Memoires 1968-1970

[p. 30]

New York

19 juli 1968

Kew Gardens

Vanmorgen was ik gaan wandelen in de stad en toen ik in hotel Unique terugkeerde lag Peter doodmoe in bed. Na Stephen Membrecht het boek te hebben teruggebracht was hij tegen een van de negerdansers van Alvin Ailey aangelopen en was bij die jongen blijven slapen. Hij zei: ‘Ik wilde zover mogelijk van jou weg zijn.’ Dit was dus een minder gezellig begin van een reis naar Amerika, waarvan ik me zoveel had voorgesteld. Een onaangename scène volgde.

Tijdens de overtocht met kl-643 kwamen we weer heel dicht tot elkaar en bereikten de gebruikelijke harmonie.

In de Albanese volksrepubliek is een Indonesian Tribune gesticht bestemd voor de tegenstanders van Suharto en de aanhangers van Sukarno. Er verscheen een reportage bij van zeven pagina's onder de titel Indonesia under facism. Zo is het ook helaas. De schrijver van dit artikel, Sumartono, houdt het op 500.000 doden van het Suharto-regime. Hiermee is de Albanese propagandamachine in overeenstemming met andere cijfers, zoals gegeven door de Londense Economist. Sumartono citeert zelfs C.L. Sulzberger uit de New York Times die op 13 april 1966 schreef: ‘One of history's most vicious massacres has not yet ended in Indonesia. More people have been slaughtered here during the past six months than in the entire Vietnam war.’ Dit is nogal niet wat. Maar Luns - en ik verdenk ook prins Bernhard ervan - loopt de deur plat bij de Indonesische moordenaarskliek.

Drew Pearson heeft met Lyndon Johnson gesproken over diens besluit het Witte Huis vroegtijdig te verlaten. Er hebben blijkbaar een reeks factoren meegespeeld. lbj ontving bijvoorbeeld niet minder dan 12.000 dreigbrieven. Hij zat tenslotte ook in de stoet auto's toen jfk werd dood geschoten. Robert McNamara schijnt naar de Wereldbank te zijn afgedropen, wel wetende dat Johnson zich zou terugtrekken. Intussen was hij medeverantwoordelijk voor de aanwezigheid van een half miljoen Amerikaanse jongens in de jungles van Zuidoost-Azië. Nadat Eugene McCarthy aan de wedloop voor het Witte Huis was

[p. 31]

mee gaan doen had ook Robert Kennedy zich in de strijd geworpen wat voor lbj de laatste druppel is geweest. Hij wilde niet tegen een Kennedy strijden. Toen ook nog zijn schoonzoon Chuck Robb naar Vietnam werd gezonden zou hij definitief hebben besloten zich terug te trekken.³⁸

Pas een aantal jaren nadien zou bekend worden, waarom lbj er eigenlijk het bijltje bij had neergelegd. Hij voelde zich op een oneigenlijke wijze voorgelogen door zijn inlichtingendiensten. Hij wist waarschijnlijk ook veel meer over de moord in Dallas en de dood van jfk, dan hij ooit tot zijn dood toe zou prijsgeven. Waar hij wel in een later stadium vrijelijk over zou spreken was het feit dat hij de cia niet in de hand had en deze dienst omschreef als ‘that damned murder incorporated’. Tijdens het zogenaamde Tonkin Gulf incident zouden Noord-Vietnamese snelboten op de Amerikaanse vloot hebben geschoten. Johnson werd razend en besloot ten langen leste Hanoi en Haiphong te gaan bombarderen. Veel later zou uitlekken dat Noord-Vietnam de Amerikaanse vloot helemaal niet had aangevallen, maar dat de cia het incident had ‘gearrangeerd’ om Johnson hierna te kunnen overtuigen dat bombarderen van het Noorden onvermijdelijk was geworden. lbj verdomde het om langer zo door te gaan.

38 Look Magazine, 23 juli 1968.

20 juli 1968

Peter verkent de buurt in Long Island. We acclimatiseren. Hij zingt onder de douche.

Ik vond op een enveloppe notities, want hij leest veel. ‘De ziel bezit haar innerlijke polariteit als onmisbare voorwaarde voor haar activiteit (...). Zowel theoretisch als praktisch is polariteit inherent aan al wat leeft (...). Neiging van alle tegenstellingen tot verzoening (...). Liefde is de eerste voorwaarde van alle kennis? De mens als deel, kan het geheel niet begrijpen.’

Eerst naar St. Patricks. Twee kaarsen. Toen naar Richard Thieuliette. We aten samen bij Mr. Waffle. Richard vertelde dat hij ‘vrij’ wilde zijn. Hij had een korte affaire gehad met de man van Liza Minelli, een Australische jongen van vierentwintig jaar. Later draaide Richard de platen van Hair voor ons. We zagen een film, The Queen over drag-faggots.³⁹

39 Homoseksuele travestieten.

21 juli 1968

De stemming is deze dagen niet te beschrijven. Toch zei Peter dat iedere dag dat hij zijn ogen opende, hij een gedeprimeerd

[p. 32]

gevoel had. ‘Daar zou ik wel eens met een psychiater over willen spreken,’ zei hij. Rustige dagen. Peter raakt gewend aan Amerika.

