Laatste wapenfeiten

[p. 123]

Grootmama van iedereen

Wachtende rond 06:00 uur op mijn bagage op Schiphol na een overnight vlucht uit Cape Town gisteren, bleek dit later in de ochtend het moment te zijn geweest dat Juliana (94) in haar slaap overleed. Thuis zette ik de televisie aan, omdat het Witte Huis en de Pakistaanse cia coupgeneraal zeurden over een gevecht op leven en dood met Al Qaeda-strijders, met de connotatie dat wellicht Osama op het punt stond te worden vermoord. In plaats daarvan bleek dus een koningin van Oranje te zijn gestorven. Ik moet bekennen, toen ik om 11:00 uur in bed kroop om de jetlag kwijt te raken, bleef ik kijken naar televisiebeelden van deze oma aller oma's en kreeg tranen in de ogen.

Ik weet nog, hoe zij in 1978 ergens in het zuiden van Suriname bij een spoorwegproject uit een helikopter stapte en ik dacht: hemeltje majesteit, uw zomerjurkje lijkt bij v&d te zijn gekocht. En toch zag je op een kilometer afstand, dat zij koningin was. Haar eenvoud was grenzeloos. Maar haar gewoon willen zijn en gewoon doen, verdoezelde nooit haar werkelijke afkomst.

De eerste keer dat ik als kind Wilhelmina en Juliana meemaakte, was in 1936 in Le Howald, in de Franse Vogezen. Wij waren per auto onderweg naar Zwitserland. De directeur van het Grand Hotel kwam vragen of wij onze kamers wilden ontruimen, omdat vrij onverwachts koningin Wilhelmina en prinses Juliana arriveerden met een aantal leden van de hofhouding. Mijn ouders, zeer Oranjegezind, voldeden onmiddellijk aan dit verzoek. In de privésfeer van dit hotel, met roddelbladenfotografen toen nog in geen velden of wegen te bekennen, moet ik zeggen, dat het de eerste keer was dat koningin Wilhelmina mij als elfjarige jongen opeens deed denken aan mijn eigen grootmoeder. Onze grootmama was ook de eenvoud zelve. Ook zij droeg een chignon, een haarwrong, als trouwens onze eigen moeder. Tot die toevallige ontmoeting in de Franse Vogezen, was Wilhelmina steeds die hooggezeten majesteit geweest in het statige paleis in Den Haag of op Het Loo. Van het ene op het andere moment, werden de koningin en haar dochter voor mij mensen, als iedereen.

In 1964 stelde ambassadeur baron van Heemstra in Mexico-Ci-

[p. 124]

ty mij tijdens het staatsbezoek aan Juliana voor, die toen ik haar een hand gaf zei: ‘Oh, bent u nu mijnheer Oltmans?’ Dat was weer echt een spontane Julianesque reactie. Eigenlijk heb ik sinds Le Howald (Wilhelmina en Juliana waren op weg naar de ontmoeting met Bernhard die tot een verloving zou leiden) koningin Juliana's levenspad op de voet gevolgd. Ik kende door volmaakt toevallige omstandigheden een aantal mensen uit haar omgeving. Inside kennis van de drama's op Soestdijk in de 50'er en 60'er jaren, deden me altijd aan de kant van Juliana staan. Je zou in hedendaagse termen kunnen stellen, Bernhard was een Blair-, Berlusconi- en Aznaraanhanger op het internationale vlak, er op los timmeren dus, terwijl Juliana een Putin-, Schroeder-, Chirac- en Verhofstadtdame was. Dit betekende dus onoverbrugbare tegenstellingen binnen het huwelijk op Soestdijk. Toch heeft Juliana's onkreukbare en onwrikbare affectie voor Bernhard alle confrontaties en ook schandalen (Lockheed) weten te overwinnen.

Natuurlijk wist de koningin van de vele Bernhardiaanse slippertjes wereldwijd. Het deed haar onbeschrijflijk veel verdriet, maar met haar fundamentele, standvastige affectie voor haar man, de vader van vier dochters, en grootvader van ontelbare kleinkinderen, overwon zij alle pijn en vernederingen als echtgenote. Ik schreef haar eens om toch vooral memoires te schrijven, zoals haar moeder op haar oude dag had gedaan. Zij antwoordde met zoveel woorden: ‘Daar denkt geen haar op mijn hoofd aan.’ Dat is erg jammer, want hoe leerzaam en onthullend zou het zijn geweest om nu na de dood van een dame, die zo'n belangrijke rol in ons aller leven heeft gespeeld, haar emoties en gedachten over haar leven nader te kennen. Ik ben al heel lang van mening dat het koningshuis moet worden gesloten en de Oranjekooi wijd open moet worden gezet. Maar voor mij is Juliana altijd apart geweest. Dus ik ga de komende week naar Den Haag om afscheid te nemen van deze unieke dame. Juliana's worden immers niet meer gemaakt. Met haar dood sloot zij een Oranje-epoque af, waar haar dochter nooit aan heeft kunnen tippen.

21-3-2004