheen dus in de 12.000 exemplaren van die krant, wat nooit had mogen gebeuren,’ aldus de ambassadeur. ‘Ik had die brief bij me willen houden om op het juiste moment uit te spelen.’

In de kwestie rond het visum voor Buddingh van het anp had Herrenberg aan Doedel uitdrukkelijk geseind geen toestemming tot verlening ervan te verstrekken. ‘Ik informeerde Paramaribo dat hij bij een boekje over Chin A Sen was betrokken en dat hij negatief over mij heeft geschreven.’ Herrenberg zond Buddinghs verzoek voor een visum wel door omdat iemand van Buitenlandse Zaken bij hem was komen aankloppen om hem wel permissie te geven. ‘Ik benadrukte echter nadrukkelijk, “niet geven”. Prompt kwam er een telex terug, dat Buddingh kon komen. Ze weten werkelijk niet waar ze in Paramaribo mee bezig zijn. Ze denken niet aan het prestige van de bevelhebber,’ aldus Herrenberg.

Hugo van Rhijn was over mij bij Herrenberg komen kletsen. Men begreep bij de nos niet waarom Suriname zoveel belang in mij stelde.

Henk was weinig ingenomen met de serie artikelen van Peter Schumacher. ‘Die is ook niet bij me komen praten, want hij voelt wel wat ik ervan denk.’

De ambassadeur was zurig over Carlos Rafael Rodriguez en Osvaldo Cardenas. Hij maakte zich zorgen over zijn positie als ambassadeur in Den Haag, want noch Bouterse, noch Naarendorp hadden hem geinformeerd over de pourparlers tussen de bevelhebber en Hoekman.

‘Bij een komende ontmoeting tussen hen ben je juist op deze plaats meer nodig dan ooit,’ zei ik.

Van de Surinaamse ambassade ging ik naar de Nieuwe Parklaan 15, het huis dat bij de ambassade van de ussr hoort, waar nu Volodja en Consuelo Molchanov wonen. Het huis wordt van alle kanten afgeluisterd. Ze waren hiervoor gewaarschuwd.

Van hogerhand hadden ze instructies gekregen: ‘nooit onderling ruzie maken, dan liever even de straat op om het uit te praten’. Bij de grens gekomen [per trein van uit Moskou] ontdekten zij dat er in Nederland een spoorwegstaking was. Zij belden dus om 07:00 uur persattaché Kulisjov. Die moest wachten tot ambassadeur Beletski om 09:00 uur beneden kwam om zijn handtekening te zetten onder een verzoek aan het ministerie van Buitenlandse Zaken Koelisjov toe te staan per auto de Molchanovs aan de grens op te gaan halen. Zij stonden vijf uur te wachten in Enschede met acht koffers, tien dozen en een kinderbedje voor Anja. ‘En we hadden geen Nederlands geld,’ zei Volodja.

Eenmaal in Den Haag gearriveerd moesten zij zich eerst, met hun dochtertje, bij de vreemdelingenpolitie melden. Deze vertoning duurde nog eens drieëneenhalf uur. ‘We zaten in een kamertje met Turken, die binnen de kortste keren klaar waren,’ aldus Volodja. Carel Enkelaar had hen de dag na aankomst drie boeken gestuurd.

Beletski had een aantal hoofdredacteuren een diner aangeboden, en besloten werd dit eens per maand te herhalen.

Ik lees In Search of Mind: Essays in Autobiography van de Harvard psycholoog Jerome Bruner.336 Ik wist niet dat Goethe op zijn sterfbed ‘Mehr Licht’ heeft geroepen. Ik verwacht dat er eens een fataal moment komt dat je Mehr Luft zal roepen.