22 juli 1968

De Sovjetatoomgeleerde, Andrei Sakharov, publiceert in tweeenhalve pagina in de New York Times een soort persoonlijk witboek over de toekomst van de wereld onder de titel Thoughts and Progress: Peaceful Co-existence and Intellectual Freedom. Afgezien van het feit dat hij een vurig pleidooi houdt tegen de wapenwedloop, en in het bijzonder de steeds verder opgevoerde nucleaire bewapening - Sakharov bouwde voor de ussr de h-bom - ben ik verbaasd over zijn mededeling in deze gezaghebbende Amerikaanse krant dat Stalin tussen 1936 en 1939 1,2 miljoen communisten in de Sovjet-Unie liet arresteren. Vijftigduizend hiervan werden weer vrijgelaten, terwijl zeshonderdduizend na martelingen en verhoren zouden zijn geëxecuteerd. Misschien is het waar, maar welke gevolgen heeft een dergelijke uitbarsting in de belangrijkste buitenlandse krant in de wereld?

23 juli 1968

Loet maakte Peter attent op de sportafdeling in de ymca in Jamaica. We haalden gisteren een lidmaatschapskaart. Peter oefent er nu.

Telefoneerde mam bij Theo in Zürich.

Jan Cremer nodigt ons uit naar Cape Cod te komen.

The Far Eastern Economic Review⁴⁰ toont Bung Karno en Suharto op de omslag. Een West-Duitser, O.G. Roeder, stelt de situatie in Indonesië voor alsof Suharto een soort redder des vaderlands zou zijn. Maar wat me schokt is dat Bung Karno, die nu zevenenzestig jaar is, inderdaad in een soort huisarrestsituatie leeft. Dochter Rachmawati huwde met luchtmachtluitenant Surendo en de oud-president had toestemming van het Suharto-regime nodig om de huwelijksplechtigheid in het huis van mevrouw Fatmawati bij te wonen. Onvergeeflijk vind ik dat. Roeder weet trouwens kennelijk niet waar hij het over heeft.

40 The Far Eastern Economic Review, 16-22 juni 1968.

24 juli 1968

Anthony Dake laat me via een meneer Molenaar van de nts meedelen dat mijn diensten bij de Democratische en Republikeinse Conventies voor het presidentschap niet nodig zijn. Dus ik telefoneerde Carel Enkelaar.

[p. 33]

Vanavond gingen we naar Hello Dolly, de musical met Pearl Baily. Peter had het stuk al tweemaal, in Londen en in Stockholm, gezien met Philip Nasta. Hij verbaasde zich dat ik af en toe wegdoezelde onder het gezang van Pearl Baily. Later zei hij: ‘Wat moet het eigenlijk erg zijn om lelijk te zijn in deze wereld, waar alles draait om looks en sex.’

25 juli 1968

Twee van Peters verstandskiezen moesten worden getrokken. We hebben de auto in Newark opgehaald. Ralph Wachs, de buurjongen, kwam binnenlopen en had marihuana bij zich. Hij pafte er met Peter op los waar ik me groen en geel aan ergerde. Maar later keerde de prima stemming terug. Allebei veel gelezen en tot laat zitten praten. Perfecte stemming bij het slapen gaan.

26 juli 1968

In de week, die op 20 juli eindigde, was het laagste aantal Amerikanen gesneuveld in Vietnam sinds lange tijd, namelijk 157 man. Tussen 1 januari 1961 en nu zijn er 26.097 jonge Amerikanen in Zuidoost-Azië om het leven gekomen.

27 juli 1968

In Greenwich Village Park zei Peter: ‘Hier loopt heel wat voer voor psychiaters rond.’ En meteen erna: ‘Trouwens, ze zouden aan jou en mij ook een hele hap hebben.’ We maakten een autorit naar Long Beach, Long Island en dineerden in Finale in de Village. Later slenterden we in de tippelstraten van dit artiestenkwartier en zaten op het terras van Figaro naar mensen te kijken.

Amerika vecht dus in Vietnam voor democratie. De advocaat Truong Dinh Dzu haalde 800.000 stemmen op zijn Ticket of the white dove. Deze eenenvijftigjarige vredeskandidaat werd vervolgens door de militairen van de door Washington gesteunde regering voor een gerecht gesleept en prompt naar een eiland verbannen. Intussen hielden het hoofd van de militaire regering, president Nguyen Van Thieu, en lbj weer eens een vriendschappelijke ontmoeting op Hawaï. Ook de New York Times beklaagt zich in een hoofdartikel dat het tijd wordt dat Johnson er voor zorgt dat Dzu vrijkomt, want dat anders de situatie in Vietnam een nog grotere farce zou worden.

