Logo DBNL
Memoires 1979-1980 (2011)

Memoires 1979-1980

(2011)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

23 maart 1980

Er lagen weer de gebruikelijke, vervelende brieven tussen de post. Ik had me bij de nvj beklaagd dat niemand iets deed om na te gaan waarom ik geen visum voor Indonesië kan krijgen. Op 29 februari schreef voorzitter A.C. van Cortenberghe als de gesmeerde bliksem naar ambassadeur Sumpono Baynaji dat er op brieven van de nvj van 19 april, 10 juli en 19 augustus 1979 gewoon niet eens werd geantwoord. Wat is er aan de hand? Zo'n ambassade permitteert zich dergelijke onbeschoftheden alleen maar, wanneer daartoe door de Nederlandse overheid geadviseerd is. Dus Van Cortenberghe klom in de pen, de dag dat hij mijn protest voor hun lamzakkerige houding van 28 februari had ontvangen. Op 19 maart is hij kennelijk met de persattaché Hidayat Soemo gaan praten. Hij heeft me het verslag van dat bezoek gestuurd. Van Cortenberghe is gewoon aan het lijntje gehouden met nog meer smoesjes.255

De lijst met landen die de Moskouse spelen willen boycotten, is gepubliceerd. Nederland is haantje de voorste, met Luxemburg, Noorwegen en Groot-Brittannië.

Erich Fromm is, toen ik in de ussr was, overleden. Hij maakte zich zorgen dat de mensen langzamerhand machines werden, passief, niet echt meer levend en met weinig gevoel. Hij bespeurde een toenemend gevoel van hopeloosheid bij de mensen in de wereld. Hij is tachtig jaar geworden.

Iain Guest heeft over drie nieuwe en sombere rapporten betreffende de toekomst van de wereld bericht in de International Herald Tribune.256 De International Union for the Conservation of Nature, the un Environment Program and the World Life Fund, hebben gewaarschuwd dat wanneer de consumptie van hulpbronnen die de planeet te bieden heeft niet drastisch wordt teruggedraaid, de uiteindelijke ramp zich over twintig jaar reeds zal aandienen.

Slechts 11 procent van het aardoppervlak is geschikt voor de landbouw. ‘Two hundred acres are lost every minute for urban development.’. In twintig jaar zal de wereldbevolking van

4 naar 6 miljard mensen toenemen, wat de druk op de natuur nog verder zal vergroten.



illustratie

Amerikaanse psychiaters bestuderen baby's, die misschien enkele uren of enkele dagen oud zijn, op psychische afwijkingen. Het is zelfs mogelijk psychische problemen al voor de geboorte waar te nemen, vooral bij kinderen die moeders met alcohol- of drugsproblemen hebben. ‘We no longer think of the newborn as a blank slate,’ aldus dr. Justin Call van de Universiteit van Californië. ‘At birth, the infant is already the veteran of an intimate set of interactions between itself, the mother and the placenta, which affect both physiology and psychology.’257 Een kind van zes maanden kan al depressief zijn door de afstand tussen baby en moeder. Omdat de baby nog niets kan zeggen, uit zich depressiviteit in slaapproblemen, maagklachten, afwijzen van contacten en weigering te eten. In het National Center for Clinical Infant Programs in Chevy Chase, Maryland worden kinderen tot drie jaar bestudeerd onder aegide van Infant Psychiatry. Alles kan tegenwoordig.

Wetenschappers kunnen nu de mind beluisteren. Zogenaamde ‘subtle brain waves’ kunnen gelokaliseerd worden met de modernste computers. Bijvoorbeeld, wanneer iemand onzin praat als: ik wil graag koffie met melk en cement, in plaats van suiker, dan verschijnen in de hersens afwijkende signalen, die nu afzonderlijk kunnen worden bestudeerd. ‘A newly found wave can only be teased out of the forest of brain signals with the help of a computer and repeated experiments,’ aldus Harold Schmeck in de wetenschapsbijlage van The New York Times.258 Dus wanneer zich nonsens aan het brein openbaart, kan men nu de mentale reacties binnen het brein lokaliseren. Met andere woorden: wetenschappers kunnen het brein ‘lezen’.

‘Scientists have caught the brain in the act of registering surprise, making split second decisions, anticipating an event, rec-

ognizing a human face and even choosing the focus on one message alone in a cacophony of incoming signals. The signals have much to teach scientists about the functioning of the mind, perhaps even the nature of consciousness.’ Heel wonderlijk allemaal. Ze staan trouwens pas aan het begin van het ontdekken van die elektriciteitskast in onze hoofden.

Minister Van der Klaauw heeft de jurist H.M. Voetelink op 19 maart geantwoord.259 Gelukkig heeft mijn advocaat geen genoegen genomen met de zoveelste afscheepbrief van Buitenlandse Zaken. Hij heeft nu eindelijk met een kort geding gedreigd, indien de overheid geen einde maakt aan het gelazer tegen mij.260 Zou het ooit ophouden, het getreiter uit Den Haag?

Er staat een schitterend interview met mijn oude vriend Eric Hoffer in het blad Quest over ‘old age’.

‘You simply can never imagine what being old is until you are old. I always thought I had a good imagination. Suddenly the world is not quite your world anymore. You go outside and are like a foreigner arrived in a new country. Now, I feel timeless.’261 Ik zou het in zijn geheel hier op moeten nemen. Hij praat in de vorm van een dialoog met zijn geest. Beautiful. Ik mocht die man heel graag. Zijn psyche spreekt in zijn woorden.

Er is een film gemaakt over de Russische danser Waslaw Nijinsky (1890-1950) Volgens Time ligt het accent op diens homoseksualiteit in plaats van op het grootste danstalent aller tijden. Het schijnt dat Nijinsky, na zijn eerst dansoptreden in Prelude l'après midi d'un faune van Debussy onaneert in de voile van een nimf, welke situatie in de film wordt weergegeven als ‘koortsachtig masturberen’. Hoe je de muziek van Debussy, dankzij mam één van mijn lievelingsstukken, met onaneren kan verbinden, mag de grote god weten.262

William Friedkin heeft de film Cruising uitgebracht, die over de leerscene bij homo's schijnt te gaan. do homosexual gays consciously seek danger? vraagt Time in een kop. Ik geloof inderdaad dat cruising iets te maken heeft met gokken, dat het een seksueel kansspel is, waarin gevaar van een bos met donkere laantjes de opwinding behoorlijk vergroot.

Volgens homo-organisaties zouden slechts 1 tot 5 procent van homo's leer- en sm-seks bedrijven. Maar de National Gay Task

Force zegt: ‘There just is not any evidence that gays are into s&m more than straights are.’ Wel zou seks bij homo's agressiever zijn dan bij hetero's en ‘dismembered corpses and mutilated genitals are common’.

In De Journalist van 13 maart 1980 zijn twee belachelijke reacties verschenen op mijn beschuldigingen aan het adres van de bvd, welke ook journalisten inschakelt. Steven de Winter, chef redactie buitenland van nrc Handelsblad, begint zijn verhaal: ‘De malloot haalt weer uit. En het gaat nog wel over de bvd! Spanning en sensatie dus.’ Dat was ik dus. ‘Een walgelijke Wichtigmacher met een zorgvuldig opgebouwde relatie in Moskou beschuldigt een redacteur van nrc Handelsblad van bvd-praktijken.’ Dat ben ik dus ook. Verder wil de Winter maar niet proberen ‘iets inhoudelijks in te brengen tegen Oltmans' obsessies. Wat Oltmans doet is zo laf.’263 Jammer, dat ik mijn bron Volodja Molchanov niet in gevaar mag brengen. Van den Boogaard deelde hem immers bij aankomst in Moskou als correspondent van de nrc mee, dat de bvd hem had gevraagd met hen samen te werken. Wie is Steven de Winter? Waar zit zijn ‘brain’?

Ook Soetenhorst heeft een briefje ingezonden. Hij vindt mijn mededelingen jammer, want het zou Van den Boogaard in diens werk in Moskou kunnen belemmeren. Ik zou ‘quasi-interessant geschrijf’ hebben begaan en ‘wij hebben besloten Oltmans geen ruimte mee in onze krant te bieden’.264 Je moet toch echt mesjogge zijn om de dag dat je als correspondent in de ussr arriveert, tegen een vertegenwoordiger van apn Nosvosti, Vladimir Molchanov, te zeggen dat de bvd je heeft aangezien voor een mogelijke ‘medewerker’ met de spionagedienst. Ze hebben het wel uit hun hoofd gelaten mij zoiets voor te stellen toen ik naar Moskou begon te reizen. Bovendien heeft Van den Boogaard niet aan mij, maar aan zichzelf te danken dat hij nooit een poot meer in Moskou aan de grond zal krijgen.

Ik heb in een brief geantwoord op de mooie stukjes van De Winter en Soetenhorst. Molchanov is mijn vriend. Er komt een dag dat ik hem als bron zal noemen. Dan zal over de juistheid van wat ik heb gesteld, geen enkele twijfel meer kunnen bestaan.

Jan van Wieringen van de Volkskrant zendt me het adres van Henry Kissinger. Hij wil ook weten waar hij moet gaan over-

nachten als hij naar Key West gaat. Zijn ouders komen logeren. Daarna gaat hij voor de verkiezingen naar Californië.

Nu maakt ook De Typhoon een einde aan mijn medewerking. Twintig jaar heb ik onder de vorige hoofdredacteur Cees Meijer artikelen geleverd. Zo vallen één voor één de mogelijkheden af.265 De toonzetting is interessant: zorgvuldig word ik tijdig gewaarschuwd omdat opvolger Jan de Vries dat als ‘correct’ beschouwt.

Mijn lezingenmanager R. Keedick schrijft uit New York, niet te verwachten dat veel mensen nog in een boek van Arbatov en mij over de buitenlandse politiek van de Sovjet-Unie zullen zijn geïnteresseerd, nu het Kremlin Afghanistan is binnengetrokken. Dat betekent dus: zo'n boek zal je lezingen niet bevorderen.

Wim Klinkenberg was ontmoedigd. Hij meende dat publiciteit zoeken voor activiteiten van de bvd die strijdig zijn met de integriteit en vrijheid van de pers, vechten tegen de bierkaai was. Hij dacht dat een verzoening met nrc Handelsblad na wat ik had gemeld in De Journalist, niet meer mogelijk was. ‘Raymond van den Boogaard is natuurlijk ook niet de enige journalist die door de bvd werd benaderd,’ aldus Klinkenberg. Het slaat toch nergens op dat dit gebeurt? Daar is in de vs juist veel over te doen. In het Madurodamse hoef je er niet over te beginnen blijkbaar.

Stefan Landshoff zei: ‘Ik hoor dat je van nrc Handelsblad een Berufsverbot opgelegd hebt gekregen.’

‘Ja,’ zei ik, ‘net als van De Telegraaf en een paar andere bladen.’

Er is tijdens mijn afwezigheid trouwens ingebroken in het huis van Wim Klinkenberg. Het Kamerlid Fred van der Spek heeft in het parlement vragen gesteld, of het om de bvd ging. Het Kamerlid eiste een onderzoek van Justitie en Binnenlandse Zaken. Ha, ha, ha!

24 maart 1980

Mejuffrouw Büringh Boekhoudt is vandaag 87 jaar geworden. Hoe is dit mogelijk? Waar is de tijd gebleven?

De vogels weten het nog exact. Wanneer ik het rolluik van de keuken ophaal, vliegen ze al naar het balkon.

Tijdens mijn afwezigheid schijnt men zich in het parlement op verzoek van Hein Roethof met de vraag te hebben bezig gehouden of de bvd al dan niet journalisten inhuurt. Rudie van

Meurs berichtte hier in Vrij Nederland266 over, dat na jarenlange, brandende onzekerheid (de bvd antwoordt nooit) vorige week een echte autoriteit op bekentenissen van journalisten zou reageren. Na vijf jaar mocht de Tweede Kamer vragen stellen en minister Hans Wiegel van Binnenlandse Zaken - waaronder de bvd valt - antwoordde.



illustratie

Die vrijwel ‘lege Tweede Kamer’ bij dit debat zegt ook het nodige over de stand van de Nederlandse democratie.

Bij NieuwsNet vertelde John Roozen dat de directie van het blad al had gezegd: ‘Moeten we Oltmans niet laten vallen nu nrc Handelsblad hem laat schieten?’

Ook mijn medewerking aan de krant De Dag van Peter Muller schijnt niet in goede aarde te vallen. Waar bemoeien ze zich mee? John zei dat hij me in bescherming had genomen en dat het omslagverhaal over Beatrix en De Telegraaf op het punt stond te verschijnen. ‘Ik voel me als een torpedobootjager, die de Graf Spee aanvalt,’ zei ik.

‘We zijn zo klein en De Telegraaf is zo gevaarlijk groot,’ antwoordde Roozen.

25 maart 1980

John Roozen maakte zich zorgen over ‘hoe de koninklijke familie op dit artikel gaat reageren’. Dat is absoluut het laatste waar ik bij het schrijven aan denk.

