Memoires 1979-B

[p. 154]

Havana

3 september 1979

De president van de Seychellen bevond zich in ons toestel. Dus het begon gisteren bij aankomst al goed. Fidel Castro stond aan de vliegtuigtrap om de man te verwelkomen. Erewacht, volksliederen, de hele heisa compleet.

Het National Hotel was propvol. Ik zit in de buurt in een bescheidener optrekje samen met Teruna Jasa Said van de Indonesische krant Waspada in Medan. Ik hield een pleidooi voor Bungkarno.

Ik luister naar de rede van Castro in de grote conferentiezaal. Hij valt Washington aan en vraagt waar de Amerikanen denken het recht vandaan te halen zich overal met zaken van andere landen te bemoeien. Hoe kan Washington besluiten wat de wereld van niet-gebonden landen wel of niet moet doen? Hij herhaalde dat de Amerikanen jarenlang voor hun kust complotten hadden gesmeed tegen het eiland en alles in het werk hadden gesteld Cubaanse leiders (vooral Fidel zelf, maar dat zei hij niet) te vermoorden.

Wat hadden de vs er mee te maken dat Cuba een socialistische staat werd? Op papier kan je het compleet met Fidels meningen eens zijn, maar zoals het land thans functioneert en er uit ziet is het een complete ramp. Deels is de misdadige Amerikaanse blokkade er verantwoordelijk voor. Maar anderzijds is er het nodige over de toestand hier te zeggen. Fidel sprak over solidariteit met Afrika. Dit mag waar zijn. Ook is het juist dat jonge Cubaanse artsen en technici in 28 landen werkzaam zijn in een Cubaanse versie op het Amerikaanse Peace Corps. Schreef een kort briefje aan mevrouw Matorell in Den Haag, en vermeed exact te zeggen wat ik dacht vanwege de altijd op de uitkijk staande bvd. Ik zal de hele rede van Fidel Castro in mijn Memoires moeten opnemen.’¹²¹

Karel Roskam van de vara vertelde, dat Dick Verkijk Cuba was binnen gekomen, maar prompt weer het land was uitgezet. Good riddance.¹²² Roskam zegt na vijf uitzendingen over

121 De rede is onvindbaar, maar het zou toch niet te realiseren geweest zijn.

122 De NVJ zond een protest naar Fidel Castro. Toen ik in 1992 Zuid-Afrika werd uitgezet, weigerde de NVJ dit te doen.

[p. 155]

Cuba geen stof meer te hebben. ‘Ik ben uitgeluld.’ Hij vertelde dat ambassadeur Johan Verdonk al enkele malen via de telefoon had gezegd: ‘We worden natuurlijk afgeluisterd, maar dit mogen ze best horen.’ Ik vind dat een diplomaat zoiets niet behoort te doen. Zulke types worden dan uitgezonden om Hare Majesteitte vertegenwoordigen.

Ook Wim Koesen is hier, die opereert als correspondent voor Latijns-Amerika voor Trouw. ‘Weet je nog hoe je een keer een lezing kwam houden voor ons studenten in Eindhoven? Die lezing is voor mij het begin geweest van mijn uiteindelijke keuze naar de School voor de Journalistiek te gaan. Daarna heb je me uitgenodigd met die Russen bij je thuis. Ik heb trouwens in mijn eindrapport voor de School voor de Journalistiek vermeld dat ik door jou werd geïnspireerd.’ Die details was ik dus vergeten. Maar ik vind het buitengewoon inspirerend om toch later te horen dat zo'n lezing jaren terug positief effect heeft gehad, al was het maar op één man, die hierdoor zijn leven veranderde. Het geeft een gevoel van nog één ‘baby’ meer te hebben gehad.

Het is toch wel aardig om hier te zijn. Het is 17:00 uur en Fidel neemt de voorzittershamer in de conferentiezaal over. Er moet het nodige in hem omgaan tijdens deze gebeurtenis van historisch belang. Het blijft een unieke prestatie om met twaalf man in de Sierra Maestra een guerrillaoorlog te beginnen en dan uiteindelijk de hele zaak over te nemen en in een totaal andere richting te sturen. Dat alleen al zou hem een Grootkruis in de Orde van Oranje Nassau moeten opleveren. Jammer blijft dat hij ingevolge de Amerikaanse blokkade zijn heil in Moskou is gaan zoeken. Hij had geen andere keuze. Maar hij heeft gelogen altijd communist te zijn geweest. Dat was onwaar. Bungkarno reisde al als eerste buitenlands staatshoofd naar Havana om Fidel bij het blok van niet-gebonden landen te trekken. Helaas zit hij daarom met zijn andere been in het sovjetblok.

Fidel geeft het woord aan Egypte. Maar Libië komt tussenbeide op een ‘point of order’. Libië stelt dat de rede van Fidel een historisch document is, waar verder op dit moment geen commentaar op nodig is, ook niet van Cairo. Maar Fidel benadrukt dat hij niet bevreesd is voor een debat, dat hij volledig gelooft in eigen argumenten, dat hij geen misbruik wil maken van het feit dat hij de voorzittershamer hanteert en daarom er op staat dat Egypte het woord krijgt, zoals het vraagt. Klinkt zeer democratisch.

Frits Schaling is ook hier. Het is overigens verbazingwekkend hoe ongegeneerd journalisten zich hier onder elkaar gedragen.

[p. 156]

Sommigen zijn duidelijk mentaal gestoord, maar daarom niet getreurd: zij zijn het die de informatie doorgeven.

Ik wilde dat ik eens iets van de Indonesische delegatie te horen of te zien zou krijgen. Suharto schittert natuurlijk door afwezigheid. Trouwens de Joegoslaven hier hebben weer een boekje doen circuleren, The Original Principles of Non-Alignment - a Permanent Inspiration and Vision door Josip Broz Tito¹²³, the son of a bitch. Het is een weergave van een interview met de Joegoslavische krant Borba. In dat interview op 14 augustus 1979 vragen de directeur en hoofdredacteur van deze krant aan Tito: ‘As one of the founders of and most active participants in the movement of non-alignment...’

Die vraag alleen is al een pertinente leugen. Tito was niet in Bandung toen Bungkarno en premier dr. Ah Sastroamidjojo de beweging van niet-gebonden landen van de grond kregen. Het was een pure, typisch Javaanse gedachte van Sukarno. Punt uit. Waarom blijven de Joegoslaven doen alsof die beweging in 1961 in Belgrado van start ging? Het is onzin.

Ik kan me over zoiets hevig opwinden. Bungkarno is er niet om zich te verdedigen, of om zijn rechten op te eisen, en met opvolgers als Suharto, die verder niet weten waar het over gaat - en het Indonesische volk sinds het heengaan van Sukarno en de terreur van Suharto in permanente winterslaap - is er niemand die de geschiedenis corrigeert. Ik schreef de Indonesische delegatie een brief om dit naar voren te brengen.

Tijdens een interventie van Julius Nyerere kon je weer zien hoe deze Tanzaniaanse leider door Britse logica was beïnvloed. Hij bracht naar voren, dat indien Castro het praatje van Egypte uit de analen van de conferentie liet schrappen, je net zo goed de rede van Castro zelf zou kunnen weglaten. De Indonesische delegatie sprak over ‘bulldozer diplomatie’.

Het is de pers trouwens verboden om in de wandelgangen met afgevaardigden op deze conferentie te spreken. Alles wordt streng gescheiden gehouden.

De botsing met Egypte had dus te maken met Castro's kritiek op de akkoorden van Camp David en de zogenaamde vrede tussen Israël en Egypte. Fidel achtte Egypte nu samen met Israël ‘de gendarme van het Nabije-Oosten’. Boutros Boutros Ghali van Egypte tekende protest aan, maar in wezen heeft Castro gelijk.

123 Uitgegeven door STP, Socialist Thought and Practice, Belgrado, 1979.

[p. 157]

4 september 1979

President Assad van Syrië lanceert ook een aanval op Sadat en Egypte.¹²⁴ Israël was immers een racistische, Zionistische staat. Ook de kwestie Jeruzalem blijft een heet hangijzer.

Irak circuleert boekjes en lobbiet om de volgende conferentie in Bagdad te houden.

124 Bij de oorlog in 1991 tegen Irak, zou Assad, de verrader, om opportunistische redenen de zijde van Egypte kiezen.

Conferentiehal, 16:20 uur

Had deze vergadering toch voor geen goud willen missen: History in the making. Jerry Rawlings, de luchtmachtofficier die de macht in Ghana heeft overgenomen, staat met Fidel - handen in zijn zakken - te praten. Castro steekt een gigantische sigaar op. Die Jerry lijkt een goed lijf te hebben, zoals Martin Portier, toen hij naar de oorlog in Korea vertrok.

Wim Koesen, met wie ik vanmiddag de palavers volgde, liep ostentatief uit de zaal weg toen Yasser Arafat het woord kreeg. ‘Het probleem met nieuwkomers is, dat zij overschatten hoe belangrijk ze zijn,’ vond hij. Wim doet dit nogal sterk. Bijna alles wat hij deze middag debiteerde, was in contradictie met mijn eigen inzichten in de internationale politiek. Ik vertelde bijvoorbeeld dat ik een kopie van de rede van Castro naar Hervormd Nederland wilde zenden. Zijn reactie was: ‘Waarom? Hij zei toch niets nieuws?’

‘Alsof ze bij dat blad weten hoe Castro tegen de wereld aan kijkt,’ antwoordde ik.

‘Nou, de lezers van Trouw anders wel.’

Onzin dus. Moet ik hem een briefje achterlaten dat ik geen tijd heb met hem te ontbijten?

abc-televisie heeft een blonde cameraman, het evenbeeld van Casper van den Wall Bake. Hij gluurt geregeld.

Intussen refereerde Arafat, een andere amateur en nieuwkomer, aan het initiatief der niet-gebonden landen en noemde Tito, Nasser en Nehru en deed of Bungkarno - die godbetert de Bandung Club oprichtte - nooit had bestaan.

Ik schreef weinig vandaag; heb voornamelijk naar redevoeringen geluisterd. Wim Koesen maakte het later nog bonter. Hij zei nu dat hij in Mexico op weg naar Havana al had geschreven wat Fidel Castro zou gaan zeggen, en voilà, de voorspellingen waren exact bewaarheid. Ik vroeg dus, of hij soms op de School voor de Journalistiek had geleerd om zo te werk te gaan. Wim is er heilig van overtuigd dat Fidel in werkelijkheid de hele Bandung-groep feitelijk in het kamp van Moskou wil binnen-

[p. 158]

loodsen. Hij begrijpt er dus helemaal niets van en heeft ook nu niet naar Castro geluisterd. Hij verkondigt complete onzin.

Toen ik vanmiddag nog eens de conferentiezaal rondkeek, realiseerde ik me opnieuw in wat voor een ongelooflijk smerige wereld we eigenlijk leven. Dit zou een conclave van de silent majority in de wereld moeten voorstellen, de have nots, the powerless, the exploited. Maar de meeste van de aanwezige staten, worden gemanipuleerd door de landen die rijk en machtig zijn, hetzij in het Westen, hetzij in het socialistische blok. Daar zitten ze dan: koning Hoessein, Sekou Touré, Tito. Hoessein, verdacht te worden gefinancierd door de cia; Sekou Touré, de moordenaar van mijn vriend ambassadeur Diallo Telli; en Tito, een communist in de klasse Castro, niet mèt Moskou maar wèl lid van de rode familie met China.

‘One never establishes an institution on the basis of an idiosyncrasy, one does not, as aforesaid, establish marriage on the basis of “love”. One establishes it on the basis of the sexual drive, the drive to win property (wife and child considered as property), the drive to dominate which continually organizes the smallest type of domain, the family, which needs children and heirs so as to retain, in a physiological sense as well, an achieved measure of power, influence, wealth, so as to prepare for protracted tasks, for a solidarity of instinct between the centuries.’ Ondanks de onmogelijk lange zin, is het grotendeels een waarheid als een koe. ‘Modern marriage has lost its meaning - consequently it is being abolished.’ Was dat maar waar. Nietzsche verkondigde dit in 1889.

L.E. (Wik) Holtz, eerste ambassadesecretaris haalde me om 21:00 uur af bij het hotel. We gingen naar zijn huis. Huur: 2.800 gulden per maand. Een ware villa. Zijn tweede vrouw verwacht een baby. Hij bleek sceptisch over de nieuwe ambassadeur, de heer Verdonk, die laatstelijk consul-generaal in Houston was. Oud-ambassadeur Langkamp heeft zich in een condominium in Florida teruggetrokken. Hij bleek Wik na ons gesprek te hebben toevertrouwd dat hij een geheel andere indruk van me had na me te hebben gesproken en ontmoet. Hij is de eerste niet. Hoeveel Haagse rotzakken gaan niet af - al jarenlang - op de omong kosong¹²⁵ van kwaadsprekers en verliezers. Verder doet Wik een beetje deftig en diplomaterig, maar ik heb die perioden tenslotte ook gekend. Omdat volgens hem zijn zitkamer wordt afgeluisterd, stelde hij voor op het terras te praten. Muggen dreven ons spoedig weer naar binnen.

125 Indonesisch voor onzin.