Bij Trangbang moesten soldaten van de 101ste Air Cavalry Division een weg schoonvegen van de Vietcong. Er kwamen ‘even’ dertien Amerikanen bij om het leven en zevenentwintig werden gewond.

[p. 34]

28 juli 1968

Cape Cod

Gisteren zijn we via Wellfleet naar Cape Cod gereden en bereikten tegen middernacht Jan Cremer villa in de duinen, op een paar passen van het schitterende strand. We konden Jan nergens vinden dus overnachtten we in de Pilgrim's Motor Lodge.

Een prima dag vandaag. Jan is altijd nerveus, maar ik ben eraan gewend. We waren aan het strand en hebben heel wat afgekletst. Foto's genomen. We hebben paardgereden, want Jan heeft drie paarden. Dit was voor Peter een hele overwinning, want als kind zag hij een paard op hol slaan en had er angst voor paarden aan overgehouden. Het is hier prachtig. Er zijn twee meren en een vrijwel ongerepte natuur. Peter vindt het absoluut heerlijk. Ik mis het lezen. Peter zei vanmiddag: ‘Ik heb behoefte om te lezen.’ Soms praat hij ook over de ervaring een lsd-trip te willen maken, wat ik net zoiets vind als van een brug springen om het eens te proberen. Ik wil hem stimuleren in Amerika verder te studeren. Hij kan als model geld bijverdienen.

Gouverneur Ronald Reagan van Californië is een buitengewoon enge man. Hij noemt militante negers, die vice-president Hubert Humphrey tijdens een toespraak in Watts bij Los Angeles uitjoelden vanwege de oorlog in Vietnam, ‘monsters’, die beangstigend veel lijken op leden van de Hitler-jeugd, die de publieke discussies ontregelden tijdens de dagen van Nazi-Duitsland. Reagan bazelt in de ruimte. Uit Hongkong wordt gemeld dat Peking dit uitjouwen van Humphrey toejuicht, ‘like a rat running across the street with everyone shouting throw something at it (...).’

29 juli 1968

In Saigon is bekendgemaakt dat er weer nieuwe verliezen van Amerikaanse toestellen boven Noord-Vietnam zijn te melden; acht vliegtuigen, waaronder Skyhawks A-4 van de Marine, terwijl de rest van Amerika op het strand ligt, zoals wij.

Spreek zoveel mogelijk met Peter over zijn toekomst, maar het heeft weinig zin, want het contract met John de Crane is getekend. Het ergert hem alleen maar. Een enkele keer noemt hij me per ongeluk nog Philip. Soms denk ik alles voor niets te hebben ondernomen en denk aan wat Pascal zei: ‘How unfortunate are those that let themselves be ruled by their imagination!’ Hij voelt tot in de kleinste nuances wat er in me omgaat maar het bevordert onze vakantie niet. Jan Cremer merkt ook

[p. 35]

wel wat er aan de hand is, maar is buitengewoon discreet vis-à-vis onze relatie. Hij zei mijn energie te bewonderen, ‘het altijd maar weer verder te gaan.’ Telefoneerde op verzoek van Jan naar Frits van Eeden in Den Haag, omdat er assistentie nodig is voor de verzorging van de paarden. Maar Frits reageerde zonder blikken of blozen negatief. Jan rijdt veel en ziet er lekker uit in zijn kale jeans en laarzen en met zijn blonde kop. Peter en ik bleven thuis om te lezen. We gingen in Provincetown eten. Jan wilde met de vrouw van zijn agent en vijf kinderen naar een openluchtbioscoop. Laat lag ik in een lange stoel over onze situatie na te denken. De bomen ruisten, zoals in mijn jeugd op De Horst. De paarden stonden zoet in hun omheining.

1 augustus 1968

30 en 31 juli kwam ik niet aan schrijven toe. Wij sliepen steeds in een soort bijhuisje. Jans cottage was gesloten, dus wilde ik naar het dorp om koffie te drinken. Om 10.00 uur vroeg ik Peter of hij mee ging. Hij stond langzaam op en was zich om 10.30 uur nog aan het scheren. Toen ik er wat van zei, sloot hij de deur, wat me razend maakte. Ik vloog hem aan. Mijn zonnebril en horloge sneuvelden. Mijn gezicht bloedde zelfs. Ik zei in mijn woede dat ik hem nog die avond op een vliegtuig naar New York zou zetten. Peter schreef Jan een brief om te bedanken en we pakten onze spullen in. Jan werd wakker, deed of hij verbaasd was en zei niets van onze ruzie te hebben gehoord.⁴¹ Peter verdween in de bossen en toen hij terugkwam omhelsden we elkaar. We hadden opnieuw een heerlijke dag aan het strand en dineerden 's avonds met Jan in Wellfleet. De rest van ons verblijf was perfect.