Time schrijft over acid from the skies als het nieuwste symptoom van de menselijke waanzin.267 ‘Acid precipitation is largely caused by sulfur dioxide emissions from coal-burning power plants, smelters and factories. To a lesser extend, nitrogen oxides from car exhausts and industry contributes to the problem. Rising high into the sky and borne hundreds of miles by winds, these chemicals mix and react with water vapor to form sulfuric and nitric acids. The acids then fall to earth in the form of rain or snow that can damage anything from monuments to living organisms.’ Let weer even op de volgorde!

‘Decomposition of organic matter slows, probably because of a loss of scavenging microorganisms. The number of plankton falls of sharply, depleting a vital link in the food chain. Finally, the water appears blue, clear - and virtually lifeless.’ Heb voor vandaag alweer genoeg gehoord.

In de Tweede Kamer zijn intussen zowel Enkelaar als Van den Boogaard gehoord over de rekrutering van journalisten door de bvd, en in het geval van Enkelaar diens befaamde mededeling aan mij dat de bvd hem was komen vragen of het Journaal niet wat pro-Amerikaanser kon worden omgeroepen. Enkelaar en Van den Boogaard hebben geweigerd voor Veronica Radio hierover iets naar buiten te brengen. Ook Brandsma verklaarde ‘liever verder niets te zeggen’. Alleen Leffelaar bevestigde dat hij door de bvd werd benaderd, maar voegde er aan toe: ‘Dat was wel twintig jaar geleden.’ Wat niet helemaal correct is want hij was in 1960 niet in Chicago, noch gpd-correspondent in de vs.

John Roozen vertelde trouwens dat de advocaten van NieuwsNet hadden geadviseerd sommige passages over de rol der geheime diensten uit mijn Beatrix verhaal te schrappen.

De Indonesische ambassade schrijft de nvj mijn visumprobleem naar Djakarta te zullen doorgeven. Waarom is er een probleem? Omdat Den Haag ertussen zit.

In 1979 zijn in de vs 105 fbi-agenten tijdens hun werk gedood. Alfred Vierling zond me une fabrique des génies van Pierre Gaxotte in Le Monde. Isadora Duncan, de danseres, zei eens tegen d'Annunzio: ‘Faisons un enfant: ce sera un chef-d'oeuvre. Il aura votre intelligence et il aura ma beauté.’ Het antwoord: ‘Et si c'est le contraire?’

26 maart 1980

De minister van Financiën heeft bepaald, dat ‘God zij met ons’ op guldens, rijksdaalders en tientjes blijft gehandhaafd. Wanneer worden we eindelijk volwassen?

In Peking is ter gelegenheid van de 86ste verjaardag van Mao - als hij nog geleefd zou hebben - in het communistische dagblad een gedicht verschenen om te benadrukken dat hij geen god was maar een aardse sterveling.

Bezocht Vladimir Opalev op de sovjetambassade. Ik lichtte hem volledig in over mijn artikel in De Journalist om aan te kaarten dat journalisten door de inlichtingendiensten worden gebruikt. Hij hoorde alles ernstig aan en zei toen: ‘De beste artsenij met de nrc is tijd.’

Spoor en Soetenhorst werden door ambassadeur Tolstikov te lunchen gevraagd, maar zij hebben voorgesteld het gesprek bij nrc Handelsblad in Rotterdam te laten plaatsvinden, opdat ook anderen mee kunnen luisteren. Dit is dus in de maak. Prokchorov nam een brief van mij aan voor Volodja.268

Promenade Hotel

Het college van hoofdredacteuren schijnt hier vandaag te vergaderen.

Een kleine dertig Nederlandse hoogleraren hebben aangekondigd vanwege de Sacharov-affaire niet meer met sovjetcollega's te zullen samenwerken. Dàt zijn dan de heren te lande met de top-breinen.

27 maart 1980

De lammetjes zijn al buiten. Ik ben altijd onder de indruk van de vele geluiden in de weilanden. Het geeft een gevoel er niet alleen te zijn, maar bijna samen. Je ziet eenden altijd samen, mannetjes en vrouwtjes.

Ann Evers van de Vereniging Nederland-ussr vertelde Hans Wiegel op de radio te hebben horen zeggen, toen ik in de ussr was, ‘dat jij gemene artikelen schreef en hij noemde je naam voluit, Willem Oltmans’. Het doet me weer denken aan de Engelse leraar van de sovjetambassade, Hans Duyvesteyn, die me waarschuwde: ‘De bvd zal je vernietigen.’

Advocaat H.M. Voetelink was zeer strijdvaardig vanmorgen. Hij vertelde dat Gerard Schuijt van de nvj een poging had gedaan mijn beroepsvereniging buiten het huidige geschil met Buitenlandse Zaken en minister Van der Klaauw te houden. Maar daar had Voetelink dus rigoureus een stokje voor gestoken. Daarop bond Schuijt in. Hij vertelde dat op 1 mei een nieuwe wet zou in gaan, de Wet Openbaarheid van Bestuur, waarbij de overheid verplicht zou worden stukken vrij te geven. ‘Dan wordt mijn pleidooi alleen maar sterker,’ had Voetelink gezegd.

De heer Bertens van Buitenlandse Zaken zou Voetelink hebben aangeboden om documenten op het ministerie ter inzage te krijgen. ‘Dat was dus niet aanvaardbaar’ zei hij. Haal je de duvel: die basterds laten immers alleen stukken zien waar je verder niets mee kunt doen.

Luchthaven München

Stap over op weg naar Wenen. Ik besef dat als ik niets tegen de bvd en de zaak Raymond van den Boogaard had ondernomen, nrc Handelsblad mijn komende gesprek met kanselier Bruno Kreisky wèl gepubliceerd zou hebben. Toch moest dit gebeuren. Zit over vragen aan Kreisky te piekeren. Ik geloof, dat ik in 1956 voor het laatst in München ben geweest samen met president Sukarno en diens gezelschap.

NieuwsNet is verschenen met mijn verhaal over Beatrix.269

Jan van Beek (gpd) zei: ‘Een uitstekend artikel, maar ik zou het niet hebben genomen.’ Dat de man niet begrijpt hoe hij zichzelf met zo'n uitspraak tekent.

Lidy van Marissing wijdt er vijf regels aan in haar weekbladenbespreking in de Volkskrant.

tass zegt dat de vs een plan zouden hebben om Iran binnen te vallen. Dat lijkt onwaarschijnlijk.270

Er is na elf dagen sinds De Dag verschijnt op de redactie een conflict uitgebroken. Het werk werd neergelegd uit protest dat R. Muller in onderhandeling met Duitsers zou zijn over een overname.

Arab Business Report (maart 1980) wijdt zes pagina's en een omslagfoto aan een gesprek met Bruno Kreisky. Kreisky, zelf joods, heeft een vooruitziende visie op toekomstige Arabisch-Israëlische betrekkingen. Niemand kan de plek waar ze zitten ontlopen. Het is een uistekend moment naar Kreisky toe te gaan.

Errol Rampersad schrijft in de International Herald Tribune271, dat Kreisky nu dertig jaar ‘at the center of the political stage’ staat, waarvan tien jaar als kanselier van Oostenrijk. In 1955 slaagde hij er in een vredesverdrag met de ussr te bewerkstelligen, waardoor alle Amerikaanse, Franse, Britse en ussr-troepen het land verlieten ‘by virtue of Mr. Kreisky's diplomatic finesse’ schrijft Rampersad.

De kanselier zegt dat de Afghanistan-kwestie opgelost zou kunnen worden via een neutraliteitsverklaring voor het land, zoals in 1955 met Oostenrijk geschiedde, geaccepteerd door Moskou en Washington. Hij heeft natuurlijk gelijk maar denkt te vooruitstrevend. Vandaar ook dat Aurelio Peccei en hij vrienden zijn: Les grands esprits se rencontrent toujours.

Klinkenberg heeft op Info van Veronica Radio verteld, dat exclusief materiaal over het Oranjehuis uit zijn huis is gestolen. Je hoeft niet lang na te denken door wie. Hij noemde 800 pagina's herinneringen van E.B.F.F. baron Wittert van Hoogland en Emiclaer (1875-1959), een politieke vriend (kvp) van prins Hendrik. Er zouden uitspattingen over Hendrik in staan ‘te onsmakelijk om via de radio te vertellen’.272

Bram van der Lek (psp) is doodziek van de juridische spitsvondigheden van de juristerij om te voorkomen dat hij in het gelijk wordt gesteld, na ten onrechte in Elseviers, en de bladen De Limburger en De Stem voor kgb-agent te zijn uitgemaakt. Hij heeft het procederen om zijn recht te krijgen samen met advocaat Willem van Bennekom nu maar stopgezet. Jammer. Dat is immers de truc die de schurken moet redden?273

Samuel Cohen, uitvinder van de notoire neutronenbom praat,

met een hondje op schoot (een Maltezer als Keke), in Le Figaro Littéraire over dit onding dat hij het juist in de wereld bracht als ‘l'arme défensive par excellence’. Zonder het milieu aan te tasten. ‘Les radiations neutroniques sont sans effet sur la végétation,’ zegt Cohen. ‘Un rayon de la mort, le “flash” de neutrons anéantit toute vie exposée à la surface du sol: il traverse les blindages et neutralise, en quelques minutes, les équipages des chars ennemis.’ Mensen sterven: de dingen blijven.274

nrc Handelsblad schreef over de dood van Mohammed Hatta ‘Het geweten van Indonesië’. Dat had Hatta dus niet, dat was Sukarno voorbehouden. Zowel op Sukarno als Hatta, die een aantal jaren in Nederland als student vertoefde in tegenstelling tot Sukarno die hier nooit heeft mogen komen, hadden Westerse invloeden een stempel gedrukt. Hatta was bovendien Sumatraan. Ik heb ze beiden gekend. Voor mij was Sukarno eigenlijk Javaan gebleven. In de bungalow bij paleis Bogor kon hij smakelijk met zijn vingers zijn bord rijst verorberen, wat ik Hatta beslist niet meer zag doen. Ze waren totaal verschillend. Mijn voorkeur ging met ogen dicht naar Sukarno Uit.275

Peter van Eeten schrijft in nrc Handelsblad over Frederik van Eeden als ‘een gefrustreerde Messias’.276 Het gaat om diens roman De nachtbruid. ‘Er is een occulte kant aan: het is één van de werken waarin Van Eeden zijn eigen droomervaringen verwerkt heeft, en vooral ook zijn experimenten met dromen,’ aldus Van Eeten. De schrijver scheen ervan uit te zijn gegaan, dat hij in de wereld van het bovenzinnelijke kon doordringen, dat hij in contact kon komen met echte demonen, en met afgestorvenen, en op die manier ook meer te weten kon komen over de grote raadsels van het leven, waarmee hij als weinig anderen worstelde. Ik geloof daar allemaal geen zier van. Hersenen en elektriciteit, dàt is een brein. Bij het dromen staan de lichten in je hoofd op oranje en loopt al het nachtverkeer - de neuronen - door elkaar als een verkeerschaos in een wereldstad, waar zonder verkeerslichten ook geen touw aan vast is te knopen.

Ambassadeur Kasper Reinink in Moskou is tot directeur-generaal Politieke Zaken op het ministerie in Den Haag benoemd. Hij wordt in Moskou opgevolgd door F.J.Th.J. van Agt, die vanuit Pakistan komt.

Het gedonder met nrc Handelsblad dramt door mijn kop.

28 maart 1980

Wenen, Imperial Hotel

Ik belde met Anton Koenen van de gpd. Hij houdt zich gereed naar Belgrado te gaan als maarschalk Tito overlijdt.

11:00 uur Bundeskanzleramt,

Een Joegoslavische televisieploeg is bij de kanselier. Wolfgang Petritsch verwelkomde me en zei één van de vijf secretarissen van Kreisky te zijn. Hij studeerde geschiedenis in Wenen en de vs en werd vorige maand benoemd. Ik adviseerde hem aantekeningen te maken van wat hij beleefde in het bureau van de kanselier, maar hij zei er geen tijd voor te hebben. Dat is altijd de reactie. Tijd maken, dàt is het parool.

Het werd een bijzonder prettig gesprek. Ik ken de heer Kreisky langzamerhand enigszins. Hij is nu 69 jaar en merkbaar ouder. Toch is hij strijdbaar als altijd. Hij heeft de ministers van Buitenlandse Zaken van de ussr, Amerika, Engeland en Frankrijk gevraagd om op 15 mei in Wenen bijeen te komen om het probleem Afghanistan te bespreken. Hij wist niet of Cyrus Vance zou komen.

‘U blijft een bruggenbouwer,’ zei ik tegen hem.

‘Dat vind ik flatteus en een te ambitieuze woordkeuze.’

‘Misschien bent u te bescheiden. Tenslotte erkende u als eerste in het Westen de plo.’

