Kompleete werken. Het slot Loevestein in 1570. Deel 1

[p. V]

Voorbericht voor de eerste uitgave.

Sedert een geruimen tijd was ik in het bezit van eenige handschriften, betrekkelijk op gebeurtenissen, welke den tachtigjarigen strijd met Spanje hebben vereeuwigd. Dikwijls had ik ze met belangstelling gelezen, en menigmaal had mij de lust bekropen, om ze door den druk gemeen te maken; dan, niet gewoon voor het publiek te schrijven, liet ik dit voornemen varen.

De afval van België, waardoor de sedert 1815 Vereenigde Gewesten opnieuw van elkander werden gescheurd, ontvonkte in de Noordelijke Gewesten, minder door neiging en overtuiging dan wel door de Europeesche staatkunde van die dagen aan hunne voormalige landgenooten verbonden, een edele geestdrift en spreidde den waren volksgeest en tevens de zedelijke kracht van dit kleine plekje gronds op de luisterrijkste wijze ten toon; van alle zijden snelden Vaderlandsche mannen en jongelingen, op de roepstem van hunnen Vorst, te wapen, om den heiligen geboortegrond, met gespierde vuist, tegen

[p. VI]

den afvalligen Belg te verdedigen, en spoedden zich naar de bedreigde grenzen, welke zij een jaar later onder het donderend Voorwaarts!! met zooveel roems overschreden, en alwaar zij nog gereed staan, om op de eerste roepstem de vijanden krachtdadig onder de oogen te zien.

Veelvuldige kloekmoedige daden hebben dit rustelooze tijdperk van drie jaren gekenschetst, en Oud-Nederland heeft door zijne voorbeeldelooze houding de bewondering der wereld opgewekt. Onder de vele stoute daden onzer strijdbenden heeft de moedige zelfopoffering van den Luitenant ter zee J.C.J. Van Speyk meer bepaald de bijzondere aandacht en belangstelling tot zich getrokken, en herinnerde ons tevens de roemrijke daden onzer voorouders; bij mij bracht het dan ook de herinnering te weeg van het vroeger door mij ter zijde gelegde handschrift, en moedigde mij aan om het door den druk gemeen te maken.

Het verhaal, hetwelk u, Waarde Lezer! bij dezen wordt aangeboden, komt mij voor samengesteld te zijn door iemand, wel bekend met de gebeurtenissen van dien tijd, en, hoezeer ingekleed, werkelijk plaats gehad hebbende gebeurtenissen ten grondslag te hebben; veel echter scheen er in den samenhang te ontbreken, en ik heb mij genoodzaakt gezien om deze gapingen zooveel mogelijk aan te vullen, hetwelk mij veel moeite gekost heeft.

Oorspronkelijk schijnt het de levensbeschrijving geweest te zijn van een jongeling, die in den opstand tegen de Spaansche overheersching, even als thans zoo vele dappere Nederlanders gedaan

[p. VII]

hebben, de wapenen opgenomen had tot verjaging van den gehaten vreemdeling, en ofschoon het, zooals het nu voor u ligt, niet volkomen aan dat doel beantwoordt, zoo levert het toch een geheel op van eene der stoutste daden, welke ooit werden verricht, en bijzonderheden nopens de daad van een hunner, die den dood vrijwillg verkoos, liever dan zich gevangen te geven.

Daar de papieren, van welke ik gebruik gemaakt heb, geen titel voeren, heb ik mij geroepen gezien om dit punt, door velen voor gewichtig gehouden, te bepalen; de Lezer zal zelf oordeelen, of ik in dezen al of niet gelukkig geslaagd ben. De eenvoudigheid paste, dacht mij, aan het onderwerp; een hoogdravende titel zou ook de verdiensten van een werk niet vermeerderen, en daar de Schrijver met opzet schijnt vermeden te hebben, om den waren naam van den held of hoofdpersoon van dit verhaal ter neder te zetten, zoo heb ik, hierin geene verandering willende maken, dien ook in het naschrift niet genoemd. Indien ik het noodzakelijk geoordeeld had, zou het toch verraden hebben, dat ik den Lezer of de Lezeres verdacht hield van weinig met de geschiedenis huns Vaderlands bekend te zijn.

Ik zou mij, wat stijl, spelling en wijze van schrijven aangaat, kunnen beroepen op mijne geringe kunde, veelvuldige bezigheden, enz.; ik zou kunnen aanvoeren, dat dit het eerste werk is, hetwelk ik voor de pers gereed maakte; doch ik weet, dat dit geene verontschuldigingen zijn, als men een geschrift aan het oordeel van het algemeen durft onderwerpen. Maar ik zal mij beroepen op de

[p. VIII]

Vaderlandsliefde mijner Lezers, op die, welke ik zelf koester, en dan vlei ik mij met de hoop, dat hun oordeel niet te gestreng zijn zal, en dat zij den wil voor de daad nemende, mij mijne poging zullen vergeven, om met eene ongeoefende hand de daden der vaderen af te malen, en zij met toegeeflijkheid op mijn werk zullen nederzien.

Hij, die denken mocht, dat de verrichtingen der oude Nederlanders met te sterke kleuren geteekend zijn, sla slechts de geschiedrol open, en voor elke daad, welke hem als onbegrijpelijk voorkomt, vindt hij er spoedig een, die nog veel edeler, grootscher, veel stouter is dan de betwijfelde, en tot dezulken mijner Lezers zal ik zeggen, indien ik de woorden van een geliefd vaderlandsch Dichter in dezen tot de mijne maken mag:

Is 't u bekend getrouwe Burgerscharen,

Die 't vaderland uw dienst hebt toegewijd!

Hoe onversaagd, in 't barnen der gevaren,

Ons voorgeslacht zich kweet ten allen tijd?

Herinnert ge u, hoe de oude landshistorie

Der vaadren deugd op ieder blad vertelt?

Dat ook mijn lied hun onvergankbre glorie,

Op luiden toon aan 't dankbaar nakroost meld'!

J. van den Hage.

A........

November, 1833.