Mejuffrouw Büringh Boekhoudt schreef dat zij via de vpro een mooie preek van dominee Kater had gehoord, die aansloot bij wat zij mij had geschreven. Zij had de tekst opgevraagd en zond mij deze toe. Het gebaar roerde me zeer. Mijn bejaarde vriendin, die ik al vijfentwintig jaar kende, bleef intens met mijn wel en wee meeleven. Volgens dominee Kater zou er altijd ‘een zevende sluier overblijven, die het laatste probleem van onze persoonlijkheid bedekt. Deze laatste sluier moet worden geëerbiedigd. Maar dan moet ook de hierbij behorende eenzaamheid worden aanvaard. Doet men dit niet in een romantisch verlangen naar een volstrekte eenheid van denken en beleven, dan loopt een huwelijk gevaar. Die eenheid is ons men-

41 In de zeventiger en tachtiger jaren refereerde Jan Cremer nog wel eens aan die botsing tussen Peter en mij, die hij natuurlijk wel degelijk had gehoord, maar altijd in good humor en discreet. Dat vind ik een van zijn kenmerken.

[p. 36]

sen namelijk niet gegeven.’ Inderdaad verwoordde dominee Kater de essentie van de spanningen in de relatie met Peter, spanningen die voortkomen uit mijn streven naar het onmogelijke.

Gisteravond vond ik een brief van de heer A. Molenaar van de nts, kennelijk de bondgenoot van Anthony Dake, die andermaal bevestigde dat ik niet nodig was bij de Republikeinse Conventie in Miami. Maar zojuist belde de nts en werd mij gevraagd per kortste keren naar Miami te vertrekken juist om ter plekke beschikbaar te zijn tijdens deze Republikeinse Conventie. Peter en ik besloten er samen heen te vliegen.

Ik belde mam. Erik van der Leeden had haar met een bos anjers bezocht, wat zij zeer apprecieerde. Lief.

2 augustus 1968

Richard telefoneerde. Zijn stiefvader was na een partijtje vissen op het eiland Hoëdic overleden. Schreef naar zijn moeder. Peter had gedroomd met een wat oudere vrouw van dertig, met blanke laag uitgesneden tieten - ‘wat me zeer sexy maakte’ - in bed terechtgekomen te zijn. Maar ze vertelde dat zij een echtgenoot had, die spoedig thuis kon komen. De deur van de slaapkamer opende zich even en ging weer dicht. De man was thuisgekomen. ‘Toen had ik geen rust meer. Je weet hoe ik ben. Bovendien was het een bink, veel fijner dan de vrouw,’ zei hij.

3 augustus 1968

Rowe Congress Inn, Miami, Florida

De Republikeinse Conventie, die waarschijnlijk Richard Nixon gaat kiezen, is een compleet gekkenhuis. Interesseert me totaal niet. Ik doe wat ik moet doen en informeer Hilversum.

4 augustus 1968

De negerpsychiaters, William Grier en Price Cobbs van de University of California Medical Center in San Francisco, hebben in hun boek Black Rage⁴² geanalyseerd wat negers beroert tweehonderd jaar nadat Afrikaanse slaven werden geïmporteerd. ‘And of the things that need knowing,’ schrijven zij, ‘none is more important than that all blacks are angry. White Americans seem not to recognize it. They seem to think that all the trouble is caused by only a few “extremists”. They ought

42 William Grier, Price Cobbs, Black Rage, Basic Books, New York 1968, p. 213.

[p. 37]

to know better. We have talked to many negroes under the most intimate of circumstances and we know better.’ Ik wil deze heren interviewen en op film zetten.

Wanneer we heerlijke dagen hebben schrijf ik nooit.

5 augustus 1968

Belmar Motor Inn

Naar hier verhuisd. Soms gaat Peter mee naar de Convention Halls. Het is naar onze maatstaven waanzin wat daar gebeurt. We zagen de musical Sweet Charity. Ik vind het maar nonsensgedoe. Jammer dat Peter zijn kostbare tijd aan Man en Muis gaat verdoen.

We waren lange tijd aan het zwembad. Peter wordt ontzettend bruin. Hij leest veel. Bij een artikel in de Saturday Evening Post merkte hij op: ‘Total mental health is gewoon niet mogelijk, kijk maar naar mij of kijk naar jezelf. We zijn twee sprekende voorbeelden.’ Hij is innerlijk senang want hij neuriet de muziek bij het zwembad mee. Hij ging in zee en werd door drie dames aangesproken. Hij stond lang met ze te praten. Ik observeerde ze van verre. Eén van hen legde haar hand op zijn borst.

