Logo DBNL
Memoires 1981-1982 (2013)

Memoires 1981-1982

(2013)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

27 december 1981

Amerbos

Stralende zon, sneeuw en een triest gemoed. Ik kan geen mensen meer zien. Ik verlangde alleen maar naar het dichttrekken van de deur achter mij op Amerbos.

Er lag een lange brief van Peter. ‘Schat, dit huis is really a haven of peace and privacy. When I got here, I realized I had not been on my own, just by myself for such a long time. So I shut up myself here for a few days, took long walks in the snow, made myself healthy breakfasts, took care of my business, was very lonely sometimes, but I felt I needed it for my mental hygiene. I have done a lot of thinking. I felt instinctively that 1982 is the year in which I will give the theatre business one more try, a good try and if I don't succeed (there are so many people in the City of London with so much talent, who are out of work) I will seriously change gear and find another call in life.’

De kerstpost was overdonderend. Mijn lieve vriendin Penny Hedinah uit Djakarta, Harald Binder (Londen), Raymond van den Heuvel (Auckland), onze trouw Marie (dienstbode op De Horst), mijn huidige interieurverzorgster mevrouw Hornkamp en ook de van voor mij dierbare ambassadeur Romanov uit Moskou.



illustratie

Prins Claus heeft op 17 december l.l. in Den Haag getuigd over de affaire-New Delhi, evenals Jan Willem Bertens en Frits Bergman.247

Aart van der Want heeft me een artikel gestuurd dat deze primeur voor het Huis van Oranje nader toelicht.248 Er is een brief van Douglas Logan over diens reactie op het Handler-manuscript249 en Pieter Baaij zond me een kopie (en een kerstkaart) van een brief aan Gerrit Wagner over de Nederlandse bijdrage aan de Siberische gaspijplijn.250

Ronald Gase stond met een jongedame voor de deur. Liesbeth is blijkbaar afgedankt.

Ik belde lang met Peter. Hij moest lachen toen ik vertelde twee nummers met Eduard op de band te hebben opgenomen.

Pieter Baaij vertelde dat Wisse Dekker van Philips hem had gezegd dat Gerrit Jeelof - zoals ik voorstelde - gesprekken met Jermen Gvishiani zal beginnen over nadere samenwerking tussen Philips en de ussr.

Intussen heeft de vara onze film over het Venezolaanse intelligentieproject uitgezonden, zonder mijn naam te noemen. Ook al was ik initiator en medewerker van die expeditie. Ik ben met stomheid geslagen. Daalmeijer en Joop van Zijl zijn dus evenmin te vertrouwen. Zelfs het interview dat ik met de president van Venezuela maakte, was weggelaten omdat Joop dit zelf had willen maken. Ik, omdat het mijn contact en project was, had mijn been stijf gehouden om tenminste één gesprek te kunnen binnenbrengen. Maar de jaloerse kip Daalmeijer knipte het eruit. Je hebt toch eigenlijk met lilliputters te maken. Net wanneer je besluit dat de man oké is, flikt hij je dit.

Er is veel te doen geweest over de parlementaire missie naar Moskou, van de heren die niet achter wilden blijven op de door Van Eeghen, Klaas de Vries en mij in elkaar getimmerde openingsreis. Er hadden zich 28 journalisten en fotografen gemeld om mee te gaan. Max van der Stoel zag hierin een schitterende gelegenheid om in conclaaf te gaan met ambassadeur Tolstikov en hem te wijzen op de Helsinki-akkoorden waaruit volgt dat de hele horde behoorde mee te kunnen reizen.

Zeven parlementariërs voerden de besprekingen en zijn ook door minister Andrei Gromyko ontvangen. Opvallend is dat Ruud Lubbers (cda) verklaarde dat hij niet de indruk had dat Moskou openingen zocht. Het morele aspect van de kernwa-

pens zou volgens hem in de ussr geen rol spelen. ‘De behoefte van Russische kant is zuiver en alleen gebaseerd op machtsverhoudingen. Het gaat de Sovjets om belangen, niet om morele zorgen.’251 Hoe durft hij zoiets te verklaren? In geen land ter wereld wordt met zoveel gemeende ernst naar vernietigingswapens gekeken als in de ussr, een land dat tot aan Stalingrad werd platgebrand.