Bruner kwam in dit vak terecht omdat hij in een vroeg stadium ‘was caught by the idea of the evolution of mind.’ In 1938 arriveerde hij op Harvard. Hij heeft Gordon Allport dan ook gekend, de schrijver van The Nature of Prejudice dat mij in 1959 hevig imponeerde.337 In 1960 richtte Bruner samen met George Miller het Harvard Center for Cognitive Studies op. Bruner is een expert op het gebied van ‘the nature of mind’ en ‘the life of mind’ geworden.

Daniel Lee, mijn vriendje uit Singapore schreef dat hij eigenlijk een lover had, toen hij met mij de koffer in kroop. Zijn partner ziet daar verder geen gat in. Intussen is Daniel naar Australië verhuisd, waar hij ongetwijfeld zijn vleugels vrijer kan uitslaan dan in Singapore.

Kerstdag 1983

Volodja Molchanov vertelde dat mijn boek met Georgii Arbatov een sensatie was in Moskou, omdat zaken als de beruchte

Goelag erin werden besproken. Ook in dit opzicht was ons boek een doorbraak, omdat dit nooit eerder in de Sovjet Unie was gebeurd. De Cubaanse persattaché had op een receptie bij de Bulgaren tegen Volodja gezegd dat ze een journalist zochten in Nederland om een film over Cuba te maken. Hij had er toen op gewezen dat ik bezig was een boek met hun vicepresident te schrijven.

Ik heb de kerstkaart van Willem Bentinck per brief beantwoord, want hij is nu weer eens een diplomaat die een uitzondering vormt op de doorsnee ambtenaren in de buitenlandse dienst.

De Majesteit heeft al weer een kerstrede uitgesproken waar eigenlijk de honden het brood niet van zullen lusten. ‘Met Kerstmis is het of de tijd stil staat (...) Het kerstfeest laat ons de wereld - die zo vaak donker lijkt - in een nieuw licht zien,’ en dan borduurt ze verder over verdraagzaamheid onder elkaar en in de samenleving. ‘Jezus noemde de ander: “de naaste”. Die naaste is voorwerp van liefde. Velen worstelen met het begrip “naastenliefde”.’ Ik vind dat je beter je mond kan houden dan dergelijk quasireligieus gezwam uitkramen alleen omdat het Kerstmis is. ‘De liefde is lankmoedig. Zij kwetst niet, zij wordt niet verbitterd, alles verdraagt zij.’ Waar halen ze deze onzin toch vandaan.

Tweede kerstdag

Blijf thuis vandaag. Er is niets op televisie om voor te gaan zitten. Later keek ik toch naar Christine Deutekom, die me op een of andere manier aan de moeder van Eduard doet denken. Op de Duitse televisie was een tijger bezig zich in de achteruit van een plank af te manoeuvreren. Hoe mensen naar zoiets kunnen gaan zitten kijken blijft me een raadsel. Het zal wel te maken hebben met wat Jung eens beschreef als: kijken, maar niet werkelijk zien wat er gebeurt.

Cecile van Lennep zond een kerstkaart met een verklaring, waarom zij zo lang niets van zich had laten horen. Het was gekomen door een artikel in De Tijd: ‘en ik niet begreep hoe je zoiets geschreven had.’ Wat bedoelt ze? Het artikel over mij van september heb ik niet geschreven maar Gerard Driehuis. Zij hoopt dat ik in 1984 de rust met mezelf zal vinden, die nodig is om een definitief doel in het leven te vinden. Zo zie je: we kennen elkaar al zolang, sinds Nijenrode, en toch staan we blijkbaar nog mijlen ver uiteen.

Aardige kaart van Roderick van Voorst, die nu op een advocatenkantoor in Hilversum werkt.

27 december 1983

Het Bouterse-manuscript is klaar. Een kopie ervan ligt bij Henk Herrenberg, die het vanavond nog meegeeft naar Suriname. Hij zei dat er passages bij waren waarbij het was alsof je Harvey Naarendorp hoorde praten. Dat klopt ook wel. Harvey heeft veel met me aan het manuscript gewerkt, omdat hij momenteel als chef de kabinet van Bouterse diens denken het beste kent en het nauwkeurigst kan verwoorden.