6 augustus 1968

Geen spoor van spanning de laatste dagen. We beleven deze dagen als een droom. Ik houd me bezig met contacten met cbs en nbc en moet af en toe met Anthony Dake telefoneren, maar dat neem ik op de koop toe. Die man gunt mij het licht in mijn ogen niet, maar hij kan me wat.

Psychiaters Cobbs en Grier maken duidelijk dat ‘if the black American is to be truly understood, his history must be made intelligible (...). The past of the black man is seen reflected in his daily life.’ Zij onderstrepen dat de neger in de vs een beschadigd mens is. ‘It reveals itself in the temper and the ghetto and in the merging rage now threatening to shatter this nation, a nation the black man helped to build (...). The black man of today is at one end of the psychological continuum which reaches back in time to his enslaved ancestors.’ (p. 24)

Mr. G.B.J. Hiltermann belde op. Hij maakte duidelijk dat, nu hij was gekomen, mijn aanwezigheid verder niet noodzakelijk was, waarop ik antwoordde dat ik in Miami was in opdracht van de nts, dat ik niemand voor de voeten wilde lopen en iedereen veel succes met de verschillende reportages toewenste. Ik besloot toch terug te gaan naar New York.

‘Truth alone brings certainty: the sincere quest for truth alone brings peace (....). One only consults the ear, because one is

[p. 38]

lacking in heart (...). Man is obviously made for thinking (...). Man's dualism is so obvious, that some people have thought we had two souls (...). Memory is necessary for all the operations of reason.’ - Pascal

8 augustus 1968

Mam is terug uit Zwitserland. Theo en Nellie hadden haar zeer verwend. Zij zag de Miami Conventie op televisie en vond het een onbegrijpelijke vertoning. ‘Ik neem aan dat de kijkdichtheid hier te lande nul is geweest,’ zei ze, ‘en dan het uiteindelijke resultaat!’ (De verkiezing van Richard Nixon dus.) Ook juffrouw Boekhoudt schreef wel eens naar de tv te hebben gekeken, ‘en ik moet zeggen dat geen van de kandidaten me erg aan staat. Heeft een groot land als Amerika nu werkelijk geen betere figuren voor deze zo uiterst verantwoordelijke positie?’ Over Peter schreef zij: ‘In elkaar geloven is al erg belangrijk. We rammelen allen zo nu en dan aan gesloten deuren, wat niets uithaalt. We moeten wachten en soms gaan ze vanzelf open. Ons ongeduld maakt de man of de vrouw aan de andere kant van de deur alleen maar wantrouwend jegens ons, als we die deur proberen te forceren.’

‘We are nothing but lies, duplicity, contradiction, and we hide and disguise ourselves from ourselves (...). The world must be really blind if it believes you.’ - Pascal

Wat er met mijn dagboekbladen is gebeurd tussen 8 en 27 augustus weet ik niet. Ik denk dat ze bij Peter terecht zijn gekomen. Peter is in die periode naar Nederland teruggekeerd en er zijn slechts enkele brieven uit die periode bewaard gebleven. Het boek van de psychiaters Cobbs en Grier had ik in die tijd uitgelezen. Kees van Langeraad zond op 27 augustus 1968 een telegram dat hij akkoord ging met het maken van een gefilmd interview over het boek Black Rage. Ook een twintigtal telegrammen van en aan de nts bleven bewaard. Maar verder zijn deze drie weken een zwart ‘gat.’

27 augustus 1968

Mijn moeder schrijft zich ernstige zorgen te maken over de Sovjetinvasie van Tsjecho-Slowakije. ‘Wat intens gemeen met z'n vijven tegen één!’ Henk Hofland was op de televisie geweest. ‘Ik vond hem oud en nerveus geworden. Hij friemelde voortdurend met zijn sigaretten, zonder te roken evenwel, maar het werkte irriterend op de kijker. Wat hij zei was niet gek maar wel teleurstellend omdat de geleerde heren eigenlijk niets anders beweerden dan de doorsnee intelligente lekenobserver

[p. 39]

ook ter tafel gebracht zou hebben. Je werd er niets wijzer van.’ Ook weer een lieve brief van juffrouw Boekhoudt, die sterk afraadt Peter naar Holland achterna te reizen. ‘Je zult moeten afwachten tot hij weer contact zoekt.’ Zij tekende met ‘je Auntie, die nog steeds hinkt ondanks massage en bestralingen.’ ‘Love is to me that you are the knife which I turn within myself.’ - Kafka⁴³

George de Mohrenschildt zendt een gekleurde kaart van Sartre op elfjarige leeftijd. Hij betreurt het dat ik heb laten weten niet te kunnen komen, terwijl hij herhaalt dat zijn vriend, rancher Sylvester Dason ‘is anxious to see you’.⁴⁴

Wat ik nodig heb is stilte en nog eens stilte. Stilte in mijn hoofd, stilte in mijn ziel. De machinerie moet tot stilstand komen om Peters vertrek te verwerken.

