Memoires 1966-1967

[p. 310]

Huis ter Heide

12 mei 1967

Het vliegtuig vertrok vier uur te laat. Vervelend. Erik wachtte me op het nieuwe Schiphol. Hij zag er straight uit met kort haar, maar hij was all right. We reden regelrecht naar Huis ter Heide en brachten de dag verder samen door. Daar waren we aan toe. Mam maakte het prima. Nam haar mee uit eten. Later kwam Theo met een Zwitserse vriend langs.

Begon meteen kranten te knippen. Ik raak er steeds meer van overtuigd dat Bungkarno zijn aftreden zelf heeft gewild. Hij verdomde het om te dansen naar de pijpen van zijn generaals, die van hem verlangden dingen te zeggen waarvan hij wist dat ze onwaar waren of die hij niet kon controleren. Sukarno tot iets forceren is onmogelijk, zelfs wanneer men hem zijn paleisgarde ontneemt. Hij hield de eer aan zichzelf. Heeft hij een politiek testament geschreven? Zal zijn besluit ooit worden toegelicht?

Dat hij toch zijn presidentiële bevoegdheden aan Suharto overdroeg verraste de generaal. Op 24 februari meldde het Algemeen Handelsblad namelijk dat Suharto via Radio Jakarta had verklaard dat Bungkarno misschien toch als constitutioneel staatshoofd zou aanblijven, omdat hij ‘mandataris van het Volkscongres’ en ‘opperbevelhebber van de strijdkrachten’ was. Suharto aarzelde nog altijd het verraad te vervolmaken. Weer een paar dagen later heeft Suharto gezegd dat Bungkarno zelf de macht wilde overdragen, het was ‘zijn eigen idee’!¹⁷⁷ Suharto en de zijnen dwingen zijn geweten geweld aan te doen en dat zal Bapak nooit doen. Hij hield de eer aan zichzelf. Op 8 maart meldde De Telegraaf dat Suharto thans openlijk Sukarno had verweten dat de communistische coup - die dus geen pki-coup was - met zijn medeweten had plaatsgehad. Dat is dus niet zo, en Bungkarno deed aan de poppenkast van de generaals verder niet mee. Eens zal misschien de geschiedenis opening van zaken geven. Joseph Luns zal de Karel de Groteprijs van de stad Aken krijgen, maar hiertegen is door bepaalde groeperingen geprotesteerd in de Bondsrepubliek.

177 De Telegraaf, 27 Februari 1967

[p. 311]

Moederdag 1967

Prachtig weer. Theo en Nel waren er ook.

Gisteren schreef de Volkskrant in een hoofdartikel op een misselijke manier over het Russell-tribunaal in Stockholm. Smalend worden de deelnemers ‘wijsgeren’ genoemd, en de vertoning zou meer lijken op een happening dan een rechtszaak. Treurig, die krant. Elseviers - dus aartsconservatief Lunshof - zegt in een editorial dat De Gaulle terecht had voorkomen dat de heren in Parijs vergaderden. Het blad noemt Russell en zijn lucide vrienden ‘anti-Amerikaanse, heel of half communistische, puur demagogische komedianten’. Alsof mijn eigen verontwaardiging over wat in Vietnam met Amerikaanse militairen gebeurt bijvoorbeeld, het label ‘anti-Amerikaans’ opgeplakt zou kunnen krijgen. Daarentegen schrijft Ton Regtien een hele pagina over het tribunaal in Vrij Nederland. Alsof intelligentie te maken zou hebben met rechtse of linkse gezindheid in de politiek. C.L. Sulzberger beschrijft de Russell-groep als bezig met ‘a sorry morality play’. Deze Times-commentator schrijft zo'n misselijk stuk dat je hem nooit meer zou moeten lezen.¹⁷⁸ John Fernhout heeft voor de film Skies over Holland in Cannes de Gouden Palm gekregen. Zeer terecht.

178 Later zou komen vast te staan dat zelfs Sulzberger op de loonlijst van de cia voorkwam.

14 mei 1967

Suharto papt nu aan met het bewind van generaal Chiang Kaishek op Formosa, aldus de London Times. Het Indonesische generaalsregime heeft een decreet uitgevaardigd dat op het in bezit hebben van de werken van Mao Tse-tung een gevangenisstraf volgt.

‘If you are patient in one moment of anger, you will escape a hundred days of sorrow’, aldus een Chinees gezegde.

15 mei 1967

Mam werkt in de tuin. Ze vertelde dat grootmoeder een redelijk vermogen naliet. Mam ontving reeds een ton in acf-aandelen. De harp van haar moeder wordt aan het harpinstituut van Phia Berghout aan de Vecht geschonken. Mam wil thans de bungalow kopen van Pim Osieck, de opperceremoniemeester van koningin Juliana, waar we nu in wonen. Ik heb haar gezegd dat beslist te doen, want dat zou vader ook hebben gewild. Theo is ertegen en heeft er ruzie over gemaakt, maar hij heeft er niets mee te maken en moet zich dergelijke interven-

[p. 312]

ties niet permitteren. Mam spreekt er niet meer met hem over. De Amerikanen zeggen tien Mig's boven Hanoi en Haiphong te hebben neergeschoten. Koppen in de Herald Tribune.

16 mei 1967

Ik heb het uitvoerige gesprek met Lad Johnson, voorzitter van de Indonesische Kamer van Koophandel in Wall Street, in een nieuw artikel voor De Spiegel samengevat. A. Teunis zal het aan het eind van de maand publiceren. Dan komt er nieuw gedonder, maar ik ben verplicht deze zaken aan de kaak te stellen. Ik ben mijn vrienden in Jakarta, zoals Darmadji, niet vergeten. Indro Noto Suroto bevestigt mij dat Adam Maliks handlanger, Widjatmiko, een crook is ‘die staat voor niets!’.

17 mei 1967

Reed met Theo mee naar Rotterdam. We bespraken onze moeder. ‘I don't see eye to eye with her,’ zei hij. Ze gaf volgens hem veel te veel uit, driehonderd gulden per maand. Nel en hij gaven maar tweehonderd gulden uit. Ik dacht: wat heb je ermee te maken? Het is niet jouw geld.

‘Als je moet sparen,’ aldus mijn broer met een graad in economie, ‘moet je minder uitgeven dan er binnenkomt. Dat doe ik. Ik wil als ik 55 jaar ben gaan rentenieren.’ Toen ik vertelde dat ik mam aanmoedigde een reis naar broer Hendrik in Kaapstad te gaan maken, zei hij: ‘Ik geloof niet dat wij dat op prijs zouden stellen.’ Theo is mijn broer, maar ik voelde me wanhopig over deze toon.

In Rotterdam werd me meegedeeld dat mijn auto in Antwerpen was gelost. Ik nam een trein. Ik was wel blij toen ik de wagen op dok 368 zonder één schrammetje terugvond. Om 16.00 uur was ik terug in Huis ter Heide en ging met mam in Zeist poffertjes eten.

Prins Bernhard hield in Montreal een rede waarin hij een lans brak voor de productie van synthetisch voedsel uit bijvoorbeeld olie, gas en steenkool. Hij had producten die uit deze substanties waren vervaardigd zelf geproefd, en ‘zij smaken uitstekend,’ aldus zkh. Vreemd verhaal. Hij bemoeit zich met van alles.

Een non van 33 jaar heeft zichzelf in Saigon verbrand. Het wordt allemaal steeds krankzinniger in Vietnam.

(wordt vervolgd)