Ton van Dijk belde op om te vragen of ik Jan Pijper kende. Niet dus. Pijper kwam plots in het geweer ten tijde van de Claus-affaire. Ik zei het voor mogelijk te houden dat hij een frontmannetje was voor de bvd. Ik gaf Ton het telefoonnummer van Wim Klinkenberg in Joegoslavië, want eigenlijk weet ik zelf van Pijper niets.

Ontmoeting met Wim Hazeu bij Bosch & Keuning in Baarn. Hij had het artikel in De Tijd gelezen. Hij begreep eruit dat ik mijn dagboeken wilde publiceren. Hij had Den Vaderland Getrouwe van voor naar achteren gelezen. Hij is bereid mijn levensverhaal uit te geven. Te starten in 1985 als ik zestig jaar word met deel 1, de periode van 1925-1945. Hij zei ook graag mijn Desi Bouterse-boekje hebben willen uitgeven. Hij wist dat van het boek over de Decembermoorden 40.000 exemplaren waren verkocht. Maar ik vraag me af of ze hier echt willen lezen hoe Bouterse in werkelijkheid is, en wat hij wil en denkt. Hij vroeg wat ik van Simon Wiesenthal vond. Ik besloot voorzichtig te zijn en zei dat het soort obsessie, waar die mijnheer zich mee bezig hield me afschrikte en mij met een boog om de man deed heen lopen. Hij antwoordde dat ik zelf geobsedeerd was geweest met Sukarno.

Ik vond dit een afschrikwekkende opmerking, want als hij na het lezen van Den Vaderland Getrouwe mijn inzichten inzake Sukarno, Indonesië en Nieuw-Guinea als een obsessie opvat, begrijpt hij eigenlijk niets van mij. Ik ontkende dus wat hij zei, en merkte op dat ik mijn eerste internationale reportage over Sukarno maakte rond mijn dertigste jaar. ‘Hoe oud is Wiesenthal?’ vroeg ik. ‘Als ik steeds weer beelden op televisie zie over de horreurs van Buchenwald, dan draai ik het onmiddellijk af. We weten nu wel dat er gaskamers zijn geweest, maar op een of andere manier worden we er mee doodgegooid, en daar ben ik als kijker of luisteraar niet meer voor te vangen.’ Zal mijn dagboek nu eindelijk gaan uitkomen? Jammer dat mijn ouders die niet zullen meemaken, hoewel het de vraag is of ze het op prijs zouden hebben gesteld.

Johannes Paulus II heeft in de gevangenis in Rome een ont-

moeting gehad met Mehmet Ali Agca, de Turk die 13 mei 1981 een aanslag op hem pleegde. Pauselijke goedertierenheid. Ronald Reagan heeft de verantwoordelijkheid voor de dood van 241 Amerikanen bij de bomaanslag in Beiroet op 23 oktober 1983 op zich genomen. Hij zegt die verantwoordelijkheid volledig aanvaard te hebben. Hoe aanvaard je zoiets? Zou hij er één nacht van wakker hebben gelegen? Geloof en niets van. Words, words, words.

Vreemd dat Wicher de Marees van Swinderen - mijn lyceumkameraad uit Baarn - op 3 november 1983 een brief schreef, die ik nu pas ontving en die begint met: ‘Tegenwoordig kom ik tot niets meer en dat is het begin van de ouderdom.’ Hoe is het mogelijk? We groeiden samen op. Ik borrel van energie, en weet soms niet waar te beginnen met wat ik allemaal wil doen. Is dat wat het handelen in huizen in Scottsdale, Arizona, tot stand brengt in een brein?