Om 14.00 uur vertrek met twa naar Los Angeles.

Lees in De Jongen van prof. dr. P.J.A. Calon.⁴⁵ Hij beschrijft, wat hij noemt ‘de meest beslissende periode in het menselijke leven, die welke de jongen overleidt van kind tot man.’ Ik krijg tranen in mijn ogen. ‘Het is een tijd van verlies wat het kinderlijke betreft, doch van winst wat het volwassene aangaat. Het verlies brengt een terugblik en een weemoed met zich mee.’ Via de koptelefoon in dit toestel luister ik naar Mahlers vierde symfonie, herinneringen aan Bruno Walter en Desi Halban. Zit een tekst voor een telegram aan Peter te bedenken, want hij is morgen jarig. Calon: ‘Een juiste muzikale opvoeding is voor het toch al onevenwichtig gevoelsleven van de jeugd van niet te overschatten belang.’ (p. 48)

43 Franz Kafka, Letters to Milena, Schocken Books, New York 1962, p. 200. Zend een exemplaar per luchtpost naar Peter.

44 Volgens Croiset was op de ranch van Dason het complot om jfk te doden gesmeed.

45 P.J.A. Calon, De psychologie van de jongen van de laatste schooljaren tot aan de volwassen leeftijd, De Toorts, Haarlem.

Los Angeles

Zat in een telefooncel met de hoorn in mijn hand om een verjaarstelegram te zenden, maar ik was niet in staat mijn gevoelens en gelukwensen te formuleren.

29 augustus 1968

Suharto liet opnieuw drie communisten executeren, te weten de Politbureauleden van de pki, Njono en Sudisman en een provinciale leider van de pki Wirjo Martono, ondanks een persoonlijk verzoek van president Nikolai Podgorny van de Sovjet-Unie

[p. 40]

dit niet te doen. Verzoeken om gratie van generaal Supardjo en inlichtingendienstchef Sjam werden eveneens door Suharto afgewezen. Hoeveel onwettige en wraakzuchtige moorden heeft deze man langzamerhand op zijn geweten?

In de National Inquirer⁴⁶ was een gesprek verschenen met Loran Hall (39). Deze man was vijf weken voor de moord op jfk een bedrag van vijftigduizend dollar aangeboden om deel uit te maken van het moordcommando. Hall was reeds door Jim Garrison gehoord en de nts was er mee akkoord gegaan dat ik hem zou filmen. Via Garrison wist ik Hall te vinden. Ik filmde met een locale cbs-crew. Zijn huis stond in een buitenwijk van Los Angeles.⁴⁷ Een tweedeurs beige Cadillac stond langs het gras geparkeerd. Hij zei van huis uit beroepsavonturier te zijn, en ik dacht terug aan Werner Verrips. Aanvankelijk was hij pro-Castro geweest, maar na diens metamorfose tot communist had Hall La Sambra, een anti-Castro verzetsbeweging geleid. Hij werd op Cuba gevangengenomen en had zeven maanden in Castro's gevangenissen gezeten. Teruggekeerd in Florida kwam hij in contact met de cia. Hij hielp raids op Cuba organiseren. Hij probeerde van rijke oliebaronnen in Dallas geld te krijgen om zijn avonturen te financieren. Hij werd bij een van die bezoeken aan Dallas zelfs gearresteerd, omdat de politie verdovende middelen in zijn auto zou hebben gevonden.

In Dallas was hij in aanraking gekomen met een lid van de Dallas Petroleum Club, Lester L. Logue. In de dagen dat Fulgencio Batista nog dictator in Havana was hadden Logue en De Mohrenschildt nota bene samen een onderzoek naar oliebronnen op Cuba ondernomen. Hall vertelde in deze kringen geen enkel probleem te hebben gehad om aanzienlijke sommen geld te krijgen voor het organiseren van een moordaanslag op Fidel Castro. Het was trouwens Logue geweest, die de vijfduizend dollar borgsom had betaald om Hall weer na zijn arrestatie op vrije voeten te krijgen. Logue was hier wel toe verplicht, omdat Hall diezelfde dag in diens garage een zware vrachtwagen had geparkeerd volgeladen met wapens bestemd voor de bevrijding van Cuba. Daarop legde ik op film Halls belangrijke onthulling vast dat in het bijzijn van minstens vijf andere vooraanstaande personen uit Dallas hem, Loran Hall, werd toegevoegd: ‘Wat zou je ervan zeggen wanneer we je, in plaats van Fidel Castro te vermoorden, vijftigduizend dollar gaven om jfk dood te schieten?’ Hall zou zich hebben teruggetrokken. Hij

46 National Inquirer, 1 september 1968.

47 Het adres: 2633 Military Avenue.

[p. 41]

had er geen enkel bezwaar tegen een communist als Fidel Castro om zeep te helpen, maar de president van Amerika, daar deed hij onder geen beding aan mee. Op de vraag waarom hij vijf jaar na Dallas was gaan praten, antwoordde hij dat er langzamerhand teveel mensen die indirect bij de kwestie waren betrokken, werden vermoord.

Vlieg met American Airlines naar Dallas, Texas. Ik wil zo snel mogelijk via George de Mohrenschildt natrekken, wie deze Lester Logue is. Het is altijd nuttig George en Jeanne zelf opnieuw te spreken. Loran Hall had een tatoeage met een dolk op zijn arm. Hij was conservatief. ‘I like to see blood,’ zei hij, ‘I like a good fight, but I will not kill the president of the United States.’ Hij was slordig en viezig. Wanneer hij een geheimzinnig binnenpretje produceerde veranderde zijn hele smoel van uitdrukking. Eigenlijk is het gesprek niet best verlopen. Ben nijdig op mezelf. Zag geen kans de draad vast te houden. Ook vertrouwde ik Merle Severn, de leider van het cbs-team, voor geen cent. Ik liet de film trouwens niet bij cbs, maar nam die zelf onontwikkeld mee.

Ik lees in Calon. Een boek dat van invloed op Peter moet zijn geweest, want hij wilde dat ik het las. ‘Inkerende tot zichzelf en in zijn toestand van eenzaamheid, ontdekte de jongen, gelijk wij reeds zagen, niets dan tweespalt.’⁴⁸

Loran Hall zei geen stuiver voor mijn leven te geven, nu ik naar Dallas vloog. Na bij hem te zijn geweest, wist men dat ik Lester Logue op het spoor was. ‘The police will arrest you on a phony charge, destroy your film, and you will be found the next morning hanged, suicide of course.’ Kreeg er Verripsachtige spookbeelden van.

George en Jeanne haalden me van het vliegveld.

Het scheen George te amuseren dat ik zijn vriend en collega Lester Logue wilde ondervragen over de vijftigduizend dollar om jfk te vermoorden waarover in zijn kantoor was gesproken. We zochten zijn telefoonnummer op in het ledenboekje van de Dallas Petroleum Club. Logue gaf toe Hall te kennen, maar hij was een psychopaat. Toen ik Logue vertelde wat Hall mij op film had meegedeeld begon hij onmiddellijk te dreigen met zijn advocaat en de fbi. Of ik morgenochtend maar even op zijn kantoor wilde verschijnen om de beschuldiging te herhalen. Ik voelde me gesterkt door mijn film en antwoordde dat ik gaarne aan zijn verzoek wilde voldoen.

48 De Jongen, p. 101.

[p. 42]

Een advocaat uit Fort Worth, Joe Clark en diens vrouw, van geboorte een Russische prinses, kwamen eten. Jim Garrison had George en Jeanne inderdaad uitgenodigd om naar New Orleans te komen, maar ze hadden geen zin om te gaan. George hield zich bezig met de verkiezing van Eugene McCarthy. Verder had hij met de ambassadeur van Haïti in Washington onderhandeld over de aankoop van mineralen voor de staalproductie. Hij noemde de ambassadeur overigens een big-time crook, die de verkoop van mineralen liet afhangen van het feit of zijn zoon een baan in de vs zou kunnen krijgen.

Ook gaf George de Mohrenschildt mij een opstel van vijf pagina's, Comedians usa.⁴⁹ Hij geeft een overzicht van de meer dan belachelijke wijze waarop de befaamde commissie onder voorzitterschap van opperrechter Earl Warren te werk is gegaan bij het onderzoek naar de moord op jfk. Hij noemt het gedrag van de onderzoekers een tragikomedie en vervolgt: ‘It is time for all of us to face realities and to know the facts instead of being actors in a scenario which may end tragically (...).’⁵⁰

We dineerden in de tuin van 3607 Charming Lane in Turtle Creek Village.

49 Het stuk bevindt zich in mijn dagboek.

50 Wat wilde George hier zeggen? Zijn eigen leven zou vroegtijdig eindigen. Het werd een zelfmoord genoemd, maar dit was uitgesloten: hij werd vermoord.

30 augustus 1968

Vanmorgen deelde de gisteren nog opgewonden en dreigende Lester Logue kalm mee dat de fbi niet geïnteresseerd was om de door hem voorgestelde ontmoeting met mij in zijn kantoor bij te wonen.

Eigenlijk overstelpte George mij iedere keer met informatie over de petroleumwereld van Dallas. Richard Hunt verdient bijvoorbeeld driehonderdduizend dollar per dag. Hiervan zou zevenentwintig procent belasting aftrekbaar zijn. George sprak over een collega in de petroleumindustrie, die als gevolg van de druk van het bedrijf malende was geworden. Een andere petroleum-kennis, die eveneens getikt was geraakt, blijft zijn zaken vanuit een psychiatrische kliniek leiden. Hij toonde me een brief van de moeder van Jacqueline Kennedy in reactie op de moord op Robert Kennedy. Hij moest in de ochtend even naar een advocaat in verband met een landaankoop aan de grens met Mexico, waar een kennis, een Mexicaanse luchtmachtgeneraal, een gigantisch stuk land bezit. Hij kletste maar door, tot het moment dat hij me op Love Field afzette en zei: ‘I would

[p. 43]

not mind, if they blew up this country with a hydrogen bomb. I have no hope whatsoever for this country (...).’

Calon: ‘De belangenloze liefde, die 's mensens grootste geluk uitmaakt, is gericht op de persoon van de ander in haar geheel, met al haar belangen, met name haar hoogste belangen: de geestelijke. Juist omdat deze liefde op het hoogste en diepste in de ander is afgestemd moet zij ook regulerend zijn voor al de eerder omschreven contactvormen. De vriendschapsliefde is, gelijk St. Thomas zo scherpzinnig ontleedde, een alle goeds aan elkaar toewensen en realiseren: ze veronderstelt een innige levensgemeenschap, een samenzijn in ruimte en tijd niet alleen, maar veel meer nog een deel hebben aan elkaars intieme leven. De beminnenden wekken elkaars hoogste mogelijkheden: zij verwerkelijken elkaars persoonlijkheid.’ (pp. 142-143)

Viel in een diepe slaap in het vliegtuig.

31 augustus 1968

Kew Gardens

Brandde twee kaarsen in St. Patricks.

Twee brieven van Peter ontvangen. ‘Ik begrijp heel goed dat je een verschrikkelijke tijd gehad zult hebben in schrille tegenstelling tot drie zalige weken. Toch zie ik dit gebeuren als zinvol. Een verandering in die toestand zou en moest er komen. Je bindt je teveel aan me. Dit kan een tijdje goed gaan maar dan wordt het te veel. Dit moet wel zeer onmenselijk voor je klinken, maar ik weet dat het zeer reëel is wat ik zeg. Ik kan verder niet veel over mezelf schrijven. Heb wat vage onbestemde verlangens, elke dag opnieuw, ben vaak down en gauw geroerd. Ik geloof dat we altijd blijven verlangen, hunkeren naar iets dat we niet hebben (dat iets kan zeer vaag zijn). Als we in ons verlangen zijn bevredigd, dan komt er weer iets anders opdagen, zodat we ons weer onbevredigd voelen. Wij, Sehnsucht-achtige ondingen, zijn nooit te bevredigen. Wie doet er wat aan? Love.’

In zijn tweede expresse zat hij in de trein in Carp te lezen over Individual Psychology. Amerika leek hem al weer ‘een verre droom’, ‘en andere dromen overschrijden alweer de drempel. Ik heb de laatste tijd erg veel mensen ontmoet. Het doet me allemaal niets. Ze willen allemaal hetzelfde.’ Hij ontving het Kafka-boek en las daarin. ‘Ons laatste telefoongesprek ging erg moeilijk. Ik voel dan zoveel onderdrukte gevoelens, gedachten en vragen in je, dat maakt me gewoon sprakeloos.’

[p. 44]

1 september 1968

Fidel Castro organiseerde op heel Cuba demonstraties ter ondersteuning van de Sovjet- invasie van Tsjecho-Slowakije.

Jonathan Raymond meldde bij zijn ouders in Guilford, Connecticut te zijn. Belde hem op. Ondanks de prachtige dag zei hij in ‘a general state of depression’ te zijn. Hij verkocht zijn cello. Hij gaat naar Brandeis University bij Boston om nog meer filosofie te studeren.

Studeerde op de vleugel in Richards flat op Chopin. Hij heeft nu contact met de acteur Hiram Keller, die in Hair zit. Hiram werd eerst onderhouden door een oudere dame, nu door een oudere heer. Hij is een beauty indeed. We zagen samen de film Rachel, Rachel.

's Avonds met vlucht 74 van Pan American Airways naar Amsterdam. De Jongen heb ik uit. Ben begonnen in C.G. Jungs Modern Man in search of a Soul.⁵¹ Vind boeiende gedachten. ‘Society awards achievement, not personality.’ (p. 102) Of: ‘Ideas, we do not create them: they create us.’ Of: ‘Psyche is the whole which embraces consciousness, and it is the mother of consciousness.’ De patiënt in een kliniek voor de overspannen mens, ‘with a rare twilight state of consciousness.’ ‘The meeting of two personalities is like the contact of two chemical substances: if there is any reaction, both are transformed’. (p. 49) ‘Our world is so exceedingly rich in delusions that truth is priceless.’⁵²

51 C.G. Jung, Modern man in search of a soul, Harcourt, Brace & World, New York 1933.

52 Er is geen beginnen aan alle notities uit boeken, die ik in mijn dagboek overnam hier te reproduceren. Doe slechts een vluchtige greep hieruit.