‘Dat is waar. Er is veel over te doen geweest. Ik heb er in Israël meer vijanden door gekregen dan ooit tevoren. De Israëlische pers scheldt dag in dag uit op mij.’

‘U kunt nauwelijks van antisemitisme worden beschuldigd,’ zei ik.

‘Nee, want ik ben zelf Joods. Dat betekent echter niet, dat ik om die reden een Joodse nationalist zou moeten zijn.’277

Belde een gesprekje naar Veronica Radio door, waarvan Henri Remmers zei: ‘Een beetje lang.’

‘Weet je hoe moeilijk het is Kreisky te krijgen,’ vroeg ik hem. ‘Ik plaag je maar.’

Ik had een ontmoeting met mijn oude vriend Aurelio Peccei. Er komt volgend jaar een Club van Rome vergadering in Caracas. Hij wilde weten wat ik in Moskou van Arbatov en anderen over Afghanistan had gehoord. Jermen Gvishiani arriveert vanmiddag uit Moskou om een geheime Oost-West ontmoeting bij te wonen. Ik vroeg hem een brief aan Gvishiani te geven. Ons gesprek was uitermate vertrouwelijk en openhartig.

Hij zat vrolijk te gapen. Mag het even na een nacht in een vliegtuig uit New York? Hij dacht trouwens dat Jimmy Carter voor een tweede termijn zou worden gekozen. Aurelio introduceerde me bij Ernst Stock, de manager van het Congrescentrum Hofburg, waar de heren zullen vergaderen. Hij ging Gvishiani van het vliegveld halen.

29 maart 1980

Kardinaal König heeft aan Leonid Brezhnev een brief geschreven om godsdienstvrijheid in de Sovjet-Unie te helpen bevorderen. ‘Ich kenne auch die Einstellung Ihrer Partei, die Religion als schädliches Element des öffentlichen und sozialen Lebens zu betrachten (...) Religionsfreiheit, wie sie von anderen Ländern verstanden werde, bedeute aber, daß erwachsene und junge Menschen ihr religiöses Bekenntnis ohne Angst öffentlich vertreten dürfen.’278

Religie is op angst gebaseerd. Religie is nu juist niet iets voor volwassenen, die fabeltjes ontgroeid hadden moeten zijn. Religie, in de vormen van de Rooms-Katholieke kerk, is onvolwassen hocus pocus en precies zoals Moskou zegt: schadelijk. Maar ze dragen niet de overtuigende argumenten aan die bij Nietzsche en Freud duidelijker zijn te vinden dan bij Marx.

Ontmoette de Hongaarse ambassadeur, mijn oude vriend Eugen Randé.279 ‘I like Kreisky. He is a bit of a dictator, you know. When I first arrived here, he said: “You know Herr Botschafter, ich trage Hungarn im Herzen.”’

Eugen geniet van zijn post. ‘The West does not know the ussr, even Kreisky does not know.’ Volgens Eugen spelen de Westerse landen in de Sovjet-Unie in op dissidenten en andere conservatieven ‘but remember, the ussr has people to the left and the extreme left’. Hij wilde weten hoe de stemming in Moskou was na de Afghaanse invasie. Ik herinnerde me bovendien wat de in Moskou wonende Indonesische journalist Surjono me had verteld: ‘They are very sure of themselves and sure of what they have done in Kabul.’ Ons gesprek was ontspannen en hartelijk als bij oude vrienden past. Hij wist zelfs over Martin van Amerongen, die uit de school had geklapt na een vertrouwelijk gesprek met Kreisky. Randé was zelfs één moment bang geweest dat ik het had gedaan.

Sue Masterman en Anton Koenen280 hebben gruwelijk de pest aan Hella Pick van The Guardian, mijn oude vriendin uit de vs.

Vooral haar arrogantie en de houding ‘alles te weten’ ergeren hen groen en geel. Ze vinden haar vooral bevooroordeeld, waar ze gelijk in kunnen hebben, alhoewel ik niet al te veel onder de indruk ben van hun eigen luistermogelijkheden. An Salomonson was onlangs in Wenen voor een atoomconferentie. Ze werkten met haar samen, ook omdat ze nog altijd als stringers voor nrc Handelsblad staan genoteerd. Prompt kregen ze een brief van André Spoor, dat zij zich niet langer als losse medewerkers van deze krant moesten aandienen. Anton en Sue vermoedden, dat het An Salomonson was geweest, die mij met het Tolstikov-interview bij nrc Handelsblad in de problemen had gebracht.

Lunch

Er zit een onwaarschijnlijk mooie jongen te eten, vlakbij, donkerbruine ogen, prachtige huid, zegelring aan zijn linker pink. Hij is met een nogal lelijk meisje, denk ik, getrouwd. Denk dat hij heeft geskied. Zijn huid is sensationeel mooi. Is hij gevangen, of niet gevangen? Als hij glimlacht...

Ik lees dat er nu toch wellicht een verschil zou bestaan tussen hersens van mannen en vrouwen. Maar het wordt altijd meteen op seks gegooid, alsof dat het belangrijkste zou zijn. Dat irriteert me.281

God, wat is die jongen lekker. Ik zou hem aan flarden willen raggen, hem openbreken, zodat hij uiteindelijk zich helemaal zal overgeven (aan mij).

Wenen-Amsterdam

Het Parool heeft een bericht dat Bung Karno zich in 1966 in de echt had laten verbinden met een stewardes. sukarno's zeven vrouwen staat boven het onzinbericht. Het zijn er gelukkig heel wat meer geweest.

De Volkskrant heeft een keurig bericht gehad dat er weer gedonder is over mijn visum naar Indonesië. nrc Handelsblad, ingevolge de oekaze van Soetenhorst, deed niets.

Amerbos

De Journalist heeft leugens, ditmaal van minister Hans Wiegel, afgedrukt. Ik kan nu niets doen, want ik moet Volodja Molchanov beschermen, tegen iedere prijs.



illustratie
De Journalist, 27 maart 1980.


Ik belde bij thuiskomst uit Oostenrijk eerst Peter in London. ‘Dag schat,’ zei hij. Hij wist dat ik het was. Hij zei dat, toen hij in de mensenmenigte vanavond naar huis liep - er is een staking bij de metro - hij aan onze trip naar Key West had gedacht. ‘You have no idea what it did to me.’ Hij oefent met zingen en woont ook Edwins zanglessen bij. Hij wil auditie doen voor Jezus Christ Super Star.

Er was ook een briefje van mejuffrouw Büringh Boekhoudt. Ik moet er op antwoorden. Na elkaar veertig jaar te kennen, moet het toch mogelijk zijn openheid te betrachten?

Amerika valt heb ik dus met initialen aan haar opgedragen. Zij zei me nooit wat ze van het boek vond. ‘Weet je,’ schrijft ze nu, ‘ik zou altijd zo graag iets prijzends willen zeggen, maar dan kom ik met de eerlijkheid in de knoop. Je interviews, die ik de laatste jaren in de nrc las, vond ik ronduit goed, zoals ik je ook telkens heb gezegd. Maar je boekjes vind ik nooit “to the point”. Het aardigste vond ik dat boekje over Rusland. Daar dwaal je niet telkens van je onderwerp af. Je stijl is wel erg verbeterd in de loop der jaren.’282

Zij vraagt om weer gauw langs te komen. ‘Je moet maar denken, dat ik maar een oud mens ben, die misschien de moderne benadering van allerlei onderwerpen niet meer goed kan beoordelen Hartelijke groeten, je Auntie.’

30 maart 1980

Als de duiven koeren, komt er regen.

Op advies van Wim Klinkenberg belde ik met André Spoor. Hij was als altijd his old self. Hij vertelde al tegen Rob Soetenhorst te hebben gezegd: ‘Ik bel Willem dit weekeinde. We moeten zien er een punt aan te breien.’ Soetenhorst had geantwoord: ‘De hele redactie is in rep en roer. Ik kon niet anders dan Willem die brief schrijven.’

Het nieuwe dagblad De Dag van Peter Muller is al weer ter ziele gegaan. Korte vreugde.

31 maart 1980

Bedankte mejuffrouw Boekhoudt voor haar lieve briefje. ‘Ik was eigenlijk het meeste teleurgesteld dat U helemaal niets zei over Amerika valt. Dat is veel erger dan dat U het met de rommelige organisatie van het materiaal niet eens bent (...) We kennen elkaar meer dan veertig jaar. Als U en ik niet meer vrijuit kunnen spreken (of ooit hebben gesproken) wat blijft er dan over in deze wereld? Ik beschouw U helemaal niet als “een oud mens” (zoals U schreef), omdat U een hoge leeftijd hebt bereikt. Wat U zegt, betekent voor mij zoveel dat ik eigenlijk U en mijn oom Poslavsky als de laatsten der Mohikanen beschouw in mijn leven aan wier oordeel ik hecht, buitengewoon hecht, ook omdat dit voortkomt uit een ervaring van elkaar een halve eeuw kennen, en daarnaast uit echte aanhankelijkheid en affectie. U hebt me altijd “begeleid” - vrijwel onmiddellijk volgend op mijn ouders - en hetzelfde deed Lex Poslavsky. Dat is een nooit meer uit te wissen of weg te denken ervaring. Dus wat U ook vindt, kritiek of lof, ik hecht de meeste waarde aan wat U over mijn werk zegt.’

Hans Wiegel heeft op een persconferentie uitlatingen over het Molukse vraagstuk gedaan, die tot onrust onder Molukkers hebben geleid. Nu geeft de man nrc Handelsblad de schuld vanwege de weergave in die krant. De schuld zou bij de krant liggen. Die man is niet goed.

Lance Morrow heeft weer een boeiend essay geschreven: Re-imagining America. Dàt had ik er bij moeten hebben toen ik Amerika valt schreef. Eigenlijk zou het essay ‘Re-inventing America’ hebben moeten heten. Morrow citeert een Frans-

man die zei: ‘Americans feel themselves sliding toward triviality, and beyond that, toward an abyss that might swallow the whole (American) experiment like a black hole. Either America is the hope of the world or it is nothing.’ Ik denk dus al heel lang dat het Amerikaanse ‘experiment’ niet anders dan op een ramp zal moeten uitlopen en daarbij de rest van de wereld zal meeslepen in het zwarte gat.

Oscar Wilde reisde in 1882 in Amerika. Hij gaf een lezing voor mijnwerkers in Leadville, Colorado en wijdde uit over Florentijnse schilders. Heerlijk. Hij gaf lokken van zijn haar weg, waarvoor hij secretarissen huurde om ze rond te delen. Hij droeg een jas van bottle green otter fur, wat me minder geslaagd lijkt.

1 april 1980

Gerard Schuijt van de nvj vraagt me per brief heel correct of ik nog gehoord wil worden door de Kamercommissie voor de Inlichtingendiensten na de bezopen mededeling van mijnheer Mulder dat wat ik over Van den Boogaard meldde, onwaar zou zijn.

Ik heb Gerard geantwoord dat het vechten tegen de bierkaai zou zijn, zolang ik mijn voornaamste bron in het geval van Raymond van de Boogaard, dus Volodja Molchanov, niet kan noemen, of als getuige kan oproepen.

Peter, die me er altijd aan herinnert niet te vergeten de polders in te gaan, heeft me ook nu weer tot een heerlijke fietstocht voorbij Zunderdorp geïnspireerd.

Ik lees het verslag dat Aad van den Cortenberghe als voorzitter van de nvj heeft gemaakt van zijn gesprek op de Indonesische ambassade inzake mijn visumaanvraag. Er werd hem gevraagd ‘of ik persoonlijk garant wil staan voor het feit dat Oltmans geen negatieve berichten over Indonesië zou verspreiden na inwilliging van zijn visumaanvrage’. Moet je nagaan hoe gek ze op de Indonesische ambassade zijn.

Rudie van Meurs adviseert om in de bvd-zaak niets meer te doen. ‘Jouw en mijn tijd komt over één of anderhalf jaar. Op den duur komt het toch allemaal uit. De houding van Joop den Uyl in de zaak is natuurlijk walgelijk. Die denkt er alléén maar aan wanneer hij weer premier zal worden.’

Van Meurs is ook bij de acf geweest om na te trekken, of de bvd zich daar vervoegde om negatief jegens mij te adviseren toen ik met Dirk Keijer kwam praten over mogelijk zaken doen met de ussr. De heren De Roo en Massaut schijnen hem op paling en kreeft, met ijs en slagroom toe, te hebben getrakteerd. Helemaal fout dus.

2 april 1980

Gallery in New York stopt met mijn interviewbijdrage. Jammer. Het scheelt 500 dollar per maand.283

Jan van Beek, hoofdredacteur bij de gpd, zegt: ‘Je zou eens moeten nagaan waarom het persbureau van Dries Ekker indertijd werd opgeheven en waarom hij toen direct een positie op het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft gekregen. De journalist Laurens ten Cate zou je daar het nodige over kunnen vertellen.’

‘Steven de Winter is een gifkikker,’ aldus van Beek. ‘Vroeger werkte hij voor de gpd, maar we hadden constant gelazer met hem. Hij zal zorgen dat je er bij de nrc nooit meer in komt.’ Hij vroeg zich overigens af waarom de bvd nooit bij hem kwam kleppen.

De bomen en struiken lopen voorzichtigjes uit. Het valt me ook altijd op dat de lijsters het eerst op staan.

3 april 1980

Koningin Juliana heeft prinses Beatrix op de meest eervolle wijze ontslagen als voorzitster van het fonds voor sociale voorzieningen voor het personeel van de koninklijke hofhouding. Hoogtepunt vandaag: ontmoeting met Frits van Eeden. Hij zag er zalig uit, jeans, afgeslankt, ik moest voortdurend aan hem zitten. Overal poezen. Eén kat is uit Amerika mee teruggekomen. Hij liet me een prachtig houten beeld zien. Hij heeft voortdurend ontmoetingen met jongens. ‘Soms zijn het er zoveel, ze komen in golven. Het lijkt wel of het aan het weer ligt,’ zei hij.

Ik ben maar enkele minuten op de receptie van ambassadeur Emil Lakatos van Hongarije gebleven. Groette ambassadeur Tolstikov en diplomaat Timofiev en vertrok weer.

Robert Komer is toch een uitgesproken Koude-Oorlogkletskous. Hij is nu nota bene onderminister van Defensie en kletst over wat Amerika ‘en onze bondgenoten’ zullen doen wanneer de sovjets de olievelden in het Nabije Oosten aanvallen. Intussen schreef minister Van der Klaauw aan Kamerleden dat de Nederlandse regering blijft hopen dat Nederlandse sporters niet aan de Olympische Spelen in Moskou zullen mee doen.

Dineerde met Kees Hageman en Milan Potuznik in Le Musicien, de fotograaf en mijn vondst het fotomodel. Ik vond Milan nu, kort geknipt, als een jonge jongen, een stuk minder aantrekkelijk dan drie jaar geleden.

4 april 1980

Ik had een lang gesprek met André Spoor, die ik dus wèl had verteld dat mijn bron Volodja Molchanov was ten aanzien van de benadering van Raymond van den Boogaard door de bvd. André had de zaak tijdens een lang gesprek met Van den Boogaard besproken en hij ontkende glashard, die mededeling ooit aan Volodja Molchanov te hebben gedaan.

‘Op die manier sta ik er volkomen alleen voor, want ik kan Molchanov voor diens veiligheid, zowel daar als hier, niet prijs geven,’ antwoordde ik.

‘Maar je hebt toch mij?’ zei André.

Hij zei zelfs dat mijn ingezonden artikel over de gasindustrie in de Sovjet-Unie wellicht toch geplaatst zou kunnen worden als ‘van een medewerker’. Steven de Winter moest even alleen worden gelaten, maar Van den Boogaard was wel te bewerken. Haal je de duvel: die weet dat hij liegt. En dat weet heel waarschijnlijk André ook heel goed.

Ik voel me niet eenzaam, maar wel wat alleen en gedesorganiseerd na alle commotie.

5 april 1980

Zalig weer. Misschien kan ik zelfs in de tuin zitten. Ik zie de eerste vlinder.

6 april 1980

Na één dag mooi weer is het opnieuw knudde.

Jan van Wieringen zond me uit Washington een artikel over Physicians for social responsability, een nieuw opgerichte Amerikaanse groep, die zich sterk maakt om de kans op een atoomoorlog te helpen verkleinen. Ze hebben een brief aan Leonid Brezhnev geschreven en willen met sovjetartsen gaan samenwerken voor dit gemeenschappelijke doel.

De West-Duitsers gaan gewoon door met besprekingen in Moskou en Bonn over de aan te leggen pijpleiding van Siberië naar West-Europa ter waarde van 11,6 miljard dollar. Mannesmann A.G. en Thyssen A.G. zullen 950.000 ton stalen pijpen aan de ussr leveren. De sovjets betalen met 85 miljard cubic feet gas per jaar tot het jaar 2000.

David Riesman zegt dat er ‘despair’ is in de ‘non-post-industrial society’.284 Is die wanhoop er niet altijd al geweest? Volgens Riesman is ‘inflation the most corrosive insidious promoter of discord, of feelings of inequity, of anxiety about the

future, of the inability to plan ahead’. Ik denk gewoon dat de onvoorstelbare verschraling van persoonlijke, betekenisvolle contacten in de huidige samenleving, gebrek aan affectie en vertrouwen dat gevoel van wanhoop geven, en niet of de prijs van sigaretten of aardappelen naar boven gaat.

Er is gisteren in Wageningen tegen de heer Luns betoogd. Er ontstonden zelfs schermutselingen. Luns sprak voor de studenten vereniging Ceres over de navo.

Joodse kerkgenootschappen hebben ten scherpste geprotesteerd tegen een bezoek van een plo-vertegenwoordiger aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. Breinen die een paar eeuwen achter lopen.

Gezien de recente ontwikkelingen in de betrekkingen tussen

illustratie

de ussr en Amerika zijn militaire experts in de vs van mening dat de mogelijkheid van chemische oorlogvoering weer onder ogen moet worden gezien. Er wordt gewoon maar geschreven, dat ‘volgens onbevestigde berichten’ Moskou chemische wapens zou hebben gebruikt bij de invasie van Afghanistan. Dus volgens het Pentagon is er haast geboden om de eigen chemische oorlogbewapening snel weer op te starten (als ze ooit werd stop gezet).285

Er staat een plaatje bij van het modernste projectiel op dit gebied. Op 17 juni 1925 (één week nadat ik werd geboren) tekenden de meeste landen in Genève een verdrag tegen het gebruik van chemische wapens bij de oorlogvoering. De vs tekenden niet. De ussr tekende in 1928. Amerika uiteindelijk pas in 1975, met de stipulatie dat indien met chemische wapens tegen de vs werd gestreden, Washington het recht wenste te hebben met gelijke munt terug te betalen.

Josje Hagers meldde in De Telegraaf dat de voorbereidingen

voor de kroning van Beatrix in volle gang zijn. Tweeduizend functionarissen zijn er mee bezig. Het zal me benieuwen.

Het Algemeen Dagblad heeft een onderzoek ingesteld naar de stemming in Nederland ten aanzien van Beatrix. Tweederde van de mensen zien het met veel vertrouwen tegemoet. Alleen aanhangers van D'66 blinken uit in koningsgezindheid. Ze zijn de enige partij waar 95 procent van de leden zich uitspreekt de monarchie boven de republiek te wensen.

7 april 1980

Broer Theo belde al vroeg uit Lugano. Ze zijn terug uit Genève, waar het hem niet beviel. Hij begon het gesprek met: ‘Ik had de paashaas willen spelen, maar je was er niet.’

Om mijn verhouding met nrc Handelsblad, natuurlijk op de eerste plaats voor mezelf maar ook ter wille van André Spoor, enigermate op peil te brengen - en omdat ik mijn bron Volodja Molchanov voorlopig niet uit de hoed kan toveren - heb ik een nieuwe brief voor De Journalist opgesteld.



illustratie



illustratie

In 1980 kon ik moeilijk de leraar Engels van de sovjetambassade, J.M. Duyvesteyn, noemen inzake de rechtstreekse bedreiging dat de bvd me zou vernietigen, zoals 14 december 1979 in dit dagboek vermeld.

8 april 1980

Wim Koesen belde om te zeggen dat mijn omslagverhaal van NieuwsNet over Beatrix en De Telegraaf goed klopt. Zijn eigen serie in De Telegraaf heeft een aantal boze reacties opgeleverd, ‘inbegrepen van den hoogsten in den lande.’

Ik zond André Spoor het concept van mijn verzoeningsbrief naar De Journalist. Hij vond de tekst ‘prima’.

Advocaat H.M. Voetelink: ‘Ik vond uw NieuwsNet-artikel over Beatrix enig!’

Minister van der Klaauw had aangeboden dat Voetelink bepaalde stukken op BuZa ter inzage kon krijgen. ‘De minister probeerde de angel onder het kort geding uit te halen,’ zei de advocaat.

Peter zei vanuit London: ‘Weet je dat ik nog op onze vakantie in Florida teer?’ Hij bedankte voor de koffie die ik via Eichholtz had laten zenden.

Laat in de avond belde Peter uit London en zei dat hij naar een

preview was geweest. ‘It was so sad, Willem, I cried and cried. They say, people who cry hard, had an unhappy childhood.’ Casper van den Wall Bake huilt nooit, dus het zegt niets.

Alfred Vierling stond om 22:30 uur ook nog voor mijn neus. Hij had een gesprek gevoerd bij DS'70 om te onderzoeken of hij iets in de politiek wil gaan doen. Als ambtenaar op een ministerie, zijn huidige werk, draait hij blijkbaar dol. Ik denk zelf wel eens dat er een nieuwe partij zou moeten komen in de geest van Die Grünen in Duitsland.

9 april 1980

Elseviers heeft een omslagverhaal over Jezus van Nazareth. Christus verkeert in crisis: ‘Met zekerheid is men bijna niets over zijn leven te weten gekomen,’ aldus Rex Brico in een intro.286 Terwijl de kerken leeglopen, schijnen niet-kerkelijke auteurs steeds meer boeken over de heiland op de markt te brengen. In de jaren zeventig zijn in Nederland 61 boeken verschenen met ‘Jezus’ op de omslag tegen veertien in de jaren zestig. Men schijnt het er in grote lijnen over eens te zijn dat Jezus een rondreizende prediker was, die de komst van het koninkrijk Gods verkondigde. Hij tafelde daarom met hoeren en zondaren. Sommigen zagen hem hierdoor als een profeet en religieuze ziener. Ik begrijp niet hoe men nog altijd aan de sprookjes van Nazareth kan vasthouden, alsof het werkelijk allemaal in alle heiligheid zou zijn gebeurd. Hij lijkt eerder op een Gerard Croiset of zo iemand. Toch zweren hele volksstammen bij de Schrift over de man. Martin Buber beschouwde Jezus als de belangrijkste Jood die ooit leefde.

Hoorde Hofland, Van Tijn, Van Hoorn en Piet Grijs op de radio ‘in gevecht’ met Hans Wiegel. Ongelooflijk geklets in de ruimte. En dat gaat al jaren ongestoord verder.

Stefan Landshoff heeft me een pamflet van Anton Constandse opgestuurd: Oranje zonder mythe. Het is een historisch overzicht van de Oranjes (78 pagina's) dat eindigt met een pleidooi voor een republiek. ‘De argumenten voor een republiek zijn talrijk. In de eerste plaats is het onzin, een man of vrouw tot staatshoofd te benoemen, omdat die geboren is uit de driftmatige sexuele voorkeur van een staatshoofd voor een bepaalde partner. Zoveel seks in de politiek is nu ook niet nodig. Het minste wat men kan doen is een staatshoofd te kiezen, voor een beperkt aantal jaren, op grond van zijn verdiensten.’ Het is wel origineel bedacht. Maar mijn benadering is dus heel anders.

Een koning is een verziekte projectie, die mentaal ongezond is en alleen genezen kan worden door de mythe te schrappen en het symbool te verwijderen. Symbool van wat? Infantiliteit.

Niet minder dan 58 procent van de Amerikanen schijnt de keuze tussen Jimmy Carter en Ronald Reagan voor het Witte Huis als een milde ramp te ervaren. Zij wensten dat er een alternatief was. De keuze gaat tussen ‘a president who has presided over a series of foreign policy calamities and a ruinous inflation, challenged by an aging actor who is widely viewed as a simplistic rightwing ideologue,’ aldus George Church in Time.287 En zo is het natuurlijk ook. Het ergste van alles is dat degene die het Witte Huis in handen krijgt over machten zal beschikken, die wellicht in 1776 bij de toenmalige verhoudingen in het land pasten, maar die nooit werden aangepast aan een gewijzigde wereld en nieuwe realiteiten.

In West-Duitsland is de 20-jarige Amerikaanse soldate, Cheryl Taylor tot 30 dagen zware arbeid veroordeeld, plus een boete van 298 dollar omdat zij Kevin Knox (19) bij de ballen had gegrepen. Vrouwen in een leger blijft een absurde zaak.

11 april 1980

Engeland staat op zijn kop vanwege de uitzending door atv van een gedramatiseerde documentaire over een prinses in Saoedi-Arabië die in 1977 werd onthoofd vanwege overspel.288 Lord Carrington heeft over de uitzending diepe spijt uitgesproken jegens de Saoedische regering. De communistische Morning Star zei: ‘We never hear Carrington utter regrets when the ussr is being maligned.’

Ik ontmoette de nieuwe Cubaanse ambassadeur Antonio F. Diaz. Ik heb hem gevraagd of ik in Havana gesprekken kan hebben met Fidel Castro en Carlos Rafael Rodríguez.

12 april 1980

Ik heb een afschuwelijke droom gehad over mam en de honden, en God mag weten wat nog meer. Ik weet niet of Peter erbij was betrokken.

De journalist Harrison Salisbury van de The New York Times is een proces begonnen tegen de National Security Agency in Washington, waar men op onwettige wijze zijn communicaties als buitenlands correspondent heeft onderschept en ook privéboodschappen onwettig in handen heeft gekregen. Onder

de Freedom of Information Act heeft Salisbury om zijn dossiers gevraagd. Hij schijnt ze niet zo maar te zullen krijgen.

Admiraal Stansfield Turner, directeur van de cia, heeft in een toespraak voor kranteneigenaren en redacteuren gezegd dat hij journalisten zal rekruteren voor spionage wanneer niet op andere manieren inlichtingen kunnen worden verkregen. Hij zei zelfs niet te begrijpen waarom journalisten hier tegen waren. A.M. Rosenthal van The New York Times beklaagde zich ‘that even the remote possibility of cia connections, makes it difficult for us foreign correspondents to operate overseas’. Dat is precies het probleem met Raymond van den Boogaard na zijn vrije ontboezemingen tegenover Volodja Molchanov dat hij door de bvd werd aangezocht te spioneren.

Norman Kempster vermeldt in de International Herald Tribune, dat toen George Bush in de zeventiger jaren directeur van de cia was, hij de cia verbood journalisten en buitenlandse correspondenten voor spionagedoeleinden in te zetten. Turner heeft die zaak nu weer teruggedraaid.289 Het kan dus ook helemaal niet. Waar blijf je met een onafhankelijke pers?

Er is een telegram gekomen of ik met zijn andere vrienden zondag de veertigste verjaardag van Jan Cremer wil meevieren bij de ouders van Babette Sijmons.

13 april 1980

Gunter Pauli stond voor mijn neus. Hij is nu 24 jaar. Hij zag er gezond en erg goed uit. Vladimir Opalev belde dat er uit Moskou materiaal van het Arbatov-boek was gekomen. We zijn met de kap van de tr 6 neer naar Den Haag gespoed om het op te halen. Hij heeft in mijn interviews over de Club van Rome zitten lezen, terwijl ik aan het werk was. Het maakt hem nog nerveus als ik hem aanraak of omhels. Hij is weer naar België vertrokken.

Time publiceerde een artikel over modernizing the case of god. De Heer maakt een ‘comeback. Was he not chased out of heaven by Marx, banished to the unconscious by Freud and announced by Nietzsche to be deceased? Did not Darwin drive him out of the empirical world? Well, not entirely.’ Het zou onder filosofen weer in de mode zijn dat God mogelijk toch bestaat. Bertrand Russells adagium ‘What science cannot tell us, mankind cannot know’ lijkt weer vergeten.

De theoloog Douglas Hill van McGill University in Montreal zegt: ‘The experiment with secularism finally proved to be too

much for the human psyche to cope with, both in the Marxist world and our world. If you begin to doubt that there is some meaning in the process of history, then you get frightened by your own secularity, and you return to religion.’ De ellende begint bij het klakkeloos inprenten dat er een God zou bestaan, wat teruggrijpt naar het geloof in de farao's van Egypte. Wanneer die onzin beperkt zou blijven tot de geschiedenisles, zou niemand kunnen ‘terugkeren’ naar godsdienst omdat hij de werkelijkheid - zonder antwoorden op vitale vragen - niet aan kan.

Hans Küng publiceerde de bestseller Does God exist? Volgens hem is de twintigste eeuw bezaaid met afschuwelijk voorbeelden van wat er gebeurt wanneer het geloof in een opperwezen wordt vervangen door fascisme of communisme. Ludwig Feuerbach, de stichter van het modern atheïsme, heeft blijkbaar gepostuleerd dat religieuze gevoelens een projectie waren van het nobelste in de mens. Welnee: de projectie van een heer in de hemel is de angst voor de dood, het niet kunnen begrijpen van de schepping en het menselijke bestaan. Sommige mensen, en ik geloof dat mam dit deed, accepteren het leven zoals het komt en in volle overgave ‘want je kunt nu eenmaal toch niets aan de werkelijkheid veranderen’ waren haar gevleugelde woorden. Maar die werkelijkheid, de natuur, in haar modus operandi, is afschuwelijk, wreed en moordzuchtig. Waarom zou het leven het dan niet zijn? Wat is nobel in de mens? Geloofin God. Onzin.

Panorama290 heeft een aantal tekeningen van Wouter Lap gepubliceerd met prins Bernhard op de omslag. Ook ‘Josephina Luns’ ontbreekt niet.291

Igor Cornelissen heeft onderzoek verricht in de National Archives in Washington, de Public Record Office in London en het Militärarchiv in Freiburg om na te gaan welke rol kolonel Pantchoulidzev, de levensgezel van prinses Armgard, in het leven van prins Bernhard heeft gespeeld. Hij werd in de Lockheed-affaire genoemd als iemand op wiens Zwitserse bankrekening één miljoen dollar werd gestort. Het rapport Donner heeft er melding van gemaakt. Ik lees het maar niet allemaal. Roddel en drekscheppen en bewijst het iets wat we niet allang weten? Niet alle contacten in Bernhards leven konden door de beugel, maar so what?292

Ik werkte aan het Arbatov manuscript.

Na 22:00 uur belde André Spoor. Hij was erg aardig. Ray-

mond van den Boogaard heeft met sovjet-persattaché Vladimir Opalev geluncht om de vrede te herstellen. André zei dat men op de redactie onmiddellijk het verhaal over de gasindustrie in de Sovjet-Unie als van mijn hand had herkend ‘en dit heeft tot curieuze reacties geleid’. Hij zei dat mijn zaak anders zou zijn verlopen als hij niet door een auto-ongeluk langdurig op de redactie afwezig was geweest. ‘Tenslotte kennen jij en ik elkaar sinds de Baarnseweg.’ Intussen moet tot juni met een verzoeningspoging worden gewacht. Als het ooit gebeurt.

Toen ik tegen Spoor zei dat volgens John Roozen van NieuwsNet mijn nieuwswaarde was gedaals na de breuk met nrc Handelsblad, antwoordde hij: ‘Ik wist niet dat we zoveel macht hadden.’

Ik sliep door al dit gedonder beestachtig slecht.

14 april 1980

Over de bvd had Spoor gezegd: ‘Bij mij zijn ze nooit geweest.’ Nee, haal je de duvel: ze kennen hun pappenheimers. Bij mij ook niet, nooit.

Casper van den Wall Bake belde. Hij is met Carine vier dagen in Phoenix, Arizona geweest bij mijn oude lyceumvriend Wicher de Marees van Swinderen. Toch denk ik niet dat er voor hem een baan in Amerika uit voortkomt.

President Carter heeft nu ook gezegd dat hij ‘onder extreme gevallen die de nationale veiligheid van de vs betreffen’ journalisten wil laten inzetten als spionnen. De man heeft dus echt geen hersens. Hij staat achter de cia, hoe kan het anders? Op die manier sanctioneer je de vervuiling van het journalistiek métier vanuit het Witte Huis.

Er werd een mes naar Indira Gandhi gegooid, maar zij bleef ongedeerd.

President Suharto heeft premier Dries van Agt zelf van het vliegveld afgehaald. Er wordt in dit land met geen woord over gerept, wie die Suharto eigenlijk is, een massamoordenaar eerste klas, in de traditie van Pol Pot. Wat er in 1965 werkelijk gebeurde is vergeten en afgeschreven als ‘oude koek’.

15 april 1980

Het valt me tegen dat minister van Buitenlandse Zaken, Saburo Okita, nu ook heeft gezegd dat Japan beter niet kan deelnemen aan de Olympische Spelen in Moskou. Hij kan waarschijnlijk niet anders bij het smerige machtsspel dat aan de gang is over Afghanistan, waar de sovjets identiek uithaalden wat de Yankees in Vietnam deden. Met dit verschil dat Kabul onder

de invloedsfeer van de Sovjet-Unie valt. Cuba is meer het sovjet-Vietnam.

Ik belde Peter om te zeggen dat ik tot vrijdag in Londen zou blijven. ‘Wat een festijn,’ zei hij. Ik ga voor een keer met de boot. Jan den Oever van De Journalist zegt mijn komende brief in nrc Handelsblad aan Steven de Winter te hebben voorgelezen. De man zou gezegd hebben dat voor hem de zaak dan ook gesloten was. Ja, ja: blijft dat de bvd Van den Boogaard dus wel degelijk gevraagd heeft samen te werken vanuit Moskou.

16 april 1980

Harwich, Engeland

Absoluut meer dan abominabele overtocht: een afgesloten cabine zonder enige frisse lucht. Ik heb gewoon de deur naar de gang op een kier moeten laten staan. Een juffrouw op hoge hakken dribbelde heel de nacht boven mijn hoofd rond.

Anwar Sadat heeft de sjah van Iran en diens gezin geïnstalleerd in het Koubbeh paleis, dat doorgaans voor staatshoofden dient. Islamitische militante organisaties zijn razend.

Jean Paul Sartre is overleden. Ik kon nooit warm voor hem lopen. Geloofde hem niet, vooral niet zijn fameuze memoires Les Mots.

Twee sovjetkosmonauten houden zich bezig met het verzorgen van orchideeën in het Salyut-6 ruimtestation.

Can't wait to embrace (and hold) Peter.

Drury Lane Hotel

Ik had een korte ontmoeting met José Ortega, de assistent van minister Luis Alberto Machado uit Caracas. Nog altijd zijn de ontmoetingen met dr. Philip Handler, president van de National Academy of Sciences in Washington en zijn Russische tegenspeler, professor Anatoly Alexandrov niet rond. What are they waiting for?

The New York Times publiceerde op 14 april 1980 een hoofdredactioneel dat me uit het hart gegrepen is (zie pagina 259).

Het was heerlijk om weer bij Peter te zijn. Hij was opgewekt en oké. Hij wilde helemaal niet over geld spreken, maar ik zal vandaag hier bij Chase Manhattan duizend dollar op zijn rekening zetten. Hij mediteert iedere dag in de late namiddag één heel uur. ‘Ik word steeds meer als mijn moeder,’ zei hij. Hij gaat soms naar bijeenkomsten waar verscheiden paranormaal begaafde personen bezig zijn, die blauwe lichten rond Peter zien. Ze zitten dan in een vierkant. Hij noemt het ‘white magic’ . Ik vind het een beetje griezelig.



illustratie

Hij zingt en zingt en werkt aan zijn stem die zich uitstekend ontwikkelt. Hij bereidt zich voor op een mogelijke rol in Jezus Christ Superstar, wanneer the cast later dit jaar op tournee gaat. Hij vertelde wie de hoofdrol nu speelt. Dit leek me niet om te gillen. Heb in de late middag een paar uur geslapen. We dineerden in de Paparazzi en ontmoetten later ook Edwin van Wijk. International Herald Tribune opende met een vierkoloms klets verhaal: energy squeeze may explain soviet drive in mid-east. Patente onzin. De ussr barst van de grondstoffen. Van de zestien mineralen voor de moderne industrie liggen de grootste voorraden in de Sovjet-Unie, in ieder geval van dertien. Er wordt maar wat gekletst om de anti-sovjetstemming er in te houden. Er wordt openlijk bij gezegd dat het om ramingen en veronderstellingen van de cia gaat. Wie weet is de journalist Richard Burt één der velen die voor de inlichtingendiensten werken, en voor dergelijke onzin worden betaald - natuurlijk in het landsbelang!

Ik had een aardig gesprek met nrc-correspondent Wout Woltz. ‘Is de vrede weer getekend,’ vroeg hij. Ik legde uit in overleg met Spoor een grote verzoeningsbrief in De Journalist te hebben gezet.

Percy Barnsby kwam me in het hotel opzoeken. Ik vond hem oud geworden. Geloof niet dat hij zijn pruik droeg. Peter weet zoiets direct. Hij babbelde weer vrolijk over het onvermijdelijke herstel van monarchieën over de hele wereld, wat de enige methode zou zijn de vrede onder de mensen te bewaren.

Toen hij wilde vertrekken, arriveerde Peter, die niets liet merken, maar zich kennelijk afvroeg waar ik die mijnheer vandaan had getoverd.

We gingen voor onze traditionele lunch naar het Hilton. We hadden twee kanjers van steaks. Zalig zo'n dag met Peter. Het is niet te beschrijven.

Michael Wynne-Parker Principal Secretary en Receiver General van de Grand Council van de Monarchist League is me in Hotel Drury Lane komen opzoeken. We hebben één uur samen gesproken. Hij wil een bezoek gaan brengen aan Anwar Sadat samen met de Ambassador-at-large van de Monarchist League, The Marquess of Bristol, want ze zijn overtuigd, dat Sadat een potentiële Franco is en in staat kan worden geacht de monarchie in Egypte te herstellen. Hij was bereid, indien het me zou lukken een gesprek voor beide heren met Sadat te arrangeren, mij de eerste rechten voor het nieuws te geven.