Gromyko heeft bevestigd dat het Kremlin bereid is ss-20 raketten te ontmantelen in het kader van een moratorium op plaatsing van middellangeafstandsraketten in Europa. De delegatie sprak eveneens met hoofdredacteur Viktor Afanasjev, die ik enkele jaren geleden al interviewde. Zelfs Peter van Nuijsenburg schreef een niet al te onvriendelijke reportage in De Telegraaf.252

Time253 komt met een omslagverhaal over de ussr en het communisme. Polen zou bewijzen dat communisme ‘as a means of organizing an economy and providing for the well-being of a citizenry, it is a failure’. Als opening vind ik dit een onwaarheid. Sovjet-communisme slaagt er beter in het welzijn van de bevolking van de ussr in haar geheel te verzorgen dan de liberale vrijemarkteconomie in de vs of het Westen. ‘Failure is built into the system,’ aldus Time. ‘Communism stifles the best while rewarding, or at least exploiting, the worst in human nature.’ Evenmin waar. De mentaliteit van zo de wind waait, waait mijn jasje in het Westen, veroorzaakt oneindig bredere en diepere kloven tussen rijk en arm onder de bevolking dan bij het communisme. In Moskou liggen geen mensen op straat te slapen in het centrum, ook niet in de winter, als in Manhattan. Bedelaars kent men niet in het straatbeeld in de ussr.

Ronald Reagan refereerde in een rede aan Notre Dame University aan het communisme als ‘a bizarre chapter in human history whose last pages are even now being written’. Afgezien van de gedachte dat het een minstens even bizarre ontwikkeling is dat een figuur als Ronald Reagan de scepter is gaan zwaaien op het Witte Huis - in het machtigste land ter wereld - lijkt het me zeer de vraag of wat in Rusland gebeurde tussen 1917 en 1981 zo zonderling is als Reagan c.s. het voorstelt.

Amerikaanse lezers wordt verteld dat marxisme altijd een droom is gebleven ‘with the makings of a nightmare’. De Amerikaanse democratie werd in 1776 gevestigd. Rusland werd tot 1917 totalitair geregeerd door tsaren en na 1917, na

de bestorming van het Winterpaleis in Sint Petersburg, door de cpsu-bazen. Time accentueert dat er geen egalitarisme is ontstaan maar totalitarisme. Dat mag waar zijn, de ussr is een dictatoriale communistische staat, maar de doorsnee burger is er over de hele linie beter aan toe dan in de meeste andere, geïndustrialiseerde landen. Aangenomen dat de architectuur van een sociaal verantwoorde samenleving in 1917 begon, werd zeer veel meer bereikt dan het Westen toegeeft, dat alles in het werk stelt er voor te zorgen dat marxisme-leninisme nooit zal slagen.

An Salomonson schrijft dat het bezoek aan Moskou van de groep prominente Kamerleden (Meijer, Lubbers, Van Eekelen, Ter Beek, Brinkhorst, Waltmans en Scholten) ‘verhelderend’ zou hebben gewerkt. Ik begrijp nooit hoe iemand, wie het ook is, na vier dagen praten in de omgeving van het Kremlin zo iets kan verklaren. Onzin.254

Het is natuurlijk een feit dat marxisme, om het simpel te stellen, de menselijke natuur op de koop toe nam. ‘Marx misread the human mind. Stalin cancelled Psychology as a study and Freud was forbidden in the ussr.’ Hoe dikwijls heb ik hier tijdens mijn reizen in de Sovjet-Unie niet op gewezen. Vandaar mijn verwoede pogingen professor Delgado en nu ook Luis Alberto Machado naar Moskou te krijgen.

Reagan bazelt weer over handelssancties tegen de ussr, ditmaal niet vanwege Afghanistan of de boycot van de Olympische Spelen - wat een ontzettend stomme zet was - maar nu vanwege Polen. Dat de man zich niet geneert voor waar hij mee bezig is, wat in werkelijkheid gericht is tegen het slagen van het marxistisch-leninistische ‘experiment’.

Lex Poslavsky vond dat de vara met de televisiefilm over het Venezolaanse programma feitelijk de kern had gemist ‘vooral omdat Machado zijn project absoluut niet in de sfeer van klassenstrijd had ontworpen. Je moet doen wat Wim Kan heeft gedaan,’ zei hij, ‘weggaan bij de vara.’ Ik heb die keus niet, want in heel Hilversum kom je van de regen in de drup. Intussen vertelde Joop Daalmeijer dat Pepe Dominguez, toen hij naar de film was komen kijken in Hilversum, het afgesproken bedrag niet had meegenomen (dat ken ik). De vara dreigde dit nu op Daalmeijers salaris te gaan inhouden.

Josje Hagers was 17 december naar het gerechtsgebouw in Den Haag gegaan, maar de pers werd weggestuurd. Zij had wat te lezen meegenomen en drie uur zitten wachten, tot na de ge-

tuigenis van prins Claus. Daarna had zij alle betrokkenen om commentaar gevraagd. Droogleever Fortuijn had haar kortaf afgebekt. Voetelink had haar geduldig uitgelegd waarom hij er niets over kon zeggen.

Ik zie dat An Salomonson in nrc Handelsblad duidelijk maakte dat tijdens de ontmoeting van parlementariërs met minister Gromyko, alleen Lubbers ervoor had gezorgd dat de sovjetminister geïrriteerd raakte. Ruud vond het nodig te onderstrepen dat het Nederlands pleidooi voor zelfbeheersing bij nucleaire bewapening niet als zwakheid mag worden uitgelegd. Waar haalde de man het vandaan om dat te berde te brengen? Stoer willen doen?

28 december 1981

Ik probeer post te beantwoorden en de dagelijkse achterstand weg te werken.

Ik ben diep van binnen nog erg van streek over het gemis van Eduard. Ik schrijf voortdurend in zijn speciale schrift om de druk op mijn brein te verzachten.

President Suharto heeft de doodstraf voor Subandrio omgezet in levenslange gevangenisstraf.

Beatrix heeft met Kerstmis weer een aantal enormiteiten gedebiteerd. ‘Wij trachten elkaar te vinden en vast te houden.’ Behalve waarschijnlijk dan Claus. Het jaar 1981 stond in het teken van gehandicapten. Sommige mensen dragen leed en pijn met zich mee als verborgen handicap. En na de gebruikelijke ellende van eenzaamheid te hebben onderstreept, hield zij het volk voor dat het kerstfeest de belofte brengt ‘dat er juist voor wie het moeilijk heeft hoop is. Zij, die de duisternis niet vermerken, zullen het licht nooit zoeken,’ en meer van dit soort kolder. ‘Wie zijn broeder liefheeft, blijft in het Licht,’ met een hoofdletter. Allemaal koninklijke onzin. Genant dus.

29 december 1981

Arme Philip Handler is no more. Een telegram van zijn trouwe vriend Henry Kamin is binnengekomen. Hij was al weer opgekalefaterd. Waarom die bestraling met 2.000 rad? Wat zou dat in hemelsnaam betekenen? Ik luister al urenlang naar Sjostakovitsj' tweede pianoconcert. Ik kook wortelen, zoals Peter me altijd aanraadt. Hij leerde dit van zijn moeder.

Ik wil alleen zijn als ik niet met Eduard samen kan zijn.



illustratie

30 december 1981

Mevrouw Hornkamp, mijn interieurverzorgster, stond om 09:40 uur opeens in mijn slaapkamer. Ik had me verslapen. Even later kwam de pianostemmer, gevolgd door Aart van der Want. Vervolgens belde mevrouw Van Dijk uit Baarn die zei dat zij zich zo eenzaam voelde. Zij heeft haar man verloren maar wat doen haar drie zonen voor haar? Ze komen haar blijkbaar voor het oudejaar niet halen, ook Gerben Bonno niet, die alleen is en niet als Folkert en Han een gezin heeft. Onbegrijpelijk. Ik hield mam altijd in de gaten na de dood van mijn vader.

Ronald Reagan is mesjogge. The New York Times255 meldt dat vluchten van Aeroflot naar New York zijn stopgezet en sovjetschepen slechts beperkte toegang krijgen tot Amerikaanse havens. Ook worden alle leveranties van hoogtechnologische apparatuur meteen beëindigd. De smoes die wordt aangevoerd, is de staat van beleg in Polen, waar het Kremlin verantwoordelijk voor wordt gehouden. In werkelijkheid wordt de ontwikkeling in Polen aangegrepen om de ussr verder te isoleren en te ruïneren. Lord Carrington schijnt een beraad te hebben voorgesteld tussen West-Europese landen in verband met hun belangen ten oosten van de Oder.

31 december 1981

Ik schreef mijn eerste brief naar Eduard.256 Gisteravond lukte het nog niet. Ik word overspoeld door liefdesgevoelens voor deze jongen. Sjostakovitsj brengt me tot tranen. Ik luister al drie dagen naar die nieuwe plaat.

Volodja Molchanov belde vanmorgen met de vraag of ik een commentaar over de nieuwe sancties van Reagan wilde schrijven voor apn Novosti. Ik heb er eigenlijk geen zin in.

Babette van Jan Cremer vroeg om op een oudejaarsfeestje te komen, wat ik erg op prijs stelde, maar ik ben liever alleen.

Peter belde nog voor de jaarwisseling vanuit Londen. Ik vertelde hem van het overlijden van Philip Handler. Hij had Over intelligentie ontvangen en zei dat het hem een prettig gevoel gaf dat het aan hem was opgedragen. Hij vroeg of ik me eenzaam voelde. Dat hangt dus af van het komende gesprek met Eduard.

Om 23:30 uur kwam Eds telefoontje uit New York. Ik vertelde dat Handler was overleden. ‘De bestraling heeft dus zijn dood versneld, maar nu is hij uit zijn lijden,’ zei hij. ‘Wat ben ik blij dat je het boek hebt afgemaakt.’ Dit gesprek maakte me veel rustiger.

Deze avond dus weer een jaar dichter bij het einde.

1 januari 1982

Het gesprek van Bibeb met Jan Foudraine is door Vrij Nederland gepubliceerd.257 Hij zegt nog drieduizend gulden op de bank te hebben. Hij heeft een nieuw boek geschreven: Meester/antimeester. Wordt het een bestseller, dan geeft hij de opbrengst aan de Bhagwan in Poona, de man in wie hij niet gelooft, maar die hij ‘herkent’. De meester ‘heeft zijn netten voor me uitgezet’. Bibeb wil weten of die kennismaking hem heeft veranderd. ‘Ha, ha, Bhagwan heeft een vuurpijl in mijn reet gestoken. Ik begin hoe langer hoe meer mijn eigen leugens te herkennen, mijn grote harnas.’ Waarom hij Anton Constandse een trap moest geven, is niet duidelijk, maar die zou de gaskraan al hebben opengezet.

Ik vind het een onthutsend, chaotisch verhaal. Typisch Bibeb, zij verwees naar mijn bemiddeling.

Ik bezocht tante Jetty in Wassenaar, die als grapje zei: ‘Kijk mij nog maar eens goed aan. Het is misschien de laatste keer.’ Zij had Made in Soestdijk vermakelijk gevonden, maar niet uitgelezen. ‘Mensen zullen altijd totems nodig hebben, kijk maar in onze familie waar je grootmoeder die rol vervulde. Iedereen

trok zich altijd aan haar op.’ Dat deden mam en zij inderdaad maar dat is nauwelijks iedereen.

Broer Theo belde uit Zwitserland. Ze waren ingesneeuwd. Ik belde terug of hij het Arbatov-boek ooit had gelezen. Hij zei van niet, want zijn aversie tegen de ussr was er te groot voor. Hij had het doorgebladerd.

2 januari 1982

Een nieuw euvel: ik kan niet meer slapen. Ik was tot 04:30 wakker. Vervolgens droomde ik van mam en de hemel mag weten wat meer.

Georgii Arbatov heeft in Pravda geschreven dat het besluit tot de staat van beleg in Polen ‘een pijnlijke en onplezierige beslissing’ is geweest. De Poolse crisis is kunstmatig door ‘extremistische, tweederangs beleidsmakers in Washington’ aangewakkerd. Daar zou hij wel eens gelijk in kunnen hebben.

Ik kreeg telefoon van Eduard. De eigenaren van de winkel vertrouwden hem nu het bijhouden van de kas toe, wat toch wel bijzonder is voor een ventje van 21 in het hartje van New York. Hij klonk erg opgewekt en handhaaft zich uitstekend op zijn eerste trans-Atlantische ‘sprong’. Ik schreef hem trots op hem te zijn.

3 januari 1982
Reagan straft Moskou met reeks sancties

Door onze correspondent sytze van der zee

WASHINGTON, 30 dec. - President Ronald Reagan heeft gisteren economische sancties tegen de Sovjet-Unie afgekondigd omdat dit land ‘een zware en directe verantwoordelijkheid voor de onderdrukking in Polen’ zou dragen. Dat zei hij in een verklaring in zijn Californisch vakantieoord San Clemente.

Waar komt die Amerikaanse self-righteous mentality toch vandaan om de rest van de wereld te beschouwen als kleine kinderen, die voortdurend gestraft moeten worden als zij niet naar de Amerikaanse pijpen dansen? Reagan heeft bovendien verboden dat Amerikaans materiaal wordt gebruikt bij de aanleg van de gaspijplijn uit Siberië. Washington stelt alles in het werk om te voorkomen dat West-Europa energie uit de ussr zou gaan afnemen, wat de notoire oliemaatschappijen die in het Nabije-Oosten pompen, ook niet goed uitkomt. Het is allemaal zo doorzichtig als de pest. Het Kremlin zou immers over miljarden dollars komen te beschikken.

Intussen gaan de Fransen, met Thomson CSF, gewoon door met de levering van telecommunicatie- en computerbeheersystemen voor de pijpleiding uit Siberië ter waarde van 800 miljoen gulden.

Jhr. mr. J.L.R. Huydecoper van Nigtevecht gaat Fack opvolgen als ambassadeur in Groot-Brittannië. Een mooi einde van een diplomatieke carrière, die ik in Djakarta in 1956-1957 zag beginnen.

P. de Haan, directeur van de bvd, heeft voor de vara-televisie gezegd dat hij de cpn en haar leden nog altijd scherp in de gaten houdt. Een kind weet dat ook ik op het lijstje van De Haan voor zal komen als ‘staatsgevaarlijk’. De held Tweede Kamerlid Hein Roethof (PvdA) - die in 1957 mijn ‘geef Nieuw-Guinea aan Sukarno’-artikel niet in nrc Handelsblad wilde afdrukken, terwijl hij zei me gelijk te geven - heeft vragen gesteld aan Ed van Thijn, minister van Binnenlandse Zaken. Een paskwil dus, want ook Kamerleden worden immers niet naar waarheid ingelicht.

4 januari 1982

Het is zover. Richard Allen heeft zijn post op het Witte Huis toch neergelegd. Hij wordt opgevolgd door William P. Clarck van het State Department. Toen de vermeende corruptieaantijging niet werkte, zijn diens vijanden gewoon doorgegaan met pesten tot Reagan door de knieën is gegaan. Ik zou hem nu zeker willen interviewen.258

WASHINGTON, Jan. 4 (ap) - Following are the texts of the letter of resignation submitted to President Reagan today by Richard Allen, the national security adviser, and Mr. Reagan's reply:
Richard Allen's Letter
Dear Mr. President:
I herewith submit to you my resignation as assistant to the President for national security affairs.
It has been a rare privilege and a high honor to serve in your Administration, and before that in the years of your campaign for the Presidency. You have created memories which will accompany me and my family forever, and your trust and confidence are a source of deep pride and satisfaction.
In accordance with your request that I continue to serve the Administration, I shall be pleased to undertake the interim task we discussed.
Sir, you have my high esteem and my warm good wishes as you continue in the second year of your historic Presidency.
Faithfully,
Dick Allen
Reagan's Reply
Dear Dick:
Over the past year, you have served our nation with great distinction as my assistant for national security affairs. You have provided me with invaluable advice and counsel over the years of our association and I am grateful for your constant loyalty and dedication.
Thus it is with deep regret that I accept your resignation as assistant to the President for national security affairs. I am pleased, however, that you will continue to serve our Administration in a new assignment.
As you leave your post, I want you to know that you do so with my confidence, trust and admiration for your personal integrity and your exemplary service to the nation.
Nancy and I extend our best wishes to you and your family.
Sincerely,
Ron

Ik heb een nieuwe ziekte: ik slaap slecht. Ik ben te gewend geraakt aan regelmatig liefde bedrijven, wat trouwens de eerste keer in mijn leven is geweest.

5 januari 1982

Grootmama Poslavsky zou vandaag 106 jaar oud zijn geworden. Ik belde haar dochter in Wassenaar, mams zuster Henriette Meijer.

Caroline Delgado heeft me een brief geschreven over een diner bij oud-ambassadeur Cnoop Koopmans waar ook de huidige ambassadeur in Spanje L.J. Goedhart, een voormalig paladijn van Luns in de vn, bij aanzat. De man schijnt haar te hebben gezegd dat hij in New York indertijd van hogerhand voor mij was gewaarschuwd. Hij maakte duidelijk dat ik door de Nederlandse regering niet als ‘favorite reporter’ werd beschouwd. Ik heb de tekst aan Wim Klinkenberg gestuurd, die belde dat de nvj opnieuw stappen zou moeten ondernemen.

Ik voerde een lang gesprek met Voetelink. Hij wil 20.000 gul-

den voor zijn bemiddeling bij het verhoor van prins Claus hebben. Dat vond ik veel te veel. Ik zei 70.000 gulden voor de ‘schade’ van de reis naar New Delhi te willen hebben, waar hij mee akkoord ging.

Voetelink vertelde dat verscheiden confrères hem hadden gezegd: ‘Moet dat nou, Claus laten horen?’ Hij vertelde dat het verhoor van de prins anderhalf uur had geduurd. ‘Hij rook heerlijk. Ik vroeg me af, welke aftershave hij gebruikt. We zaten aan een tafel. Aan de ene kant Drooglever Fortuijn, die zo droog is als gort, maar wel eerlijk,’ wat ik ten zeerste betwijfel. ‘Claus zat tussen beide heren in. De prins was uitermate openhartig,’ aldus Voetelink. Hij had gezegd dat mijn naam niet ter sprake was gekomen in New Delhi. Dat is uiteraard onwaar want ze stonden in de hal van het hotel naar mij te gapen, ook toen ik er met professor Van Dam zat te praten. Bovendien moet secretaris Froger hem alles wel degelijk hebben gezegd, ook ten aanzien van mijn hartstochtelijke roep om hulp.

Er is een uitermate curieuze krant gearriveerd: The Mississauga News van 28 oktober 1981, een krant in een plaatsje dichtbij Toronto, Canada. Generaal Dimiter Dimitrov, alias generaal Donald Donaldson, alias Jim Adams, die mij in 1977 drie maanden in Amsterdam kwam opzoeken,259 heeft een verhaal opgehangen op de voorpagina van de hiervoor genoemde krant, dat hij Anwar Sadat had willen gaan waarschuwen dat hij zou worden vermoord, maar hij was te laat. De man is dus nog even knetter als in 1977.

Hij wilde 150.000 dollar van Sadat vangen om een film te kunnen maken over clandestiene operaties, zoals de moord op jfk. Hij spreekt ook nog altijd over de moord op de Tsaar en begint dan over mij te babbelen. Ik zou ‘a traitor’ zijn omdat ik hem via David Hartman en abc Good Morning America op de Amerikaanse televisie in de publiciteit bracht. Natuurlijk heb ik dat gedaan, na maandenlang door deze mijnheer in de maling te zijn genomen over wie jfk had vermoord.

Het curieuze van deze publicatie is dat hij op 7 december 1977 in Californië zou zijn doodgeschoten, zoals kolonel L. Fletcher Prouty mij indertijd vertelde. Prouty zei me dat generaal Dimitrov met achttien kogelgaten was gevonden, wat wees op een liquidatie door de cia. Hoe kan de man dan nu weer opduiken in Canada? Het is een smerig zaakje. In ieder geval zal ik de schrijver van het artikel, Dave O'Brien, proberen te bereiken.260

6 januari 1982

Ik heb standvastig doorgewerkt aan het uittypen van het Handler-boek en bereikte pagina 225. Ik ben bezig, zoals José Delgado het verwoordde, ‘to eternalize his voice’. Dit op de dag, zoals professor Henry Kamin me seinde, dat in de kapel van Duke University een herdenkingsdienst voor hem wordt gehouden.

Ik kreeg een nieuwsjaarskaart uit India van mijn lieve Richard Thieuliette. Hij is in Kashi tijdens zijn wandeling van negen maanden langs de rivier de Ganges.

Pieter Baaij belde. Irritant geklets. Wisse Dekker en Gerrit Jeelof willen de contacten met Moskou intensiveren en met het vliegtuig van Philips naar de ussr gaan, samen met Kleyn van Willigen, die hij nu binnen loodst. Het ging erom mijn oude vriend Jermen Gvishiani te bewerken en in een gunstige stemming te krijgen, zodat hij mogelijke contracten in de richting van de Nederlandse industrie zou kanaliseren. Toen ik hem vroeg wat mijn aandeel in die expeditie zou zijn, kreeg ik natuurlijk weer geen antwoord.

Ik heb heerlijk in de sneeuw gelopen.

7 januari 1982

Ik belde de assistent van Gvishiani, de heer Stepoura in Moskou. Ik legde uit dat Wisse Dekker nu de baas was bij Philips en Gerrit Jeelof wilde sturen. Hij zou een uitnodiging mee brengen om Gvishiani naar Eindhoven uit te nodigen. Tien jaar geleden probeerde ambassadeur Romanov een dergelijk bezoek van Gvishiani aan Philips te arrangeren, maar kreeg nul op rekest omdat Den Haag, mede in opdracht van Washington, het kennelijk niet wilde hebben. Nu schijnt er voorzichtig een gunstiger wind te waaien.

Om 18:30 uur belde Jan Willem Bertens van Buitenlandse Zaken. Hij viste naar de naam van de diplomaat in Madrid die had geroddeld tegen Caroline Delgado. Omdat ik niet meteen thuis gaf, kwam hij er schaamteloos enkele malen op terug. Hij zei dat hij voor de rechter in Den Haag de waarheid had gesproken. Zo'n man liegt dus gewoon voor zijn baantje bij Buitenlandse Zaken en realiseert zich niet dat hij op het verkeerde spoor zit. Wel gaf hij toe zich te kunnen voorstellen dat voor mij nu de maat vol was.

Om 19:00 uur gooide een jongetje vanaf de straat een steen tegen een ruit van de keuken. Ik werd werkelijk razend. Ik was sneller buiten dan hij had ingeschat en heb hem een behoorlijk pak rammel verkocht. Hij schreeuwde moord en brand.

Kanselier Bruno Kreisky van Oostenrijk biedt Lech Walesa van de beweging Solidariteit politiek asiel aan. Probeert hij de sovjets van een lastpak te ontdoen?

Ik heb 282 pagina's van het Philip Handler-manuscript opnieuw getypt aan de hand van professor Kamins correcties.

John van Haagen belde. Zijn vrouw Greet was naar een club. Hij was alleen ‘en dan zit ik te piekeren’. Hij zei de laatste tijd dikwijls zijn zeventigjarige moeder in Amsterdam te bezoeken. Hij vond rust bij haar, ook door de wijze waarop zij over de dood sprak.

8 januari 1982

Ik grijp steeds naar het aparte carnet voor Eduard en lucht mijn gevoelens voor en over hem. Ik heb de grootste moeite hem niet steeds op te bellen, maar mijn affectie is sterk genoeg om hem met rust te laten. Vandaag komt zijn vriendin Ans bij hem logeren.

Ik bezocht Jan van Beek, hoofdredacteur van de gpd in Den Haag. Hij was nerveus. De krant in Amersfoort is naar de Persunie overgegaan. Het Utrechts Nieuwsblad is in handen gekomen van een glasfabrikant. Hij vertelde me zoveel shit, zelfs dat de 70-jarige oud-voorzitter van de nos met een 29-jarige verpleegster uit de Filippijnen was getrouwd, diens vierde vrouw, dat ik voor de zoveelste keer de hemel dankte wat dat betreft buiten de maalstroom van de konkelaars te staan. Hij repte met geen woord over eventuele financiële hulp bij het Claus-proces dus ik zei er ook maar niets over.

9 januari 1982

Edward Jay Epstein, de man die George de Mohrenschildt interviewde op de dag dat hij ‘zelfmoord’ pleegde in Palm Beach, Florida (1977), heeft een portret gemaakt van de Amerikaanse zakenman Armand Hammer, topman bij Occidental Petroleum, de grootste onafhankelijke oliemaatschappij in de wereld. Als 24-jarige jongeman is Hammer op bezoek bij Lenin geweest, die een geheime boodschap naar Stalin zond om te adviseren hem te gebruiken als ‘spreekbuis’ in de richting van de Amerikaanse grootindustrie.

Leonid Brezhnev heeft Hammer in 1975 een luxueus appartement in Moskou aangeboden en het Kremlin liet zelfs doorschemeren dat hij een ideale Amerikaanse ambassadeur in Moskou zou zijn. Het is een feit dat de leiders van de ussr het liefste werken met buitenlanders die zij vertrouwen. De rege-

ring Reagan stelt zich op het standpunt niet te weten ‘which side of the fence Hammer is on,’ aldus iemand uit kringen rond de Amerikaanse president. Wie houden ze voor de gek? Hammer is een Democraat en hij is joods. Desondanks onderhoud hij prima betrekkingen met kolonel Khadaffi in Libië, die hem ook vertrouwt.

Hammer vliegt de wereld rond in zijn privéjet en ondervindt niet de minste problemen in Moskou te landen als hij er voor zaken moet zijn. Hij wijdt de problemen die hij in de vs ondervond aan Richard Allen, de onlangs afgetreden veiligheidsadviseur van Reagan. Allen gaf toe Hammer te hebben gesaboteerd vanwege ‘the funny company he keeps’. Waarom zou juist deze Epstein zich nu hebben beziggehouden met een studie naar deze mijnheer?261

Vanmorgen heb ik het nieuw uitgetypte manuscript van de gesprekken met Handler - begeleid met een schietgebedje - naar professor Kamin in Durham gezonden. Mijn belofte aan Handler is uitgevoerd.

Ik geef Eduard het schildpaddoosje van mam en ik geef Bertie Hilverdink het beeldje uit Java van ‘de bruidegom’ dat mijn vader me op mijn 40ste verjaardag gaf. Dit als blijk van dankbaarheid voor wat hij voor Eduard mogelijk maakte.

Ik regelde een lunch tussen Ernst van Eeghen en oud-minister Sicco Mansholt in Den Haag.

10 januari 1982

Langdon Burwell stuurde een brief over het heengaan van mijn vriend Handler.

De regering Reagan heeft officieel de Europese bondgenoten en Japan gevraagd om geen technologie te leveren voor de gaspijplijn uit Siberië. Minister Al Haig heeft dit in Air Force One op weg naar de navo in Brussel nog eens tegen journalisten onderstreept. Het is een schaamteloze poging van de Amerikanen de sovjeteconomie te ondermijnen. Zij stellen alles in het werk om te voorkomen dat de buitenlandse valuta die de sovjetenergie zou gaan opleveren, de sovjeteconomie zullen binnenstromen. Nu wordt Polen gehanteerd als alibi om Moskou dwars te zitten. Daarvoor was het Afghanistan. Er wordt altijd wel een stok gevonden om de hond mee te slaan.

Bovendien komt Haig er nu openlijk voor uit ook een andere hoge ambtenaar, Myer Rashish van het State Department, met harde hand en met hulp van Reagan uit zijn ministerie te heb-

ben gesmeten. Dat komt er van als je een generaal tot diplomaat bombardeert.

11 januari 1982

Amsterdam - New York, KL641

‘Ronald Reagan does not have a foreign policy - but a movie script,’ aldus James Reston.

Waarom krijg je in vliegtuigen nooit behoorlijke koffie?

Friso Endt sprak met Wisse Dekker van Philips, die nu eindelijk zegt: ‘Ach, het is gewoon verstandig om in Rusland (hij zal wel de Sovjet-Unie bedoelen) een kantoor te hebben. Niet omdat er nu zoveel zaken uit voort zullen komen. We leveren er wat op het gebied van medische apparatuur. Het is dan goed erbij te zitten voor de service. Maar ook onze concurrentie, bijvoorbeeld Siemens, zit er.’ Het blijft een typisch vlees noch vis verklaring, gebaseerd op de Philips' arrogantie van: we hebben de Sovjets eigenlijk niet nodig.

Newsweek wijdde een omslagverhaal aan the mystery of embryonic development.262 ‘Embryology is the next frontier of biology. Incorporating genetics (the study of heredity), cell biology and molecular biology, is emerging as the grand synthesis of the life sciences.’ Het proces begint op het moment van verwekking, het moment waarop het embryo ontstaat. ‘Out of hundreds of millions of sperm that swim to the waiting egg, only one manages to penetrate. It releases digestive enzymes, eating its way into the egg, and alters the egg's surface so that no other sperm can follow. Then the sperm merge its genes with the egg's.’

De derde week schijnt ‘the future nervous system’ zich te vormen. ‘As the neural tube closes, the brain takes shape, already differentiating into hind-, mid-, and forebrain. A normal, healthy adult has about 200 different kinds of cells: arranged into patterns, they form into human shape and make the connections that let muscles move and brains think.’ We weten toch eigenlijk helemaal niets van hoe we zelf in elkaar zitten. Schokkend. De gouverneur van de staat Massachusetts, Edward J. King, is een proces tegen The Boston Globe begonnen en eist 3,6 miljoen dollar schadevergoeding, omdat twee journalisten en een tekenaar van de krant hem tijdens de verkiezingscampagne als belachelijk en gedreven door haatgevoelens hebben afgeschilderd. Dat wint King nooit. Ik weet nu hoe lasterprocessen in de vs worden afgedaan.

Op weg naar mijn toestel op pier a liep ik tegen minister Hans van Mierlo aan, die thuiskwam, omringd door medewerkers en fotografen. Hij groette me nogal hartelijk.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums