Memoires 1979-1980

[p. 177]

[Miami (vervolg)]

them, since they will have enough energy from nuclear sources. The wars would only be between capitalist countries. I do not believe in the Kremlin's peaceful intentions. I do believe in Mr. Alexandrov's good faith.’¹⁹⁶

Ik herinner me Teller als een afschuwelijke ruwe bonk, die zich jegens zijn bejaarde echtgenote walgelijk gedroeg. Hij behoort tot de super-haviken in Washington, en is een uit Hongarije gedroste jood. Ik denk, na tien jaar gesprekken in de ussr te hebben gevoerd, heel anders over die zogenaamde sovjetdreiging en agressieve bedoelingen van het Kremlin. Opmerkelijk is dan weer dat wanneer professor Teller een man als academicus Alexandrov persoonlijk leert kennen - zoals ik ook heb ervaren - hij wel bereid is zijn arm voor Alexandrov in het vuur te steken. Het oude liedje: kletsmajoors op afstand over de Sovjet-Unie en een mening gebaseerd op ervaringen ter plekke.

Raymond Anderson onderstreept¹⁹⁷ dat Eisenhower als president de samenwerking tussen Amerikaanse en sovjetgeleerden heeft bepleit en dat er twintig jaar voor betere verhoudingen is geknokt. Waar op 4 januari 1980 Jimmy Carter als een olifant in een porseleinkast op de sovjetinvasie in Afghanistan reageerde. In Moskou werd hierop gereageerd met de verbanning van Andrei Sacharov op 22 januari naar de stad Gorki, waarop mijn goede vriend Philip Handler waarschuwde dat samenwerking tussen geleerden hiermee op scherp werd gezet. Op 18 februari 1980 zal in Hamburg een Wetenschappelijk Forum worden gehouden wat als testcase wordt gezien voor hoe het nu verder moet. Handler en Jermen Gvishiani zullen er beide aanwezig zijn. Zij zijn eigenlijk vrienden. Misschien lukt het een frontale botsing te voorkomen.

Het is duidelijk: Beatrix wordt een Wilhelmina ii. Wim Klinkenbergs theorie dat een troonopvolging alleen met een PvdA-regering zou kunnen plaatsvinden, is bullshit gebleken.

196 The New York Times, 3 februari 1980.

197 The New York Times, 3 februari 1980.

4 februari 1980

Ik belde een artikeltje over Beatrix aan de gpd door. Jan van Beek geeft er 300 dollar voor. Peet zei, dat hij zich door deze aanvullende inkomsten minder ‘schuldig’ voelde, dat ik alle kosten betaalde. Onzin, maar zo is hij.

Somerset Maugham bewoonde de villa Mauresque in Cap Ferrat aan de Rivièra. Hij beschouwde het als zijn fort, dat hij deelde met zijn lover Gerald Haxton. Ted Morgan spelt de leef-

[p. 178]

omstandigheden aldaar uit in The New York Times, naar aanleiding van zijn boek Maugham dat door Simon & Schuster is uitgegeven. Ik neem me voor mijn eigen verhaal zodanig vast te leggen dat wanneer iemand ooit op de onzalige gedachte zou komen over mij iets te schrijven, men niet om mijn dagboek heen zal kunnen.

Er zijn 200 boekenclubs in de vs, die in 1979 250 miljoen boeken aan de man brachten. ‘Het boek’ zal voorlopig nog wel blijven, ondanks televisie en voorspellingen over elektronische gemakken in de toekomst.

Ik heb Edward Teller uiteindelijk telefonisch kunnen bereiken. Hij riep zijn secretaresse als getuige mee te luisteren op een ander apparaat. We hebben een snel gesprek gemaakt samen, dat ik in Nederland hoop te publiceren. Ik belde Henk de Vos van het Algemeen Handelsblad hierover op. ‘Oh, nee,’ was zijn onmiddellijke reactie. Wanneer hij een gesprek met Edward Teller gemaakt wilde hebben, zou hij de correspondent in New York er op af sturen. ‘Het verschil is dat ik Teller al acht jaar ken, en ik ben nu hier mee bezig.’¹⁹⁸ De Vos zei dat hij een interview met Admiraal Zumwalt ook had teruggezonden om geen gedonder met zijn eigen correspondent te krijgen. ‘Jullie namen anders Sam Nunn wel,’ reageerde ik. Hij was niet te vermurwen.¹⁹⁹

198 Ik interviewde hem eerder in 1971 voor mijn boek Grenzen aan de Groei.

199 Het gesprek met Teller verscheen op 28 februari 1980 op de opiniepagina van NRC Handelsblad. Zie bijlage 23.

5 februari 1980

Opmerkelijk was, dat toen ik Teller belde, hij nog niet wist dat zijn artikel in The New York Times was geplaatst.

Op het strand werden we weer gehinderd door blèrende draagbare radio's. ‘Amerikanen kunnen rust en stilte niet meer verdragen,’ zei Peter. ‘Rust gooit ze terug op zichzelf en dit zou ze verplichten te gaan nadenken.’ Hij ziet er nu stukken beter en gezonder uit na de overwintering in Londen. Hij vindt het hier heerlijk en geniet met volle teugen.

Edward Teller heeft in een gesprek met Forbes gezegd dat Amerika een atoomoorlog met de ussr zou verliezen. ‘The us would cease to exist.’

We reserveerden een tafeltje bij Chez Emile. We werden door twee aantrekkelijke jongens bediend. Volgens Peter wilde de een geneukt worden. Ik tippelde op de ander, met bruine ogen en een baardje. Tegen nummer één zei: ‘You handle the glassware so expertly: do you ever break anything?’ Dat was niet

[p. 179]

het geval. De ander lachte veelbetekenend. ‘He is eavesdropping on us,’ zei ik. Toen hij langs liep liet hij een glas in duizend scherven vallen. ‘I am a witch,’ zei ik. ‘Sometimes I really think you are,’ zei Peter. Ik vroeg hem dat nader te verklaren. ‘Well sometimes, when we have an argument your eyes give me that impression.’

6 februari 1980

Peter was uitgegaan en kwam de hemel mag weten hoe laat thuis. Ik raakte er door van streek. Om 7.30 uur werd ik wakker en analyseerde mijn woede. Jaloezie? Hij heeft kennelijk een lekker ventje gevonden en moet ervan genoten hebben. Sinds Miami is dit nog niet gebeurd. Dus waarom zou ik in het klein reageren, zoals Edwin in het groot doet? Waarom het hem dus misgunnen?

Bij het openslaan van het ochtendblad word je weer misselijk van wat er weer allemaal is gebeurd. Gisteren las ik over een vrouw in Californië, die in haar testament had bepaald dat, wanneer zij zou overlijden, haar hond afgemaakt moet worden. Absurd.

Het Internationale Olympisch Comité heeft Carter aangezegd ‘to screw himself’. Gelukkig. Het parlement in Den Haag maakt zich ook belachelijk met het anti-Sovjet geklets.

Ik werk aan mijn Beatrix-boekje: het gaat tergend langzaam. Ik zou het een tijdje weg moeten leggen en opnieuw beginnen.

7 februari 1980

Jimmy Carter vertelde aan een ontbijt-gebeds-bijeenkomst dat hij iedere dag voor ayatollah Khomeiny bad.

Sloot mezelf op in de badkamer, want het slot weigerde. Het duurde 55 minuten voor ik bevrijd kon worden. Peter verwachtte een explosie, maar ik besloot verder erover te zwijgen. Het was zeer onplezierig.

We dineerden samen in een perfecte sfeer, maar nu is hij weer de hort op met een zekere Anthony.

8 februari 1980

Peter kwam pas om 7.45 uur thuis en had een fantastische tijd met een Canadees gehad. Na 04.00 uur had ik geen oog meer dichtgedaan, wachtend op Peter. Ik lag me zeer op te winden. Telefoneerde een praatje naar Veronica door. Kees Gerritsen zei Amerika valt te hebben gelezen. Hij vond het een ‘prima boekje’. Schreven ze dat maar eens in een krant.

[p. 180]

9 februari 1980

Gisteravond had ik met urineren ineens verschrikkelijke pijn. Peet ging mee naar het ziekenhuis. Het was een niersteentje geweest of een ontsteking. Er werd een monster genomen. Het was dus een infectie.

Peter belde naar Londen. Edwin van Wijk gaat in Evita een belangrijke rol spelen en zingen. ‘Ventje, I love you,’ waren Peters laatste woorden tegen Edwin.

Schrijf bijna niet, als altijd wanneer ik met Peter samen ben.

Ik geniet van de subtiele manieren waarop Schmidt en Giscard d'Estaing aan Carter duidelijk maken dat hij een idioot is. Ook Ronald Reagan laat geen gelegenheid voorbij gaan Carter de grond in te stampen. Hij fulmineert vooral ook tegen Carters gebrek aan harde maatregelen tegen Cuba. Nog een idioot dus.²⁰⁰

In China zou uit hout een middel tegen malaria zijn ontwikkeld. Het zou om een medicijn gaan dat al tweeduizend jaar in gebruik is.²⁰¹ Zo'n bericht roept onmiddellijk mijn grootvader ir.H. van der Woude in herinnering, medeoprichter van de Maarssense kininefabriek.

In Jeruzalem heeft een ramp plaats gevonden: een twaalfjarig Arabisch meisje dat uitgesproken anti-joods was, heeft een nier ontvangen van een Joodse student, die vorige week bij de markt van Hebron door Arabieren werd vermoord. Grote opschudding in Israël.²⁰²

200 The New York Times, 8 februari 1980.

201 The New York Times, 7 februari 1980.

202 The New York Times, 8 februari 1980.

11 februari 1980

Peter kwam gistermiddag pas om 17:00 uur thuis en verwachtte dat ik razend zou zijn. Dat was dus niet het geval. Het regende en was bewolkt, dus ik heb heerlijk zitten werken.

Robert Komer²⁰³ is onderminister van Defensie in Washington. Hij heeft op een conferentie in München zijn beklag gedaan dat Europa en Japan zich te weinig inspannen voor het bestrijden van de groei aan militaire kracht van de Sovjet-Unie. Hij vergeet dat de rest van de wereld minder geobsedeerd is met die sovjetdreiging dan Washington. Trouwens, de vs zijn langzamerhand één gigantische Kruppfabriek gericht op oorlogsinspanningen en bewapening. Zonder die obsessie zou het Amerikaanse kaartenhuis ineenstorten.

Onder het genot van een avocadosalade heb ik bij Claire's met

203 The New York Times, 9 februari 1980.

[p. 181]

Peter over twee onderwerpen gesproken: 1) jezelf relativeren via zelfspot en ik vertelde hem dat ik eens een tien van mevrouw Beun op het Baarns Lyceum had gekregen vanwege een opstel, waar deze benadering uit was gebleken; 2) en dat hij aan een gevoel van zelfrespect voor zichzelf zou moeten werken. ‘Be nice to everyone, which you always are, but filter it through a barrier of reservation, behave reserved, taking a bit distance. You approach people too nakedly. Develop, if possible, a bit more pride. You seem too anxious at times to be admired and instead should be more restrained, door het kaf van het koren te scheiden. Don't lead people on, you have no intention whatsoever to befriend them anyway,’ zei ik.

Hij luisterde heel aandachtig. Hij vroeg me de boodschap op papier te zetten.

12 februari 1980

Toen ik met bananen thuiskwam, omdat er geen sinaasappelen waren, zei Peter: ‘Ik zal nooit vergeten, hoe Croiset eens heeft gezegd dat hij de banaan met de dood associeerde.’

Er is in de New Mexico State Penitentiary bij Santa Fé een opstand onder gevangenen uitgebroken, waarbij men elkaar het hoofd afhakte, gevangenen werden opgehangen, in de fik gestoken en verkracht. Eindbalans: 33 doden, waarvan er vier zodanig waren verbrand dat hun ras niet kon worden bepaald. De waanzin duurde 36 uur en is wat sadisme en wreedheid betreft de ernstigste gevangenisopstand in de geschiedenis geweest. De directeur zei tegen Newsweek²⁰⁴ ‘Man's inhumanity to man is mind boggling.’ Er zaten 1.136 gevangenen opeen gepropt in een gevangeniscomplex dat bestemd was voor 800 man. De staf was veel te klein om de orde te kunnen handhaven en de boel onder controle te houden. Zogenaamde verraders werden door vier of vijf man vastgehouden en met een toorts verbrand. Een andere gevangene werd zijn broek uitgetrokken en verbrand van de voeten en benen naar boven, tot zijn genitaliën waren gesmolten, en daarna werd zijn gezicht behandeld. Een andere ‘verrader’ kreeg een ijzeren staaf door zijn oor tot het aan de andere kant er uit kwam. Een andere man werd met een spade onthoofd. Een 21-jarige blonde jongen, Robert Mosley, werd naakt in een kamer vastgehouden en minsten tienmaal door gevangenen verkracht. Zal maar niet verder gaan.

Peter zei vanavond dat deze dagen in Key West de heerlijkste vakantie ooit waren geweest.

204 Newsweek, 18 februari 1980.

[p. 182]

13 februari 1980

Mijn goede vriend Sergei Lossev²⁰⁵ heeft een artikel voor us News & World Report geschreven, waarin hij zich beklaagt over de confrontatiepolitiek van de regering Carter in reactie op Afghanistan. Lossev wijst op de Amerikaanse rol van ‘the world's policeman’, waarbij om een voorbeeld te noemen de Perzische Golf als een gebied van ‘vitaal belang’ voor Washington wordt gebrandmerkt om er op toe te zien dat Amerikaanse (olie)monopolies hun greep op het Nabije-Oosten kunnen handhaven. ‘As for the ussr, Washington believes, that it has no right to insure its security interests in neighboring Afghanistan.’ Volgens Lossev zouden Amerika en China vanaf het grondgebied van Pakistan gewapende agressie jegens de Democratische Republiek Afghanistan hebben gepleegd. Vreemd verhaal. Wie liegt?²⁰⁶

Heb drie keer naar Gerard Croiset gebeld en kon hem steeds niet te pakken krijgen, want ik heb een vreemd gevoel in mijn maag, ook al heb ik nu medicijnen. Het beangstigt me, maar ik geef het op om het hem te vragen.

205 Directeur-generaal van persbureau TASS in Moskou.

206 US News & World Report, 11 februari 1980.

14 februari 1980

De dagen kabbelen voorbij. Gisteren was een schitterende dag. Met Peter samen vergeet ik mijn dagboek.

Peter en ik hebben naar de persconferentie van Carter gekeken. Hij noemde Afghanistan een ‘ernstige crisis’, want tweederde van alle petroleum in de wereld komt uit het gebied van de Perzische Golf. De sovjets moeten er weg, willen de betrekkingen verbeteren. Hij behandelde de vragen slim.

Sinds Afghanistan doet iedereen een duit in het zakje over een mogelijke atoomoorlog en de gevolgen. George Bush heeft tegen de Los Angeles Times gezegd dat meer mensen een atoomconfrontatie zullen overleven, dan algemeen wordt aangenomen. Anthony Lewis wijst echter op een nieuwe groep, Physicians for Social Responsability door Harvard en Tufts gesponsord. Dr. Howard Hiatt, Dean van de Harvard School of Public Health zegt dat een moderne atoombom gelijk staat aan 20 miljoen ton tnt en duizendmaal zo krachtig is als de bom boven Hirosjima. Een dergelijk projectiel zou een gebied van zes à zeven vierkante kilometer totaal wegvagen en een vuurstorm scheppen met winden van 1.500 kilometer per uur. Van de drie miljoen mensen, die in Boston en omgeving wonen, zouden 2,2 miljoen onmiddellijk worden gedood, vele overle-

[p. 183]

venden zouden ‘badly burned, blinded and otherwise seriously’ gewond raken. Daarbij zullen dan ziekten als gevolg van straling op miljoenen toeslaan. Van de 6.500 artsen in Boston zouden 5.000 onmiddellijk omkomen, waardoor er misschien maar 900 artsen beschikbaar zouden zijn. Ook het begraven van 2,2 miljoen doden zou grote problemen met zich meebrengen.²⁰⁷

William Safire vraagt zich af of Washington wel over de militaire kracht beschikt de mariniers naar de Golf te sturen om Amerikaanse belangen zeker te stellen. Paul Wolfowitz van het Pentagon heeft hier een geheime nota over geschreven. Hij constateert dat indien Moskou zou besluiten Iran in te pikken, de vs er feitelijk niets tegen zouden kunnen ondernemen. De beruchte Robert Komer van het Pentagon liet onmiddellijk een verklaring uitgaan dat Wolfowitz ongelijk had en Washington niet alleen binnen één maand voldoende troepen kon zenden, maar zelfs binnen twee weken. Amerikanen blijven naar de wereld kijken in termen van de Koude Oorlog en militaire macht. Ze ontkomen er niet meer aan.²⁰⁸

Peter ziet er nu super en gebruind uit. Hij geniet zo intens van alles. Ik geloof echt dat hij nog nooit zo heeft genoten en ben dankbaar dit te hebben kunnen arrangeren. Ik ben er zelf ook zéér blij mee, maar ik pieker over mijn gezondheid en mijn werk. We hebben eigenlijk ook geen botsingen gehad.

Ik denk veel over mam. Het lijkt nog steeds niet te begrijpen, dat zij er niet meer is. Dat is één gebeurtenis in mijn leven, die nooit meer zal helen. Je raakt nooit uitgedacht.

‘Without the brain, the mind cannot exist.’ - José M.R. Delgado.

Peter vertelde dat hij op een avondwandeling nabij Amerbos Edwin eens had gebeld in Londen. Edwin had gehuild.

Toen Peter thuiskwam en de sleutel in het slot stak onweerde het. Hij kwam mijn werkkamer binnen en vroeg of ik het had gehoord. ‘You must be nuts,’ had ik gezegd. Ik had werkelijk niets gemerkt.

‘Edwin is also a witch,’ zei Peter. Hij vertelde dat ze naar een seance waren geweest. Edwin zou in de sfeer van witte magie zitten. Ik zei hem dat ik me dit ook wel eens had afgevraagd, maar dat mijn instinct me zei er vanaf te blijven. ‘You were programmed that way, it is prejudice,’ zei Peter.

‘Nee schat,’ antwoordde ik, ‘it goes deeper. My mind dictates this to me.’

207 The New York Times, 13 februari 1980.

208 The New York Times, 14 februari 1980.

[p. 184]

Er zijn overal Valentijnfeestjes. Peter gaat uit. Ik hoop maar dat alles goed afloopt. Ik ging naar de sauna en naderde een brits waar twee jongens verwikkeld waren in een standje 69. Ik kwam bij de jongen die op zijn rug lag, een donkere krullenbol met een mooi jong gezicht. Precies op dat moment kwam een oude kerel tussen ons, die ik verzocht me niet aan te raken. Op het moment dat hij me hierover wilde aanvliegen zei de krullenbol: ‘Cool it,’ en greep de oude man, omhelsde hem vurig met twee armen en begon hevig te zoenen. Ik dacht, hoe kan je? Vervolgens neukte de jongen de aanvaller, die op zijn penis ging zitten. Van die jongen was ik stante pede genezen. Ik bleef rondhangen.

Vervolgens kwam er een nog oudere kerel op de krullenbol af, die mogelijk nog vetter en afstotelijker was en verdomd, de krullenbol stak zijn penis in diens achterste en begon te naaien. De andere jongen was ook steeds aanwezig en pakte uiteindelijk mijn penis en trok me naar zich toe. Hij hield mijn pik lang genoeg in zijn mond dat ik klaar kwam. Hij slikte de sperma in. Ik ben direct weggegaan en dacht: ik zou nooit meer in dit land moeten terugkomen. De krullenbol had al gezegd: ‘Why don't you go back where you came from.’ Vanwege mijn accent. Een zin die ik de laatste jaren meer heb gehoord en wat voor Amerikanen altijd de laatste kaart is die wordt uitgespeeld als ze schaakmat worden gezet. Je zou een boek kunnen schrijven met die uitspraak als titel.

15 februari 1980

Het is elf uur. Peter is nog niet thuis gekomen, terwijl ik zo had gevraagd te bellen. Ik wil hier weg, maar kan zonder hem geen plannen maken.

Hij liet een artikel uit Saturday Review achter waarvan hij wilde dat ik het las: let them eat junk-food²⁰⁹ van William Serrin. Hij had onderstreept dat James Turner het boek The Chemical Feast had geschreven. Serrin wijst er op, dat wetenschappers tegen voedselbedrijven zeggen: ‘We kunnen de verkoop stimuleren.’

‘Then they come up with the flavors, colors, and extenders, that are added to food substances to make them appear to be food. But it is not food. We don't even know what food is in our society.’ Peter schreef in de kantlijn ‘shocking’.

‘Are world hunger and malnutrition to be combatted with massive doses of instant junk foods? Unless we choose to con-

209 Saturday Review, 2 februari 1980.

[p. 185]

front these questions, we can be assured a steady diet of frozen pizza and cupcakes.’

Ik vond in hetzelfde nummer een uitspraak van Carl Tucker: ‘Anxiety is freedom's Siamese twin: we must determine for ourselves our value on earth. The mental states show us, that one way to limit anxiety is to accept whatever roles we have chosen for ourselves. We should ask of an activity not that it be fun but that it be worth doing. The more one demands enjoyment from one's life, the more dissatisfying life is likely to become’.

16 februari 1980

Miami - Londen

Peter was triest omdat hij Key West moest verlaten. Air Florida was vertraagd. We waren helaas standby passagiers. Hij zei een paar ‘gebroken harten’ achter te laten.

In Miami zijn we naar de Club Bath in Coral Gables gegaan. Hij kreeg een zalige Noor van een cruiseschip te pakken. Ik heb ook wat gerommeld, maar geen nummer gemaakt. We waren bij het zwembad en hadden een goddelijke dag.

18 februari 1980

We stapten in Londen over, waar Peter een lang gesprek met Edwin van Wijk had.

Peet ging meteen naar bed toen we volkomen aan het eind van ons Latijn eindelijk Amerbos bereikten.