Karel Bagijn bericht groot opgemaakt in het Algemeen Dagblad dat functionarissen van de Amerikaanse ambassade in Paramaribo de regering Bouterse erop hebben gewezen dat Badrissein Sital op Cuba een opleiding krijgt om een guerrilla in Suriname te beginnen. Hij zou over 150 tot 200 Surinamers kunnen beschikken die zich op Cuba bevonden toen Bouterse de Cubaanse ambassadeur uitwees. Een volkomen uit de duim gezogen verhaal. De vraag is echter hoe het mogelijk is dat deze Bagijn, die op een of andere manier de onzin op zijn journalistieke bordje geschoven kreeg, dit gemene stookverhaal groot opgemaakt in een niet onbelangrijke krant als het ad gepubliceerd krijgt. Zijn hoofdredacteur Ron Abram zou toch moeten weten waar Bagijn zijn inlichtingen vandaan tovert? Een buitengewoon smerig zaakje. Ik denk enig recht van spreken te hebben want ik heb kortelings Sital uitvoerig gesproken.338 Hoe zit de vaderlandse journalistiek toch in elkaar? Sital denkt in de verste verte niet over een militaire actie in Suriname. Misschien verklaart dit ook de brief die ik van de hoofdredacteur van De Tijd, Arie Kuiper, een paar dagen geleden kreeg.339 Hij zou het interview met Sital niet nemen, omdat ik in de tekst meer aangever dan journalist zou zijn. Dat zou al in de dagen van Nieuw-Guinea met Sukarno zijn begonnen. Ik zou bovendien zelf politiek bedrijven, en het metier van journalist troebleren door zelf een rol te willen spelen in de weer te geven actualiteit, en dit laatste is waar. Maar daar is een reden voor.

Ik heb sinds ik in 1955 als freelancer naar Rome ging altijd op de eerste plaats mijn mening in reportages vervat en als journalist op papier gezet. Ik stuitte vrijwel onmiddellijk op de gecontroleerde pers thuis. Dat ik van pet verander op gezette tijden is, omdat de Nederlandse overheid al jarenlang niets na laat om ervoor te zorgen dat ik in de mediawereld niet aan de bak zal komen. Ik kan het niet glashard bewijzen, want het gebeurt in het geniep, en als ik denk onrechtmatigheden te hebben ontdekt, worden zij ontkend. Maar er is sinds 1956 veel te veel gebeurd om hier niet honderd procent zeker van te zijn. Arie Kuiper klets Den Haag na. Het zal me verder een worst zijn.

29 december 1983

Bob Mantiri schreef voor de gpd-bladen hoe meedogenloos de ‘Petrus brigades’ in Indonesië te werk gaan. Het is gesanctioneerde staatsterreur. Ze worden gevormd door jonge officieren, die aan de militaire academie in Magelang zijn opgeleid. Ook een aantal commando's die op Timor hebben huisgehouden, maken er deel vanuit. Ze staan onder commando van Bennie Murdani, het hoofd van de Indonesische inlichtingendienst en de vertrouweling van dictator Suharto. Zelfs het dragen van een tatoeage kan aanleiding zijn om mensen te vermoorden. ‘Er zijn duizenden lijken gevonden in de rivieren, op straat en in de bossen, die allemaal tatoeages vertoonden,’ aldus Mantiri. ‘Dit veroorzaakte paniek onder de bevolking.’ Op alle mogelijke manieren hebben mensen geprobeerd van hun tatoeages af te komen, zelfs tot het bewerken ervan met strijkijzers.340

De vs, met zijn grote bek over mensenrechten, zwijgt over Suharto, zoals er wordt gezwegen over Mobutu. Beide heren kregen van prins Bernhard gouden arkjes als beloning voor het beschermen van de wilde dieren. Het is niet meer te volgen wat er gebeurt.

Er is in Suriname groot gedonder ontstaan na mijn vertrek: 4.000 arbeiders in de aluminiumindustrie zijn in staking gegaan.341 Hoe moeten ze dit nu weer oplossen en wie zit er achter?

De Times schrijft hoe moeilijk aids-slachtoffers het in New York hebben. Er is vorig jaar een Gay Mens Health Crisis organisatie opgericht die de 250 aids-patienten bijstaat. Tot nu zijn 514 personen aan aids gestorven. Van hen waren er 71,5 procent homoseksueel of biseksueel. De meeste slachtoffers waren

mannen. Het aantal homo's in New York wordt geschat op 350.000. Een afschuwelijk verhaal.342

Bruner noemt ‘common sense psychology unashamedly and blatantly cognitive psychology. (...) It is what regulates the way in which people interact with each other, what they expect of each other.’

Ik wil één pagina van Bruner hier overnemen:



illustratie

Dit zou het allereerste begin van deel 1 van mijn te publiceren dagboeken moeten worden. Dan is de volgende vraag: ‘What could possibly be the ultimate purpose of evolution?’

Volodja Molchanov moet voor Santa Claus optreden op de Sovjetambassade in Den Haag.

Bezocht Antonio Diaz op de Cubaanse ambassade en had een buitengewoon prettig gesprek met hem. Hij leek ‘genuinely interested’ in het Jerome Bruner boek, dat ik bij me had om in de trein te lezen. Ik gaf hem een brief voor Salsamendi in Havana. Ik adviseerde hem Carel Enkelaar eens op de lunch uit te nodigen.

Henk Herrenberg was in hogemate geïrriteerd over het artikel van Bagijn in het ad. Hij herinnerde eraan dat Washington eerst had gezegd dat Sital 200 mannen opleidde in Nicaragua, en nu dus in Cuba. Hij adviseerde me opnieuw om kalm aan te doen tegenover palu. Men moest Winston Caldeira niet onderschatten, hij zal zijn been stijf houden ten aanzien van de Suralco-staking. Wanneer Caldeira erin zou slagen 100 miljoen van het imf los te peuteren zou Suriname voorlopig gebakken zitten. Op 2 januari gaat het tweede gedeelte van mijn Bouterse-boekje met de koerier naar Harvey Naarendorp. Hij zei dat Hugo van Rhijn zich gisterenavond zeer negatief over Suriname in Het Journaal had uitgelaten.

Vanuit de Surinaamse ambassade wandelde ik naar het huis van Nel Oosthout, die er goed uitzag. Gezellig bezoekje, alleen moest ik de poezen van tafel wegjagen, omdat ze zowat met hun neuzen in de thee en koekjes zaten. Ze had een folder van de Centrumpartij in haar bus aangetroffen en tot haar schrik bemerkt dat er dingen in stonden waar zij het mee eens was. In Amsterdam gegeten met Cor en Anne Knulst, hun zoon Rob en diens vriendin, en Jan en Babette Cremer. Generaal Knulst was militair-attaché in Bagdad geweest, waar toen ook Coen Stork als diplomaat werkzaam was. Hij vond Coen een vos die wel zijn haar, maar zeker zijn streken niet verloor. Hoekman was de opvolger van Stork in Irak geweest. Knulst had Hoekman ook goed gekend.

Maar vervolgens begon Cor opmerkingen over de Sovjet Unie en Arbatov te maken, die ik met kracht tegensprak. Het was waar dat Ronald Reagan niet goed bij zijn hoofd was, maar de invasie van Grenada was het beste wat Ronnie ooit gedaan had. We kwamen op de beruchte raketten terecht en ik riep uit: ‘Iedereen hier is tegen die ondingen.’

‘Ik ook!’ juichte Babette, maar Cor was weer even helemaal de rechtse generaal en raasde maar door. De hele tafel vreesde dat er een open clash uit voort zou komen, maar het liep gelukkig met een sisser af.

Toen het moment van betalen aanbrak gaf Cor zijn vrouw op

de bekende nare manier opdracht 300 gulden te betalen. Jan zei dat hij best de hele rekening wilde verrekenen. Ik begon met mijn deel, zestig gulden, op tafel te leggen. Typische Hollandse scène alles bij elkaar.

30 december 1983

Ernst van Eeghen schreef dat hij op mijn verzoek met Gerrit Jeelof van Philips over mijn belangen had gesproken ‘maar kennelijk toch zonder succes’. Hij zegt nu, noch direct, noch indirect bij de zaak betrokken te zijn geweest. Hij weet niet wat hij nog meer zou kunnen doen. Jeelof en Van Eeghen zijn schurken van hetzelfde allooi. ‘Kom je echt tot inkeer laat dan van je horen.’ Met inkeer bedoelt het echtpaar Van Eeghen, dat als ik zou besluiten mee te willen doen aan het dwepen met Bijbel en kerk, ik weer kan aankloppen. Voor die eer bedank ik.343 Het interview met Sital is in De Tijd verschenen. Herrenberg had het al gelezen, maar hij wilde het over de telefoon liever niet bespreken.

Ik heb Ron Wunderink van klm - dat betekent dus feitelijk president-directeur S. Orlandini - volledig ingelicht over wat er zoal in Paramaribo was voorgevallen, inbegrepen het contact leggen tussen ambassadeur Hoekman en Bouterse, en over de verschillende keren dat Naarendorp en ik de klm-zaak bespraken. Hij was verbaasd over mijn advies aan Desi Bouterse op een vliegtuig naar Den Haag te stappen om de conflicten uit te praten. Hij verwacht dat ik mijn lobby voortzet om de lijn Amsterdam-Paramaribo weer open te krijgen.

Rudy Kross die adviseur van Bouterse is geweest (zegt hij) en nu in Nederland woont, heeft een interview gegeven aan Frans van Klaveren.344 Hij verwacht een Amerikaanse interventie in Suriname, ‘want Bouterse speelt voor de zoveelste keer met de baard van de tijger.’ Hij omschrijft de Cubanen als ‘tuig en een vloek in het Caraïbische gebied.’ Het had weinig gescheeld of Suriname was onder curatele van Brazilië gekomen. ‘Bouterse is zelf gecoupt door mensen die na 1980 uit de coulissen zijn gekomen.’ Kross zegt zeker te zijn dat de Amerikanen als bevrijders zouden worden begroet. De boot van Desi Bouterse ligt gereed bij Fort Zeelandia om als het hem te heet onder zijn voeten wordt te kunnen verdwijnen. Dit is dan een voorbeeld van de bronnen, die de nrc ruimschoots aan het woord laat om de goegemeente over Suriname te informeren. Het is eigenlijk om to huilen.

In Amerikaanse regeringskringen tast men nog steeds volkomen in het duister over de gezondheidstoestand van Joeri Andropov. The New York Times schrijft dat ook de cia geen kans uit te vinden wat er precies met de Sovjetleider aan de hand is. ‘The whole experience,’ aldus een hoge functionaris, ‘of trying to track Andropov has been a sobering reminder that the bloody place is a total secret. It is absolutely terrifying to me that a group of people have in their hands the capacity to destroy mankind and we know virtually nothing about them.’345 Wanneer je ze behoorlijk zou benaderen dan zou je een heel eind kunnen komen.

31 december 1983

Moet overschakelen van Jerome Bruner op Lewis Thomas, die Late Night Thoughts on Listening to Mahler's Ninth Symphony schreef.346 Het is een bittere aanklacht tot de ‘military people’ die altijd maar doorgaan nieuwe oorlogen uit te zetten tot er op een dag zich een ramp zal voltrekken. ‘Our behavior toward each other is the strangest, most unpredictable, and almost entirely unaccountable of all the phenomena with which we are obliged to live. In all of nature there is nothing so threatening to humanity as humanity itself.’

De idioten hebben 30 miljoen gulden aan vuurwerk gespendeerd.

 

(wordt vervolgd)


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums