Memoires 1979-1980

[p. 172]

Miami

30 januari 1980

Sliep slecht van de opwinding. Vijftien dagen Florida lijkt wel een droom.

Lex Poslavsky schreef als reactie op mijn manuscriptje Made in Soestdijk - over de koningsfabel -: ‘Journalistiek is een kunst. Prediken en journalistiek zijn niet dezelfde kunst, ze zijn zeer verschillend. Dus hoed je voor het overstappen van het ene op het andere. En laat ik je geruststellen: jij bent geen egotripper, Carl Peeters kennelijk wel en wat erger is: hij komt er te laat mee. Ik Jan Cremer is langzamerhand vergeeld. Maar in die valkuil zie ik jou helemaal niet stappen. Intussen vond ik nog een aardige uitspraak over geschiedenis: “Thou who fail to know the past are doomed to repeat it” van Santayana. Groetjes Lex.’

Amsterdam - London

Arthur Rubinstein heeft memoires geschreven. Hij treedt niet meer op en is gedeeltelijk blind. ‘He still reigns as a favorite of the gods,’ schrijft Christopher Porterfield in Time¹⁸⁹, ‘an ageless symbol of the unquenchable passion for the well-lived life.’ Zeg dat wel. Dat is nu eens een leven dat prachtig besteed is. Wanneer hij eens het Griegconcert voor Serge Rachmaninoff speelde zei deze laatste na afloop slechts: ‘The piano was out of tune.’ Met Vladimir Horowitz kreeg hij keet over een niet nagekomen lunchafspraak. Rubinsteins commentaar over Horowitz: ‘The greatest pianist, but not a great musician.’ Wat dus helemaal niet waar is. Ze zijn allebei wat rommelige pianisten, die er rustig naast timmeren. Maar het zijn beiden intens muzikale pianisten, vind ik althans. Maar dat heeft dus ook te maken met de totale ontwikkeling van hun breinen.

Roszak schrijft belangrijke dingen in Unfinished Animal:

‘What alters the genes - chance, intention or destiny? Is the genetic stuff the originating impulse or only the recorded afterthought of evolutionary transformation?’

‘Is the genetic message more like a building harmony of musical tones than a computer code?’

189 Time, 4 februari 1980.

[p. 173]

‘Or are the genes perhaps a matrix where the mental and physical aspects of life mingle into a reality for which our science has no conceptual frame-work?’

‘For standard anthropology, mind and all that occupies it, belong to the realm of “culture”, and culture, we are told, is not inherited by the genes, but by instruction.’

Dàt is het sleutelwoord, dat ik van de fysioloog Delgado leerde. ‘We desperately need to outgrow the dismal and diminished image we inherit from the past two centuries of industrialism. We need a radically altered conception of ourselves, of our primary needs, of our place in nature, of our cosmic vocation. And here it is, fitfully unfolding before us: even in its crudest, popular renditions, it is a picture of ourselves, no longer as “homo faber” or “homo economicus”, but as humanity transcendent, seeker of meaning, creator of visions.’

Dit is Roszaks manier om to zeggen: we must remake ourselves.

London - Miami

Peter wachtte me op. Hij zag erg bleek. We zonden een kaart naar zijn moeder.

Ahmed Shukeiry is in Amman overleden. Hij was de eerste leider van de plo, die ik als ambassadeur van Saoedi-Arabië bij de vn leerde kennen. Hij is door Yasser Arafat verdreven. Ik mocht hem graag en was het dikwijls zeer met hem eens.¹⁹⁰

James Michener zegt bezorgd te zijn over ‘the fragmentation’ van de Amerikaanse samenleving. ‘I believe, that we are safe till about the year 2050.’ Waarom 2050? Hij constateert: ‘Maybe the old symbols don't ignite the mind or the imagination. I think some of the old values that disappeared are well gone.’ Prima, maar hij laat het er verder bij zitten. Hij is nog heel ver af van het denken van Machado, Delgado, deMause, Pinillos en de rest. Schokkend oppervlakkig gepraat eigenlijk.¹⁹¹

190 NRC Handelsblad, 27 februari 1980.

191 US News & World Report, 4 februari 1980.

31 januari 1980

Miami

We lieten onze bagage op het vliegveld en namen een taxi naar de Club Bath in Coral Gables. Wilde nacht. We sliepen later samen op het bovendek in de televisiekamer van de club.

Peter is weer de oude en geniet.

We gaan naar Key West (per vliegtuig).

[p. 174]

1 februari 1980

Casper van den Wall Bake belde voor dag en dauw. Hij is met Carine op bezoek bij Wicher van Swinderen in Phoenix, Arizona om na te gaan of ze daar zullen gaan werken en wonen. Ook wist hij te vertellen dat koningin Juliana gaat aftreden. ‘Zelfs premier van Agt wist van niets,’ zei hij.

Inderdaad kondigt de voorpagina van The New York Times aan, dat de 71-jarige koningin afstand doet ten behoeve van Beatrix. Linda Charlton beschrijft Juliana in de rubriek woman in the news. Ik besef nu pas dat Beatrix en Claus in 1966 trouwden, en prompt ieder jaar een zoon kregen, Willem-Alexander 1967, Johan Friso 1968, en Constantijn 1969. Beatrix doet me altijd aan een drilsergeant denken, in dit geval is Claus het slachtoffer, volgens Time ‘de rode Feldwebel’.

Tony Schwartz beweert dat Juliana eens zou hebben gezegd, dat iedere koningin reageerde op het bewind van haar voorgangster, zoals zij had gerebelleerd tegen het strikte regime van Wilhelmina (1890-1948) en Beatrix op haar manier zich wel weer zal afzetten tegen het beleid van haar (1948-1980). Inderdaad lijkt Beatrix de klok naar de dagen van Wilhelmina te zullen gaan terugdraaien.¹⁹²

Het is prima met Peter. Hij is vrolijk. Ik luister naar mams lievelingsstuk Nights in the gardens of Spain van De Falla.

192 The New York Times, 31 januari 1980.

2 februari 1980

Key West

Het Pentagon heeft een rapport gepubliceerd Capabilities in the Persian Gulf, waarin wordt gesteld dat indien het Kremlin na Afghanistan naar Iran zou oprukken er niets anders op zit, dan dat Washington atoomwapens zou moeten gebruiken om de sovjets te stoppen. Pravda waarschuwt in alle toonaarden dat er in Moskou niet over wordt gedacht naar de Indische Oceaan op te rukken, zoals de Amerikanen en cia schreeuwen, want ze barsten zelf van de petroleum.¹⁹³

Senator Edward Kennedy beschuldigt Carter ervan toe te staan, dat er ‘oorlogshysterie’ in Washington is ontstaan onder meer door Afghanistan als ‘de ernstigste crisis sinds 1945 te bestempelen’. De haviken hebben weer vrij spel na een luwte in antisovjet campagnes. Het is ook een verkiezingsjaar, dan weet je het verder wel. De Amerikaanse ‘rode knop’ is weer aan de winnende hand.

Oud-ambassadeur George Kennan schrijft in The New York Ti-

193 The New York Times, 1 februari 1980.

[p. 175]

mes dat ‘als er ooit een moment was voor realisme, voorzichtigheid en terughoudendheid in staatsmanschap, het nu is’. Ook George Kennan beschuldigt Washington ervan opzettelijk een oorlogssfeer te scheppen. Het is daarentegen uitstekend nieuws voor het militair-industriële complex dat de winstcijfers weer ziet stijgen. Henry Kissinger steunt Carter nu juist volledig. ‘Ik had ernstige twijfels over de politiek van de regering Carter jegens de ussr gedurende de afgelopen drie jaar, maar die twijfels heb ik nu niet meer.’¹⁹⁴ Kissinger is altijd een Rockefeller-man gebleven, oftewel iemand die Wall Street graag goede zaken ziet doen.

Richard Gere maakte een nieuwe film, American Gigolo, geschreven en geregisseerd door Paul Schrader.

Peter vindt de toon van Made in Soestdijk verbeterd, maar is het met Poslavsky eens dat ik niet moet prediken.

194 NRC Handelsblad, 2 februari 1980.

3 februari 1980

[p. 176]

De militaire medewerker van The New York Times, Drew Middleton, komt vanmorgen met oorlogspropaganda, want de media, inbegrepen The New York Times, doen altijd graag mee aan het opzwepen van de publieke opinie in kritieke dagen. Kranten maken blijft business. Het is om lezers de stuipen op het lijf te jagen. Richard Burt gaat in het politieke weekoverzicht van de krant¹⁹⁵ nog een stapje verder:

En als steeds in kritieke dagen verschijnt de fysicus van Hongaarse afkomst, Edward Teller, op de hoofdredactionele pagina van The New York Times met de column on the brink. Hij begint, alsof het waar zou zijn: ‘The Russians are on the march toward the oil sources.’ Je zou eens een lijstje moeten maken van de jarenlange mededelingen van de oorlogsophitsers, waar geen moer van is uitgekomen. Teller pleit voor ‘civil defense’. Hij zegt, dat alleen China, de ussr, Zweden en Zwitserland maatregelen hebben genomen hun burgers in geval van oorlog te beschermen. ‘I believe the absence of civil defense is provocative.’ Dus als Carter nu roept dat hij het einde van zijn geduld met Moskou heeft bereikt ‘he seems like a little Dutch boy with his finger in the smallest hole of a very leaky dike’.

Wat me verder van deze havik opvalt, is dat hij schrijft: ‘By contrast, Anatoly Alexandrov, head of the ussr Academy of Sciences describes nuclear reactors as instruments of peace. He says that the oil shortage will lead to wars. Russians will avoid

195 The New York Times, 3 februari 1980.