We aten met Edwin bij Paparazzi. Hij zei: ‘I am afraid, because Peter and you are so close, that I will be gradually left out or left behind’. Ik ben heel duidelijk geweest en heb hem gerust gesteld. Enerzijds is Peter closer met mij, anderzijds closer met Edwin. Dat moet kunnen. Dit bestaat nu eenmaal. Ik verzekerde hem dat de relatie van hen evenzo uniek is, maar weer anders. Ik had eigenlijk moeten zeggen dat er zoveel relaties tussen mensen mogelijk zijn, die allemaal weer anders zijn, net als vingerafdrukken.

Günter Grass heeft Helmut Schmidt bezworen niet in het kielzog van Washington te varen en niet mee te doen met de boycot van de Spelen in Moskou en geen economische sancties jegens Teheran en Moskou in te stellen. Grass is lid van de sdp.

18 april 1980

Londen

Ik genoot het ontbijt met Edward de Bono in het Charingcross hotel.293 Wel een interessante man, die het zeer met zichzelf getroffen schijnt te hebben. Hij wil een wereldcentrum voor Denken stichten. Ik zei dat hij alleen zou slagen indien hij de sovjets erbij zou betrekken. Ik adviseerde hem om met Anatoly Alexandrov en ook minister Luis Alberto Machado in Caracas contact op te nemen.

Henri Remmers van Veronica Radio was niet geïnteresseerd in een bijdrage over het feit dat David Aaronovitch, een communistische student Geschiedenis uit Manchester, is gekozen tot

voorzitter van de Britse National Union of Students. Hij noemde het ‘geen actualiteit’. David werd 15 april gekozen, zoals The Times meedeelde met een foto van de jongeman. Ik heb met Remmers eigenlijk ook niet te maken met een professionele journalist. Ik sprak er met Woltz over, die reageerde: ‘Ja dat is een goede gedachte. Ik sta altijd open voor nieuwe ideeën.’

Op het Institute for Strategic Studies had ik een uitvoerig gesprek met kolonel Jonathan Alford.

‘Arbatov feels it is lunacy to speak of a limited war,’ legde ik hem voor.

‘I find myself sympathetic with that view,’ was Alfords reactie. ‘I always find it difficult to believe, that there could be anything other than a general war between East and West, this certainly goes for Europe. Any concept of a limitation of conflict, certainly in the European theatre, is very hard to believe in. In a sense we all want instinctively to believe that whichever scenario you take, say one of a war which begins conventionally in Europe and let us postulate with a Warsaw Pact attack for some reason, a big one, like the ussr having decided for whatever reason to take over western Europe, that if this conflict looks like going against the West and the choice were to be a conventional defeat, it will be very hard for the West to take the decision not to use nuclear weapons. And then, I think, all hell, breaks loose. I don't think that the concept of a limited nuclear war, a war which is simply confined to small-yield weapons on the European landmass has very much credibility. I share Arbatov's view that if there is going to be a big war, it is going to be a nuclear war. That will lead almost inevitably to a strategic nuclear exchange. And, indeed, it is part of the deterrent process. It is the belief of most of us, that what deters either of the super powers, if you like, but specifically the ussr from engaging in a conventional war is the fear that the thing will get out of control. The fear that the escalation process would present no winners. There can only be in a sense less sorry losers. I think, as long as that uncertainty resides in Soviet minds, as well as in the minds of decision makers in America, then it is a major deterrent to any war. Wars can happen by miscalculation, by accident even, with events getting out of control. Therefore, we must protect ourselves at all levels that at no particular level either side can expect to have a significant advantage. Having done that, the essential deterrent seems to be that of the probability that the thing gets out of control.’

‘What Arbatov continuously asks me is: “How can they talk in

the West about war, any war, the way they are doing now. War should not even be considered.” Bruno Kreisky told me a few weeks ago, even if Moscow was wrong in Afghanistan, let us not forget the ussr is still a super-power.’

‘I agree with that point of view. The ussr is not going to be seriously weakened by whatever might happen in Afghanistan, which in a sense is only a small military event.’

Hij vervolgde: ‘Arbatov's ideas are fine and many would agree with him that war is not a means of solving modern problems. However, we have to live with a number of Soviet statements and realities. We have to live with the growth of Soviet power, which worries people. The difficulty lays in the essential ambiguous nature of power. Nobody can seriously believe, that power is only created for defensive needs. Even if a state decides to create what it sees as enormous defensive strength against the threats from outside, it doesn't count how it looks to the other side. We cannot make that distinction. We are back to the old argument about intention and capability. I can't see any weapons system, which comes under the category of being unambiguously defensive. When you build aircrafts or missiles for what you think are defensive needs, it is not going to look that way to the other side. These aircrafts or missiles could be used in different ways. And, of course, when you come to strategic systems, they are in essence ambiguous, because they are designed to be used quickly. They will not constitute a major deterrent until they are used quickly or being capable of being used quickly. And so, may be it is a deliberate naiveté on the part of Arbatov, the fact remains, that when one looks at the Soviet and Warsaw Pact military capabilities, it does not look as if Moscow plans to change its attitude.

‘Then, the hardliners come in,’ stelde ik.

‘When war becomes an option, we then have no opportunity of creating or re-creating the kind of defense capability we would need.’

‘It looks, however, as if the ussr has continuously been behind the us in creating weapons of aggression. Even the nato was created long before the Warsaw Pact,’ zei ik.

‘The us and the West were only ahead at one level: the level of technological advance. That is undoubtedly true. But not at the level of mass production.’

‘Only Yuri Gagarin was the first guy in space. Also, with technological superiority it seems to me that mass production ranks second. Look at China. China is no match to anyone, except countries of landless peasants in Asia,’ wierp ik hem tegen.

‘That depends on what you are talking about. In the field that I know best, conventional military warfare, numbers matter and technology cannot wholly redress mass production or massive numbers of soldiers. Actually, the ussr does match nowadays the technological capabilities of the West.’

‘Professor Arbatov goes as far as to say: “It must be obvious to Washington that America is the most powerful.”’

‘I sense that also.’

‘They know it in Moscow damned well,’ benadrukte ik.

‘I don't know,’ zei Alford. ‘They do? It has to do, perhaps, with perceptions. I sit here as an analyst. I do not see the us as nearly as weak as they profess to be. This astonishing lack of American self-confidence, which is deeply psychological, that's the central issue. The objective fact seems to be that the American power is there. Those who are hollering that the us is so weak, are in fact trying to make a political point, not really being objective about it. But it is still in the mind that is the most important thing, because Americans lack self-confidence. Other people notice this. It feeds into the perception of other and smaller nations. In turn, they begin to doubt the American commitment. For instance, the smaller nations on the Persian Gulf. They will say: look at the ussr. The ussr is powerful. So is the us, but the ussr is demonstrating to be prepared to use its power in pursuit of an objective. They look at Afghanistan. On the other hand they will say: Americans have consistently not responded to challenges they seemed to have been facing around the world. It is very important, I think, no matter what anyone says, to act on objective criteria.’

‘The Nixon Administration aimed at parity between the super powers.’

‘They did.’

‘Carter seems to want to go backwards to being the strongest and the biggest, the Mohammed Ali mentality,’ zei ik.

‘I worry about that too.’

‘You do?’

‘Yes, I do. I can't see why the White House won't accept it. It is undoubtedly worrying.’

‘And then we are in an election year in the us, which makes everything even more dangerous,’ vond ik.

‘Yes. It does. I have worried about the overreaction vis-à-vis Afghanistan, which, I think, is now being turned down. But I worry very much about any man, who suffers the kind of conversion on the road to Damascus, which Carter seems to have suffered as a result of Afghanistan.’

‘Even Strauss was shocked,’ zei ik.

‘Yes, it was shocking,’ meende Alford. ‘It shows a lack of balance perhaps, that this conversion could have been so traumatic and then to be fed into policy-making, in an over reactive way. I do think we have to take Afghanistan very seriously. I also think about the fundamental question whether what we observe there is part of some restless Soviet ambition to take over the world eventually, or at least, to push its borders forward. One can take that interpretation or you can say, it is entirely a local issue, which the ussr decided was getting out of control.’

‘And have another bunch of ayatollah's running around, this time in Afghanistan.’

‘The Kremlin was obviously worried about it.’

Ik lunchte opnieuw met Peter in het Hilton. Daarna zaten we een uurtje in de zon in Hyde Park. Het was zo zalig om met hem samen te zijn.

Ik moedigde hem aan een kaart aan zijn moeder te zenden. Op weg in een taxi naar Liverpool Station was ik dicht bij tranen. Hij schreef haar in juli en augustus in Nederland te zullen zijn. ‘Ik wil met jou naar het strand,’ waar we dus ook altijd zeer van genieten. Heb weer zo weinig geschreven deze dagen. Als ik met Peter samen ben, probeer ik altijd ieder moment zo volledig mogelijk te genieten. Dat zijn de enige momenten dat mijn dagboek leeg blijft. Jammer eigenlijk.

Ik blijf bezorgd over hem. Ik legde uit dat het stoppen van het werk voor De Typhoon en Gallery me samen 17.000 gulden per jaar scheelt. Hij begrijpt het uitstekend. Hij vraagt nooit om iets en voelt zich altijd weer ongemakkelijk als ik hem iets geef om te helpen. Maar hij is opgewekt. Ik vind zijn blik ernstiger dan vroeger, zekerder, mannelijker, en zijn gezicht wordt nu wat ouder. ‘When you were in Moscow, I sent you many vibes,’ zei hij ‘want ik wist hoe belangrijk het Arbatov-project voor je was.’

Prachtige avond. Zon, blauwe hemel. Silhouetten van bomen en grillige takken in de avondschemering. Ergens in de verte is Peter, hoe sentimenteel dit ook klinkt. I do care.

19 april 1980

Hoek van Holland

De hut was airconditioned deze keer en dus heb ik redelijk goed geslapen.

De Telegraafheeft een voorpagina-artikel van Robert Kroon, waarin hij schrijft dat de Nederlandse ambassade in Djakarta

geen moer voor het bedrijfsleven doet. Dat is bekend. Dan zei ambassadeur Tammenoms Bakker in Moskou: ‘Ik verkoop geen kaas.’ De klootzakken vergeten dat de belastingbetaler hun levenslange carrière financiert om voor het land, dus ook het bedrijfsleven, op de bres te staan. Na de ambassade in Washington werd in Indonesië het tweede grootste, splinternieuwe ambassadegebouw neergezet. Ik moet Kroon gelijk geven, zo werkt dit ministerie. Nederlandse diplomaten stikken in hun misplaatste eigendunk en arrogantie.

Luns heeft op de Franse televisie verkondigd dat hij maar tevreden is dat de Sovjet-Unie niet in staat is de Franse nucleaire afschrikkingsmacht ‘in één klap uit te schakelen’.

Luns zei: ‘Dat is een goede zaak.’ De man is een oorlogshitser.294 Als hij tussen 1955 en 1961 naar Djakarta was gegaan, zoals ik deed, had hij begrepen dat een oorlog om Nieuw-Guinea pure waanzin was. Als hij naar Moskou zou zijn gegaan, zoals ik nu al negen jaar doe, dan zou hij begrijpen dat een atoomoorlog beginnen, tegen Frankrijk, of wie dan ook, het laatste is waar de ussr over denkt. De sovjets weten wat oorlog is. De Amerikaanse bevolking in ieder geval niet. Daarom bazelen ze er continu over.

De heer Neporozhni, de Sovjet minister van Energie, is door Den Haag (Van der Klaauw en consorten) te verstaan gegeven dat een bezoek aan ons land niet op prijs wordt gesteld. Ze zijn gek.

Ook nrc Handelsblad zegt voor de boycot van de Olympische Spelen in Moskou te zijn. Schijtlaarzen. Wat wil je, met een rund als Van den Boogaard in Moskou om de zaken en informatie te behartigen?

Moskou heeft de Cosmos 1174 de ruimte in geschoten. Wat betekent dat toch?

Mijnheer Van Agt biedt de schurken van Suharto maar liefst 4,2 miljard gulden ‘ontwikkelingshulp’ aan, door de zogenaamd iggi-landen bijeen te brengen. Hij vond dit ‘een redelijk bedrag’. De Kamerleden Henk Knol en Relus ter Beek hebben vragen gesteld, omdat zij vinden dat de premier en de minister van Buitenlandse Zaken ‘te vriendelijk’ voor Suharto zijn geweest. Ze horen daar niet gezien te worden bij die moordenaarsbende. Van Agt heeft blijkbaar tijdens een staatsdiner zijn bewondering uitgesproken voor Suharto en zijn regering ‘om mensen vrij te krijgen die in kampen en of in ballingschap zaten sinds de verdrijving van president Sukarno’. Moet

je nagaan: die tienduizenden patriotten zijn in opdracht van Suharto voor tien en vijftien jaar naar Buru verbannen! Je hebt met gekken te maken.

Belde Peter in London tijdens het Deense liedje in het Songfestival. Hij zat ook te kijken. ‘Ik was helemaal ontroerd toen ik gisteren bij Victoria Station afscheid van je nam,’ zei hij. Ik dus ook. ‘Ik denk, dat ik net als jij een “recluse” word.’ Edwin van Wijk vond trouwens, als hij me hoorde praten, dat Peter en ik erg op elkaar leken. Hoe kan het anders na een kruisbevruchting van dertien jaar?

20 april 1980

Ik gaf Jan Cremer voor zijn verjaardag een fles wodka van professor Georgii Arbatov. Het was wel gezellig en veel mensen schijnen me te kennen. Er was een Hongaars orkestje, twee obers en grote, lange tafels vol voer. De ouders van Babette, architect Sijmons, moeten schatrijk zijn, ook irrelevant. Cor en Anne Knulst waren er. Ook Jan Buis van Bruna en Geert Lubberhuizen van De Bezige Bij. Peter Loeb vertelde Hitler's Table Talk te gaan uitgeven. Maar hij heeft problemen met zijn partner Peter van der Velden. Jammer. Ik miste Peter en ben vroeg gevlucht. Ik vind zulke feestjes waardeloos en zonde van de tijd. Ze kosten bergen geld en er wordt alleen maar gelald en gebrald. Cor Knulst had maar eens zijn militaire Willemsorde op gedaan. Ik zei steeds tegen mezelf: was ik maar alleen, thuis.

21 april 1980

Veertien jaar geleden is mijn vader dood gevallen. Doom struck so much too early.

John Roozen van NieuwsNet belde, dat mr. H.R.R.V. Froger, particulier secretaris van het prinselijk paar, had opgebeld om te zeggen dat men zeer verheugd was over mijn omslagartikel. Hij is nu speciaal uitgenodigd om een lunch met hoofdredacteuren bij te wonen. Later belde Froger opnieuw om de uitnodiging in te trekken, want er waren alleen hoofdredacteuren van dagbladen genodigd, ‘maar ik ben je zeer dankbaar voor je artikel’. Froger had zelfs gezegd dat een gesprek met prins Claus voor NieuwsNet misschien mogelijk was.



illustratie

En zo werkt De Telegraaf295 verder aan het ophitsen van anti-sovjet gevoelens onder de zombiekudde.

Fred van der Spek (psp) heeft gezegd de uitspraak van Beatrix, dat zij krakers zo goed begrijpt, ‘slijmerig’ te vinden ‘voor iemand die 81 miljoen steekt in de verbouwing van twee huisjes’. Fred vindt - als ik trouwens - dat 30 april 1980 een prima gelegenheid zou zijn geweest om de monarchie af te schaffen. Of liever, Fred wil dat er voor de Republiek wordt gedemonstreerd. Ik blijf van mening dat we allang volwassen hadden moeten zijn en die poppenkast niet meer nodig zouden moeten hebben. Wat iets anders is. Professor H.Th.J.F. van Maarseveen in Rotterdam heeft gezegd dat het moeilijk lijkt de monarchie langs democratische weg af te schaffen. ‘De vanzelfsprekendheid waarmee mensen uit de familie Oranje een arbeidsloos inkomen, woningen en belastingvrijheid krijgen vind ik verbijsterend. Sartre heeft ieder van ons meer te zeggen en meer te bieden dan de gehele verzameling Oranjes bij elkaar.’296 Wat wel eens waar zou kunnen zijn.

Oud vice-president Spiro Agnew van de vs heeft een boek geschreven, waarin hij beweert in 1973 alleen te zijn afgetreden, omdat hij voor zijn leven vreesde. Dat is dan het meest democratische en meest vrije land ter wereld.

Robert Komer is het brein in Washington, dat ‘a rapid deployment force’ voor de vs bepleit. Dit is de man die ik in 1970 bij de Rand Corporation in Californië filmde, om het gelieg van Luns aan de kaak te stellen. Vooral als adviseur voor Lyndon Johnson in Vietnam bezorgde hij zich zelf geen al te beste reputatie met zijn zogenaamd ‘pacificatieprogramma’. Nu adviseert hij Carter. Niet weg te branden.297

Een andere niet weg te branden ‘specialist’ is Richard V. Allen, nu adviseur van Ronald Reagan, die opnieuw een poging doet een post op het Witte Huis te bemachtigen. Allen droeg bij tot het in de soep draaien van Richard Nixon, en sure enough, nu is hij buitenlandexpert voor Reagan.298

Tage Domela Nieuwenhuis kwam naar Amerbos. Hij zag er zalig uit: blond, bruin, green fatigues, bijzonder. We dronken sherry. Hij is voorlopig docent Volkenrecht, aan de gemeentelijke universiteit, twee lesuren per week. Hij heeft zijn vriendin in Accra opgezocht, die daar ontwikkelingswerk doet. Hij kwam weer precies bij me over als vijf jaar geleden, toen ik hem voor het eerst in Moskou ontmoette. Intelligent, objectief, extreem gevoelig, een pracht van een jongen. Hij liet zich zinnen ontvallen als: ‘Je kunt toch immers helemaal op niemand rekenen.’ Of misschien zei hij: ‘Je kunt van helemaal niemand zeker zijn.’ Ik was het eens, maar benadrukte: ‘Ik ben zeker van Peter op alle punten.’ Is dat zo? We gingen in Mei Wah eten. Tage blijft een unieke vondst, helemaal par hasard, via mijn speciale radar.

22 april 1980

Ik kreeg namens minister Hans Wiegel een brief dat hij zich niet herinnerde iets ten nadele van mij te hebben gezegd. Wir haben es nicht gewußt. Altijd weer hetzelfde. Ik belde Houwaart die namens de minister tekende, op. Wiegel herinnerde zich niets vervelends over mij, maar wel over Wim Klinkenberg te hebben gezegd. Hij had het de minister speciaal gevraagd. Het heeft geen zin er verder tegen in te gaan. Ik constateer het slechts.

Veronica heeft mijn praatje uit Londen, over de verkiezing van een communist tot voorzitter van de studenten, weggegooid. Zegt weer alles over met wie je eigenlijk te maken hebt. Treurig. Bij NieuwsNet zijn ze mijn bijdrage over sovjetgasleveranties kwijt.

Ik bracht twee rozen op het graf van mijn ouders op Den en Rust in Bilthoven. Gaf de tuinman twintig gulden, dan plant hij half mei bloemetjes op het graf.

Lex Poslavsky vond mijn vragen aan Georgii Arbatov enerzijds te onderdanig en anderzijds te recht voor de raap.

De regering gaat Dick Spierenburg erop uitsturen om op topniveau de exportprijzen voor aardgas naar België, West-Duitsland, Frankrijk en Italië te bespreken. Tot 1990 zullen we 550

miljard kubieke meter gas meer gaan exporteren. Wat er niet bij staat, is dat de oorspronkelijke prijzen door Luns werden bedongen, die nu nergens op blijken te slaan.

23 april 1980

Ik heb de acf-aandelen, die ik van mam erfde, 573 stuks, voor 41.994 gulden verkocht. Mijn God wat griezelig. Zowel broer Theo, de financiële expert in de familie, als Casper Bake - en trouwens ook de heer Coté van de amro - adviseerden dat dit een goede stap zou zij. Ik heb nu goud. ‘Het goud zal nog tot 1.500 stijgen,’ aldus Theo.299

Ik heb met professor Jean Piaget in Genève getelefoneerd over de mogelijkheid een gesprek te hebben voor mijn interviewboek Over intelligentie. ‘J'ai aucune mémoire,’ zei hij met zwakke stem. ‘Je suis trop fatigué.’ Lex Poslavsky adviseerde met zijn voornaamste medewerker, B. Inhelder, te gaan praten.

Gerard Schuijt schrijft dat de nvj uit het Sociaal Fonds 443,40 gulden zal bijdragen ‘in aanmerking genomen dat je reeds nagenoeg de helft van je kosten voor eigen rekening hebt genomen’.300

Op 14 juni 1980 vieren John en Greet hun zilveren bruiloft. Een feest dat ik me zo goed herinner van mijn eigen ouders. Zelfs de koperen bruiloft weet ik nog exact. Het sloeg als de bliksem bij me in dat die twee nu al weer vijfentwintig jaar zijn getrouwd. Ik vroeg John: ‘Weet je nog hoe we elkaar ontmoetten in de oude tramlijn 16, ik op weg naar mijn grootvader en jij op weg naar die fotograaf?’

‘Jij had die jas met die bontkraag aan,’ herinnerde hij zich.

De heer Coté drukte me op het hart dat ik geen schade zou lijden, wanneer ik het dividend van acf mis zou lopen. Dat kan natuurlijk niet. Hij herhaalde het viermaal. Jarenlang heeft deze man me volkomen verkeerd geadviseerd en onvoldoende ingelicht.

Hieke Jippes en Frans van Klaveren vulden twee pagina's van nrc Handelsblad met observaties over Beatrix en Claus. Minder gezellig. Zinnen als: ‘Wij hebben niet te maken met wat de koningin als mens denkt wanneer zij voorbij rijdt in de Gouden Koets. Dat zij voorbij rijdt is de hoofdzaak,’ aldus Hella Haasse ter gelegenheid van de achttiende verjaardag van de prinses. Wat een onbedaarlijke onzin. Beatrix zelf zou gezegd hebben: ‘Mammie wil zo heel gewoon zijn, maar toch blijft ze de koningin. Als ze ergens komt is ze niet als persoon

aanwezig maar als koningin. Waar ze komt is ze nummer één. Dat is haar functie.’ Twee pagina's tussen aanhalingstekens geplaatste uitspraken, toegeschreven aan Beatrix en Claus zelf, of aan vrienden van hen en andere ingewijden, zonder één bron te noemen. Knap werk. De begeleidende tekeningen van het prinselijk paar van Milou Hermus zijn voortreffelijk.301

24 april 1980

Intussen is mr. A.W. Lier halfbroer van Juliana, en halfoom van Beatrix ‘teleurgesteld’ aangezien hij niet tot de inhuldiging van de koningin werd uitgenodigd. Al had hij maar ‘een plaatsje op de achterste rij’ gekregen, hij is tenslotte aan Beatrix verwant.

Ad Langebent heeft een televisiegesprek met Beatrix en Claus op Drakensteyn mogen hebben, om het volk meer inzicht te geven in wie nu de nieuwe majesteit zal worden. Volgens Jippes en Van Klaveren zou Beatrix hebben gezegd: ‘Nu wil ik eens in de publiciteit, want ze kennen me helemaal niet. Alleen de vvd ziet dat niet zo zitten.’ A.J. Cuppen schrijft in nrc Handelsblad dat het gesprek met Langebent slaapverwekkend en onvoorstelbaar saai was. ‘Zo beheerst, zo akelig kalm en zo braaf kunnen mensen toch niet zijn, want mensen zijn het toch? Je had duidelijk te maken met een paar dat zich terdege op zijn toekomstige taak heeft voorbereid en dat meer benul van de samenleving zal hebben dan degenen die hun vooraf gingen.’302 Mejuffrouw Büringh Boekhoudt heeft zéér veel met die ‘voorbereiding’ te maken gehad.

25 april 1980

President Carter heeft een poging gedaan de gijzelaars in Iran te bevrijden met een handvol helikopters en militairen. De idioten vlogen zelfs tegen elkaar en verongelukten. Acht Amerikaanse militairen sneuvelden en de gijzelaars bevinden zich nog steeds hoog en droog in Iran. Je zult maar tot de gesneuvelden behoren. Geen enkele politicus in Den Haag verheft zijn stem over dit belachelijke gebeuren.

Gisteren heeft mr. H.M. Voetelink een laatste ultimatum naar Buitenlandse Zaken gezonden, geadresseerd aan drs. J.W. Bertens. Voetelink belt me op. Ze gaan door de knieën. Minister Van der Klaauw zal een nieuwe instructie doen uit gaan om te herhalen dat ik met rust moet worden gelaten door het bastion van wraaknemende diplomaten namens Luns en consorten.

‘Een felicitatie waard, mijnheer Oltmans,’ aldus Gerard Schuijt van de nvj.

Bezocht Dirk Keijer. Hij vroeg hoe het nu met mijn financiële situatie was. ‘Hopeloos,’ antwoordde ik en vertelde de acf-aandelen in goud te hebben omgezet. Hij adviseerde vooral door te gaan met Transol, wat een behoorlijk bedrijf was en wat zowel hier als nu ook in Moskou - door mij dus binnengebracht - op het hoogste niveau opereerde en dan zou er uiteindelijk ook voor mij een provisie aan de strijkstok blijven hangen waarmee ik mijn privévermogen kon opvijzelen. Hij adviseerde Dewi Sukarno als ‘partner’ te laten schieten want zij was onbruikbaar.

In 1994 ben ik langzamerhand overtuigd dat Dirk Keijer, zoals Volodja Molchanov me steeds al had gewaarschuwd, bindingen met de inlichtingendiensten moet hebben gehad. Misschien zelfs wel met de beruchte Gladio-groep. Zijn zogenaamde vriendschap was er uitsluitend op gericht zich voor te doen als vriend maar in werkelijkheid mij namens mijn vijanden ‘te begeleiden’ tot ik behalve professioneel ook materieel volledig geruïneerd zou zijn. Men is daar voortdurend op uit geweest; de totale vernietiging van ‘staatsvijand nummer één’.

26 april 1980

Broer Theo belde en vroeg: ‘Kan jij niet eens even naar Washington bellen? Want waar Carter mee bezig is blijft unglaublich.’ Het is natuurlijk ook onvoorstelbaar wat de man heeft uitgevreten in Iran. Anwar Sadat adviseert Carter een tweede poging tot bevrijding te ondernemen. Dan weet je hoe laat het is met die kerel.

Intussen stelt de zogenaamd onbevooroordeelde bbc alles in het werk om de idioterie van Carter op een laag pitje te zetten. Daarentegen zegt Pravda dat Carter de grens van de waanzin heeft bereikt. Dat is overigens niets nieuws. Carter is nooit behoorlijk geanalyseerd, behalve door enkele psychohistorici als Lloyd deMause, Arnold Hutschnecker en enkele anderen, maar daar luistert dus geen hond naar. Een ieder die zijn vrouw opbelt, zoals Carter heeft gedaan, om te vertellen dat hij ‘the Lord himself’ vandaag heeft gezien, kan zonder reserves te boek worden gesteld als plainly nuts.

Om te huilen trouwens, dat nrc Handelsblad niet onmiddellijk met een hoofdartikel komt om vast te stellen dat Carter langzamerhand een psychiater nodig heeft. Maar wat wil je met figuren met de geestelijke bagage als van Spoor, Soetenhorst, Sampiemon en Max de Rooy?

Professor Eugene Jennings heeft Anatomy of Leadership geschreven, waarin leiderschap en leiding van Amerika ter sprake komt, ook in bedrijven. Jennings constateert dat Carter over ‘een uitermate logische en analytische geest’ beschikt, en daardoor te weinig hecht aan intuïtie. Hij vergelijkt Carter met een rat in een doolhof ‘die zich telkens in gangen stort zonder de weg naar het blokje kaas te vinden. Ratten zijn dieren die geen ervaring in hun geheugen kunnen opslaan.’ Volgens de professor is Carter met eenzelfde euvel behept. ‘Hij analyseert problemen, maar is niet in staat ze te verzamelen om tot een nieuwe oriëntatie te komen, want daarvoor moet je op je gevoel kunnen afgaan.’ Ik denk dat er meer met Carters pathologie aan de hand is dan dat alleen.

De Typhoon in Zaandam heeft inderdaad een hoofdartikel geproduceerd, waarin de waanzin van Carter werd bekritiseerd. Streep aan de balk in krantenland.

Hervormd Nederland heeft eindelijk het gesprek met professor José M.R. Delgado, dat ik in augustus vorig jaar inleverde, betaald. Keurige mensen.

Gerben Hellinga bekritiseert de Amerikaanse idioterie in Iran zeer afdoende.

Bij Liesbeth van der Veen (psp) is ingebroken en werd de ledenadministratie gestolen, inbegrepen persoonlijke gegevens van leden die actief zijn in de kraakbeweging en Onkruit. Er wordt aan de bvd gedacht, en men herinnert zich de inbraak bij de journalist Wim Klinkenberg. Ik heb natuurlijk niet voor niets heel Amerbos van rolluiken laten voorzien door de firma Spiegel. Toch, als ze zouden willen, betekent ook dit geen afdoende bescherming van mijn dagboek.

27 april 1980

Ik voerde een lang gesprek met Tante Jetty Meijer in Wassenaar. Zij leek mijn besluit ten aanzien van de acf-aandelen goed te keuren. Zij las Anna Karenina in het Russisch.303 Ze is nu in de tachtig, maar spendeert twee uur per dag om haar Russisch op te halen en twee uur per dag om het cello spelen bij te houden. ‘Het boek heeft aan je grootmoeder toebehoord, maar ik geloof niet dat zij ooit verder is gekomen dan pagina 150.’

Ik vertelde haar als gast van de Russische kerk een reis te gaan maken en dat ik ook Tashkent zou bezoeken. Zij vertelde dat een schoonzuster van grootvader Ilya Poslavsky, Yuri, in Tash-

kent woonde. Yuri Poslavsky zou twee kinderen hebben gehad. Lies Poslavsky schijnt contact met ze te hebben gehad. Met Tatjana Poslavsky in Tashkent is sedert drie jaar geen contact meer geweest. Dat moet ik dus zien te herstellen. Belde vervolgens Lies, die me in een brief meer details zou sturen.

Werk aan het Arbatov-manuscript. Hij schijnt, volgens de bbc, nu in Moskou te hebben gezegd: ‘It is not American muscle power, I worry about, but American brain power.’ Dat is het natuurlijk exact. Het zijn de verziekte minds die de ellende veroorzaken. Daar hamer ik al bij Arbatov op sinds ik hem het boek van Lloyd deMause over Carters mind-set overhandigde. In Thermos heb ik zitten walgen van de mentale wrakken en fysieke puinhopen, die rond marcheerden. En de smoelen van de meeste types. Ik raakte zo verafschuwd dat ik, wat vrijwel nooit gebeurt, tot masturbatie ben overgegaan.

Heb zeer geëmotioneerd naar een lange televisiefilm over de ambtsperiode van Juliana gekeken. De zaak nog eens op een rij gezet te zien, sleept je mee, wanneer je jezelf tenminste toestaat de collectieve trick of trance tot uitwerking te laten komen. Want wanneer je jezelf ook maar éénmaal zou toestaan te stoppen na te denken over wat echt gebeurt - ongeacht de mensen die bij het schouwspel zijn betrokken - dus wanneer je ze tot hun ware gedaante zou reduceren, dan realiseer je je natuurlijk ogenblikkelijk dat het allemaal je reinste waanzin is. Het koningshuis gedoe is pure hocus pocus. Het heeft allemaal niets van doen met ‘the basic problématique’ - zoals Aurelio Peccei het noemt - van het nucleaire tijdperk. We zullen nooit echt in contact treden met de noodzakelijke realiteiten, zolang we ook door deze nonsens beïnvloed blijven. Het vertroebelt onze minds.

Via freule E.B J. Röell, haar favoriete hofdame, zend ik de koningin een afscheidsbrief.304

En dan doemt mam weer in mijn hoofd op. Zonder dat ik haar tot een idool wil verheffen, en zonder voorbij te gaan aan alle problemen die ik een leven lang met haar heb gehad, herinner ik me mijn moeder als dat heel unieke mens in mijn leven, die me heeft gevormd op zoveel manieren.

28 april 1980

Het vijfde pianoconcert van Saint-Saëns is toch erg prachtig.

Minister Cyrus Vance is afgetreden. Dit zat er dik in. Hoe kan hij naast Jimmy Carter behoorlijk functioneren? Zbigniew

Brzezinski heeft het gevecht met Vance natuurlijk gewonnen, want die anti-sovjet komt tenslotte uit Polen vol met chips on his shoulders. De man was op televisie en het venijn met die uitdrukking van haat en onderdrukte woede op zijn gezicht was afschrikwekkend.

John Roozen, die persoonlijke problemen thuis schijnt te hebben, verdient als hoofdredacteur van NieuwsNet 92.000 gulden per jaar. Dan ben ik toch wel aan het modderen. ‘En dan zijn er daarnaast natuurlijk de “stille inkomsten” als een auto en andere mogelijkheden van declareren.’ Hij liet me een brief zien, geschreven door Arie Kuiper van het weekblad De Tijd, die schreef: ‘Ik zou maar uitkijken met die Oltmans.’ Ook had Kuiper hem gezegd dat mijn omslagverhaal over Beatrix ‘old hat’ was. Ik heb Kuiper zelfs nooit ontmoet. Intussen kreeg Roozen een telefonische bedankboodschap van Froger namens Beatrix en Claus. Ik gaf hem een reportage over de denkbeelden van Lloyd deMause en Bruce Mazlish over de mind van Carter. Hij scheen enthousiast en wilde het meteen publiceren. Hij was zeer verbolgen geweest over een affiche van Beatrix met blote borsten in NieuwsNet. ‘Ik was één dag weg en ze hebben het geplaatst. Gelukkig is er een ingezonden brief gekomen en daar hebben we iets corrigerends onder kunnen zetten.’

Ik was bij Frits van Eeden. Hij gaf me twee gelukssteentjes, precies als mijn vader. Hij is toch van top tot teen een Indische jongen. Hij had weer heel bijzondere schilderijen gemaakt. Er liepen de nodige katten rond. Hij blijft een zalige vent. Zijn ogen straalden. Hij denkt er over bij vriend Chuck in Florida neer te strijken. Had uren langer kunnen blijven, maar ik dwong mezelf maar weer op te stappen.

Ik heb ook Gerard Croiset bezocht. Hij ratelde zijn laatste stunts af. Soms zijn daar bijzondere gevallen bij. Toch heb ik niet meer zoveel contact met hem als vroeger, ook veel onregelmatiger. Hij lijkt zich ook meer terug te trekken. Ik nam een band op, die hij uitdrukte toen we over politiek spraken. Ik had het hart niet over de acf-aandelen te spreken, want hij verfoeid zulke materiële onderwerpen.

Ontmoette Casper van den Wall Bake en Carine bij de Knulsts in Den Haag, waar ik hen introduceerde. Ik ontmoette er een aardige man, oud-generaal bij de luchtmacht Dirk Asjes, die nu in Mexico City woont. Hij vertelde dat mijn vriendin Claire Bonebakker in Taxco was overleden. Hij zat vol anekdotes. Hij had eens tegen prins Bernhard gezegd: ‘It will cost only a couple of pesata's to have mister Kotchian of Lockheed bumped off.’

‘Oh no,’ zei de prins, ‘voor mij is hij al dood.’

Prins Bernhard vertelde Asjes de volgende mop: ‘Two guys were golfing together and they overtook two chattering ladies. They decided to ask them whether they would allow them to pass them. One guy went on his way to talk to the two ladies, but halfway he turned around and came back. “What happened?” “Well, one is my wife, and the other is my girlfriend, quite a coincidence.” It was decided the other guy would go and ask the ladies. He, too, returned half way, saying only “What a small world.”’ Casper, die meeluisterde, lachte en zei slechts: ‘No wonder.’

Cor Knuist vertelde dat bij de kroning van Juliana in 1948, alle ridders van de Militaire Willemsorde waren uitgenodigd - die dus persoonlijk tot ridder waren geslagen door de koningin, ‘waardoor ze dichter tot haar staan dan welke andere burger ook.’ Ditmaal bij de kroning van Beatrix waren er maar vier uitgenodigd. Dit leidde tot een ‘milde rel’ en nu zullen het er dan zes zijn. Maar het afgelopen weekeinde zijn de ridders in conclaaf gegaan. Het beviel ze niets wat Beatrix had gedecreteerd. Ik adviseerde Cor om Stan Huygens het verhaal te vertellen. Hier was Casper Bake tegen. Toen ik zei dat ik Beatrix rechtstreeks er over zou kunnen schrijven, vond Casper ‘een stille weg’ de meest geschikte. Casper gaf me bovendien een betoog over hoe ik met Transol had moeten omspringen. ‘Tot nu toe ben je in die zaken te goed van vertrouwen geweest. Doe het nu eens voor één keer anders. Do it my way, this time,’ zei hij.

29 april 1980

Michael Wynne-Parker van de Monarchist League in Londen vraagt om een bijdrage van 500 Britse pond.

Altijd dezelfde shit met mijn sovjetvisum. Vladimir Opalev begint dan met te zeggen dat hij met mijn Arbatov-project niets te maken heeft, dat de Nederlandse ambassade in Moskou zijn mensen drie weken op een visum laat wachten, dus ik mag blij zijn dat ik het in één week krijg. Dit allemaal ondanks een telegram van 22 april 1980 uit Moskou (zie pag. 276).

Ik heb Josje Hagers geïnformeerd inzake de rel rond de ridders van de Militaire Willemsorde en de kroning. Zij heeft met generaal Knulst getelefoneerd. Maar ze schijnen in een onaangename conversatie terecht te zijn gekomen. Cor zei: ‘Ik verzoek u dit gesprek te beëindigen.’ Heb met hen allebei opnieuw gebeld. Ze gaan het nog eens proberen.

Heb het advies van Casper opgevolgd, ben naar mr. H.M.



illustratie

Voetelink gegaan, die nu onmiddellijk een zakelijke brief naar Transol schrijft ter behartiging van mijn financiële belangen aldaar.305

Koningin Juliana nam in een bewogen rede - eindelijk voor één keer een voortreffelijke tekst - afscheid.

 

(wordt vervolgd)


Vorige Volgende

Over het gehele werk

datums


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums