De schaapherder

Een verhaal uit den Utrechtschen oorlog (1481-1488)

[p. 496]

3. Derde dag.

De toren brandt, de grondvest trilt
................................
Wij stikken in den stoom.’ -

H. Tollens Cz.

DE tweede dag, welken heer Jan van Schaffelaar op den toren zag aanbreken, beloofde even schoon te zijn als de vorige: de zon verrees met statige pracht van achter heuvelen en bosschen; de geheele natuur herleefde, en het zingend gevogelte zag, in het groen gezeten, reikhalzend uit naar de gouden stralen, wier eenvoudig, maar harmonisch loflied het aanhief.

Van den omgang, waarop Van Schaffelaar met Frank zich bevonden, en die als overdekt was met half verbrand hout, houtskolen en lood, dat daar gestold was, zagen zij de zon verrijzen. De verwarmende stralen drongen reeds tot hen door en verlichtten reeds hunne wapens, terwijl alles beneden hen nog in het donker lag; dat landschap, hetwelk zij beiden zoo goed kenden, lag daar voor hen open. Van Schaffelaar zag naar de zijde van de stad, waar zijn bruid was opgevoed; maar de hooge toren van de kerk, zoowel als de Amersfoorter Berg, lagen nog verborgen in het dampachtig verschiet. Daarna zag hij naar het oord, waar Maria zich thans bevond en vanwaar de zon kwam; haar stralen brachten hem, als het ware, den morgengroet van het meisje, dat hij beminde, en hij zuchtte. Zijn oog zocht ook de plek, waar eens de windwijzers op zijn voorvaderlijk huis gestaan hadden; doch zelfs op den middag zou zijn zoeken vruchteloos geweest zijn: zij schitterden immers niet meer hoog in de lucht; zij waren gevallen met het dak, op bevel van den wraakzuchtigen vijand, die hem ingesloten hield, en die zelfs niet geaarzeld had, den brand in de spits van den kerktoren te steken. Ook het oog van Frank zweefde over de heide; elken weg, elke groep boomen herkende hij; zij riepen, als het ware, de dagen zijner kindsheid voor hem terug, en zoo al de zon hem geen aandenken van liefde van Maria kon brengen, zoo voerde zij evenwel zijn hart naar de plaats, waar zij was, Helaas! toen hij, twee dagen geleden, den toren beklom, om het oord te begroeten, dat Maria bewoonde, toen vermoedde hij niet, aan de zijde van zijn vriend en door Perrol ingesloten, zooveel uren op dien steenen klomp te zullen doorbrengen. De torens van het huis Hacfort vertoonden hunne spitsen boven het zwaar geboomte, waarin het verscholen lag; aan de andere zijde, meer verwijderd van het dorp, kaatste het spitse leien dak van den Briellard de zonnestralen terug. De trompetten der Zwarte Ruiters stoorden de belegerden in hunne beschouwing en gedachten; het gerucht dat zich in het dorp verhief, drong tot hen door, en verkondigde hun, dat weldra de weinige oogenblikken van rust weder voorbij zouden zijn.

Het was gelukkig voor hen, die in den nacht op den toren de wijk hadden moeten nemen, dat Frank hem meer dan eens in zijn leven, en nog dienzelfden morgen, beklommen had, toen men juist bezig was, er iets aan te herstellen; het was hieraan te danken, dat zij de deur open gevonden hadden, en zelfs de trap hadden kunnen verstoppen, voordat Perrol onder den toren had kunnen komen. Zoodra het maanlicht door de nauwe sleuven en door de bomgaten naar binnen gedrongen was, had men alles beter kunnen beoordeelen; de metselsteenen, die men gevonden had, waren meest gebruikt om de trap te versperren, en met leedwezen hadden zij gezien, hoe schaarsch zij van hout of steen voorzien waren, om op den vijand te werpen; het was toch, bij gemis van bogen of roeren, het eenige middel om den vijand te verdrijven, als hij het waagde te stormen. Het touw

[p. 497]

van de klok was voor hen van veel belang, zoowel als de door Ralph aan hen ter hand gestelde bijl, en eenige breekijzers, die zij gevonden hadden. Van Schaffelaar had toen Henri vertrokken was, zooveel hout als mogelijk was uit de spits laten breken. Zelfs toen het dag was, en hij bemerkte, dat zijn vijand hem van dit hulpmiddel wilde berooven, had hij nog zooveel mogelijk gezocht te redden, voordat hij de spits aan de vlammen overliet, en het was voornamelijk te danken aan het beleid, waarmede de spits van haar innerlijken steun beroofd was, dat zij zoo spoedig, en juist vóór den toren, was nedergevallen. Het eerste alleen bewaarde de houten zolderingen om vuur te vatten; was de brandende spits naar binnen gevallen, dan zouden zij allen in de vlammen zijn omgekomen; nu reeds was het gevaar groot geweest, en met veel moeite hadden zij het afgekeerd. Het tweede redde de kerk.

Ware de opening boven de deur er niet geweest, die men na het verbranden van het luik moest verdedigen, het zou veel toegebracht hebben, om den toren onwinbaar te maken, en Van Schaffelaar menige bange zorg hebben bespaard. Daarentegen behoefden de dappere verdedigers niet te vreezen, dat men onder het dak, over het gewulf van de kerk, in den toren zou dringen. Het tijdsverloop van zooveel eeuwen heeft deze opening zien verdwijnen; het gat, dat sedert in den muur gebroken is, en thans door den toren naar het bovengedeelte der kerk voert, werd eerst later, na het wegbreken van het traptorentje, gemaakt. Door de vruchtelooze poging van Perrol, om onder in den toren zelven, door behulp van ladders, naar boven te dringen, had Van Schaffelaar bewezen, dat zijne mannen dien pas, zoolang hunne krachten niet bezweken, met evengoed gevolg zouden verdedigen, zoo de vijand al mocht trachten, in deze beperkte ruimte, op dit verheven punt nog eens aan te vallen. Het steenen gewelf en de hoogte van de opening maakten het vuur niet gevaarlijk; ware ook hier een houten zoldering geweest, zooals hooger op in den toren het geval was, het vuur en de vlammen zouden de belegerden spoedig uit hunne schuilplaats verdreven hebben. De toren bestond uit vier verdiepingen onder den omgang; op de bovenste hing de klok, die niet geluid was voor de dooden, welke gisteren in Barneveld voor het laatst het daglicht gezien hadden. Ook nog gedurende den nacht, terwijl een dichte regen viel, was een gedeelte der Zwarte Bende den toren genaderd; zoo stil en met zooveel behoedzaamheid waren zij in het duister voortgeslopen, en hadden zij de ladder geplant, dat de belegerden hen niet gewaar geworden waren, voordat zij op de binten aanvielen, die de openingen boven de deur versperden. Doch bij den eersten bijlslag liet de stem van Van Schaffelaar zich hooren; tevergeefs dreef Perrol zijn volk aan, en klonk zijn stem over het kerkhof, op hetwelk de laatste stukken hout van de spits nog in den regen lagen te smeulen. Zoowel bij nacht als bij dag moesten de Zwarte Ruiters terugkeeren.

Geheel zonder levensmiddelen, zelfs zonder een dronk waters, had Van Schaffelaar, zoomin als Frank en de overige ruiters, bijna geen oogenblik rust gehad, van het tijdstip af, dat de schaapherder hen gewekt had. Den eersten nacht hadden de voorbereidselen tot verdedgiing hen onledig gehouden; gedurende den dag had Perrol hun geen rust gegund, en zelfs den volgenden nacht nog niet. Van alle zijden waren zij steeds bedreigd; de muren waren wel dik, maar evenwel drong de hitte van de zon toch tot hen door; het dragen van hunne wapenrusting was hun een ondragelijke last, en evenwel moesten zij dien dragen. Had de toren nog des nachts geprijkt met zijn spits, dan zouden zij misschien, toen de regen viel, eenig water hebben kunnen opgaren; maar ook dit geluk viel hun niet ten deel; het eenige, dat zij konden doen, om eenige lafenis te verkrijgen tegen den smachtenden dorst, die hen kwelde en nog vervolgde, was, ontdaan van helm en harnas, zich bloot te stellen aan den regen of dien op te vangen op hunne kleederen en deze uit te wringen. Doch de honger en de dorst, de vermoeienissen van het gevecht, in één woord, al wat zij hadden doorstaan, was niets in vergelijking van hetgeen zij geleden hadden door den verstikkenden rook, die hun in de keel en in de oogen was gedrongen, en dien Perrol met koele beradenheid onder hen had laten onderhouden, van het oogenblik af, dat hij den toren had laten openloopen. Alleen boven in den toren kon men er aan ontsnappen; maar de nood dwong hen, om bij afwisseling, doch op den duur, te waken achter de opening boven de deur; en deze verdieping was gestadig vol van den rook, die door het luik in den vloer drong en als uit een schoorsteen langs de trap naar boven dwarrelde.

‘Hoe frisch is de morgenlucht,’ zeide Van Schaffelaar met wellust ademhalend, waarna hij vervolgde: ‘Hoe schoon is de natuur, Frank! wat is het gelukkig te leven! Helaas! waarom verstoren menschelijke woede en wraakzucht het aardsch paradijs, dat hun tot

[p. 498]

woonplaats door de hand van God is aangewezen! O, hoe heerlijk schitteren de gouden stralen! wat is de aarde schoon, en ons wacht misschien...’

‘De dood,’ zeide Frank somber, toen zijn vriend zweeg, wiens stem zijn aandoening scheen te verraden, en die in zijne gedachten verdiept bleef staan.

‘O neen!’ riep Van Schaffelaar met vuur, ‘ten minste ons allen niet.’ Toen zweeg hij en vervolgde langzaam: ‘Zegt men niet, dat velen van smart gestorven zijn, als zij genoodzaakt waren hun vaderland vaarwel te zeggen, en al wat hun dierbaar was achter te laten? O, Frank! nu gevoel ik welke gewaarwordingen hun hart verscheuren moesten; en evenwel bleef hun nog altijd de hoop over om eens terug te keeren. Maar als men de natuur zoo schoon voor zich ziet, als het geluk ons aan het hart van de bruid wacht, die met liefde den echtgenoot verbeidt, o! dan valt het scheiden zwaar! dan vergeet men bijna, dat men het harnas draagt, dat het adellijke bloed door onze aderen vloeit; dan blijft alleen de man over, die bemint, en men deinst terug voor dat oogenblik, hetwelk men zou willen verwijderen, o! voor eeuwig van zich zou willen verwijderen.’

Frank zag somber vóór zich, terwijl Van Schaffelaar sprak; die woorden, welke zoo geheel de droefheid, de liefde, het angstig vooruitzien in de toekomst verrieden, welke het hart van zijn vriend gevoelde, grepen hem in de ziel; doch toen deze zweeg, richtte hij zijn hoofd op, legde zijn hand op den schouder van den aanvoerder en zeide ernstig: ‘Hetgeen Ralph gezegd heeft, toen hij moest spreken, heeft zich dan bewaarheid; tevergeefs tracht ik uw verstandigen raad te volgen, en zijne woorden uit mijn geest te verbannen, en ik zou de overwinning vervloeken, welke ik gisteren dáár op dat dak op den ellendeling met Gods hulp behaald heb, indien ik niet daardoor uwe eer en die van Maria gewroken had.’

‘En waarom, Frank?’ vroeg Van Schaffelaar. ‘Keurden mijne woorden gisteren uwe roekeloosheid af, mijn hart juichte dankbaar uwe daad en overwinning toe; ik zou u dit reeds vroeger gezegd hebben, indien ik niet gevreesd had, dat gij opnieuw uw leven roekeloos in de waagschaal zoudt stellen.’

‘Mijn leven?’ riep Frank snel. ‘Indien ik gisteren van dat dak was afgeworpen en geledebraakt op het kerkhof was gevallen, dan zou ik nu gerust zijn, als het denken dan nog mogelijk was.’

Een oogenblik beschouwde Van Schaffelaar het gelaat en de houding van zijn vriend; tevergeefs trachtte hij in hem eenige sporen van moedeloosheid te bespeuren, en zeide met deelneming; ‘Indien ik u niet kende, Frank! zou ik uw moed betwijfelen; maar eenige uren van ontbering en een donker verschiet maken den man niet tot een kind; en evenwel hetgeen gij zegt, zou mij doen gelooven, dat gij naar de rust haakt, die de dood ons schenken kan.’

‘Zoo ik er naar verlangd heb!’ riep Frank met drift, ‘zoo zweer ik u, mijn vriend! dat het nooit geweest is, als u eenig ongeval bedreigde, en de herdersjongen heeft te lang aan uwe zijde gestaan, om nu reeds zijn moed te verliezen. Zoo ik gewenscht had te vallen, was het, omdat Ralph den witten vederbos had zien nederzinken, terwijl de roode pluimen nog wapperden; het noodlot was dan voldaan, en mijn dood redde u het leven!’

De geestdrift, waarmede Frank de laatste woorden uitsprak, trof Van Schaffelaar; hij vatte zijn hand en zeide aangedaan: ‘Zoo gij eenigen prijs stelt op mijn vriendschap, op de wijsheid, welke de jaren en de ondervinding mij gegeven hebben, verban dan die gedachten, Frank! Maar zoo gij nog steeds geloof wilt hechten aan die ongelukkige woorden

[p. 499]

van den ouden man, welnu, rust niet beneden op de trap een der mannen, welke de witte pluim op den helm droeg?’

‘Maar dat zijt gij niet,’ zeide Frank somber.

‘Neen,’ vervolgde Van Schaffelaar, ‘maar gij, Frank! zoudt gij dan Jan van Schaffelaar zijn? Zou uw dood hem kunnen redden, of zou het gemis van uw arm hem juist te eerder doen vallen?’

‘Ik had gedacht, dat hier de vriend en ruiter den aanvoerder zou kunnen redden, evenals gij mijne eer te Westbroek bewaard hebt,’ riep Frank.

‘En gij hebt u bedrogen,’ zeide Van Schaffelaar. ‘Neen, mijn vriend! indien iemand sterven moet, dan ben ik het zelf!’

‘En Maria? Van Schaffelaar!’ vroeg Frank aangedaan.

‘Maria...’ herhaalde zijn vriend, die eenige oogenblikken zweeg, en toen langzaam zeide: ‘Hij, die zijn vaderland verlaat, hoopt eens terug te keeren. Perrol met de Roode Hand zal misschien zijn hand in mijn bloed verven; maar evenwel blijft mij toch immers het wederzien aan de andere zijde des grafs nog over.’ Van Schaffelaar wees met de hand hemelwaarts, en beiden bewaarden het stilzwijgen.

Elk oogenblik konden de vijanden weder verwacht worden; men zag hunne zwarte gestalten op het kerkhof bewegen, en zij, die gedurende den nacht de wacht in de zakken van het kerkdak gehouden hadden, verlieten nu hun post. Frank volgde zijn vriend, die hem nu uitnoodigde den omgang te verlaten. Zij daalden langs de trap af, op hetzelfde oogenblik, dat een ruiter der Zwarte Bende het dorp verliet, den weg naar Amersfoort inslaande, terwijl een twaalftal hunner in de richting van Voorthuizen wegreden. Op onderscheiden plaatsen in het veld stonden rijzige ruiters als voorposten; op eenigen afstand van het dorp geplaatst, droegen zij zorg, dat niemand het verliet, en bewaakten de toenaderingen.

Toen Van Schaffelaar met Frank de trap was afgeklommen, bevonden zij zich op de vierde verdieping van den toren, waarvan de ruimte zeer beperkt werd door het houtwerk van de jukken, die weleer de spits en nu nog de luiklok droegen, en waarvan de zware standers zich voordeden als een bosch van eiken balken, thans zwart geblakerd door vuur en rook. Aan de vier zijden waren de bomgaten, die van hunne borden beroofd waren; de vloer was van hout, en eenige dikke delen van eikenhout dekten de opening, waardoor de klok kon afgelaten worden, die aan een dikken dwarsbalk er boven hing. Vroeger was deze verdieping gedekt geworden door de spits; maar sedert Perrol, om zijne vijanden van het hout te berooven, of in de hoop dat de brandende spits hen zou verpletteren, er den brand in gestoken had, scheen de maan of de zon onverhinderd naar binnen.

De ruiters, die hier bijeen waren, en hun aanvoerder, zonder zijne woorden verstaan te hebben, langs den omgang hadden zien gaan, zaten, tegen den muur leunende, in de hoeken van den toren, terwijl de rook langzaam naar boven steeg, en door alle openingen van den vloer kwam. Zij hadden het ijzer, dat hunne armen en beenen dekte, ter zijde gelegd, dewijl zij vreesden, dat het hun te zwaar zou vallen; hunne helmen stonden naast hen gereed om op het hoofd gezet te worden, en zij wilden opstaan, toen Frank en zijn vriend onder aan de laddertrap waren; maar Van Schaffelaar wenkte met de hand. Noch zijn gelaat, noch zijn stem verrieden de aandoening die hem beheerscht had: alleen den vriend stond het vrij, in zijn hart te lezen; zijne ruiters moesten alleen den aanvoerder kennen. ‘Mannen!’ zeide hij vriendelijk, ‘blijft zitten; de weinige rust, die u gegund wordt, zal spoedig voorbij zijn; geniet haar derhalve; het is het eenige, dat ik u geven kan. Ik kan met u de vermoeienissen van het waken en het gevecht deelen; maar meer ook niet. Waarom kan ik u niet, gelijk voorheen, van spijs en drank verzorgen! maar ik heb zelf niets...’

‘Nimmer hebt gij geweigerd iets op hand te geven, Heer! als Heer David de soldij liet oploopen,’ zeide een der ruiters; steeds hebt gij met ons ontbering en gevaren gedeeld: gij zijt onze aanvoerder; maar gij waart meer, gij waart voor ons een vader. Daarom zullen uwe ruiters u niet vragen om geld of levensmiddelen; maar om voor u te mogen sterven. ‘Van Schaffelaar en St. Maarten!’ zal onze roep zijn, zoolang wij het zwaard kunnen voeren; en als wij vallen, Heer! zullen wij met dien kreet in den dood gaan!’

‘Voor Van Schaffelaar en St. Maarten!’ riepen de ruiters op hunne zwaarden slaande, om te toonen, dat dit ook hun voornemen was.

De stem van Van Schaffelaar verried eenige ontroering, toen hij met vuur ten antwoord

[p. 500]

gaf: ‘Uwe trouw, mannen! treft mij, maar bevreemdt mij niet; ik ken immers mijn mannen van wapenen en den dapperen Aalbrecht, die daar het woord gevoerd heeft. Maar mijn schild is nog niet neergerukt, en wij zullen ook heden den vijand terugdrijven; de Schaffelaars zullen niet overwonnen worden door de Zwarte Bende; en als de Hemel mijn trouwen knaap gespaard heeft, dan kunnen wij vóór den nacht nog het volk van mijnheer David zien, dat ons komt ontzetten, en de verdediging van den toren van Barneveld zal een uwer schoonste wapenfeiten zijn.’

Van Schaffelaar en Frank onderhielden zich nog een poos met hen, waarna de eerste naar de trap ging, zeggende: ‘Bij mijnheer St. Maarten! die rook is hinderlijker voor ons dan de wapens der Zwarte Ruiters; het wordt tijd, dat zij die beneden zijn, een oogenblik de versche lucht inademen,’ en hij vervolgde, toen hij zag dat Frank en de ruiters hem wilden volgen: ‘Neen, blijft allen hier ik wil alleen gaan en draagt zorg u niet bloot



te stellen aan de pijlen of kogels van het volk van Perrol.’ De witte vederbos verdween in den rook, die uit de opening van de trap opsteeg, en eenige oogenblikken daarna kwamen de ruiters, die beneden de wacht gehouden hadden, naar boven. Zij brachten hunne vingers aan den mond en bevochtigden hunne oogen, daar zij bijna niet zien konden door den rook; hunne monden en tongen waren droog, en zij konden geen woord uitbrengen, voordat zij eenigen tijd de versche lucht hadden ingeademd, die hen scheen te versterken en te doen herleven. Frank had zich nedergezet onder de mannen, die zonder wangunst den herdersknaap tot vriend van hun aanvoerder hadden zien opklimmen; steeds hadden zij hem aan hunne spits gezien, als het gevaar dáár was; nimmer had hij de vriendschap van zijn heer gebruikt, dan om hun genoegen te verschaffen; allen gevoelden achting en liefde voor den jongen man, die nimmer vergat, wat hij geweest was.

Gelijk Van Schaffelaar verwacht had, duurde de rust niet lang; weldra klonken de trompetten; de trommen werden geroerd, en met langzame, doch gelijke stappen rukte de vijand naar het kerkhof. Perrol verscheen een oogenblik daarna, en Frank spoedde zich naar beneden, om te vernemen, wat Van Schaffelaar wilde dat men doen zou, en hij vond hem staan voor een der sleuven, die in den muur waren, en die dit gedeelte van den toren flauw verlicht zouden hebben, indien de stikkende damp van het stroo en riet deze ruimte niet geheel had opgevuld.

‘De ellendeling ontziet zich niet, alles te baat te nemen, om ons te vernielen,’ zeide Frank met verachting lachende; ‘die verdoemde rook maakt dat men het hier niet uithouden kan; 't is een wijze van vechten, den vreemden moordbrander, die uw huis verwoest heeft, waardig.’

‘Alle middelen zijn goed in den oorlog, Frank!’ zeide zijn vriend bedaard; ‘vooral als de wraakzucht onder het harnas van den krijgsman blaakt. De man, die hem gezonden heeft, is, ofschoon hij een kroon draagt, niet minder woest, maar nog geveinsder dan hij; voor hem zijn ook alle middelen goed, die hem zijn doel kunnen doen bereiken. Ga nu naar boven; zend mij tien ruiters hier, zoodra gij mij hoort roepen, en ga spaarzaam om met hout en steenen.’

Toen plaatste Van Schaffelaar zich weder voor de opening, en luisterde aandachtig naar hetgeen er buiten gebeurde; hoe meer de rook hem kwelde, hoe meer hij zich verheugde, dat Frank en zijne ruiters er op het oogenblik niet door leden.

Perrol, die de vruchteloosheid der bestorming van de opening boven de deur den vorigen dag en gedurende den nacht ondervonden had, was eerst van voornemen geweest een poging te doen, om het hout, dat de opening in het gewelf onder in den toren dekte, door het vuur te vernielen, maar ofschoon het hem weinig zorg zou gebaard hebben, of misschien daardoor het vuur zich aan de binnendeur, en zoo aan de kerk zou hebben medegedeeld, gaf hij het op, om reden, dat de beklimming hem binnen den toren nog moeilijker voorkwam dan in de open lucht; te meer daar de opening in het gewelf weinig grooter dan die in den buitenmuur was. Op zijn bevel voerde men dus nieuwen voorraad van brandstoffen aan, en hij liet die met lange staken, en reeds aangestoken, in de opening steken, en weldra sloegen de vlammen naar buiten, evenals toen het luik verbrand was. Vergeefs

[p. 501]

waagde men het, zich aan de bomgaten te vertoonen, of wierp men ook over den omgang eenige steenen en hout op de ruiters; Perrol stond hun niet toe, het werk op te geven al werden sommigen hunner getroffen. Even vruchteloos was het, dat men hem zelf trachtte te bereiken; want de pijlen en kogels snorden dadelijk door de lucht, zoodra zich hier of daar een helm of een wapenrusting vertoonde.

De stem van Van Schaffelaar riep nu zijne mannen op, en toen zij door den rook naderden, die dikker dan ooit in den toren drong, zagen zij het vuur, dat in de opening achter het houtwerk, evenals achter een ijzeren rooster, brandde. Het was duidelijk, dat zij spoedig van dit beschutsel zouden beroofd worden, dat hen tot nog toe zoo gediend had; daarom gelastte Van Schaffelaar hun om met behulp van eenige lange stukken hout, het vuur naar buiten te stooten, en weldra was de poging, om het gat opnieuw te vullen, zonder gevolg.

‘Brengt de ladder hier!’ riep Perrol toen; ‘de bijlen zullen wel verbrijzelen, wat de vlammen niet vernield hebben. Op! Zwarte Ruiters! naar boven!’

De ladders werden weder opgericht, de wapenrustingen rinkelden, en weldra drongen de ruiters in de opening; zij voelden zoo spoedig door het ijzer de hitte niet, die hier heerschte; maar de warmte van de steenen, en de rook, die ook hier een uitweg zocht, drongen door de openingen van het vizier tegen hun gelaat. Hetzij het vuur inderdaad het houtwerk veel van zijn sterkte had doen verliezen, hetzij de aanval met meer moed en beleid gedaan werd, het bovenste gedeelte der versperring bezweek voor hunne slagen; de geharnaste armen, gewapend met scherpe pijlen, drongen, over hetgeen er nog van bestond, naar binnen; met een woeste snelheid bewogen zij zich ginds en herwaarts, om de verdedigers te verdrijven. ‘Voort, kerels! voort!’ riep Perrol, en zoowel in den toren als buiten op de ladder klonk het veldgeschreeuw der bestormers: ‘Op voor Perrol! hoezee de Zwarte Bende!’

Frank begreep, dat het nu tijd werd, om die mannen



met de ladder te verdrijven, en een zwaar stuk hout werd van den omgang geworpen; het draaide niet maar viel horizontaal. ‘Staat vast, kerels!’ riep Perrol. Een vreeselijke slag liet zich hooren; 't was alsof het ijzeren dak op de ladder boog onder de drukking van het hout, dat er langs afgleed, zonder iets anders te treffen dan de schilden, die zich niet verplaatsten, maar van den slag trilden.

Nog eens hieven de Zwarte Ruiters hun wapenkreet aan; maar nu klonk het ook: ‘Voor Van Schaffelaar en St. Maarten!’ Vier ruiters van Perrol drongen binnen den toren, toen Van Schaffelaar zijn zwaard ontblootte en zijne ruiters ter zijde wierp. Met den eersten slag reeds zonk een der vijanden neder; hij bekommerde zich verder niet over de drie, die nog overig waren, maar stiet met zijn lemmet in de openingen der helmen van de mannen, die door de laagte der opening in den muur gebukt moesten gaan, en moeilijk wapens gebruiken konden. ‘Leve Van Schaffelaar!’ de dood voor de Zwarte Ruiters!’ riepen de Schaffelaars, terwijl de laatste man van Perrol in den toren nederviel.

Gestadig werd het groote zwaard teruggehaald en vooruitgebracht; het stiet den eenen vijand voor, den anderen na, terneder, of onder den voet. Tevergeefs dreigde Perrol en gelastte vloekend aan zijne mannen om vooruit te gaan; maar toen liet Frank nog eens een poging doen, om de stormladder te verbreken, en ditmaal viel de balk rechtstandig naar beneden. Al de zwaarte er van, nog vermeerderd door de hoogte, van welke hij nederkwam, drukte nu op één punt; het schild, dat getroffen werd, kon de uitdrukking niet wederstaan: die balk verpletterde den man die het voerde, en deed hen, die achter hem waren, achterover van de ladder vallen.

[p. 502]

Op ditzelfde oogenblik stiet Van Schaffelaar de twee mannen, die boven op de ladder stonden, er af; zij, die door hem uit den muur waren gejaagd, waren over de schilden hunner makkers op den grond gestort. Perrol zag de witte pluim vóór de opening, en riep: ‘Loopt storm - naar binnen, voor den duivel! - Per moio! schiet; dat is Van Schaffelaar!’

Eenige bogen en kolfroeren werden losgedrukt, de witte vederbos, die zich buiten den muur vertoond had, werd teruggetrokken, maar niet voordat de ladder was aangevat en van den muur geworpen. Perrol stampte met den voet, en liep daarna driftig heen en weder: dit was de tweede maal, dat hij zijn vijand gezien had; deze was het, die zijne ruiters uit den toren had verdreven en de ladder met zijne ruiters had ternedergeworpen, die daar door hunne makkers werden weggedragen. O! ware de dag van Westbroek hem niet zoo noodlottig geweest! Ware hij nog even sterk geweest als voorheen, dan zou hij zelf de ladder beklommen hebben, nu hij wist, dat zijn vijand zich vooraan stelde; maar hij gevoelde, dat de voorzichtigheid hem dwong het gevecht aan zijne ruiters over te laten; en ofschoon hij hen liet stormen en zijne boog- en kolfroerschutters den vijand bestookten, hinderde het hem, dat zij misschien Van Schaffelaar zouden treffen, en dat het zijne hand niet zou zijn, die hem den doodsteek gaf.

De ladder werd nu op zijn bevel weder opgericht; maar ditmaal werd zij slechts door één man beklommen: het was de Tuimelaar; en toen deze de opening van den muur verliet en weder afklom, bracht hij Perrol de tijding, dat de doorgang opnieuw door de belegerden was versperd. Tevergeefs trachtten toen de ruiters, die boven op den toren waren, te raden wat Perrol voorhad; want het was gevaarlijk naar buiten te zien. Zij zagen wel, dat er veel hout werd aangesleept, en dachten dat hij een dak wilde laten vervaardigen, waaronder zijne ruiters veilig konden staan; doch zij merkten spottend aan, dat het nauwelijks tot onder aan het gat zou reiken, waar zij in moesten. Hun moed en hunne verachting van den dood deed hen er zelfs nog nu en dan vermaak in vinden, om hunne helmen op hunne zwaarden boven den omgang te steken, en daardoor hunne vijanden pijlen en kogels te doen verspillen. Van Schaffelaar, die met Frank mede in oogenschouw ging nemen, wat men buiten oprichtte, schudde bedenkelijk het hoofd, en zeide: ‘Hetgeen wij houden voor een dak, Frank! is juist het tegenovergestelde; hadden wij hout of zware steenen genoeg, gemakkelijk zouden wij dat werk vernielen, hetwelk wij nu moeten laten oprichten, en dat ons noodlottig kan worden.’ Hierna onderrichtte hij hem, wat hij doen moest, als de nood op het hoogst was, en begaf zich naar beneden.

Het ontbrak Perrol noch aan hout van onderscheiden dikte en lengte, noch aan kundige handen in het samenstellen van allerlei stormtuigen; zijne ruiters hadden dubbele ladders gemaakt, en den vorigen dag, nadat zij het kerkhof verlaten hadden, had hij hen opnieuw aan het werk gezet. De toestel, die nu werd opgericht, meende hij, zou hem eindelijk den toren doen innemen. Die toch zou hem in staat stellen, zijne ruiters met meer spoed en in grooter aantal naar binnen te doen dringen, na het hout weggeruimd te hebben, waarachter zijn vijand verscholen zat.

Bezijden de deur werden wederzijds drie balken geplaatst, welke van boven met touwen aan elkander gebonden waren, terwijl zij van onderen ver van elkander op den grond rustten en ten overvloede door stukken hout, die men in den grond sloeg, verhinderd werden om te verschuiven. De drie topeinden, die boven het touw zich ook van elkander verwijderden, vormden een soort van vork, waarin een dwarsbalk werd gelegd, die van den eenen houten bok naar den anderen liep, en mede met touw werd bevestigd. Een soortgelijke schraag werd onstreeks vijf en twintig voet van den toren, tegenover de eerste geplaatst; op deze twee jukken legde men nu vier lange balken, die bedekt werden met planken van éénerlei grootte, aan welke zijde door een dunnen balk, evenals die er onder lagen, in verband gehouden. Ofschoon het hout van pas gemaakt was, voor hetwelk men zich niet ontzien had de daken van sommige woningen te sloopen, duurde het vrij lang, voordat deze brug gereed was, welke juist gelijk kwam met het onderste der opening in den toren. Perrol had met dubbel genoegen gezien, dat men geen moeite had aangewend om zijn werk te verhinderen: het was hem een bewijs, hoe slecht de belegerden voorzien waren van hetgeen hun dienen kon om af te werpen, en hij liet vol hoop de ladder tegen den houten weg plaatsen.

‘Waar zijn mijne mannen van wapenen?’ riep hij, om zich heen ziende, en toen zij naderden, vervolgde hij snel: ‘Ik weet, dat het uw lust en leven is, om met uwe hengsten

[p. 503]

den vijand met de speer in de hand te naderen; maar dat gij ook, hoe zwaar gewapend, altijd het voetvolk achter u laat, als het op een stormen gaat: - op dan, mannen! dringt binnen dien toren, en tracht er den ellendeling, die uw wapenbroeders in Eemnes verslagen heeft, levend uit te sleepen: laat eens zien, wat de oude mannen van wapenen der Zwarte Bende kunnen doen!’

Stilzwijgend en met duistere blikken hadden zij hem aangehoord, en toen hij zweeg, riepen zij dreigend: ‘Leve Perrol! hoezee de Zwarte Bende, weg met Van Schaffelaar!’ Voorheen had Perrol nimmer een beroep gedaan op den moed dier wreede, maar dappere krijgslieden, die in het veld en bij herhaalde rooftochten en plunderingen waren opgegroeid of Rogardo bevond zich steeds aan hun hoofd. Het jammerde hem, dat zijn rechterhand, dat Walson er niet meer was, en het verdubbelde zijn wraakzucht tegen Van Schaffelaar, die hem nedergeveld had; de edele Brit was steeds, door zijn sterkte van lichaam en zijn woesten aard, een waardig aanvoerder zijner ruiters geweest. Hij hoopte echter, dat Quintyn, die Walson's plaats voorloopig vervulde, het volk binnen den toren zou voeren; hij trad dus naar hem toe, en drukte hem op het hart, dat niets hem gelukkiger zou kunnen maken, dat niets door hem ruimer zou beloond worden dan het gevangennemen van Van Schaffelaar. ‘Gij begrijpt, Quintyn! zeide hij somber, ‘dat de dood eens krijgsmans voor hem te zacht zou zijn; hij zal moeten boeten voor al mijne ruiters, die hij heeft vermoord, voor elke beleediging, die hij mij heeft aangedaan. Per moio! ik wil dat het volk in dit land, van den gemeensten landlooper tot den voornaamsten edelman, zal sidderen, alléén bij de gedachte van Perrol den voet dwars te zetten.’

De ruiter, tot wien hij sprak, hoorde bedaard de bevelen aan, die zijn hoofdman hem gaf, en antwoordde: ‘Het zal geschieden, Messire!’ Vidal, die achter Perrol stond, verborg het medelijden, dat hij voor den edelen vijand van zijn heer gevoelde. Ofschoon deze hem vreemd was, had hij sinds lang een onbegrensden eerbied voor hem opgevat, die niet verminderd was, sedert hij hem zijn leven te danken had; hij gevoelde, dat hij door het leven van Perrol te redden, oorzaak was van het ongeluk, dat Van Schaffelaar nu trof. Hij beschouwde het als zijn werk, en dacht met afgrijzen aan het oogenblik, waarin hij zich ook zou moeten beschuldigen, schande en jammer over Maria gebracht te hebben, die hij als een hooger wezen vereerde; immers hij had haar laaghartigen



belager onttrokken aan de bestraffende hand van haar beleedigden bruidegom. Eén man was er, die met welgevallen de woeste wraakzucht op het gelaat van den hoofdman met sombere trekken geteekend zag: het was een der mannen van wapenen; maar hij behoorde niet tot hen, die tot den aanval gereed stonden.

Er heerschte een oogenblik van diepe stilte op het kerkhof, terwijl de mannen van wapenen zich schaarden, en de ruiters met kolfroeren en bogen zich op een afstand plaatsten, om op bevel van Perrol den omgang en de bomgaten schoon te vegen. Hierop riep hij luid: ‘Vooruit!’ en Quintyn besteeg met het zwaard in de hand de ladder, zeggende: ‘Volgt mij, mannen!’ en hij trad zonder schroom tot aan den muur. Een lange balk werd door degenen die hem volgden, medegevoerd en op de planken nedergelegd. Even door de openingen hunner helmen naar boven ziende grepen die mannen de touwen aan, die op bepaalde afstanden om den balk gebonden waren, lichtten hem op, liepen snel naar den toren, en nog eer de voorste den muur bereikte, trof de lange balk, die tusschen hunne gelederen uitstak, het houtwerk, dat achter de opening was. ‘Achteruit! - nog eens, mannen!’ riep Quintyn. Opnieuw klonken de gelijke stappen op den vloer van planken, die onder den last boog; doch veel heviger dan de eerste kraakte het hout, en de balk, dien zij loslieten, schoot diep in den toren, en de ruiters, die al hunne krachten niet noodig gehad hadden om de opening vrij te maken, vielen bijna over elkander.

‘Vooruit!’ schreeuwde Perrol, en verscheidene Zwarte Ruiters hieven hun wapenkreet

[p. 504]

aan, beklommen met spoed de ladder, en liepen, met hun zwaard in de hand, over de houten brug, terwijl hunne makkers, die den balk gevoerd hadden, met Quintyn aan het hoofd, reeds in den toren drongen. Perrol lachte luid, toen hij hen in den muur zag verdwijnen en de mannen van wapenen met ongeduld zag staan wachten, om hunne makkers te volgen.

De Zwarte Ruiters, die naar binnen drongen, hadden zich den tijd niet gegund, den stormbalk terug te halen, en merkten nauwelijks op, dat hij als vanzelf hoe langer hoe verder in den muur verdween, sedert zij hem hadden laten vallen. Met hunne groote zwaarden in de hand, volgden zij Quintyn; niemand hunner twijfelde er aan, of ditmaal zou de kerktoren ingenomen worden; de mannen van wapenen zouden zegevieren. Het eerste wat hen trof toen zij binnen de muren kwamen, was de rook en de duisternis; zij konden niet zien, waar zij waren, hoe de gelegenheid van het gebouw en de standplaats hunner vijanden was; maar zij hoorden het geroep: ‘Terug voor Van Schaffelaar!’ en voelden de slagen der zwaarden, die hen ternederwierpen.

‘Vooruit voor Perrol!’ riep Quintyn, die vooruitdrong; want hij bemerkte, dat de verdedigers ter wederzijde van de opening stonden; maar de drift, waarmede hij en degenen die hem volgden, vooruitsnelden, had de gewenschte uitwerking niet; de rook, die vóór hen opsteeg, verhinderde hen te bemerken, dat vóór hunne voeten het luik van de opening in het gewelf was afgenomen. Van Schaffelaar en zijne mannen getroostten zich deze vreeselijke list, om hunne vijanden te verschalken. Quintyn en eenige anderen schreeuwden van verbazing en woede, toen zij in de gapende én rook uitwerpende kolk verdwenen. De Zwarte Ruiters, die hen hoorden vallen, begrepen niet wat er gebeurde, en zij, die den voet nog niet in den toren hadden, luisterden met gespannen aandacht. Op ditzelfde oogenblik rammelden de schilden, en het gevloek liet zich buiten op de houten brug hooren; er scheen een groote beweging te heerschen, en Perrol moedigde zijne mannen aan om vooruit te dringen. Doch opnieuw verhief zich het geweld; men hoorde zware slagen op de brug en op de wapenrustingen; het volk scheen van de brug te vallen, terwijl een vreeselijk geschreeuw, dat alles overstemde, onder den toren gehoord werd, en men wanhopige pogingen deed, om de deur te openen, die toegehaald was, opdat de rook naar binnen zou opstijgen.

Terwijl dit alles buiten voorviel, riep Van Schaffelaar: ‘Vooruit voor St. Maarten! valt aan!’ en een verschrikkelijke strijd begon. Er waren bijna evenveel Zwarte Ruiters als mannen van Van Schaffelaar binnen de beperkte plaats; maar de stem en de tegenwoordigheid van hun aanvoerder gaven hun, hoe zwak, hoe afgemat ook, nog de kracht om hunne zwaarden te voeren. De meesten dachten dat het hun laatste strijd was; zij trachtten dus noch hun leven, noch hunne laatste krachten te sparen, maar met roem op de lichamen hunner vijanden te sterven. De Zwarte Ruiters daarentegen vochten met verwoedheid; zij waren uitgerust en sterk, en wilden overwinnen voordat hunne makkers hen volgden, of het gevecht aan den gang houden, totdat zij bijgesprongen werden.

Van Schaffelaar had eerst gedacht alleen verdedigenderwijze te kunnen handelen: doch nu hij gewaar werd, dat het Frank gelukt was, de brug van de Zwarte Ruiters te bevrijden, vermeende hij meer te moeten doen; daarom gelastte hij den aanval. Wederkeerig schreeuwde men elkander de namen van de aanvoerders toe, om zich in den strijd niet te vergissen. ‘Perrol!’ schreeuwde de eene, ‘Van Schaffelaar!’ riep de andere, en dan vielen de zwaarden neder; en er was één zwaard in den toren, dat met zulk een kracht nederdaalde op ieder die het waagde, den hoofdman der Zwarte Bende te noemen, dat de Zwarte Ruiters weldra de minderheid kregen.

Perrol beefde van toorn, toen hij het hout en de steenen zag nedervallen en zijne mannen van wapenen vruchteloos hun leven wagen om te blijven staan; zij bezweken en vielen van de brug, die echter in wezen bleef, ofschoon het platte dak van schilden niet bestand was tegen het hout en de steenen. Nu kwam Quintyn zonder zwaard uit den toren te voorschijn, en zij die zoo gelukkig geweest waren, om door den val niet verminkt te worden, volgden hem; en anderen hoorde men onder den toren brullen, waar zij worstelden te midden van het vuur en den rook.

De ruiterknechten kregen bevel, hen, zoowel als het smeulende stroo, er onder vandaan te sleepen. Gestadig hoorde men het losbranden der kolfroeren en het sissen der pijlen, terwijl de mannen van wapenen opnieuw de brug beklommen om hunne makkers bij te staan; maar toen zij hun doel bereikten, zag Perrol zijne ruiters opnieuw door het vallende

[p. 505]

hout ternederwerpen, en zelfs degenen, die reeds in de opening waren, terugdrijven. De belegerden behielden de overhand, en verstopten den ingang, waar het hout, als het ware, met de lichamen der aanvallers verbroken was. Nog één der Zwarte Ruiters voerde het zwaard in den toren en riep; ‘Perrol!’ toen van Schaffelaar zijn eigen naam noemde; maar het zwaard van den aanvoerder kliefde slechts de lucht, toen het nederkwam; want de ruiter, die vóór hem gestaan had, was verdwenen door het gat in den vloer, en de Tuimelaar, die onder uit den toren trad, stak zijn zwaard op, en zeide tot Perrol: ‘Messire! uwe mannen van wapenen zijn allen verslagen; voordat men in den toren kan rondzien, kan de duivel zelf het er niet uithouden.’

‘Ha!’ riep Perrol driftig, ‘wij zullen hen wreken; ook hun dood zal hij moeten verantwoorden. - Vidal! ga en haal mijn helm, ik wil zelf gaan!’ en toen deze hem verliet, vervolgde hij woest lachende: ‘Per moio! ik geloof, dat zij den rook vreten en er van leven, omdat zij nog zoo sterk zijn.’

‘Ik weet het niet, Messire!’ zeide de Tuimelaar grimlachende, ‘maar wel, dat mij en Quintyn, die daar staat, zulk een kost niet bevalt; bij mijn zwaard, Messire! de aanvoerder is een gevleesde duivel.’

‘Ha! wij zullen zien!’ riep Perrol knarsetandende, en stampte met den voet, terwijl hij nadenkende naar het slaan en breken boven in den toren luisterde.

Toen niemand meer den naam van den vijand van Van Schaffelaar binnen den toren herhaalde, hieven de overwinnaars hun veldgeschreeuw aan; zij leunden op hunne zwaarden, schoven de vizieren hunner helmen op, en zagen met vreugd, dat de rook verminderde. Alleen aan den arm van hun aanvoerder hadden zij het te danken, dat zij de overhand behouden hadden! zijne dapperheid en kracht hadden datgene vergoed, waarin hunne vermoeide armen en uitgeputte lichamen te kort schoten.

Met eigen hand wierp Van Schaffelaar het luik op de opening, toen Frank, met snelheid de trap afkomende, zeide: ‘Goddank! dat het gedaan is; maar ik heb nu boven ook geen hout meer om het hun op den kop te werpen; ik kom dus hier met u sterven; of wilt gij naar boven gaan en de laddertrap ophalen? misschien kan dat ons vooreerst nog redden.’

Van Schaffelaar volgde den blik van zijn vriend, welke over de verslagen Zwarte Ruiters ging, die men onderscheiden kon, sedert de rook bijna geheel had opgehouden; vervolgens zag hij naar boven; zelfs de delen, die de openingen in den vloer gedekt hadden, waren door Frank ook reeds naar buiten geworpen, en hij riep, op eens naar boven wijzende: ‘Gij vergeet de klok, Frank!’

‘Op mijne eer, neen!’ hernam Frank onvergenoegd, ‘ik



heb haar gemeten; maar zij kan niet door de bomgaten; zij kan ons tot niets dienen.’

‘Ik hoop van beter,’ vervolgde Van Schaffelaar, ‘indien wij haar nog tijdig genoeg kunnen laten vallen, kunnen wij er deze opening mede stoppen.’

‘Maar dit luik zal haar niet kunnen tegenhouden,’ riep Frank, het hoofd schuddende en op den grond wijzende.

‘Volg mij maar,’ zeide Van Schaffelaar, ‘al valt zij tot onder in den toren, dan verliezen wij immers niets dan een stuk metaal, dat ons tot niets dienen kan, en wij laten den vijand dit gedeelte van den toren over, ofschoon het mij smarten zou,’ zeide hij somber, ‘want als zij hier vuur aanleggen, zijn wij verloren, en zij verbranden ons met de houten vloeren.’ Hierop gelastte hij aan eenige ruiters met hem te gaan, aan anderen om te blijven, den stormbalk over het luik te leggen, en zich in den hoek van den toren te verschuilen, als de klok viel, waarna hij met Frank en de ruiters vertrok.

Ofschoon de Zwarte Ruiters het onderspit gedolven hadden, waren zij echter nog niet allen dood; hun gekerm of gevloek klonk door den toren, terwijl Van Schaffelaar naar boven klom; maar zijne ruiters, die gebleven waren, ontrukten de zwaarden aan de handen, welke er nog om vastgeklemd zaten, en brachten

[p. 506]

de mannen van wapenen tot zwijgen, die vruchteloos met hen worstelden, en nog met stervende lippen hun veldgeschreeuw trachtten te stamelen. De balk werd over het luik gelegd, waarna men de afgemaakte vijanden er insgelijks naar toe sleepte; het was meer dan Van Schaffelaar bevolen had; maar die voorzorg was niet nutteloos. Het losmaken der klok en het uitdrijven der ijzeren spieën veroorzaakten het gedruisch dat Perrol hoorde; elk oogenblik vreesde Van Schaffelaar te vernemen, dat de vijanden weder zouden aanvallen; hij wist niet dat de hoofdman zelf wilde medegaan.

Juist toen Vidal met den zwarten helm op het kerkhof trad, riep Frank: ‘Uit den weg, daar valt de klok!’ Nog twee harde slagen klonken boven in den toren; daarop hoorde men een doffen slag, die onder door het gewelf klonk. Het verpletteren der wapenrustingen en een vreugdekreet der ruiters van Van Schaffelaar veroorzaakten misschien, dat men den rauwen gil niet hoorde, die nog voor het laatst uit sommige der zwarte helmen kwam.

Nauwelijks lag de klok beneden, of zij, die haar hadden losgemaakt, sloegen met degenen die beneden waren gebleven, de handen aan het werk; de balk, waarmede men storm geloopen had, werd geheel naar binnen gehaald, en juist toen Perrol zijne mannen in orde stelde en het zwaard trok om te gaan, na tevergeefs getracht te hebben om te raden, wat men in den toren verricht had, werd de klok voor de opening gewenteld, en er zooveel mogelijk ingeschoven, terwijl de balk er binnen, ingestoken, tusschen deze en den muur tegenover de opening werd vastgeklemd. De ruiters van Van Schaffelaar hieven een luid gejuich aan, toen de zij opening gesloten hadden; het was als ware het een nieuw verbond, dat zij met het leven hadden aangegaan; want hunne krachten, die zij in het laatste gevecht verspild hadden, keerden niet terug, en het bewegen van het zware stuk metaal had hen doodelijk afgemat. Het was tevergeefs, dat Perrol met grond vermoedde, dat er bijna niets meer was om naar beneden te werpen, dat zijne houten brug nog even sterk was als voorheen, dat hij zelfs wilde wagen zijn vijand te bestrijden; die opening was voor goed gesloten, en de metalen klok was niet te bewegen; het vuur noch de bijlen hadden er vat op, en vergeefsche moeite zou het geweest zijn, haar te willen wegrammelen.

Vidal sidderde, toen hij de woede van zijn meester zag, die driftig uitriep: ‘Is de ziel van den satan in den papenknecht gevaren? of moet de Zwarte Bende worden tegengehouden door dien weerloozen steenklomp en een handvol uitgehongerde kerels? Ha? wie lacht daar...?’ vroeg hij op eenmaal en zijn oog zag onder de ruiters, die in zijn nabijheid stonden. Alle hoofden keerden zich naar één punt, en Perrol riep, eenige stappen voorwaarts doende: ‘Ha, ellendeling! gij lacht? is dat de uitvaart mijner mannen van wapenen? Per moio! vindt gij het zoo aangenaam, dat sterven zeg...’

‘Neen, Messire!’ antwoordde Froccard, die zijn tegenwoordigheid van geest niet verloor; hij wist ook niet, hoe nabij hij aan zijn dood was geweest, toen hij tijding van Maria bracht, en begreep dus niet wat Perrol wilde zeggen.

‘En waarom lacht gij dan?’ vroeg deze stampvoetende. ‘Spreek, ellendeling!’

‘Omdat zij het eenige gat gestopt hebben, waardoor zij nog hoop hadden de mannen te zien binnenkomen, die met hen leven om leven wilden vechten,’ antwoordde Froccard, en hij eindigde grimlachende: ‘Nu vechten zij alleen met het gebrek; ha! ha! de hongerdood grijnst hen aan!’

‘Daarom lacht gij dus?’ zeide Perrol en hij vroeg vol beteekenis: ‘en indien ik u eens kiezen liet tusschen den strop en den hongerdood, Froccard! wat zou u het beste bevallen?’

‘Geen van beiden, Messire!’ antwoordde Froccard aarzelend; en de toon van Perrol's stem verontrustte hem, doch hij vervolgde met meer vertrouwen: maar voor een vijand zou de laatste mij het aangenaamste zijn.

‘Ik weet genoeg!’ riep Perrol met een bijna onmerkbaren lach, en hij vervolgde met drift: ‘Maar ik voor

[p. 507]

mij, ik zie hen liever vallen door mijn hand; wat helpt het mij of de honger en dorst Van Schaffelaar kwellen; ha! als mijn dolk hem kwellen kon, Per moio! dan zou ik kunnen juichen!’ Hij bracht hierop de hand aan zijn wapen, en verzonk in gedachten, terwijl Froccard hem op een nederigen toon voorsloeg, de belegering in schijn op te geven, en slechts weinig volk in een hinderlaag bij de kerk te verbergen; hij stelde vast, dat Van Schaffelaar of zijne ruiters geen wederstand zouden kunnen bieden aan de noodzakelijkheid om drank en spijs te zoeken. Vidal zag echter tot zijn blijdschap, dat Perrol niet naar hem luisterde, of hem geen antwoord waardig keurde. Toen trad de Tuimelaar naderbij, en richtte een verzoek tot Perrol, die in het heengaan ten antwoord gaf: ‘Ik had besloten, geen enkelen ruiter meer te wagen; doch omdat gij het zijt, wil ik uw verzoek niet weigeren. Spreek met Quintyn, en bedenk, dat ik hen evenwel gevangen zal nemen of dien toren omver zal werken.’

De warmte begon hinderlijk te worden, en de meeste ruiters verwijderden zich, toen Perrol vertrokken was; de overigen vermaakten zich, evenals den vorigen dag, of voorzagen de vuren weder. Van Schaffelaar, Frank en de ruiters, die nog leefden, hadden zich nedergezet, en leunden met den rug tegen den muur, waar zij door de bomgaten het vrije uitzicht over het omliggende land hadden; allen hadden den helm en het borstharnas afgelegd, en de wonden werden verbonden; men sprak over hetgeen er gebeurd was en over de toekomst. Van Schaffelaar had al zijn sterkte van geest noodig om opgeruimd te schijnen; hij zag hoe zijne ruiters vergeefsche moeite aanwendden om hunne smarten en zwakte voor hem te verbergen, en hun lijden drong hem tot in de ziel door. Hoeveel zou hij niet gegeven hebben om aan ieder een teug waters te kunnen uitreiken! maar zijne wenschen waren ijdel; zelfs de onbewolkte hemel beloofde niet eens een verfrisschenden regen. Twee ruiters hielden beneden de wacht, en de verslagen Zwarte Ruiters waren verdwenen; men had hunne verpletterde lichamen door het luik naar beneden geworpen, en alleen hunne zwaarden, dolken en eenige stukken der wapenrustingen teruggehouden.

Een geruime tijd was er reeds verloopen, sedert het geschreeuw der bestormers gezwegen had, en men was in het onzekere of de vijand eindelijk den aanval moede was, of dat hij misschien zou trachten onder den toren naar boven te dringen. Van Schaffelaar huiverde bij de gedachte, dat hij zijne trouwe ruiters opnieuw zou moeten oproepen om een wanhopig gevecht met den verwoeden vijand aan te gaan; hij verborg hun zijn vrees niet; en ofschoon zij zwoeren, dat zij de Zwarte Ruiters nogmaals zouden verdrijven, als zij het waagden zich te vertoonen, zag hij aan hun gelaat en verried de zwakheid van hunne stem, dat zij door hun moed meer beloofden, dan zij zouden kunnen nakomen. Somtijds zelfs wenschte hij voor hen, dat Perrol den storm maar spoedig mocht gelasten: de dood zou hen immers van het leven verlossen, dat hun tot een straf was, sedert honger en dorst hen martelden! De flauwe hoop echter, die hem nog voor hen in 't verschiet overbleef, deed hem van gedachten veranderen: hij zag, dacht hem, het krijgsvolk van den bisschop aanrukken en hen redden; hij zelf zou zijn bruid wederzien; de schaapherder zou hem niet vervloeken om den dood van Frank; o! die hoop, hoe flauw ook, verbond hem aan het leven, en deed hem met angst den storm te gemoet zien.

Frank, die nu was opgestaan, om de oorzaak te vernemen van eenig gerucht, dat hij aan de achterzijde des torens hoorde, riep op eens: ‘Van Schaffelaar! daar is dezelfde ruiter van gisteren, ha! zij zullen nu een poging aan deze zijde wagen.’

Zijn vriend sprong op, en de ruiters volgden zijn voorbeeld; allen drongen naar de bomgaten, maar traden weder terug, toen men op hen schoot. ‘Zij zullen dus den toren van het dak af trachten te beklimmen,’ zeide Van Schaffelaar. ‘Welnu, mannen! ik geloof, dat wij met God en mijnheer St. Maarten de ladder weder zullen afwerpen.’

Zijne ruiters gespten opnieuw het harnas om hunne borst en wachtten gerust af hetgeen stond te gebeuren, terwijl Frank en de aanvoerder behoedzaam naar buiten zagen, en elkander hunne opmerkingen mededeelden. Evenals den vorigen dag, lag een ladder, welke nog eenigszins langer scheen te zijn, op de nok; de Tuimelaar, die slechts een stalen stormkap en een schild droeg, en met zwaard en dolk gewapend was, bestuurde het werk,

[p. 508]

en de ladder werd opgericht. Van Schaffelaar begaf zich met Frank naar den omgang, zijne ruiters gelastende, hen, zoodra hij riep, bij te springen, en 't verwonderde hem, toen hij niet, evenals den vorigen dag, een aantal ruiters uit den traptoren zag te voorschijn komen, om de ladder te beklimmen, zoodra zij tegen den toren zou rusten. De Tuimelaar trok de ladder vooruit, terwijl drie mannen hem hierin bijstonden; drie anderen, die bij het koor waren, hielden het touw vast, waarmede men haar in de hoogte getrokken had. Eindelijk liet men de ladder stilstaan; zij stond bijna loodrecht, maar helde een weinig naar den toren over. Frank zag Van Schaffelaar vragend aan, toen de man, die zooveel bedrijvigheid en vlugheid verried, om de ladder heen stapte, langs het dak afklom en in het dakvenster verdween.’

‘Hij zal zich verder wapenen en met de overige ruiters terugkeeren,’ zeide Van Schaffelaar, een weinig achterwaarts tredende, en een pijl, die door een der voetboogschutters naar boven werd geschoten, snorde langs hem heen. Doch hunne verwondering verminderde niet, toen zij den Tuimelaar weder in de goot zagen stappen en alleen het dak beklimmen. Zijn schild hing om zijn hals, en hij was nog niet zwaarder gewapend: maar hij droeg een handboog in de hand, en aan zijn zijde hing een bundel lange pijlen. Hij scheen iets te zeggen tot degenen die het touw vasthielden en tot de mannen, die voor de ladder op de nok zaten, waarna hij bezijden hen om, en met een bewonderenswaardige vlugheid op de sporten stapte. Aan alle zijden plaatsten zich de boog- en kolfroerschutters weder om den toren, en elkeen scheen verlangend te zien, wat de Tuimelaar verrichten zou. Hij klom vaardig naar boven, zonder dat de ladder veel scheen te bewegen, en hield stil, toen hij het touw bereikte: hij vatte het aan en trok er aan, waarop de ladder een weinig meer begon over te hellen; toen stak hij zijn linkerbeen door de sporten heen, zag onbevreesd onder zich naar het kerkhof, liet de handen los en scheen onbeweeglijk te zitten.

‘Hij zal alleen den toren niet innemen; laten wij heengaan,’ zeide Van Schaffelaar tegen Frank; doch eer zij hun voornemen konden ten uitvoer brengen, had de Tuimelaar een pijl gevat, den boog gespannen en de pees losgelaten. De ladder trilde, en de pijl kwam met zulk een kracht tegen het borstharnas van Frank, dat hij binnen in den toren zou gevallen zijn, als zijn vriend hem niet bij den arm had vastgehouden. Een kreet van verbazing en drift ontsnapte aan den mond van Frank; maar doordat de tweede pijl op den omgang kon geschoten worden, was die verlaten. De Tuimelaar daalde nu eenige sporten af, ging weder half zitten en half staan of hangen aan de ladder, en schoot nu op de ruiters; de eerste pijl doorboorde de dij van een der mannen van wapenen.

‘Hij kan ons met het zwaard niet overwinnen, en dus laat hij ons door dien moordenaar ternederschieten,’ riep Frank driftig, en nam een der zwaarden van de Zwarte Ruiters op. Een pijl snorde hem voorbij; en hij liep naar het bomgat, het gevest van het zwaard in de rechterhand boven het hoofd opheffende, terwijl hij het lemmet met de linker ondersteunde. Het zwaard vloog uit den toren, op hetzelfde oogenblik, dat een pijl van den boog werd geschoten, en nog eer Frank de armen liet zakken, trot de pijl zijn borstharnas, op een duim afstands van de opening waardoor de rechterarm kwam; eene kleine verandering van houding redde hem het leven. Even juist, doch zonder meer vrucht was het zwaard den Zwarten Ruiter genaderd; want toen de scherpe punt, door het zware gevest voortgestuwd, hem in den buik of de beenen zou gedrongen zijn, raakte de Tuimelaar het aan met zijn boog; het snelde langs de ladder en viel op het kerkdak, brak sommige leien en bleef in de goot liggen. Van Schaffelaar trok Frank terug, en gelastte aan zijne mannen om een verdieping lager te gaan, of zich achter den muur te verschuilen. Tevergeefs bond Frank een breekijzer aan een touw, en wilde naar boven gaan, om het naar den Tuimelaar te werpen; maar zijn vriend weerhield hem om zich bloot te geven aan de zekere schoten van den Zwarten Ruiter. Zij, die op het kerkhof stonden, traden zoo ver mogelijk achterwaarts, of plaatsten zich boven op de daken der schuren en woningen, en zonden hunne pijlen en kogels in den toren. Sedert de Tuimelaar dáár boven op de ladder stond, en vrij in den toren zag, bleef hun bijna geen ander toevluchtsoord meer over dan de twee donkere verdiepingen, waar de rook het bijna ondragelijk maakte. Toen er weder een lange gevederde pijl door den toren heen vloog, waagde Van Schaffelaar het naar buiten te zien, en zeide: ‘Goddank Frank! dat zij niet van voornemen schijnen den toren te beklimmen; en evenwel wenschte ik, dat die kerel nimmer op het dak gekomen ware.’

[p. 509]

‘Uwe trouwe ruiters hebben ook reeds wonden genoeg,’ zeide Frank treurig, ‘en nu worden zij nog beroofd van het geluk, om hier op hun gemak den dood af te wachten.’

Het scheen, dat de Zwarte Ruiter nu de hoop opgaf, om



iemand onder het schot te krijgen; want hij schoot niet gedurig meer; doch Frank zag evenwel behoedzaam om den muur naar buiten, en riep: ‘St. Maarten zij geloofd! hij klimt af.’

De ruiters hoorden hetgeen hij zeide, en traden wederom te voorschijn; maar kort duurde hunne vreugd; want Van Schaffelaar zeide: ‘Ziet daar komt hij weer terug; hij heeft een nieuwen voorraad van pijlen gehaald,’ en zoo was het ook: want opnieuw klom de Tuimelaar naar boven, en schoot in den toren, de ruiters traden terug, want ofschoon het staande hout hem wel verhinderde om op alle punten zijne pijlen te richten, zoo was het niet dik genoeg, om zich er achter te kunnen verbergen.

Hij wil ons niet met rust laten, en evenwel vermoeit hij zich tevergeefs!’ zeide Van Schaffelaar langzaam. ‘Het is gelukkig voor ons, dat het middelste dak hooger is dan het andere, en dat de nok niet onder een der bomgaten is, maar juist in het midden; anders bracht hij zijne makkers spoedig hier.’

‘O! waarom hebben wij geen boog of geen kolfroer, om dien zwarten schutter te verdrijven?’ riep Frank. ‘Ha! ik wilde wel eens zien of hij ook een pijl of kogel zou kunnen afkeeren.’

‘Hij is dezelfde, die het laatst in den toren gestreden heeft,’ zeide Van Schaffelaar. ‘Maar let op, hij klimt hooger, alsof dit hem helpen zal. Is er wel iets ongelukkiger voor een edelman, dan zich te moeten verbergen voor een enkel mensch!...’

‘Neen,’ riep Frank stampvoetende, ‘en dat voor een gemeenen tuimelaar; mij reeds maakt het bijna razend. Zie! hij schiet dan eens hier op de steenen of daar boven tegen den muur, alsof de steenen ook vijanden van hem zijn; mogelijk denkt hij ons te verwonden door het terugstooten der pijlen. - Maar waar ziet gij naar?’ vroeg hij, toen Van Schaffelaar naar het dak zag.

‘Ik was bevreesd, dat men soms zou beproeven, den toren te beklimmen; maar ik zie, de Heer zij geloofd! daartoe geen voorbereiding,’ antwoordde zijn vriend bedaard, terwijl hij hem terughield, en er een kogel in den toren werd geschoten. Doch zooals hij deze woorden uitsprak, hoorde men buiten een eigenaardien schreeuw. ‘Ralph...?’ zeide Frank, en op hetzelfde oogenblik scheen er iets tegen den muur te vallen. ‘Ha!’ riepen Frank en Van Schaffelaar plotseling, terwijl er een zwaar lichaam op den omgang nederkwam en de wapens klonken.

‘Op, Van Schaffelaar!’ riepen de ruiters, die bij hen waren, en zij traden naar de trap; zij, die beneden een schuilplaats gezocht hadden, kwamen naar boven, en Van Schaffelaar riep: ‘Naar den omgang, mannen! vooruit!’ Allen trokken hunne zwaarden, en al de Zwarte Ruiters op het kerkhof riepen: ‘Op voor Perrol! hoezee de Zwarte Bende!’

De list van den Tuimelaar was dus maar al te goed gelukt, zijne pijlen hadden de ruiters van Van Schaffelaar den omgang en zelfs grootendeels de bovenste verdieping doen verlaten, en de voorzorg, die hij genomen had, om geen ruiters op het dak stormvaardig te doen staan, had zijne vijanden in den waan gebracht, dat hij alleen gekomen was, om hen met zijne pijlen te vervolgen. Nu viel de ladder, de Zwarte Ruiter stapte snel over de borstwering heen, en met een opslag van het oog doorzag Van Schaffelaar de gevolgen van deze noodlottige gebeurtenis. De Tuimelaar stond boven aan de trap, en verhinderde de Schaffelaars om op den omgang te dringen: zijn zwaard hield de trap gesloten. De zes Zwarte Ruiters, die op het dak geweest waren, beklommen met spoed de ladder. Tevergeefs gelastte Van Schaffelaar dreigend aan zijne mannen de trap te verlaten en hem plaats te maken. Zij hoorden zijn stem niet door hunne drift om den Tuimelaar te ver-

[p. 510]

jagen, en de zes ruiters klommen reeds de eene na den anderen over de steenen borstwering! zelfs eenige anderen traden nu op het dak en volgden hunne makkers; luid klonk het zegevierend geschreeuw der vijanden en de naam van den Tuimelaar.

Frank zag, hoe acht zwaar gewapende mannen naar boven klommen, terwijl de anderen wachtten om hen te volgen, totdat zij de ladder zouden verlaten hebben, die sterk onder haar last boog. Daarop vatte hij het touw aan, dat op den grond lag, en wierp het naar de ladder uit; het sissen der pijlen deed hem terugtreden, en hij haalde het breekijzer weder naar boven, vatte het aan, toen het langs den muur krassend weder naar binnen was gehaald, en wierp het opnieuw uit. Degenen, die onder aan de ladder stonden, welke nu door den laatsten ruiter verlaten werd, hadden de vruchteloosheid van zijn poging gezien, en wilden zich nu haasten om ook den toren te beklimmen; het geschreeuw hunner makkers op den toren en op het kerkhof liet hun niet toe zich te beraden. De tweede uitwerping van het ijzer was even ongelukkig geweest als de eerste; reeds naderden de Zwarte Ruiters de bomgaten; maar toen sloeg het breekijzer, dat Frank voor de derde maal naar buiten wierp, gelukkig om de ladder, viel tusschen de sporten door en bleef haken. De voorste der ruiters gaf een luiden gil, en klom toen snel opwaarts, terwijl zijne makkers bleven staan. Hij hield het zwaard opgeheven; maar vóórdat hij het touw bereiken kon, riep Frank: ‘Trekt, voor St. Maarten!’ en zij, die achter hem stonden, rukten hevig aan het touw. De vijanden, die op den omgang stonden, werden te laat gewaar wat er gebeurde, anders hadden zij de ladder kunnen vasthouden, en zij die nog op de nok stonden, durfden niet om haar heen stappen, of verloren hunne tegenwoordigheid van geest



Te laat riep de tuimelaar hun toe het touw te grijpen, dat langs den toren van de ladder afhing, die nu met vreeselijke snelheid over den smallen looden weg den toren naderde, en vervolgens werd ter zijde gehaald. Toen, doch nu te laat, bereikten twee Zwarte Ruiters de plaats, waar het touw vroeger gehangen had; het was buiten het bereik. Een oogenblik was het twijfelachtig, of de ladder in de schuine richting zou blijven staan; maar toen Frank het touw nog eens liet aanhalen, en de mannen op de ladder zich bewogen, viel zij om; het touw schoot door de handen van Frank heen, en de Zwarte Ruiters, die op het kerkhof stonden, hoorden het vreeselijk gillen hunner makkers. Sommigen vielen, vóórdat de ladder nederkwam; de meesten echter hielden zich er aan vast, werden door het hout op de dakleien nedergedrukt, en vielen, dood of stervende tusschen de daken.

Het is noodzakelijk, dat wij terugkeeren tot het oogenblik, waarin de eerste makkers van den Tuimelaar den voet op den toren gezet hadden. Zoodra hij hen aan zijne zijde zag, riep hij: ‘Draagt zorg, kerels! dat niemand langs de trap naar boven dringt, en laat mij begaan.’ Toen sprong hij ter zijde, vatte den boog op, dien hij te voren had nedergeworpen, liet het zwaard in de scheede glijden, en legde een pijl op den boog.

De toestand der belegerden was verschrikkelijk: de Tuimelaar liep over den omgang, of sprong op de jukken, welke de klok en de spits hadden helpen dragen, en schoot onder hen. Tevergeefs trachtten de verzwakte ruiters van Van Schaffelaar op de plaats, waar de balken in den muur lagen, of tegen de staande houten naar boven te klimmen. Van Schaffelaar zelf noodzaakte degenen, die de

[p. 511]

trap niet wilden verlaten, met geweld hem plaats te maken; maar op dit oogenblik voegden zich de acht Zwarte Ruiters bij de overige. Het liet zich aanzien, dat nog meerderen zouden volgen; en toen hij eindelijk de trap bestijgen zou, viel de eenige zijner ruiters, die zijn bevel nog niet was nagekomen, langs de trappen naar beneden, die hij met zijn bloed purperrood verfde. Ofschoon hij de kracht niet gehad had om de vijanden te verdrijven, zoo was hij evenwel met roem gesneuveld.

Het woest vreugdebeschreeuw der Zwarte Ruiters overstemde het wanhopig geroep der belegerden; de uitzinnige vreugdekreten op het kerkhof zwegen, en de ladder viel met donderend geweld. Frank riep: ‘Zege! zege! wij zijn alleen met den vijand!’ en trok zijn zwaard; maar een vreeselijke uitroep van teleurstelling en woede ontsnapte aan den Tuimelaar.

Van Schaffelaar riep nu luid en kortaf: ‘Naar beneden, mannen! bij mijnheer St. Maarten! naar beneden! - ik wil het, Frank!’ Zijn stem, die zich zoo dikwijls had doen verstaan aan den laatsten man zijner bende, als hij aan haar hoofd reed, gedoogde geen tegenspraak; zoo vermoeid en vol van strijdlust als zij waren, haastten zij zich te gehoorzamen. Van Schaffelaar wierp Frank met eigen hand naar de trap; en eerst toen deze afgeklommen was, volgde hij zelf: hij scheen zich niet te bekommeren om de pijlen van den Tuimelaar. Tevergeefs troffen zij het deugdzame harnas, dat meester Wouter vervaardigd had, en dat hem van het hoofd tot de voeten bedekte.

Van Schaffelaar had ingezien, dat het zelfs voor hem moeilijk zou zijn, om zich langs de steile trap, en onder het bereik van de zwaarden der Zwarte Ruiters naar boven te begeven, terwijl hij en zijne mannen voor de pijlen bloot stonden; daarom besloot hij deze verdieping voor een oogenblik te verlaten, en weldra was er niemand meer van de Schaffelaars boven dan de man, die bij de trap, en een die bij de opening, welke in den grond was, lag uitgestrekt. Hij was voorover gevallen, en het gevederde einde van een pijl stak onder zijn borstharnas uit; deze twee werden door den honger niet meer gekweld.

‘Naar beneden! volgt mij langs de trap!’ riep de Tuimelaar, die zich vooroverboog, de handen aan den klokbalk sloeg, en zich toen zonder aarzelen liet vallen. Hij zag nu naar de trap, en daarna voorovergebogen onder in den toren en bespeurde zijne vijanden. Daarop trad hij naar een der bomgaten, en riep: ‘Schiet een dun touw naar boven en bindt er een dikker aan, wij moeten pijlen en bogen hebben!’

Op dit oogenblik vertoonde Perrol zich op het kerkhof; men had hem gezegd, dat de Tuimelaar den toren beklommen had, en vol hoop was hij genaderd; maar toen hij verscheen lag de ladder gebroken op het dak, en zij, die er den voet op gehad hadden, lagen gedeeltelijk levenloos onder aan den kerkmuur. Hij vloekte verschrikkelijk; maar toen hij zijne mannen van wapenen op den omgang zag en de stem van den Tuimelaar hoorde vergat hij de dooden, dacht alleen aan het naderende oogenblik der wraak, en haastte zich om aan het verlangen van dezen te laten voldoen.

De Tuimelaar had zich door de krijgslist van Van Schaffelaar laten verschalken; hij bedroog zich, toen hij dacht, dat deze zich niet meer zou vertoonen, en zich en zijne ruiters zonder wederstand zou laten nedervellen; want juist toen eenige Zwarte Ruiters den omgang reeds verlaten hadden, vertoonde zijn witte vederbos zich boven aan de trap. Zij waren nu niet talrijk genoeg, om hen terug te drijven, en zijne mannen stonden veilig voor de pijlen. Zijn schild ving het zwaard op, dat hem wilde terugslaan, en die het zwaard gevoerd had, zonk doorstoken neder. ‘Voor Van Schaffelaar en St. Maarten! riep hij even bedaard, even luid als voorheen; even krachtig scheen zijn arm, als toen hij Eemnes was binnengereden. De Tuimelaar noch één der Zwarte Ruiters had aan het wapenschild van Van Schaffelaar gedacht; maar Perrol had het geen enkel oogenblik vergeten; ook riep hij: “Ruk af dat schild, ruk af dat wapen van den laatsten der Van Schaffelaars; ik wil het vertrappen.” Maar zijn wraakzuchtige bevelen kwamen te laat: reeds waren al de Zwarte Ruiters beneden en reeds had Van Schaffelaar zijn veldgeschreeuw doen hooren. Het gold nu niet het afrukken van een schild, maar het terugdrijven van hunne vijanden, het redden van hun eigen leven.

Frank was de eerste, die den aanvoerder volgde; de eene blinkende wapenrusting vóór, de andere na, kwam uit de opening van de trap te voorschijn. De eene pluim volgde de andere, evenals de witte zeilen van een vloot, die de haven verlaat, en waarvan de schepen één voor één hun admiraal volgen, die hen ten strijde voert. Het gevecht begon, als een strijd tusschen de engelen des lichts en die der duisternis; lijf aan lijf stonden die mannen;

[p. 512]

maar zwaard en dolk waren hier niet alleen te vreezen; immers een enkele misstap bij de bomgaten, of bij de opening in den grond, bracht reeds den dood aan. Te laat zag de Tuimelaar in, dat het verlaten van den omgang de grootste onvoorzichtigheid geweest was; aan terugtreden was nu geen denken meer.

Daar hieuw Frank een der vijanden terneder, en lichtte den voet op, om hem naar beneden te trappen, toen deze weder trachtte op te staan; zijn oog zocht reeds een nieuwen vijand. Maar de Zwarte Ruiter lachte vreeselijk, ofschoon hij viel, toen hij boven den duisteren afgrond zweefde; want hij had den voet gevat, die hem in den dood schopte. Frank's oog werd door een nevel bedekt, en hij achtte zich verloren. Tevergeefs trok hij den voet terug, maar de zwarte ijzeren vuist liet niet los. Maria was zijn laatste gedachte. Toen voelde hij een ijzeren arm, die zich om zijn lijf klemde, alsof een bliksemstraal langs hem heen schoot; de Zwarte Ruiter gaf een rauwen gil, en liet den voet los, en terwijl de man van Perrol onder in den toren viel, zeide Van Schaffelaar: ‘Wees voorzichtig, Frank!’

Een oogenblik stond Frank bewusteloos; maar een pijl, die van het kerkdak over den omgang heen in den toren werd geschoten, viel op hem; hij lette echter niet op het touw, dat er aan was vastgemaakt, maar hief het zwaard nu weder op.

Ware de ladder blijven staan, zoo zou het met Van Schaffelaar en zijne vermoeide en uitgeputte ruiters gedaan geweest zijn. O! waarom kon Perrol, die het geschreeuw en het geluid der slagen hoorde, heer Jan van Schaffelaar niet zien! zeker zou hij dan van nijd bezweken zijn. Met twee handen voerde Van Schaffelaar het breede zwaard; waar hij stond, stond hij als een muur; wat hij trof, verbrijzelde hij. De Zwarte Ruiters deinsden terug; want de aanvoerder was even sterk als Perrol; zijn schitterende wapenrusting was ondoordringbaar; de witte vederbos wapperde boven aller helmen. Perrol was niet bij hen, en zij wanhoopten aan de overwinning op dien edelman maar Van Schaffelaar noodzaakte hen met zijn zwaard stand te houden, en het gevecht was verschrikkelijk in de enge plaats. Dat neerstooten der Zwarte Ruiters deed den moed en de krachten der belegerden herleven. ‘Sla dood de Zwarte Bende! leve Van Schaffelaar!’ riepen zij. Perrol kon niets doen om zijne mannen bij te staan; geen ladder was groot genoeg om den toren te beklimmen; met de armen over elkander stond hij als een stahdbeeld op het kerkhof, met het oog naar boven gewend. Tevergeefs trachtten zijne ruiters een doel te vinden voor hunne pijlen of kogels; maar zij zagen niets dan zwarte harnassen voor de openingen in den muur. Toen gelastte Perrol om door het gewelf in den toren te klimmen, en Quintyn snelde heen.

Maar nog heviger moest de overmoed van Perrol gefnuikt worden; opnieuw moest hij ondervinden, dat Jan van Schaffelaar zijne ruiters kon overwinnen, evenals hij hem zelven overwonnen had; opnieuw hoorde hij de stem van zijn vijand boven in den toren, en hij zag een Zwarten Ruiter naar beneden vallen. Een uitroep van schrik en afgrijzen ging van het kerkhof op, terwijl het krijgsgeschreeuw der Schaffelaars luid klonk; want deze behielden reeds de overhand. Sidderende van woede, zag Perrol zijne dappere mannen, die den toren beklommen hadden, door de bomgaten naar buiten vallen; 't was alsof zij dezen dood met vreugd aangrepen, om aan hunne vijanden te ontsnappen. Aan alle zijden sprongen en vielen zij neder; het ijzer klonk, terwijl zij langs het dak nedertuimelden, en dot rammelden de zwarte wapenrustingen, toen zij op het kerkhof door hunne zwaarte een kuil in den grond maakten; zij stortten zich uit den toren, evenals de zwijnen, in welke de booze geest gevaren was, in de zee.

Toen luisterde Frank, en weldra riep een stem onder uit den toren: ‘Op Van Schaffelaar!’ De Zwarte Bende richtte daar de ladders op, en Van Schaffelaar, die met eigen hand nog een man van Perrol naar buiten stiet, gelastte aan het meerendeel zijner mannen, om hun makker bij te springen. Zij gehoorzaamden; maar Frank bleef. Nu bevond zich slechts één Zwarte

[p. 513]

Ruiter op de been: het was de Tuimelaar, die alléén nog het zwaard voerde, en ofschoon hij geen harnas droeg, had hij met zooveel beleid zijn schild gebruikt, dat hij nog geen enkele wonde bekomen had. Doch toen hij zich geheel alleen bevond, zag hij ook niets voor oogen dan den dood. Frank leunde op zijn zwaard, en de drie andere ruiters hadden zich nedergezet, sedert hunne vijanden gevallen waren, en zagen onverschillig naar den laatsten vijand, die zich tegen Aalbrecht verdedigde; zij waren te vermoeid, om hunne eigen overwinning toe te juichen, en luisterden naar hetgeen beneden zou gebeuren.

Van Schaffelaar, die ook vermoeid was, bleef staan, toen hij zag, dat zijn man van wapenen op zijn tegenpartij zou zegevieren, dien hij reeds tot aan het uiterste einde van een bomgat had teruggedreven; deze liet het zwaard vallen, en ofschoon hij het wapen, dat hem den hals dreigde af te houwen, op zijn schild opving, zoo werd hij toch slechts op de knieën nedergedrukt. Vurig schitterde het oog van den Tuimelaar, terwijl hij ook het schild losliet en den laatsten slag met gelatenheid der wanhoop scheen af te wachten; doch plotseling gaf Aalbrecht een schreeuw, welke door Van Schaffelaar en allen die bij hem waren, herhaald werd; de Zwarte Ruiter vatte den zwaar geharnasten man bij de beenen, bracht het hoofd snel vooruit, en wierp hem over zich heen naar buiten.

‘Ha!’ riep Perrol, toen dat blinkende harnas zich in de lucht vertoonde. ‘Leve de Tuimelaar!’ riepen de Zwarte Ruiters, die, evenals Perrol, wenschten dat het de aanvoerder mocht zijn, die naar beneden viel.

‘Sterve de Tuimelaar!’ zeide Van Schaffelaar somber, en lichtte zijn zwaard op; hij had het vizier van zijn helm opgeschoven, en zijn blik en die van den Tuimelaar ontmoetten elkander. Een oogenblik stonden beiden onbeweeglijk; toen vatte de Tuimelaar snel het zwaard op, stiet met den voet zijn boog naar buiten, welke er naast lag, en trad vooruit, zoodra de aanvoerder hem naderde. Naar alle zijden ging zijn oog, en hij riep: ‘Op voor Perrol!’ stak zijn zwaard op, en vatte een der balken aan, welke de Schaffelaars vergeefs hadden getracht te beklimmen; zonder moeite scheen hij zich op te geven; zijne voeten volgden zijne handen, en hij sprong op den omgang, voordat Van Schaffelaar hem met zijn zwaard kon bereiken. Maar deze wilde hem het leven niet laten, die een te gevaarlijke vijand was, en snel beklom hij de trap. De Tuimelaar was ijverig bezig, om het touw op te halen, dat van de borstwering hing; indien het gelukte, om het dikke einde te bekomen, ware hij misschien gered: maar de aanvoerder liet hem hier den tijd niet toe; de Tuimelaar, steeds het touw naar zich toehalende, ontweek den geharnasten man, die hem naderde. Het wilde hem echter niet gelukken; want het touw klemde zich om den toren, en ofschoon hij van woede brulde, hij moest het loslaten. Geen andere uitweg bleef hem nu over, dan den dood te trotseeren; hij trok het zwaard en wierp zich vol moed op den aanvoerder, ving diens lemmet op zijn schild, dat om zijn hals hing, op, en trachtte hem het zijne onder het borstharnas te stooten; maar Van Schaffelaar keerde het af. Hierop werden de beide zwaarden gelijktijdig opgeheven, en met kracht daalden zij neder. Een uitroep van woede ontsnapte den Tuimelaar; zijn lemmet werd bij het gevest verbrijzeld en het ontviel aan zijn vuist. Nog eens hief Van Schaffelaar het breede zwaard op; maar de Zwarte Ruiter keerde den slag met zijn schild af, trok zijn dolkmes en drong vooruit. Een nieuwe houw deed hem echter waggelen en deed hem de knie buigen; doch Van Schaffelaar liet zich niet verschalken gelijk de dappere Aalbrecht, en trad terug. Het zwaard daalde weder neder, en alleen aan het schild had de Tuimelaar zijn leven te danken; maar nu viel het ook half verpletterd van zijn hals en uit zijne handen.

Evenwel voordat Van Schaffelaar hem den laatsten slag kon toebrengen, stond hij op en week achteruit; nu waagde hij het niet meer den aanvoerder af te wachten; slechts zijn dolk bleef hem nog over. Hij vluchtte voor Van Schaffelaar, die hem maar niet kon inhalen; want als deze hem dacht te bereiken, sprong hij op de jukken; elke weg, hoe smal ook, was hem breed genoeg, en op een andere plaats zette hij den voet weder op den omgang. Nu eens zag de Zwarte Ruiter naar buiten, dan weder keek hij in den toren; doch overal wachtte hem de dood. Hij kon echter nog niet besluiten, zijn leven prijs te geven; hij vluchtte evenals de buigzame panter, die gedurig stilstaat, en zijn vervolger aangrijnst, maar den kamp niet durft wagen, en weder vlucht.

Op dit oogenblik beklom Frank de trap, en plaatste zich met het zwaard in de hand, op den omgang. De Tuimelaar stond stil aan een der hoeken van den toren, hief zijn dolk op, maar liet hem uit de hand vallen, en wierp zijne handschoenen weg; de riem, waaraan het wapenschild van Van Schaffelaar buiten den toren hing, scheen zijn oog te trekken.

[p. 514]

Doch hij wendde het gelaat af, zag naar Van Schaffelaar en naar Frank, naar beneden in den toren, en riep toen, terwijl zijn blik vertwijfeling uitdrukte: ‘Hoezee, de Zwarte Bende!’ vatte den rand der borstwering aan, en slingerde zijn lichaam naar buiten.

‘Leve de Tuimelaar!’ riepen zijne makkers, die tevergeefs getracht hadden Van Schaffelaar met hunne kogels en pijlen te treffen. Doch nu hield het geluid der vuurwapenen op, en alles werd doodstil op het kerkhof; zelfs Perrol, die zijn dolk weder opgestoken had, toen hij in den nedergevallen vijand Van Schaffelaar niet herkend had, zag met angstige verwachting naar den steenklomp. De Tuimelaar, die zich juist aan den hoek van den toren bevond, had zich met zijn knieën en scheenbeenen vastgeklemd aan de beide zijmuren; zijn voeten zochten elke spleet in den muur; zijn handen, na den rand van de borstwering verlaten te hebben, hielden zich vast aan elken steen; zijne nagels zochten elke voeg, waar de kalk was uitgevallen, en toen Van Schaffelaar over den omgang zag, was hij reeds buiten het bereik van zijn zwaard. Het lederen kleed van den Zwarten Ruiter dat met de borst langs den kant van den muur schuurde, scheen zich vast te zuigen aan de ruwe en groote steenen. Doch toen hij reeds op de hoogte der bomgaten genaderd was, zag Perrol hoe zijn rechterbeen scheen uit te glijden, een woeste gil liet zich aan den toren hooren; 't was alsof die man, welke tot den toren scheen te behooren, er zich nu met kracht van afstiet. Evenals een rad draaide hij in het nedervallen; maar het was de laatste tuimel van den Tuimelaar; want het eerste, dat op de aarde nederkwam, was de ijzeren kap, welke zijn hoofd dekte. Een oogenblik bleef hij rechtop staan; toen viel hij om, en zijne makkers, die hem opnamen, werden gewaar, dat hij dood was, ofschoon zij geloofden, dat hij niet zou omgekomen zijn, indien hij op zijne voeten was nedergekomen.

Ofschoon oogenschijnlijk de dood van een enkelen vijand weinig afdeed, zag van Schaffelaar met vreugde, hoe de Tuimelaar zoo het scheen, vrijwillig den muur losliet, naar beneden viel en werd weggedragen. Hetgeen hij dezen man had zien verrichten, had hem doen vreezen, dat hij zonder ongeluk zou beneden komen langs den weg, welke voor elk ander onafklimbaar zou geweest zijn, en hij zag een nieuwen aanval van den ruiter te gemoet, die zijne leden in alle richtingen wist te wringen. Zijne mannen waren vermoeid en zwak, en hij zelf had maar één leven te verliezen; ware het den Zwarten Ruiter gelukt zich te redden, en opnieuw de ladder op te richten, dan ware het met hen gedaan geweest; zijn wapenschild zou zijn neergedrukt, en hij zou Maria niet wederzien.

Alleen deze redenen hadden Jan van Schaffelaar doen besluiten, den stouten krijgsman in den dood te jagen; waarschijnlijk zou hij hem anders het leven gelaten hebben, zelfs, na den dood van den dapperen Aalbrecht. Toen de Tuimelaar daar zonder harnas, en alleen met den dolk in de hand, langs den omgang voor hem vluchtte, nadat al zijn hoop op redding verloren was, zonder evenwel om lijfsgenade te smeeken, toen was zijn edel hart begaan met den schier wapenloozen vijand. De dood van Tuimelaar trof zelfs Perrol. Dáár waar anderen geledebraakt nedervielen, had hij zich steeds door zijn buigzaamheid en vlugheid gered; Perrol was dus verwonderd dat de Tuimelaar niet opstond, en trad naar hem toe, toen zijne ruiters hem opnamen. Het scheelde echter weinig of het bendehoofd ware naast hem neergevallen; want een zwaard, dat van den toren werd geworpen, viel met het platte van het lemmet op zijn schouderstuk; had de zwaarte van het gevest het wapen niet doen omslaan, ware de scherpe punt op het harnas gekomen, en had hij den gesloten helm niet opgehad, waarschijnlijk ware Perrol, doodelijk getroffen, nedergevallen. Nu liet hij een woesten schreeuw hooren, terwijl hij op de beenen waggelde, en de hand aan den linkerschouder bracht; maar hij viel niet, en zag tevergeefs naar boven, wie hem getroffen had; want de zon stond bijna loodrecht, en wierp hare stralen langs den toren. Toen bukte Perrol voorover, en vatte het wapen, dat eenmaal aan de heup van een zijner mannen van wapenen had gehangen. Zijne vijanden te bereiken was hem onmogelijk, daarom riep hij van gramschap

[p. 515]

bevende: ‘Hond die gij zijt! voel het wapen eens, dat de ellendelingen op mij werpen, omdat gij uw plicht niet doet.’ Hoog lichtte hij het zwaard boven het hoofd van een zijner ruiters op, die, op zijn roer leunende, voorovergebogen naar den Tuimelaar zag. Tevergeefs trad de Zwarte Ruiter terug; het lemmet trof zijn helm, en hij viel zonder een enkelen kreet te uiten. Met al de kracht van zijn arm, wierp Perrol het zwaard nog op den ongelukkige, die roerloos aan zijne voeten was nedergevallen; hij wierp een vreeselijken blik om zich heen, terwijl hij terugtrad en riep: ‘Per moio! gij kent Perrol nog niet, - ha! ik zal u leeren mijne bevelen beter in waarde te houden; de dapperen, wier plaats gij vervult, zijn allen in Eemnes gebleven; maar bij den satan! indien zich nog ééne wapenrusting op den trans vertoont, zal ik den luiaard straffen; door mijne hand zal hij vallen, al ware hij de laatste man van mijne bende.’

Hij sloeg op zijn zwaard, en sidderend gehoorzaamden zijne ruiters. De pijlen werden op de bogen gelegd, de lonten aangeblazen, de schoten gedaan, ofschoon men niemand op den toren zien kon. De Zwarte Ruiters huiverden op het gezicht van hun makker, wien voor eeuwig het zwijgen scheen opgelegd te zijn door een enkelen slag van den gevleesden duivel, welken zij dienden.

Nog was men niet gereed om de opening in het gewelf te beklimmen, en Perrol beval Quintyn om geene verdere pogingen te doen; hij wist niet, hoe zwak zijne vijanden waren; het uit den toren jagen van zijne mannen van wapenen en de dood van den Tuimelaar hadden zelfs Perrol ontzag ingeboezemd, en hij vertrouwde weinig op den moed zijner ruiterknechten. ‘Quintyn!’ zeide hij, met minachting lachende, ‘hoeveel tijd zal ik hen nog moeten oefenen, hoevelen van hen zal ik nog moeten laten opknoopen, of zelf ternederslaan, om hen aan den dood en de krijgstucht te gewennen, eer zij gelijk zijn aan die mannen, welke met Walson gebleven zijn. Ha! ik geloof, dat zij denken, dat ik ten einde raad ben, dat Perrol zal terugkeeren, en zich niet wreken kan; en waarom? alleen omdat ik hun leven spaar en dat mijn dappere, oude mannen van wapenen, die de vrees niet kennen, mij te lief zijn om hen langer te wagen. Alsof ik zelfs op de ongelijke daken geen stormtuig kan laten oprichten, dat mij in dien toren zou voeren! alsof deze hand niet zou kunnen dwingen, om langs het dak en onder door den toren mij den weg te openen, of Perrol met hunne lichamen tot een brug te verstrekken!’

Van Schaffelaar was met de zijnen teruggetreden, toen de stem van Perrol hunne ooren trof, en zijne ruiters haastten zich, om het onderste gedeelte van den toren te verlaten, toen hunne vijanden dien verlieten. Frank vloekte nog binnensmonds over het kantelen van het zwaard, dat een der ruiters zoo juist had nedergeworpen; zijn vriend bewaarde het stilzwijgen en stoorde hem niet in zijn gemor tegen den Tuimelaar, die hem van den boog beroofd had, welken hij zelf met zooveel vrucht gebruikt had.

Weldra begon de rook wederom naar boven te stijgen, en drong onverhinderd door de twee onderste verdiepingen naar de vierde, waar zij zaten; want daar de openingen in den vloer niet meer gedekt waren, zocht hij zijn weg niet meer alleen langs de trap of door de sleuven in het hout. Eenig gerucht, dat een weinig later buiten gehoord werd, verontrustte Van Schaffelaar; hij begaf zich naar beneden, maar keerde weldra terug met de heuglijke tijding, dat er geen nieuwe stormwerktuigen werden opgericht, ja, dat het zelfs scheen dat men de houten brug uit elkander nam. Ofschoon de vreugde en het verdriet hun invloed op zijne ruiters schenen verloren te hebben, dankten zij God en St. Maarten voor deze gunst. De vermoeidheid, welke hunne uitgeputte lichamen sedert het laatste gevecht gevoelden, benam hun zelfs de hoop om te sterven, zóó als zij altijd verlangd hadden. Zij hadden de hoop geheel opgegeven, dat hun aanvoerder hen nog eens zou voorgaan, als een heerkog, welke met haar steven de woedende baren doorklieft; terwijl zij hem slechts hadden behoeven te volgen, evenals het bootje, dat zacht door het kielwater schommelt, en dat hij den houten vloer weder zou overdekken met zwarte harnassen, evenals de kog de zee met wit schuim; toen den vijand de lust tot stormen benomen scheen, gaven zij hun aanvoerder er alleen de eer van.

Terwijl Van Schaffelaar met Frank in een der hoeken zat en tegen den muur leunde, riep een der ruiters, die zich op de knieën had opgericht; want het was gevaarlijk zich te veel bloot te geven, sedert Perrol zijne ruiters had bestraft: ‘Heer! wij zijn gered! onze wapenbroeders komen ons ontzetten, leve heer David!’

‘Hoezee!’ riepen zijne makkers, en Van Schaffelaar vroeg snel: ‘Waar ziet gij hen? God geve, dat gij u niet bedriegt!’ De ruiter strekte zijn hand uit, en elkeen voegde

[p. 516]

zich bij hem of zag langs den aanvoerder om; zelfs hij, die bij de klok de wacht hield, riep: ‘Wat ziet gij toch?’ Hij voelde den rook niet meer, die hem omringde, en bedwong evenwel den lust, dien hij gevoelde om naar boven te gaan; hij kende zijn plicht.

‘Mijne vrienden!’ zeide Van Schaffelaar bedaard, na eenigen tijd naar buiten gezien te hebben: ‘de hoop, welke ons voor een oogenblik heeft verkwikt, zal vervliegen als de rook, welke langs ons oprijst; draagt uw leed als mannen, en verliest daarom het vertrouwen nog niet op uwe krachten, maar vooral niet op den bijstand van God en zijne Heiligen.’

‘Maar zij zijn het, Heer! zie hunne wapenen schitteren in de zon,’ zeide zijn ruiter. ‘Zij zijn het!’ riepen zij allen, uitgezonderd Frank, die het hoofd schudde. Toen vervolgde Van Schaffelaar zuchtende; want het kostte hem veel, hun het droombeeld te ontrukken, dat hen zoo gelukkig maakte: ‘Zij zijn het - maar het zijn onze vijanden. Of ligt de weg van Wijk-bij-Duurstede of Rhenen over Amersfoort...? Ha! indien zij zich aan deze zijde vertoonden, indien gij door die bomgaten hen zaagt aanrukken, achter den Briellard of den molen, welke meer in het verschiet staat, dan zou ik het kunnen gelooven. Tien jaren van mijn leven zou ik willen missen, om de harnassen van mijne ruiters dáár tegen de lucht aan den gezichteinder op den valen bergrug of aan den zoom van het woud te zien blinken; maar het is een ijdele wensch, en evenwel geloof ik, dat ik hen, hoe ver ook, zou herkennen - maar dat, dat is geen volk van den Bisschop.’

Geen hunner antwoordde hem; de redding was zóó noodig, dat zij de hoop niet opgaven, en evenwel waagden zij het niet hun aanvoerder te weerspreken, die zag, dat Frank in zijn gevoelen deelde. Allen bewaarden een diep stilzwijgen; zelfs de ruiter, die beneden was, vroeg niets meer, hun zwijgen zeide hem genoeg. Een klein gedeelte der aanrukkende bende volgde het Beekpad, het meerendeel echter den gewonen weg, die breeder was en over Barneveld naar Arnhem liep. Langzaam volgden zij er de kronkelingen van, terwijl de achtersten nog door het geboomte bedekt werden, dat op de hoogte van Stoutenberg was, welks vergulde weerhanen op de torenspitsen boven het groen uitstaken, dat zich noord- en zuidwaarts uitstrekte. Een enkel schot, dat nu en dan gelost werd, of een pijl, welke hoog boven hunne hoofden door den toren vloog, brak de stilte af, welke er heerschte. De belegerden voelden, zoo het scheen, de zon niet, die zij te voren zoo spoedig ontweken waren; nog schemerde er een flauwe hoop voor hen daar buiten in het veld.

Tot nog toe reden de Zwarte Ruiters, die op de voorposten stonden, bedaard heen en weder in het veld; waarschijnlijk onttrok het kreupelhout of eenige geringe boerenwoningen en schuren aan den weg het naderende krijgsvolk aan het oog der voorposten van de Zwarte Bende. Doch nu stond een hunner onbeweeglijk stil; het scheen alsof er bliksemstralen boven zijn hoofd flikkerden; waarschijnlijk gaf hij een sein met zijn zwaard; want met spoed naderden hem de posten, welke zich aan hem aansloten. Een oogenblik beraadden zij zich; hij, die hen geroepen had, reed alleen een eind weegs vooruit, en keerde toen terug: nog eens schenen zij te raadplegen, en daarna reed de eerste met lossen teugel naar het dorp. Indien de hoogte, op welke zij zich bevonden, hen niet in staat gesteld had alles te overzien, zou alleen de beweging, die in het dorp begon te heerschen, hun reeds verraden hebben, dat men er bericht had ontvangen van de nadering der krijgslieden; de trompet gaf het teeken aan de rijzige ruiters om op te zitten, terwijl reeds een tiental hunner het dorp verlieten om den vriend of vijand te verkennen. Weldra bleef alleen een sterke wacht van ruiterknechten van de drie bijzondere wapenen met twee rijzige ruiters bij den toren over; waarschijnlijk om spoedig bericht over te brengen, indien er iets gebeurde, dat een grooter aantal manschappen aldaar noodzakelijk maakte. Het vertrekken van het grootste deel der Zwarte Ruiters, die hun hoofdman gevolgd

[p. 517]

waren, maakte het minder gevaarlijk om buiten den toren te zien; de achtergeblevenen schenen meer gesteld te zijn om zelven eenige rust te genieten, dan om hunne vijanden nutteloos te verontrusten.

De ruiters van Van Schaffelaar waagden het nu, om aan te merken, dat het geen vrienden van Perrol of een gedeelte zijner bende konden zijn, dewijl hunne komst hem verontrustte, hetgeen bleek uit de voorzorgen, welke genomen werden; want het voetvolk der bende vatte post binnen de omheiningen der laatste woningen, terwijl het paardenvolk gereed stond om in het veld te rukken, of op den vijand uit te vallen. Een oogenblik had Van Schaffelaar zich evenals zijne ruiters gevleid, dat hij zich bedrogen had, dat het werkelijk volk van den Bisschop was; daarom wilde hij nu ook hunne voorstelling niet tegenspreken, ofschoon hij wist, dat zij zich bedrogen, en hij zweeg.

Toen de ruiters, die op verkenning waren uitgezonden, terugkeerden, lieten de Schaffelaars hunne verwondering blijken; want een oogenblik daarna verlieten omstreeks vijftig mannen van wapenen het dorp; zij zagen de roode pluimen op den helm van den ruiter, die vooropreed wapperen; zij gevoelden, dat Perrol met die zwakke macht den vijand niet zou te gemoet gaan, en lieten het hoofd zakken. Tevergeefs trachtte nu Van Schaffelaar hunne hoop te doen herleven, door aan te merken, dat Perrol niet veel waagde, omdat er geene of zeer weinig rijzige ruiters onder de naderende bende schenen te zijn; zelfs het op hun post blijven van de ruiters, die het dorp moesten verdedigen en het geschaard blijven staan der rijzige ruiters, lieten hun bijna geen flauwe hoop meer over. In den draf verwijderde zich de zwarte drom; hunne speren schitterden in de zon, en weldra kon men den rooden vederbos niet meer onderscheiden, die achter de speerhouten verdween. Eindelijk schenen degenen, die het dorp naderden, de ruiters te ontwaren, en er had geen vooruitgang meer plaats, ofschoon het paardenvolk den draf niet verminderde. Een oogenblik schenen de Schaffelaars met nieuwe hoop bezield; zij richtten de vermoeide hoofden op, en hielden de handen boven de oogen, welke wijd opgespalkt naar buiten zagen. Daar hielden de mannen van wapenen stil; evenwel breidde zich het voetvolk niet uit; een man der Zwarte Bende, doch zonder speer, reed vooruit, en de ruiter, die het voetvolk scheen te bevelen, rende hem te gemoèt; geen zwaarden flikkerden in de zon, en beiden bleven te paard zitten. ‘Ha!’ riepen de Schaffelaars; want daar stelden zich de mannen van wapenen in beweging; maar de speren werden niet geveld. Zij reden aan wederzijden langs het voetvolk; geen rook vertoonde zich, en geen schot scheen te vallen. De Schaffelaars wilden niets meer zien; zij vervloekten den vijand en hunne lichtgeloovigheid; wanhopig en teleurgesteld keerden zij naar den muur terug en zetten zich neder; het vuur schitterde niet meer in hunne doffe oogen.

Van Schaffelaar bewaarde het stilzwijgen; hij kon geen woorden vinden om hen te troosten. Een oogenblik daarna zeide hij tot Frank, die zijn somberen blik steeds naar buiten over de vlakte liet gaan: ‘Ziet gij, Frank! zij rijden naar de achterhoede; nu zij bijna op denzelfden afstand zijn als die ruiters, welke ik reeds lang voor mannen van Perrol gehouden heb, bemerk ik, dat mijn oog mij niet bedroog; de lange spannen paarden trekken de zware bussen, welke hij heeft laten halen, door het zand; daarom hield het stormen op; daarom gunde hij ons en zijn eigen volk rust...’

‘Er blijft ons dus niets anders over, dan te sterven,’ zeide Frank droevig, ‘dan te sterven zonder roem.’ ‘En waarom, Frank?’ hernam Van Schaffelaar. ‘Zoolang wij niet stellig onderricht zijn, dat zijn Eerwaarde ons niet kan ontzetten, kunnen wij nog hopen, en zoolang wij nog eenige levenskrachten bezitten, zal ons het eervol sterven nog overblijven; maar mijnheer St. Maarten beware ons allen voor dit uiterste!’

[p. 518]

Een poos daarna ontdekten zij over de heide, in de richting van Nijkerk, een sleep van wagens en aangespannen paarden; maar tevergeefs zocht hun blik in de richting van den Emminkhuizerberg naar de banieren van het krijgsvolk des Bisschops; het eenige wat zich op de zijde aan de heide vertoonde, was een drift schapen, welke op een verren afstand langzaam van plaats veranderde.

Perrol was verwonderd geweest, toen de ruiter, die op de voorposten gestaan had, tijding bracht van het naderen van eenig krijgsvolk. Zijn eerste werk was, Quintyn op verkenning uit te zenden, waarna hij zijn volk onder de wapenen liet roepen, om het dorp desnoods te verdedigen. De kant, vanwaar zij kwamen, stelde hem gerust, evenwel kostte het hem moeite zijn ongenoegen te verbergen, toen Quintyn terugkeerde; en ofschoon hij nu verzekerd was, dat het geen volk van den Bisschop was, hetwelk aanrukte om Van Schaffelaar aan zijn wraak te ontrukken, beval hij evenwel, voordat hij het dorp verliet, dat elkeen op straffe des doods op zijn post moest blijven.

Ofschoon er, van den toren gezien, de beste eensgezindheid scheen te heerschen tusschen Perrol en den aanvoerder van het naderende krijgsvolk, tusschen de mannen van dezen en de Zwarte Ruiters, riep Perrol heer Gerrit van Nijveld, die hem te gemoet reed, toe: ‘Ik groet u, Heer van Nijveld! maar op mijne eer! gij zijt al te goed; mijne ruiters zouden er alleen wel gekomen zijn; het zou te stout van mij geweest zijn, om een edelman te belasten met de zorg om die logge bussen te begeleiden.’

Van Nijveld beantwoordde ten halve zijn koele hoofdbuiging, hield zijn paard staande en antwoordde: ‘Hem daarmede te belasten, Messire! zou zeker stout zijn, verzoeken was al genoeg; ofschoon een edelman anders zonder schande het oorlogstuig kan begeleiden, dat gemakkelijker verloren dan gewonnen wordt. Maar dit was ook mijn bedoeling niet; geen mijner mannen bevindt zich bij de bussen.’

‘Ha!’ zeide Perrol spottend, ‘vergeef mij mijn dwaling, Heer!’ gij komt dus eens zien, hoe ik het maak; ik blijf u wel zeer verplicht voor uwe beleefdheid.

‘Ik zou reeds eerder gekomen zijn, Messire!’ gaf deze op denzelfden toon ten antwoord, ‘indien ik mij had kunnen verwijderen zonder gevaar voor de stad, welke gij zoo plotseling verlaten hebt.’

‘En welke bende ligt er dan nu in Amersfoort?’ vroeg Perrol, terwijl hij aan zijne ruiters een teeken gaf, om door te rijden.

‘Het volk Van Wachtendonck, Messire!’ zeide Van Nijveld droogweg, terwijl hij zijn paard door het zware zand liet voortstappen, en met de hand wenkte, dat zijne soldaten zich in beweging zouden stellen.

Perrol, die naast hem reed, zweeg eenige oogenblikken, en vroeg toen onvergenoegd: ‘Zoudt gij zoo goed willen zijn, Heer! mij te zeggen, wie u onderricht heeft waar ik mij bevind, en waarom al dat volk u vergezelt?’

‘Stelt gij daar belang in?’ vroeg Van Nijveld onverschillig.

‘Ja, Heer!’ antwoordde Perrol somber, ‘ik moet het weten, voordat wij verder gaan, ik moet weten of gij komt als vriend, dan of gij het voornemen hebt om mij den voet weder dwars te zetten, evenals in mijn legerplaats achter Dwarsdijk.’

‘De vlammen, die men van den toren gezien had, en een gerucht, dat zich door Amersfoort had verspreid,’ antwoordde Van Nijveld bedaard, ‘deden mij vermoeden dat de Zwarte Bende Barneveld bezet had. Hedenmorgen heeft zich deze veronderstelling bevestigd. Maar zeg mij nu eens, Messire! tegen wien zijt gij in het veld gerukt, zonder mij iets te zeggen of te laten weten? waartoe moeten die bussen dienen, welke gij hebt laten halen?’

Perrol gaf zijn paard de sporen en haalde den teugel aan; er verliep een geruimen tijd, eer hij den naam van den braven man, dien hij vervolgde, kon uitspreken. Eindelijk opende zich de dicht geklemde mond. ‘Tegen wien? tegen wien anders, dan tegen dien trouwen dienaar van den bastaard, die nog druipt van het bloed mijner ruiters, der mannen Van Wachtendonck en van het volk van uwe eigen bloedverwanten? tegen Jan van Schaffelaar!’ riep hij somber. Toen zweeg hij; maar de verwonderingen teleurstelling, die de edelman, welke naast hem reed, liet blijken, gaven hem de spraak weder, en hij vervolgde driftig: ‘Bij mijnheer St. George! 't is onnoozel genoeg, om zich van het spoor te laten brengen; gij wist zoo goed als ik, dappere Heer! dat mijn vijand, de moordenaar mijner ruiters zich hier bevindt.’

‘Neen, bij mijn zwaard!’ riep van Nijveld met vuur, ‘voor wien zou ik behoeven te

[p. 519]

liegen? vraagt een edelman naar den bekenden weg? Gij zijt de eerste, die het mij gezegd heeft.’

‘En die vuurroeren, die boogschutters, die landsknechten, Heer Nijveld!’ vroeg Perrol, ‘waartoe moeten die dan dienen? waarvoor volgen zij u, indien het niet is, om een nuttelooze poging te doen, om den ellendeling te redden, die sterven moet, - die sterven zal!’ Zijn gelaat trok zich tot een grimlach te zamen; zijne oogen schitterden woest, evenals die van de hyena, aan wie men hare prooi ontnemen wil.

‘Hoofdman der Zwarte Bende!’ zeide Van Nijveld langzaam, en hield zijn paard staande, ‘de uitdrukking, die gij aan uwe lastige vragen geeft, bevalt mij niet. Slechts omdat gij hier alleen zijt, en mijne bende mij volgt, kan ik ze aanhooren; elders zou ik u mijn handschoen toewerpen, maar hier niet.’

‘En wat houdt u terug?’ vroeg Perrol snel.

‘Omdat, indien mij de zege bleef, men zou kunnen zeggen, dat de strijd niet geschied was in tegenwoordigheid van onze gelijken; maar zelfs op een oogenblik, dat gij geheel alleen waart,’ zeide Van Nijveld met waardigheid.

Voordat hij vervolgde, vroeg Perrol somber: ‘Maar zoo ik overbleef, wat dan?’

‘Dan zouden mijne mannen u waarschijnlijk weinig tijds laten om uwe overwinning te genieten, Messire!’ antwoordde Gerrit van Nijveld koel.

Perrol zweeg eenige oogenblikken; hij overwon de drift die hem beheerschte, vierde den teugel, en zeide toen onverschillig: ‘Na hem, en als hij er niet meer is, zal ik met genoegen uw handschoen oprapen; mogelijk ben ik dan ook gezonder dan nu, en de heeren, die ons zullen omringen, zullen des te meer reden hebben, om u toe te juichen, als Perrol valt.’ Een bijna onmerkbare grimlach vertoonde zich op zijn gelaat, en hij vervolgde: ‘Maar zou het te veel van uwe goedheid gevergd zijn, mij te zeggen, Heer! wat u naar Barneveld dreef, daar gij niets van Van Schaffelaar wist?’

‘Kunt gij dat nog vragen, Messire!’ zeide van Nijveld, die door een buiging met het hoofd zijn goedkeuring om den twist te staken, scheen te kennen te geven; ‘het huis Hacfort is een goed van mijne moeder, en het behoort mijn vader immers? Denkt gij dan, dat de vlammen mij niet overontrust hebben, dat ik niet gedacht heb aan zijn huis, aan zijne dienstmannen, die in het dorp wonen, en dat het mij niet verwonderd heeft, dat de man, dien ik vroeg in den morgen op kondschap had uitgezonden, teruggewezen is, zonder dat men hem voor u heeft gebracht, zonder dat hij den Hacfort heeft kunnen bereiken?’

‘En indien ik het slot van uw vader eens in bezit had genomen?’ vroeg Perrol lachende.

‘Zij, die het bewaren, zouden de valbrug niet voor u hebben nedergelaten Messire!’ zeide Gerrit van Nijveld, terwijl hij opmerkzaam het gelaat van den aanvoerder gadesloeg.

‘En gesteld, dat ik hun die had doen nederlaten?’ vervolgde Perrol.

‘Bij het leven mijns vaders, Messire! dat hebt gij niet gedaan, riep van Nijveld snel, terwijl toorn en moed in zijne oogen te lezen waren. Toen wierp Perrol een vluchtigen blik achter zich op de donderbussen, die meer in Van Nijveld's macht dan in de zijne waren, en zeide ernstig: ‘Zoo is het ook, Heer! ik bekreun mij om den Hacfort evenmin als om de dienstmannen van uw vader, ik zocht voor het oogenblik niets in Barneveld dan Van Schaffelaar, en ik heb hem gevonden. Maar zoo zachtjes aan naderen wij het dorp; zonder verbloemen heb ik u gezegd, dat hij het niet levend verlaten zal, en zeg u nu, dat geen losprijs, hoe groot ook, mij zal kunnen overhalen om hem genade te verleenen; hebt gij dus het voornemen om hem te redden, zoo zeg het, gelijk het een edelman en iemand die in het harnas steekt, betaamt. Dan kan ik mij verwijderen, en als gij het dorp inneemt, als de Zwarte Bende voor u vlucht, dan kunt gij u beroemen, die mannen, welke tot de Utrechtsche partij behooren, overwonnen, en den handlanger van den bastaard, den aanstaanden schoonzoon van den smid uit de Vergulde Helm, het leven gespaard te hebben. Mijn wraak opschorten, doe ik niet; liever wil ik sterven met mijn geheele bende, en met u, en de mannen die u volgen; daarom beraad u wel, voordat gij den voet in het dorp zet; want gij zoudt de zwakste zijn, en ik zou niet gaarne zien, dat men Perrol beschuldigde, dat hij heer Gerrit van Nijveld en zijne mannen verraderlijk besprongen en vermoord had.’

Beiden hadden hunne paarden weder laten stilstaan; maar de heer Van Nijveld gaf het zijne de sporen, terwijl hij met ernst ten antwoord gaf: ‘Ik ben gekomen om het huis

[p. 520]

mijns vaders te bezetten, Messire! en zal het doen of er mijn leven voor laten, laat ons



dus voortgaan; maar ik zal mijne trouwe knechten niet opofferen voor het leven van een vijand, ofschoon ik hem moet hoogachten, en vrees voor den dood mij niet weerhouden zou, om het dorp aan te vallen, indien ik nog heer David diende.’

Perrol grimlachte, terwijl de dappere en anders zoo vroolijke edelman diepen rouw gevoelde, dat Van Schaffelaar niet tot zijne wapenbroeders behoorde, hetgeen hem de vrijheid zou hebben gelaten zijne mannen te wagen, al ware het om een roekelooze poging te doen om hem te redden, of dat zijn macht niet sterk genoeg was, om Perrol alle hoop te benemen, tegen zijn wil zijne wraakzucht bot te vieren.

De aanvang van het gesprek tusschen Perrol en den Utrechtschen edelman was niet zeer vriendschappelijk geweest; beiden verborgen hun ongenoegen, en het liep vervolgens over onderwerpen, geheel vreemd aan hetgeen opnieuw hunne oogenschijnlijke eensgezindheid kon storen; eindelijk reden zij zwijgend naast elkander.

Gerrit van Nijveld hield zich, alsof hij de boogschutters en de mannen met de vuurwapenen bij den ingang van het dorp niet bemerkte; zij noch de rijzige ruiters betwistten hem de intrede, toen hij met hun hoofdman verscheen, en zijne knechten volgden hem. In de nabijheid van de kerk keerde hij zich tot Volkert, die achter zijn paard ging, gelastte hem niet verder te gaan, voordat hij terugkeerde en zeide tot Perrol, dat hij eens een oog ging werpen op den Hacfort. Hetzij deze het zich verbeeldde, of dat het inderdaad plaats had, heer Gerrit van Nijveld zag lang naar den toren, toen hij om het kerkhof reed, en het was alsof hij het wapenschild van Van Schaffelaar met het hoofd begroette. Deze eerbewijzing hinderde Perrol; hij kende de denkwijze van den edelman, en evenwel, indien deze Van Schaffelaar even sterk gehaat had als hij, dan zou nochtans zijne tegenwoordigheid in het dorp hem ontrust en verdroten hebben, uit vrees dat een ander zich zou wreken, en hem niets overlaten dan een lichaam zonder gevoel of leven.

Het bendehoofd had de waarheid gezegd; de weinige mannen die den Hacfort bewaarden, waren niet ontrust door de vreemde ruiters, en Van Nijveld keerde langs de Katrijnesteeg terug. Onvergenoegd zag Perrol, dat slechts een klein gedeelte voetknechten naar het slot trok, terwijl de overigen ter zijde van de kerk eenige woningen en schuren in bezit namen. Dit had hij niet verwacht; hij trachtte te raden, wat het voornemen van Van Nijveld was. Deze antwoordde onverschillig op zijne vragen, dat hij af zijn volk niet in den Hacfort wilde laten opsluiten, zoo de Bisschop zijn volk soms in het veld zond,

[p. 521]

maar het dorp helpen verdedigen, of naar Amersfoort terugkeeren. Perrol zweeg, maar besloot goede wacht te houden; de tijding, dat de bussen het dorp bereikten, en het volk, dat naar Nijkerk gezonden was, reeds begon te naderen, vestigden zijne gedachten op een gewichtiger punt, en heer Gerrit van Nijveld nam dit oogenblik te baat, om zijne ruiterknechten te plaatsen, zooals de voorzichtigheid het van hem vorderde. Perrol vond hem na zijn terugkomst bijna geheel alleen aan de zijde van het kerkhof staan, terwijl hij, na den helm afgezet te hebben, ernstig naar de kerk en den toren zag, zoowel als naar het halfverbrande hout van de spits, dat nog op het kerkhof lag. Het verheugde het bendehoofd, dat niemand zijner verslagen ruiters meer op den grond lag, om den moed der belegerden te staven; slechts één doode die dwars over den lagen muur van het kerkhof lag, was niet weggesleept: het was de dappere Aalbrecht, wiens helm nog op den muur rustte, en wiens beenen nog naar buiten hingen.

Wij zullen ons niet ophouden met de beschrijving te geven van de logge vuurmonden, noch van de moeite, welke het gekost had, om die door het zand naar het dorp te sleepen. Onder de smeden en hunne gezellen, welke opgeroepen waren om de bussen te vergezellen, bevond zich wel de meester uit de Vergulde Helm, maar geen zijner gezellen; zij waren op zijn last en zijn verantwoording teruggebleven. Het vertrek van Perrol, de mare, dat de Zwarte Bende in Barneveld lag, en zijn hart hadden Wouter huiverend de waarheid doen vooruitzien; en evenwel was hij gegaan, in weerwil van de smeekingen zijner vrouw, met het voornemen om geen dienst te doen, indien zijn voorgevoel bewaarheid werd. Niemand uit de Vergulde Helm moest een stuk bedienen tegen Jan van Schaffelaar; niemand hunner moest de hand leenen tot den ondergang van den edelen bruidegom van Maria: dat had hij gezworen. Daarom liet hij zijne gezellen terug, hij wilde hun leven niet roekeloos wagen; maar daarom jammerde vrouw Martha ook, toen hij het zwaard aan de heup hing, den stormhoed opzette, de vermaningen van zijne gezellen en van den pater uit het St. Aagtenklooster niet achtte, haar vaarwel kuste en zich uit hare armen scheurde. ‘Morgen hebt gij geen bruidegom, geen vader meer, Maria!’ riep zij, zonder naar de toespraak van den eerwaarden geestelijke te luisteren; ‘gij zult het derde offer zijn, dat de Roode Hand zal aangrijpen, en gij zult niemand meer hebben dan uwe moeder, om u te verdedigen.’ Maar allengs begaf haar de kracht der wanhoop; eenige afgebroken woorden waren alles wat zij kon uitbrengen; een weldadige tranenvloed gaf haar hart lucht, en de godsdienstige vermaningen van den biechtvader waren niet meer zonder vrucht: de middag vond haar biddende. Nog weende zij, maar zij droeg gelaten het leed dat haar drukte, zij bad voor haar echtgenoot, voor Maria en haar bruidegom, en durfde nog hopen.

Toen de bus van Nijkerk binnen het dorp werd getrokken, waren die uit Amersfoort reeds geplaatst; de wagens met steenen kogels, en die welke het buskruit bevatten, waren ook reeds het kerkhof genaderd, en niets verhinderde nu Perrol meer, om, zonder een zijner mannen te wagen, den toren met deze oorlogswerktuigen aan te vallen. Liever wilde hij er niet dan al gebruik van maken; niet uit een ridderlijk beginsel, of omdat het hem tegen de borst stuitte, bij zijn overmacht nog die der helsche vuurmonsters te voegen; maar omdat de losbarstingen van het buspoeder ver konden gehoord worden en tevens omdat hij vreesde, dat Van Schaffelaar zich onder den toren zou laten begraven, en dat de Roode Hand dan tevergeefs zou trachten hem te vinden, om hem te voelen sterven.

Eer de zon den westelijken gezichteinder bereikte, rolde het donderend geluid van de eerste losbranding over de heide; drie even harde ontploffingen volgden, zoodat de toren op zijne grondvesten dreunde, meer door de verplaatsing van lucht en het schudden van den grond, dan door de zware steenen ballen, die tegen zijne muren terugstuitten. Een dikke kruitdamp hing over het kerkhof; de glazen van Gods huis waren reeds bij het eerste schot verbrijzeld. Evenals twee onweersbuien, die, tusschen de gebergten te zamen gedrongen, elkander, als het ware, slag schijnen te leveren, zoo klonk telkens na de vlam van het vreeselijke buskruit, de akelige slag, en vóórdat het geluid zich over de vlakte verloren had, volgde een tweede. De muren van den toren en de kerk kaatsten het geluid der slagen terug; doch het hart werd niet, als door den ontzagwekkenden strijd der natuur, tot eerbied gestemd; maar het geweld der vernielende moordtuigen vervulde het met afschuw en vrees. Als de bliksems door het zwerk schieten, als de donder ratelt, verwacht de landman den weldadigen regen op zijne velden; maar dit geluid voorspelde hem alleen verlies van have en goed - den dood!

Het vallen van den avond was welkom voor allen, omdat hij een einde maakte aan het

[p. 522]

laden en lossen der bussen; alleen Perrol verheugde er zich niet over; maar dubbel welkom was hij voor Van Schaffelaar en degenen die bij hem waren. De nacht scheen een einde te maken aan alles; het geroep der schildwachten alleen liet zich op het kerkhof en aan de uiteinden van dorp hooren, en evenwel bemerkte Van Schaffelaar, dat de toren veel



strenger en met meer macht bewaakt werd, dan den vorigen nacht, en hij besefte waarom. Sedert zijne ruiters hunne dwaling ingezien, en Van Nijveld hadden zien binnenrukken, had een verslagenheid hen aangegrepen, welke zijne woorden niet hadden kunnen verdrijven. Alleen een nieuwe storm en de wapenkreet de Zwarte Bende zouden hen misschien weder hebben opgewekt; maar men stelde hen niet op deze proef, en weldra wenschte Van Schaffelaar de sombere gemoedsstemming terug, waarin zij verkeerd hadden. Hun oog zag begeerig naar buiten, waar de beek, zacht murmelende, in het vernauwde bed door het dorp stroomde en de zon op het zuivere water van de Veluwe schitterde, dat slechts op één plaats zichtbaar was. Zij konden zich met het gezicht daarvan niet verzadigen; zij strekten hunne helmen uit, en brachten die aan hun mond, alsof zij dronken. Het gesprek werd luidruchtig onder hen: deze herinnerde hun, dat zij goeden wijn of lekker bier gedronken hadden; gene sprak over het gereedmaken van een schapen- of reebout; geen oogenblik van hun leven, dat door overdadig genot van spijs of drank gekenschetst was geworden, scheen aan hun geheugen te ontsnappen; zij herinnerden zich de plaatsen; waar zij met hupsche deernen onder het stroomen van den wijn gedanst en geschertst hadden. Misschien benam alleen de vermoeidheid hun den lust om op te staan en den dans te herhalen; het scheen dat zij Perrol, zijne schutters, hunne kogels en pijlen geheel vergeten hadden; althans zij vermaakten zich, met juichende de helmen tegen elkander te stooten, en hieven een drinklied aan. Hun gezang, hoe zwak ook, klonk buiten den toren en verontrustte Perrol; hij wist dat heer Gerrit van Nijveld eenigen zijner mannen in de kerk bij het altaar geplaatst had, en hij had er niets van gezegd; maar nu bekroop hem de gedachte, of men de belegerden ook van spijs en drank had weten te voorzien; hij besefte er zelf de onmogelijkheid van, en evenwel was hij niet gerust, voordat hij zich met eigen oogen overtuigd had, dat zijne ruiters de deur van den toren bleven bewaken.

Frank zag met smart naar de ongelukkigen, terwijl Van Schaffelaar zijn gelaat met zijne handen bedekte; hij kon niet dreigen tegen die mannen van wapenen, die hem trouw waren tot in den dood; hij gevoelde tevens ook, hoe nutteloos elke poging zou zijn, om hunne zinsbegoocheling door zijne overredingskracht te doen bedaren. Daarom zag hij met vreugde de zon dalen; regen en wind, sneeuw en hagel zouden hem meer welkom geweest zijn dan die gouden stralen, welke zijne ruiters van hun verstand beroofd schenen te hebben. Hij zegende den eersten slag van de bus welke den toren deed dreunen; want dit deed zijne mannen van wapenen tot zich zelven terugkeeren. Zij luisterden en ademden met welgevallen den kruitdamp in, die zich weldra om den toren vertoonde; ze zetten de helmen op het hoofd, die hun tot schalen en kannen gediend hadden, en luisterden. Toen Van Schaffelaar, om hen geheel tot zich zelven te doen terugkeeren, opsprong en zijn wapenkreet aanhief, stonden zij op, trokken hunne zwaarden, en riepen luid: ‘Voor Van Schaffelaar en St. Maarten! de dood voor de Zwarte Bende!’ Hun kreet vervulde het hart van Perrol met woede, dat van den man die naast hem stond met eerbied en droefheid.

De donderende slagen en het verbrijzelen der steenen verhinderden zijne ruiters hunne

[p. 523]

kracht te herstellen, hun leed te vergeten door den slaap; daarom dankte Van Schaffelaar God, toen de bussen zwegen, en hij ried zijn mannen zich neder te leggen. Ook Frank spoorde hij aan, eenige oogenblikken rust te genieten, en beloofde hem te roepen om hem in het bewaken van den toren te vervangen. Hij zelf daalde langs de trap af; hij had wel gewenscht, dat er geen opening in het gewelf geweest ware, welke men moest bewaken, en vond den ruiter, die er de wacht had, op het luik uitgestrekt liggen. Het geluid zijner voetstappen wekte hem niet; doch hij ontwaakte snel, toen de hand van Van Schaffelaar zijn arm raakte. Ofschoon op een anderen tijd de stem van den aanvoerder ernstig en bestraffend zou geweest zijn, zoo zeide hij nu vriendelijk: ‘Slaap gerust weder in; desnoods beveel ik het u;’ en toen zijn ruiter zich weder nederlegde en hem dankte, vervolgde Van Schaffelaar halfluid: ‘Mogelijk zullen zij allen voor mij sterven; 't is billijk dat ik voor hen waak.’

Toen hij weder boven kwam en behoedzaam over den vloer ging, luisterde hij; hij hoorde wel het snorken zijner ruiters; maar zij bewogen zich niet. Hij zag hen flauw; want zij lagen in de hoeken van den toren; hij herkende alleen Frank, die voorovergebogen in een der bomgaten zat; ook hij scheen te slapen. Hij, Van Schaffelaar, waakte dus alleen op den toren. O! het maakte hem zoo gelukkig, dat zijne ruiters op dit oogenblik niet leden; bijna vergat hij de smart, welke zijn hart, dat aan Maria behoorde, samendrukte, en hij ontdeed zich van zijn harnas, dat hij nog niet verlaten had; ook hem was het aangenaam zich voor eenige uren van dat ijzer te kunnen ontslaan, dat hem nog nooit te zwaar was gevallen, en hij legde stuk voor stuk naast zijn helm neder. Geen moeder kan zich met meer behoedzaamheid bewegen aan de sponde van haar slapend kind dan heer Jan van Schaffelaar midden onder zijne ruiters; hij had hun het aanzijn wel niet geschonken, maar zij hadden hem hun leven aangeboden, om hem te verdedigen, zijn leven te bewaren voor Maria.

Hij zette zich neder; alleen zijn dolk hing aan zijn heup, en zelfs het zwaard had hij verlaten; maar het lag naast hem. Hij zag niet naar Frank, die tegenover hem zat, of naar zijn ruiters, doch hij zag buiten den toren. De nacht lag over de aarde, en een zachte wind, die door den toren blies, verkwikte hem en bekoelde de hitte van zijn voorhoofd; zijn oor hield wacht om en in den steenklomp, en zijn gedachten voerden hem naar Zutfen's muren in het stille klooster.

Plotseling was het, alsof er een licht voorwerp tegen den toren werd geworpen, en toen zachtjes op het kerkhof nederviel. Hij luisterde en daar snorde werkelijk iets over hem heen; snel boog hij zich voorover naar Frank; maar hij trok zijn hand terug; het kon geen pijl zijn, en evenwel rolde er iets over den vloer. Hij bleef luisteren. Weder was het alsof het een of ander zacht tegen den torenmuur werd geworpen en er langs nederviel, en hij wist niet, of hij Frank moest wekken of niet. Doch nu hoorde men het geroep der Zwarte Ruiters onder aan den toren; men hoorde het geluid hunner wapenen en voetstappen, en zij schenen naar één punt te snellen. Nu liet zich het blaffen van een hond hooren, en Frank opende de oogen, zag snel op, en riep: ‘Ralph! zijt gij daar?’ Maar hij herkende Van Schaffelaar en vervolgde: ‘Dat is Wolf, en mijn vader kan niet ver verwijderd zijn; doch mijn God! wat hoor ik? zij schreeuwen! zij vervolgen hem! zou hij dood zijn......!’ eindigde hij droevig, toen er een schot viel. Eenigen der ruiters ontwaakten, maar legden zich weder neder, toen zij vernamen, dat men hunne hulp niet noodig had.

‘Frank!’ zeide Van Schaffelaar zacht, ‘laat den moed niet zakken. Hoor, het wordt alles weder stil; men keert terug, en de hond heeft niet gehuild. Ralph en zijn trouwe makker leven nog; maar waarom mag hij zich zoo ver gewaagd hebben?’

‘Zou misschien onze verlossing nabij zijn?’ riep Frank snel. ‘Gisteren heeft hij ons gewaarschuwd; heden, toen de Tuimelaar op den omgang sprong, hoorden wij weder dien kreet, welke mij altijd mijne kindsche jaren herinnert,’ en hij zag naar buiten.

‘Ik vrees en durf niet hopen,’ antwoordde Van Schaffelaar langzaam; ‘maar zoolang Henri met geen droevige boodschap is teruggekeerd, is er nog mogelijkheid tot redding.’ Hij stond op, en vervolgde: ‘Zooeven vloog er iets in den toren; het was geen vledermuis of geen torenuil; want Perrol heeft hen met zijn bussen verschrikt, en zij zwijgen tot nog toe en blijven in hunne holen; als ik het maar vinden kan, dan zullen wij spoedig meer weten.’

Hij tastte behoedzaam langs den grond, raapte iets op, keerde terug, en zeide zacht,

[p. 524]

doch blijmoedig: ‘Frank! het is Ralph geweest; zie! dit zendt hij u,’ en hij gaf hem een stuk hard roggebrood, dat zoo groot was als twee kleine vuisten. Zijn vriend beschouwde het brood, zoo het scheen, met begeerige blikken, toen hij bemerkte wat het



was; maar hij verwijderde het van zijn mond en zeide: ‘Voor mij? waarom niet voor u, mijn vriend? Zijt gij niet onze aanvoerder? hebt gij niet bijna overal alleen de spits moeten afbijten? hij zond het voor u.’ Van Schaffelaar wees zijn hand terug, en Frank vervolgde smeekend: ‘Gij hebt mij zoovele weldaden bewezen, versmaad het eenige niet, dat ik u immer zal kunnen geven. Zoo het mij behoort, welnu, ik bid u, neem het aan!’

‘Neen, Frank!’ zeide Van Schaffelaar aangedaan: ‘Ralph bracht het voor u met gevaar van zijn leven; ik moet het weigeren.’

‘Denkt gij misschien, dat het bloed van Ralph, den schaapherder, er aan kleeft,’ riep Frank zacht, ‘waarom moet ik het dan nuttigen? neen! ik vervloek het liever...... Maar,’ zeide hij, toen zijn vriend zweeg, ‘ik zal het verdeelen onder degenen, die daar rusten; het woord brood zal hen weder opbeuren.’

‘Om Gods wil niet,’ zeide Van Schaffelaar, ‘wek hen niet; zoo weinig voor hen allen! Zij voelen nu den honger niet, en morgen zal die, zoo ik hoop, spoedig voor altijd bedaren.’

‘Laat mij het met u deelen, Van Schaffelaar!’ zeide Frank. ‘Versmaad den zoon des gevers niet. Zie, dit is de helft, het is hard en zwart, als het hart van den Zwarten ellendeling; ha! ik wenschte van honger en gebrek te sterven, als het zijn hart geweest ware,’ riep hij, stak zijn dolk op, en bood Van Schaffelaar het brood aan.

‘Laten wij liever bidden dan vloeken over het brood,’ zeide Van Schaffelaar ernstig, en brak, na eenige oogenblikken, een brok van het zijne af en at. Frank volgde zijn voorbeeld, en beiden schenen met graagte te eten; daarop vroeg de aanvoerder: ‘Eet gij niet meer, Frank?’ en toen deze ten antwoord gaf: ‘Ik heb niet meer,’ vervolgde Van Schaffelaar: ‘Gij hebt met mij gedeeld, nu deel ik met u.’

Snel stak Frank de hand uit; maar toen hij, in plaats van een klein stuk te ontvangen, ontwaarde, dat zijn vriend er schier niets afgenomen had, riep hij treurig: ‘Gij noemt mij uw vriend, en gij misleidt mij; o! neem het terug.’

‘Neen, Frank!’ antwoordde Van Schaffelaar.

‘Moet gij dan niet blijven leven voor uwe ruiterbende, voor den Bisschop? moet gij uw leven niet bewaren voor Maria...?’ riep Frank aangedaan.

‘Ik ben nog sterk, Frank!’ hernam zijn vriend, ‘maar gij...’

‘Maar ik...!’ riep Frank, ‘maar mij wacht niemand; indien gij valt, ben ik geheel alleen, zonder rang, zonder vrienden; mij wacht geen bruid, en Maria wacht u.’

‘Vergeet gij den ouden Ralph, Frank!’ zeide Van Schaffelaar verwijtend, ‘en Wouter en zijn vrouw? Vergeet gij de goede jonkvrouw, die u bemint? mijn luitenant, die mij zeker als aanvoerder opvolgen zal, kent u immers en is u genegen; en verdient Maria zelve, dat gij niet aan haar denkt, dat gij hare vriendschap en dankbaarheid vergeet?’

‘Ik zal aan hen denken en hen nimmer vergeten; maar deel ten minste nog dit stuk met mij,’ zeide Frank. Doch toen zijn vriend ten antwoord gaf ‘eet het zelf, ik wil het; want zoo waar ik edelman ben, ik neem het niet,’ vervolgde Frank somber: ‘Straf mij, maar ik heb geen honger meer.’ En voordat Van Schaffelaar de hand kon uitstrekken, werd het brood naar buiten geworpen. ‘Frank!’ riep de aanvoerder, en de jongeling bedekte zijn gelaat met zijne handen, de stem van Van Schaffelaar klonk niet als die van den aanvoerder, die zijn ruiter bestraft, maar als een zacht verwijt van een trouwen vriend.

Gedurende dezen edelmoedigen tweestrijd had de stem van het bendehoofd zich doen hooren; zijn wraakzucht verhinderde hem zelfs des nachts te rusten; het schot, dat gevallen was, had hem bevreesd gemaakt, dat men een poging wilde doen om den bruide-

[p. 525]

gom van Maria te redden, en de vuren, die nu op zijn bevel op het kerkhof werden aangelegd, moesten dienen om het onmogelijk maken den toren onbemerkt te naderen.

Van Schaffelaar, die getroffen was door de ternedergeslagen houding van zijn vriend, zeide aangedaan, na eenigen tijd geluisterd te hebben: ‘Frank! een stuk brood zal immers de vriendschap niet storen, welke ik voor u gevoelen zal, zoolang ik leef?’ Hij zweeg en vervolgde toen snel, evenals wilde hij zijne gedachten op iets anders vestigen: ‘Het verwondert mij, dat Ralph nog in het dorp is; ik weet, dat hij tot nog toe altijd voor uw leven gewaakt heeft, alsof gij zijn kind waart. Heeft hij niet voor weinige oogenblikken nog, met gevaar van zijn leven, een stuk brood in ons ellendig verblijf geslingerd? daarom verwondert het mij, dat hij zijn staf niet heeft opgenomen, om den Bisschop kennis te geven van het gevaar waarin wij verkeeren.’

‘Hij zal waarschijnlijk begrijpen, dat niets ons redden kan,’ antwoordde Frank, die het hoofd oprichtte en treurig glimlachte. ‘Hij weet immers wat gebeuren moet, zijn vertoeven alhier zegt mij, dat wij sterven moeten; misschien blijft hij, om den laatsten plicht aan ons te vervullen.’

‘Of hij waagt het niet het dorp te verlaten,’ zeide Van Schaffelaar, om hem van gedachten te doen veranderen.

‘En wie zou Ralph weerhouden,’ riep Frank, ‘vooral als het duister is? Kent hij niet elk pad? Behoeft hij het licht der zon, of zou hij zijn weg niet kunnen vinden in den donkersten nacht? Neen; Perrol, zijn voorposten en wachten kunnen Ralph, den schaapherder, niet terughouden; ik heb u gezegd, waarom hij blijft.’

‘Ik wenschte dat hij gegaan ware!’ zeide Van Schaffelaar langzaam; ‘Henri, hoe trouw en moedig, kan verhinderd zijn Wijk te bereiken, en wij wachten dan tevergeefs op het teeken, dat ons onze redding moet aankondigen, en heer David weet niet, welk lot Perrol ons heeft toegedacht.’

‘Ha!’ riep Frank, maar hij vervolgde niet verder; want zijn vriend vatte hem bij den arm, en zeide snel: ‘Ziet gij dáár, naar de zijde van het Eesche bosch, niet iets dat schijnt te branden? St. Maarten zij geloofd! het wordt een vlam.’

‘God lof! het is de knaap,’ riep Frank verheugd, ‘ja, het is een vuur! het brandt juist op de plaats, die ik hem heb aangewezen; 't is alsof ik den rook zelfs zie, gij zijt gered! Zou heer David de voetknechten van Van Wilpen zenden? O! waarom is het geen dag?’ Zijn vriend, die eerst in zijn vreugde scheen te deelen, antwoordde niet, maar zag strak naar buiten. ‘Gij zwijgt...’ vervolgde Frank, en van schrik opspringende, riep hij: ‘O mijn God! nog een vuur!’ maar hij voer meer gerust voort: ‘Henri is onvoorzichtig geweest; hij heeft een brandend stuk hout ter zijde geworpen; denkt gij ook niet zoo?’

‘Zeker,’ antwoordde zijn vriend, die hem van zijne hoop niet berooven wilde; maar vergeefs trachtte hij aan zijn stem een uitdrukking te geven, welke niet strookte met zijne gedachten, en Frank riep somber, toen vier vlammen op eenigen afstand van elkander oprezen: ‘Eén vuur zou ons redden, het tweede reeds liet ons weinig hoop, en er zijn er vier - zij verkondigen ons den dood.’

Van Schaffelaar had den indruk overwonnen, welke het verloren gaan van zijn laatste hoop op hem gemaakt had; de hand, die hij op den schouder van Frank legde, beefde niet, en hij zeide vol vertrouwen, met een vaste stem: ‘Hangt er ons leven van af, of daar één of twee vuren branden, of berust het in de hand van God? geloof mij, het zal Hem niet moeilijk vallen, u en mijne ruiters te redden, als het Zijn wil is?’

‘En u, mijn weldoener?’ zeide Frank; toen antwoordde Van Schaffelaar, ofschoon zacht, ‘Ook mij, Frank, wees daarom welgemoed, en laat mijne mannen niets bemerken.’

‘Als Henri de vuren niet ontstoken had, dan ware ons nog eenig vooruitzicht overgebleven; hij ontrooft ons onze laatste hoop!’ riep Frank, het hoofd schuddende.

‘Maar de trouwe knaap doet zijn plicht, en geeft mij opnieuw een bewijs, dat ik mij in den staljongen niet bedrogen heb,’ zeide zijn vriend; maar hij zweeg, toen de trompet zich in het dorp liet hooren. De trommen werden geroerd; zelfs Van Nijveld scheen zich tot den strijd gereed te maken; het geroffel der trommen klonk ook in de kerkbuurt, en het gekletter der wapenen en het geroep der krijgslieden braken de stilte van den nacht af. De ruiters van Van Schaffelaar ontwaakten en stonden op, verwonderd hun aanvoerder bedaard te zien zitten, en zij drongen naar de bomgaten, om te zien wat er gebeurde. Zij zagen de Zwarte Ruiters onder aan den toren bij de vuren staan, en de brandende

[p. 526]

lonten der vuurroeren van Van Nijveld, die binnen de omheiningen der woningen heen en weder gingen; misschien vreesde de edelman een nachtelijken aanval van de Zwarte Bende.

‘Daar ginds branden vuren, Heer!’ riepen zij als uit éénen mond, en luisterende vervolgden zij: ‘Komen de onzen ons ontzetten, Heer? denkt gij niet, dat zij spoedig het dorp zullen aanvallen? Leve heer David! St. Maarten voor Van Schaffelaar!’ schreeuwden zij verheugd. De Zwarte Ruiters zwegen; ook zij verwachtten den aanval.

Van Schaffelaar stond op, stak zijn zwaard door den draagband, en zeide bedaard: ‘Mannen! het is zoo ver nog niet; wel ziet gij daar de vuren, die mijn knaap heeft aangestoken, en die mij het antwoord op mijn verzoek brengen; maar uwe wapenbroeders komen dezen nacht nog niet. Houdt evenwel goeden moed,’ vervolgde hij, toen zij hunne teleurstelling lieten blijken, ‘morgen zult gij dezen toren verlaten; de genoegens des levens zullen weder voor u openstaan, en gij zult speer en paard terugkrijgen. Nog lang zult gij in het veld gaan, en voor St. Maarten en Bourgondië! zal uw roep zijn; de wapens der Zwarte Bende zullen u hier niet treffen; maar gij zult met mijne ruiters den dood wreken van hen, die dit dorp niet levend verlaten zullen.’

Zij vertrouwden op zijne woorden; de waardigheid, waarmede hij hen toesprak en de eerbied, dien zij voor hem gevoelden, deden hen niet twijfelen, of het zou geschieden, zooals hun aanvoerder hun gezegd had; zij kenden immers Jan van Schaffelaar! Vol vertrouwen hieven zij hun wapenkreet aan. Op overreding van hem, op wiens bevel zij te midden van den dorper of burger verschenen, en zich gedroegen als oude huisvrienden, en niet als mannen, die van het zwaard leefden, legden zij zich weder neder, terwijl hij naar beneden ging, en den ruiter, die de wacht hield, naar zijne makkers zond. Frank kende zijn vriend; hij had de woorden, die hij tot zijne ruiters gesproken had, met verbazing aangehoord; hij wist dat Van Schaffelaar zich bedriegen, maar niet liegen kon, en evenwel had hij hem goed verstaan; hij wist, dat één vuur hem het naderend ontzet zou aankondigen; dat twee vuren nog eenige hoop konden overlaten; maar dat drie het teeken was, dat niemand zou komen om hen te verlossen. Van Schaffelaar zelf had, toen hij met hem sprak, ook in geen anderen geest gesproken. Waarop hoopte hij dus? vanwaar verwachtte hij redding?

Van Schaffelaar bevond zich nu alleen. Het was donker onder in den toren, en de rook, ofschoon hij niet sterk was, drong nog altijd naar boven langs de trap, op wier harde en koude treden zijne mannen lagen, die voor hem gevallen waren; zij waren even koud als de steenen en de wapenrustingen, die hen bedekten; alleen Aalbrecht lag niet naast hen.

In het eerst stapte hij met groote schreden heen en weder, en toen zette hij zich neder op den balk, die over het luik lag, boog zijn hoofd voorover, en liet het rusten op zijne handen. ‘Perrol! gij zegeviert,’ zeide hij somber, ‘eindelijk is het u gelukt, mij met een net te omringen, dat ik niet kan verbreken, niet kan aanraken, of ik sterf; al nauwer en nauwer spint gij de draden om mij en mijne trouwe mannen heen, terwijl honger en dorst ons folteren, de zon schijnt u bijstand te bieden; zij verschroeit ons met haar gloed, terwijl uwe woeste ruiters den vervloekten damp doen opstijgen; gij zegeviert; morgen zal de Roode Hand Jan van Schaffelaar ternederdrukken!’ Dit zeggende, sprong hij op, trad onstuimig heen en weder, maar zette zich eindelijk weder neder. ‘Knaap!’ riep hij,

[p. 527]

‘waarom hebt gij zijn leven beveiligd, waarom heb ik u niet ternedergestooten? - Maar gij hadt immers mijne Maria willen redden; en die ons een dienst bewijst, diens bloed kan ik niet doen stroomen. Gij zelve, mijne bruid! hebt hem mij immers aanbevolen; uw bruidegom kwam uw verlangen na; maar het kost hem veel! In dit leven ziet hij u niet weer. Misschien bespaarde de knaap u een traan, een angstige gedachte - en ik betaal dat met mijn leven; maar de prijs is niet te duur, Maria! en evenwel zult gij tevergeefs uw bruidegom wachten. Jan van Schaffelaar zal nimmer komen; gij zult weenen en hem roepen, en hij heeft geen leven meer om voor u op te offeren; zijn arm kan u niet meer oprichten en bewaken; zijne lippen kunnen u niet meer van liefde spreken, uwe tranen niet wegkussen: zijn oog, dat door den dood gesloten is, zal u niet meer smeeken om een blik van uwe oogen, die zijn hart deed tintelen van geluk en liefde! Maria...!’ Zijn stem was treurig geworden, en de aandoening scheen hem te overmeesteren, toen hij zweeg en opnieuw zijn gelaat bedekte; hij snikte - Jan van Schaffelaar stortte tranen.

Een oogenblik daarna richtte hij het hoofd snel op, alsof hij luisterde; hij streek zijne haarlokken, die over zijn gelaat hingen, ter zijde, en staarde rechtuit: en evenwel lette hij niet op de flauwe schemering, welke hij door een der spleten in den muur kon zien, noch op het gerucht in het dorp, noch op de stemmen der Zwarte Ruiters, die vóór den toren de wacht hielden. ‘Gij zult mijn leven niet hebben!’ riep hij, en sloeg op zijn zwaard, terwijl hij opstond, ‘het behoort haar; ha! ten tweeden male zal ik u nederwerpen, - de roode pluim zal vallen! - ik lach met de Roode Hand, ik ben Jan van Schaffelaar! Dit staal zal uwe zwarte ziel uit het vervloekte lichaam jagen; mijnheer St. Maarten en mijn patroon mogen mij genadig wezen; maar verwacht geen genade van mij. Neen, Perrol! voor elken traan van Maria eisch ik een druppel bloeds; o! het zal stroomen, het uur der vergelding zal slaan. Van Baerbergh! gij allen, die hij vermoord heeft, richt uw hoofd op, Jan van Schaffelaar zal u wreken, of hij zal vallen!’ Hierop zweeg hij, en eindigde treurig: ‘hij zal vallen, en ziet Maria niet meer...’

Weder klonk zijn tred door den toren. Hij had zijne armen kruiselings over de borst geslagen en zijn hoofd gebogen: hij ging gebukt onder het leed, dat hem drukte; hij gevoelde dat hij moest sterven en hij wilde voor zijn bruid leven. ‘De schaapherder zal mij zijn knaap terugvragen,’ zeide hij langzaam, ‘en ik heb mijne ruiters met het leven gevleid. Zal ik morgen als een leugenaar staan voor mijne mannen van wapenen? Zal ik moeten sidderen voor den vloek van den ouden man? Zal ik hen allen met mij in het verderf medesleepen, omdat ik niet heb weten te sterven? Zal ik mij voor Perrol lafhartig onder hen verschuilen? Neen!’ riep hij met vuur, ‘dat zal Jan van Schaffelaar niet! hij tart zijn lagen vijand! Tevergeefs zal Perrol zijn duivelsch vernuft geweld aandoen, om vreeselijke martelingen uit te denken; hij zal niet te weten komen, waar gij zijt, Maria! Gij zijt veilig binnen die muren. Uw bruidegom zal u niet meer zien; maar hij zal niet meer met u spreken. Zijn lichaam moge in Perrol's geweld zijn, het hart zal alleen aan u denken, lieve maagd! totdat zijn ziel bij God zal zijn. Neen Ralph! Frank zal zijn vriend overleven, om haar te beschermen en hem te wreken; ik zal hem niet met mij in den dood medenemen. Ook gij, mijne trouwe ruiters! gij zult leven. Uw aanvoerder zal niet liegen, mijn bloed zal het uwe lossen, uw leven bewaren; het moordtuig van uw vijand, de Roode Hand, zal u niet aanraken. - Vergeef het mij, Maria! vergeving, mijne bruid! het kan niet anders; kon ik mij redden zonder hen, of ten koste van hun leven, gij zoudt mij immers verstooten; de man, met het bloed van zijn vriend en zijne ruiters bedekt, zou immers de bruidegom uwer keuze niet zijn. Die Jan van Schaffelaar, welke zijn leven gerekt had, ten koste van zooveel levens, zou immers de edelman niet zijn, dien gij bemindet; hoe zoudt gij bidden voor zijne ziel? - maar ingevalle zijn bloed den ellendeling niet kon tevreden stellen, zoo de Roode Hand meer levens vorderde!’ riep hij huiverende, en bleef staan. Langen tijd stond hij dáár, onbeweeglijk, en het maanlicht, dat nu in den toren begon te dringen, verlichtte zijn somber gelaat. Doch eindelijk liet hij de armen zakken, en zijn hoofd richtte zich op; zijn oog zag hemelwaarts naar het licht, dat boven in den toren scheen, en hij hief zijne samengevouwen handen op; zijn gelaat verloor de uitdrukking van wanhoop en kommer, en het werd kalm en door een hoogere geestdrift bezield.

Wij zullen niet beschrijven, hoe hij zijn lederen kleed op de borst losknoopte, en het aandenken van zijn bruid bij het licht der maan bezag, en het kuste, maar alleen zeggen, dat hij zijn zwaard ontblootte, tusschen de steenen stak en er voor neder knielde. Hij

[p. 528]

bad, ofschoon geen wonde zijn edel lichaam bedekte, evenals een vroom ridder, die doodelijk getroffen op het slagveld zijn zonde biecht, zich tot God wendt, en in zijn kruiszwaard



het teeken ziet, dat hem in de eeuwige heerlijkheid zal doen ingaan.

Wat Frank, betreft, deze had, terwijl zijn vriend langs de trap afdaalde, en zich in de eenzaamheid voorbereidde, om als edelman en Christen te sterven, eerst naar buiten gezien, en geluisterd naar het gerucht in het dorp; maar niet lang kon dit hem bezighouden. Waar luisterde hij ook naar? wat gingen hem die uitgaande vuren op de vlakte aan? zij moesten immers allen sterven. Hij vervloekte Perrol, zijn bende en bussen, en gaf de hoop op, de Zwarte Ruiters nog eens in den toren te zien, nog eens zijn vriend onder hen te zien rondgaan, evenals een stormwind door het woud; nog ééns, voor het laatst, met hen lijf aan lijf, zwaard tegen zwaard, dolk tegen dolk te strijden, en met eer te vallen. Zij moesten immers sterven zonder roem, kampende tegen smachtenden dorst en honger, onder de puinhoopen van den toren, en hij sloeg zich op de borst. Sedert hij gegeten had, kwelde hem de honger meer dan vroeger. ‘Ware ik niet zoo laf geweest als de laatste der ellendelingen, dan ware het vleesch dien Perrol al van het gebeente gevallen,’ zeide hij, de hand in zijn haar stekende, en haar snel terugtrekkende, zonder acht te geven, dat de wind de zwarte haren wegwoei, zoodra hij de hand opende, die ze had uitgerukt. Hij lette niet op de maan, die haar twijfelachtig licht over het veld begon te werpen, en was wanhopig, omdat zijn hand Perrol in Eemnes gespaard had, omdat hij geen moordenaar had kunnen zijn. Het ongeluk van Van Schaffelaar en zijn bruid, van Maria, was zijn werk, dacht hij. Ware het mogelijk geweest den toren te verlaten, nadat het touw met de ladder was naar buiten gevallen, anders dan door het luik, dat hij alleen niet openen kon, sedert er de balk op lag, dan zou hij gegaan zijn om nog eens het hart van het bendehoofd te zoeken. Ditmaal zou zijn hart, gelijk hij dacht, even bloeddorstig en koud zijn als dat van Perrol, maar hij liet moedeloos den dolk, dien hij aangevat had, vallen en lachte vreeselijk.

Den ouden Ralph, wien hij zooveel te danken had, zou hij nimmer wederzien. Zoo dikwijls had de schaapherder hem tegen zijn borst gedrukt; zou deze het zijn, die hem uit den toren zou dragen? Hij durfde het bijna niet hopen; en evenwel maakte hem die gedachte zoo gelukkig; de overmacht van Perrol, hun ongeluk, scheen hem een straf des Hemels, omdat hij Ralph verlaten had, en de tranen stonden in zijne oogen. ‘De dood,’ dacht hij, ‘zal mij in de oogen van Ada rechtvaardigen; tot nog toe heeft zij tevergeefs naar den ondankbare, naar den bruidegom uitgezien, die haar verstiet; als zij weet, dat ik niet meer leef, zal zij voor mij bidden, en mij mijn schuld vergeven.’ Toen herinnerde hij zich alles, wat er met Maria was voorgevallen, en hij dacht niet meer aan Perrol; zij alleen vervulde zijn hart; de liefde liet geen plaats over voor de wraakzucht; hij vergat zijn lijden en haalde de ijzeren doos te voorschijn, die hem nimmer verlaten had, sedert hij de roos er in had overgebracht, en hij opende haar: daar had de bloem gelegen, welke bijna even schoon was geweest als Maria. Hij dacht nu na over de beteekenis van de twee rozen en den verwelkten knop: zou zijn vriend nog gered kunnen worden, of was alles ijdel voorgevoel geweest? Hierop verborg hij de doos weder; want hij hoorde de voetstappen van zijn vriend. Sedert de maan was opgegaan, geraakte het dorp in rust; Perrol vreesde geen aanval meer, nu zijne ruiters weder in het veld konden uitzien. Zachtjes aan sloot Frank zijne oogen, en sluimerde in. Ralph, Maria en Van Schaffelaar schenen hem te omringen. Nu eens was het, alsof hij Maria redde, of hij het gezang der nonnen hoorde; maar Ada van Rijn ontrukte haar aan zijne armen, en Ralph hield hem terug; hij kon haar niet volgen. Dan weder was hij in den strijd met Van Schaffelaar; de wapenkreet der Schaffelaars liet zich hooren; de zwarte wapenrustingen werden

[p. 529]

verbrijzeld; maar daar voelde hij zich door Perrol getroffen, en hij kon zijn hand niet verroeren om den stoot af te wenden. Maar Van Schaffelaar sloeg het bendehoofd terneer, dat, vreeselijk lasterende, dwars over hem heen viel: hij voelde een stalen punt, die hem door het lichaam van Perrol heen in de borst drong; doch het wapen veroorzaakte hem geen smart; het was het dolkmes van zijn vriend, en de hoofdman der Zwarte Bende bewoog de Roode Hand niet meer.

Toen Van Schaffelaar weder te midden van zijne slapende mannen terugkeerde, was zijn tred vast; hij droeg het zwaard op, opdat het niet zou slepen, en zag naar zijne ruiters en naar Frank. Een edele zelfvoldoening was op zijn mannelijk gelaat te lezen, en in zijne oogen schitterde een heilig vuur. De slapenden leunden tegen den muur, vertrouwende op zijn bescherming; het was alsof de dood hun levensdraad reeds had afgesneden; maar hij wist beter; hij, hij zou hen allen redden! Een oogenblik werd zijn gelaat droefgeestig, toen hij door de bomgaten zijn oog over de verlichte landstreek liet gaan. Een blauwachtige tint lag over de heide en geboomte. Hij kon de voorposten der vijandelijke ruiters zien, wier harnassenen paarden alleen zwart bleven; zij alleen schenen geen deel te hebben aan het koele, maar zachte licht. Nimmer zou hij na dezen nacht de kuische maan zien schijnen; nimmer zou hij Maria meer aan zijn hart drukken, nimmer zou hij zijn vaderlijk huis herbouwd zien, en er zijne gade binnenleiden. Maar zijn oog wendde zich hemelwaarts; de treurige gedachten aan de toekomst, aan hetgeen hij moest derven, verdwenen, en rustig zette hij zich neder.

Hetzij het zachte geritsel van het staal op de steenen Frank wekte, of dat hij door de droomen, die hem kwelden, in zijn slaap gestoord werd, hij ontwaakte en vroeg, toen hij den aanvoerder tegenover zich zag zitten, en bezig vond zijn helm schoon te maken, en den witten vederbos zooveel mogelijk te zuiveren van de kalk en het stof, welke er zich aan hadden vastgekleefd: ‘Wat doet gij, Van Schaffelaar? waarvoor vermoeit gij u? moet alles morgen niet afloopen? zult gij Moor nog bestijgen? Wie zal uw harnas zien, als de toren instort, en ons onder zijn puin begraaft?’ en hij grimlachte treurig.

‘Het is God bekend, Frank!’ antwoordde zijn vriend, zijn oog ten hemel slaande: ‘maar weet gij niet, dat het de plicht van een krijgsman, van een edelman en ridder is, zijn wapenrusting rein te houden van elke vlek, zijn geslachtswapen te bewaren voor elke blaam, evenals een Christen zijn ziel voor de zonde?’

‘Ja,’ riep Frank, en hij vervolgde met verachting: ‘Ha! nu weet ik, waarom Perrol zwarte harnassen verkozen heeft; het zou hem onmogelijk geweest zijn, de gepolijste rustingen schoon te houden van de vlekken des onschuldigen bloeds, dat hij heeft vergoten; zij komen meer overeen met zijn afzichtelijk gelaat, den spiegel zijner zwarte ziel, en hij heeft geen geslachtswapen, omdat het gelijk zou moeten zijn aan dat van den satan...’ Hier zweeg hij, en vervolgde toen, het hoofd schuddende: ‘en evenwel ook ik, ook ik heb geen blazoen...’

‘Maar gij zult er u een verwerven,’ zeide Van Schaffelaar met geestdrift, ‘gij zijt nog jong en dapper...’

‘Neen,’ riep Frank ongeloovig, ‘ik ben reeds oud, Van Schaffelaar! morgen immers...’ Doch hij overmeesterde zijn gemoedsaandoening, en hield de woorden terug, die op zijne lippen lagen, waarna hij bedaard vervolgde: ‘Laat mij die wapens



schoonmaken; ik zal mij dan nog verbeelden, dat ik uw knaap ben; het is geen werk voor een edelman, voor den aanvoerder der Schaffelaars!’ en hij nam het borstharnas van zijn vriend, en ving aan het schoon te maken.

‘Den aanvoerder...’ herhaalde Van Schaffelaar grimlachende, en vervolgde met gevoel: ‘Gij wilt mij helpen, Frank! welnu, ik wil het wel, en ben gereed u denzelfden dienst te bewijzen. O! ook mij doet het denken aan lang vervlogen dagen. Wanneer ik dan mijn nu zaligen vader, die zijn wapen aan dezen toren kan zien hangen, als zijn oog zich van den hemel naar de aarde wendt, zag rijden in blinkende harnas, dat mijne handen gepolijst hadden, dan was ik gelukkig; ik verbeeldde mij, dat de glans die hem omringde, de eerbied en het ontzag der menigte, gedeeltelijk mijn werk waren. Ik was toen nog een kind; nu ben ik zelf in de kracht van mijn leven en aan het harnas gewoon; maar mijne daden zijn niets tegen zijne wapenfeiten; ik ben altijd een kind gebleven, in vergelijking met hem; zoo was mijn vader!’

[p. 530]

‘Ik heb geen vader, ik heb hem nooit gekend,’ zeide Frank treurig; ‘hij en mijne moeder lieten mij op de wereld achter, ik ben alleen. Mijne moeder! nooit zag ik u, mijne moeder...!’ en hij bedekte zijn gelaat met zijne handen.

‘Vergeet gij, dat God de Vader der weerzen is? Richtte Hij niet de schreden van Ralph naar uw ouderlijk huis? is die niet een tweede vader voor u?’ zeide Van Schaffelaar vertroostend.

‘Ja!’ riep Frank; ‘en weldra zal ik mijn vader en mijn moeder zien; dit maakt mij het sterven zoet; hun dood zelfs maakt mij gelukkig; zij zullen niet treuren om hun kind; want ik weet immers waar zij zijn, en de vondeling behoeft niet te sidderen bij de gedachte van misschien zijn vader eens terug te vinden; maar niet zóóals hij hem gedroomd had - mischien in een Perrol!’

Van Schaffelaar bewaarde het stilzwijgen, en liet nu en dan zijn oog over het veld gaan; de gedachten aan het verledene, aan Maria, maakten, dat hij soms de hand liet zakken, welke aan het ijzer den glans van een spiegel gaf. Ook Frank, die een oogenblik zweeg, zeide later: ‘Mag de vriend aan zijn vriend, aan zijn weldoener vragen, welke uitzichten op redding hij nog koestert? Uwe ruiters slapen; zij weten genoeg; uw woord is hun voldoende; maar de vriend verlangt meer te weten...’

‘Dan de vriend zeggen kan,’ zeide Van Schaffelaar plechtig; ‘maar Hij, die eens de zon in haar loop stuitte, en Zijn volk onder het gouden licht der zon en den zilveren glans der maan liet strijden en overwinnen. Hij zal mij ook in staat stellen, mijn woord te lossen...’

Frank was verbaasd; hij waagde het niet, toen zijn vriend de hand hemelwaarts ophief, zijne ongeloovigheid te laten blijken; hij zweeg, niet omdat hij in het minst twijfelde aan de macht van God en Zijn beminden zoon, aan de kracht der voorspraak van de heiligen: maar hij wist, dat niets hen kon redden dan een wonderwerk, en hadden zij zulks verdiend?

Frank was het weder, die het woord opnam; maar zijn stem verried den toorn, die hem beheerschte. ‘Van Schaffelaar!’ zeide hij, ‘heb ik u niet meer gezegd, dat de moed en het edele gevoel alleen opwellen in de borst, die door het harnas gedekt wordt; maar dat het priesterkleed dat gevoel verstikt, en alleen lafheid en eigenbelang aankweekt? O! indien heer David een krijgsman ware...’

‘Gij zijt te jong om er over te oordeelen,’ antwoordde Van Schaffelaar bedaard. ‘Voorheen dacht gij zoo, omdat uw vurig gemoed niet kon begrijpen, dat er veel meer deugd en moed toe behoort, om het priesterlijk gewaad dan het harnas te dragen; omdat de voorzichtigheid dier heilige mannen niet strookte met uw strijdlust; nu veroordeelt gij hen, omdat de man, van wien gij hulp verwachttet, een priester is. Ik weet, dat er velen zijn, welke dien naam onwaardig dragen; maar hunne slechte daden kunnen het kleed van den braven dienaar des altaars, van dien man, welken wij dienen, niet verachtelijk maken. En het harnas? zijn broeder, die van strijdlust en moed blaakte, droeg het immers; de verwoeste steden en dorpen kunnen het getuigen, zoowel als de duizenden, die hij in den dood zond totdat hij zelf verslagen werd. Draagt de meester van Perrol niet een kroon? Gaf hij in zijne jeugd geen blijken van dapperheid? en zoekt men niet tevergeefs, als men in hem een menschelijk en edel gevoel wil bemerken? Perrol zelf draagt immers ook het harnas; hij is een krijgsman, gij weet het; - en hij is een moordenaar!’

‘Ja,’ riep Frank. ‘Hij is een ellendeling; maar zou hij zelfs Walson hebben laten vermoorden, zonder hem bij te springen, als hij het had kunnen doen? Zouden de koning van Frankrijk en Karel de Stoute hun trouwsten en dappersten aanvoerder hebben laten vermoorden, zonder met edel vuur het zwaard aan te grijpen? Neen, Van Schaffelaar! dat geloof ik niet; helaas! de Bisschop, dien wij gediend hebben, is...’

‘Zwijg,’ riep Van Schaffelaar bevelend, ‘vergeet gij, dat ik zijn leenman ben? Ik vorder eerbied voor zijn Eerwaarde; hij is mijn en uw heer! Vergeet gij, wat gij gezworen hebt op mijn zwaard?’...

Zijn ernstig oog schitterde van verontwaardiging; maar toen de jonge man het hoofd neerslachtig liet zakken, verrieden zijn stem en zijn blik medelijden. ‘Ik weet, dat gij hem getrouw zult blijven, Frank!’ zeide hij, ‘en dat gij nimmer tegen hem dienen zult, zoo gij al reden vondt om zijn zijde te verlaten, zooals heer Gerrit van Nijveld en zoovelen, die ik beklaag, maar niet verachten kan. Het is uwe vriendschap voor mij, het is de honger, die u doet dwalen, geef mij de hand, en bedroef u niet; de diensten, welke gij

[p. 531]

hem nog bewijzen zult, zullen uw vergrijp weder goedmaken. Ziet gij zelf niet in, dat heer David niet anders handelen kan? Zal Engelbert van Kleef niet dadelijk kondschap krijgen, als hij de zwakke bezettingen der steden herwaarts zendt? Kan hij het als Bisschop en Heer van het Sticht verantwoorden, zijne steden en dorpen aan plundering, honderden huisgezinnen aan de armoede en den dood over te laten, zijne krijgslieden misschien te verliezen, en wellicht voor niets; - want Perrol zou zich verdedigen, - en zijn heiligen persoon te wagen? - en waarvoor? - Voor een twintigtal zijner ruiters...’

‘Maar gij,’ riep Frank, ‘wie zal de Schaffelaars aanvoeren, als gij er niet meer zijn zult, waar vindt men weder iemand, zooals u, mijn vriend?’

‘Dat zal de edelman doen, die onder mij als luitenant dient,’ antwoordde zijn vriend met vuur; ‘de Bisschop heeft mij een vroom man gegeven; deze is thans, God zij gedankt! weder gezond en sterk, en bij mijnheer St. Maarten! hij zal zijn plicht doen. Heer David zal verlegen zijn om eenige moedige ruiters, als hij u mist en hen die daar rusten; het zal hem niet moeilijk wezen, om de plaats van Jan van Schaffelaar te vervullen; hij heeft er die dapperder zijn dan hij: maar nimmer zal hij er een kunnen vinden, die hem getrouwer heeft willen dienen dan ik; dat is de eenige verdienste, welke ik niet wil afstaan!’

‘Van Schaffelaar!’ zeide Frank snel, ‘ik gevoel nu, dat uwe hoop op redding niet vergeefsch was; gij noemdet Van Nijveld, het is een goddelijke bestiering, die mij de wapenstukken van sommige Zwarte Ruiters deed terughouden. Gij schiet een zwart harnas aan, en sluit het vizier. Wij openen het luik en laten ons zakken; wat geven wij om den rook; ha! de Zwarte Ruiters zullen u niet herkennen, als die gladde wapenrustingen uit den toren snellen; bij mijnheer St. Maarten!’ riep hij met geestdrift, ‘twee voetstappen hier vandaan ligt Van Nijveld; hij zal u nog eens redden!’

Van Schaffelaar glimlachte en schudde het hoofd. ‘En gij, en mijne ruiters...?’ vroeg hij.

‘Zijn wij toch niet verloren? Is het niet onze plicht voor u te sterven? Zal de dood ons niet veel zachter vallen, als wij weten, dat gij gered zijt, dat Jan van Schaffelaar ons zal wreken? O! waarom zijn de Schaffelaars in Holland!’ riep Frank.

‘Uw voorstel is onuitvoerbaar,’ antwoordde Van Schaffelaar, ‘uwe vriendschap en bezorgdheid doen u niet bemerken, dat het mijner niet waardig is. Neen Frank, het zou mij niet redden; Jan van Schaffelaar kan zich niet redden door een laffe vlucht; hij mag niet sterven, vermomd in een wapenrusting der Zwarte Bende!’

‘Maar...,’ riep Frank en zweeg, hij wilde Van Schaffelaar Maria herinneren, die hem wachtte; doch hij durfde haar naam niet noemen; de schuld van de bruid zijns vriends bemind te hebben kwam hem zwaar als lood op het hart vallen.

‘Maar als ik u verzocht of gelastte om dat harnas aan te doen, Frank?’ vroeg Van Schaffelaar.

‘Om Gods wil, doe het niet, stoot mij niet van uwe zijde,’ riep Frank wanhopig, ‘het zou mij niet redden; ik bid u, laat mij met u sterven; ik vervloek het zwarte ijzer, en wil met de witte helmpluim sterven.’

‘Wees gerust, Frank, zeide Van Schaffelaar en drukte hem de hand, “als alle hoop mij begeeft, als het luik geopend wordt, en Jan van Schaffelaar met het zwaard in de hand den toren van Barneveld verlaat, zult gij het eerst mij volgen; gij zult allen met uw aanvoerder sterven.”

‘Dat was dus uwe hoop,’ riep Frank met geestdrift. ‘Ha! een eervolle dood zal ons uit de handen van Perrol redden, en voor het gebrek bevrijden; we zullen vallen, voordat deze muren instorten; maar men zal nog lang aan ons denken!’

Het geheele harnas van den aanvoerder was spiegelglad en werd zorgvuldig nedergelegd. Frank vergat zijn leed en zijne uitgeputheid, en was bijna vroolijk, sedert hij meende het doel van zijn vriend te kennen; hij bejammerde het, dat hij niet een der hamers van meester Wouter had, om de sporen der zwaarden van de Zwarte Ruiters uit het harnas te kloppen. Zijn vriend, die met droefgeestig stilzwijgen den jongen beschouwde, was in gedachten verzonken; het verwonderde hem dat Frank, zoo jong, zonder eenige teleurstelling of smart den dood vooruitzag, hem als het ware met onrust te gemoet wilde snellen, dat in dat jeugdige hart niets meer scheen te zijn, dat naar het leven haakte, sedert hij wist, dat hij met zijn vriend in den dood zou gaan.

‘Frank!’ zeide Van Schaffelaar ernstig, na hem vermaand te hebben zijn vreugde te matigen en bedacht te zijn, dat de dood een overgang was tot een beter leven, een plechtig en schrikwekkend oogenblik voor een vroom Christen; dat men niet brooddronken

[p. 532]

moet te gemoet gaan; ‘dit alles zeg ik u, omdat ik weet, dat een vroom krijgsman geen sterken wijn, geen gevloek of gejuich noodig heeft, om zich zelven op te winden en het gevaar voorbij te zien; ik weet, dat gij moed houdt. Het is een plechtig oogenblik, waarop



ieder die het harnas draagt, moet voorbereid zijn; maar evenwel heeft men altijd licht nog iets, dat men vergeten heeft; men heeft de eene of andere begeerte, die men uitgevoerd, een groet, dien men gaarne wilde overgebracht hebben; morgen kunnen wij beiden vallen; maar één onzer kan ook gespaard worden. Zoo het mij dus gelukte het leven te behouden, is er dan ook iets, dat uw wapenbroeder voor u doen kon?’

‘Ja!’ riep Frank met drift: want de gedachte, dat Van Schaffelaar zou gered worden, maakte hem gelukkig; maar zijn drift bedaarde, toen hij aangedaan voortvoer: ‘Indien gij bij de vele weldaden ook die nog voegen wilt, dan kan ik zeggen, dat ik bij mijn leven en na mijn dood uw schuldenaar zal blijven, en er trotsch op ben; want ik heb niets om het u te vergelden...’

‘Gij vergeet, dat gij alles vergolden hebt, wat ik doen kan of gedaan heb,’ zeide Van Schaffelaar geroerd, ‘hebt gij niet Maria gered, Frank.....? Maar vervolg.’

Frank sidderde, toen zijn vriend hem de vlucht uit Utrecht herinnerde; al de gewaarwordingen, die hem toen beurtelings hadden beheerscht, schoten hem door de ziel; maar hij zeide op de uitnoodiging van Van Schaffelaar: ‘Mijn vriend! gij kent Ralph, en weet wat ik aan hem verplicht ben: beschuldig mij niet van ondankbaarheid, of denk niet, dat de dag van morgen mij afschrikt; maar ik heb berouw, dat ik hem verlaten heb; breng hem den laatsten groet van zijn Frank; ik weet, dat hij mij alles vergeven heeft; zeg hem, hoe ik gestorven ben. Ik behoef u niet te verzoeken, hem te verzorgen; indien hij uw bijstand noodig had, weet ik, dat gij hem dien verleenen zult; hij is oud; weldra zal zijn voet de heidestruiken niet meer drukken, en hij zal den staf voor altijd nederleggen; spoedig zal ik den schaapherder wederzien. Herinner uwe ruiters aan mij, als zij in het veld gaan; o! doe het, als zij de Zwarte Bende te gemoet rijden, dan zal mijn geest bij u, bij uwe banier zijn; ik zal met u overwinnen. Ha; mijn naam met den uwen, die van den herdersjongen en den edelman zullen op het slagveld worden uitgeroepen! Ik zal mijne vijanden zien vallen, en Perrol! maar hij! hij zal niet op de plaats komen, waar ik dan hoop te zijn; de Zwarte Ruiters en hij zullen het hemelsche kleed niet dragen...’

Hier zweeg Frank eenige oogenblikken en vervolgde toen zacht: ‘Gij zult laten bidden voor mijne arme ziel, ik weet het; ik verzoek u, laat het doen op de plaats, waar de priesterlijke zege u voor altijd met .... Maria verbinden zal. O! ik verg te veel,’ riep hij, toen zijn vriend zijn gelaat afwendde en scheen te willen opstaan, ‘gij hadt het mij verzocht, ik dacht....’

‘Ga voort; Frank! gij vergt niet te veel, ik luister; de smart, die ik daar gevoelde, zal weldra overgaan,’ zeide Van Schaffelaar gelaten; want hij had zijne aandoeningen bedwongen.

‘Het zal de honger zijn, mijn vriend!’ zeide Frank treurig, ‘en evenwel de dorst.... maar ik vervolg, gij zult die missen laten doen; zij zullen mij redden. Groet Wouter en vrouw Martha van mij, en Dirk en al de gezellen, en zelfs de oude sloof. Dank den meester en zijn vrouw voor hunne belangstelling in mij; zeg hem, dat het dolkmes, hetwelk hij mij geschonken heeft, door een dubbele maliënkap is gegaan, zonder te breken; het zal hem genoegen doen.’

‘Is dat alles, Frank?’ vroeg Van Schaffelaar verwonderd, toen deze zweeg en glimlachte.

‘Ja,’ zeide Frank; maar hij riep snel: ‘O! neen ik vergat nog iemand; zeg aan jonkvrouw Van Rijn, dat zij mij het leed vergeve, dat ik haar heb aangedaan, dat haar broeder Frank haar smeekt hem dit te vergeven, dat hij God en de gebenedijde Maagd zal

[p. 533]

bidden voor haar ..... en ..... groet uwe bruid van uw vriend,’ eindigde hij zacht.

‘Gij hebt niets meer te zeggen aan Maria? vroeg Van Schaffelaar treurig, “niets meer, Frank......?”

“Zeg haar, mijn vriend!” zeide de jongeling, zich geweld aandoende om te spreken, “dat u beider geluk mij daar boven zal verheugen; dank haar voor de goedheid, welke zij mij betoond heeft; verzoek haar voor mij te bidden; God verhoort immers de gebeden der engelen, en zij is er een op aarde. Smeek haar, dat zij mij vergeve, wat ik jegens haar heb misdaan, waarmede ik haar beleedigd heb.”

“Vergeet gij niemand?” vroeg Van Schaffelaar aangedaan, toen zijn vriend het hoofd liet hangen; “gij waart meest altijd zoo treurig, hebt gij niet een enkel woord van liefde, dat ik overbrengen kan aan....”

“Neen!” riep Frank hevig, alsof hij vreesde, dat zijn vriend zou vervolgen; hij haalde zijn voeten naar zich, verborg het gelaat in zijn hand, die op zijne knieën rustte, en hij zat onbeweeglijk; zijn vriend beschouwde hem met bezorgdheid en medelijden. Ook hij begon te vermoeden, dat de dood ook zijne gelukkige zijde had voor den jongeling: maar hij wilde de sombere gedachte verdrijven, die hem scheen te beheerschen, en riep: “Frank!”

“Wie roept mij?” vroeg Frank, zijn hoofd oplichtende; maar hij verborg het weder, en scheen te sidderen; toen riep zijn vriend hem nog eens. Ditmaal klonk de stem zoo zacht, zoo vergevingsgezind in de ooren van den jongeling, dat hij besloot te spreken; hij wilde zijn vergrijp bekennen, dat hij Maria beminde, reeds lang bemind had, dat de bruid van den vriend niet heilig geweest was voor hem, dat zijn hart haar met onstuimige drift beminde. Hij had niet aan het zwaard van zijn vriend gedacht, maar alleen aan zijn vloek; doch de stem klonk zoo bemoedigend, en zij deed hem denken aan de vergiffenis, die nu nog verworven kon worden; want morgen was het te laat, dan wachtte hem de dood. Van Schaffelaar!’ riep hij, en zweeg, als vreesde hij te vervolgen; maar hij voer somber voort: ‘Gij vraagt mij, of ik geen woord van liefde heb over te brengen.... ik heb dat niet; nooit heeft dit hart woorden van liefde kunnen doen hooren, nooit.... Maar in dit plechtig uur moet ik u vergeving vragen; gij waart mijn weldoener; alles heb ik aan u te danken, en ik heb vergeten....’

Zijn aandoening verhinderde hem te vervolgen, en Van Schaffelaar zeide bemoedigend: ‘Frank! gij dwaalt, wat zou ik u moeten vergeven? ik ken immers uwe dankbaarheid: het gebrek doet u zoo spreken, het berooft u van uw verstand, keer tot u zelven terug.’

‘Neen, mijn vriend!’ riep Frank, voor hem nedervallende, ‘o! laat mij aan uwe voeten om vergeving smeeken; zult gij mij laten sterven zonder mij te hooren, zonder dat een woord van u mij mijn gerustheid wedergeeft, of uw zwaard mij straft voor mijn misdaad....?’

‘Maar, Frank!’ riep Van Schaffelaar minzaam, die zijne handen vatte, en hem noodzaakte zich naast hem neder te zetten; ‘Wat zouden mijne mannen



van wapenen zeggen als zij u zagen? Frank! zijt gij een kind geworden? ik ken u immers. Hebt gij iets in den dienst van mijnheer David verzuimd, zijn aanvoerder ontheft u van alle schuld, en de vriend, wat zou hij u te vergeven hebben? Maar,’ vervolgde hij, toen Frank zijn vorige houding wilde hernemen, ‘al hadt gij Perrol verwittigd, dat Jan van Schaffelaar in Barneveld was, dan zou ik het u vergeven, en dat hebt gij immers niet gedaan. Alles wat gij gedaan hebt, Frank! vergeef ik; uw vriend vergeeft u alles; en gij zijt nu voldaan, niet waar?’

‘Laat mij spreken, Van Schaffelaar!’ smeekte Frank met zachte stem; doch zijn vriend schudde het hoofd, en zeide: ‘Morgen, Frank! morgen zal ik u hooren; maar eenige oogenblikken slapens zullen die onrustige gemoedsbezwaren verdrijven. Mogelijk wilt ge mij verhalen, wat u naar Eemnes joeg; misschien zou hetgene gij als een groot vergrijp beschouwt, mij doen lachen, indien wij niet in Barneveld waren; ik weet het vooruit. Maar ik heb u lang aangehoord,’ zeide hij ernstig, ‘en zal uwe laatste begeerten ten uitvoer brengen; - ook ik, ik wil u nu zeggen, wat ik gaarne door u wenschte verricht te hebben, als de dag van morgen voor mij noodlottig mocht zijn. Luistert gij?’

Frank boog zijn hoofd; hij kon nog niet spreken; want zijn aandoening was te groot.

[p. 534]

O! hij wenschte wel, dat zijn vriend hem niet verhinderd had zijn hart lucht te geven; maar misschien rustte dan de vloek van den beleedigden bruidegom ook nu reeds op zijn hoofd; daarom greep hij het voorstel van zijn vriend met vreugde aan. Van Schaffelaar zou in hem niets zien dan den trouwen vriend, totdat zij den toren verlieten, en dan zou hij hem toeroepen: ‘Ik heb uwe Maria bemind! ik heb de rechten van den bruidegom en den vriend vergeten; nog bemin ik uwe Maria!’ Maar ook op datzelfde oogenblik zou hij zich op Perrol of midden onder de Zwarte Ruiters werpen, en - sterven; Van Schaffelaar zou den tijd niet hebben, om hem te vervloeken, en nimmer zou zijn edele vriend een vloek op de ziel van een ontslapene laden, hij was er zeker van.

‘Frank!’ zeide Van Schaffelaar langzaam: ‘indien het Gode behaagde, u te sparen, zoo blijf gehoorzaam aan mijnheer David, en zeg hem, hoe wij het op den toren gehad hebben; zeg hem, dat ik gewenscht had, meer voor zijn dienst te kunnen doen, dat mijn dood voor hem nuttig mocht geweest zijn; dat mijn eenig verzoek is, dat hij zijn getrouwen leenman in zijne gebeden gedenke, en dat hij u beschouwe als mijn broeder, dat hij mijne diensten kan beloonen door u wel te doen. Aan mijne ruiters, Frank! zegt gij, dat het mij smart, niet aan hunne spits gevallen te zijn. Groet mijn luitenant; mijne mannen van wapenen zullen mij willen wreken op Perrol, ik weet het; die gedachte maakt mij gelukkig, en stelt mij gerust voor haar, die ik achterlaat; maar laat nimmer hun strijdlust hen den dienst van mijnheer David doen veronachtzamen; laat hen zich nimmer verlagen om uit wraakzucht als sluipmoordenaars het bendehoofd te naderen: zij zijn geene Zwarte Ruiters. Bij mijnheer St. Maarten! indien ik Perrol nogmaals overwonnen had, indien deze knie op zijn borst lag, en dit dolkmes gereed was om hem te treffen, dan zouden de smeekingen van al de menschen der aarde, noch het bevel van mijnheer David, noch de ban van den Heiligen Vader hem het leven kunnen redden, en evenwel zou de booswicht aan mijne zijde veilig kunnen slapen - en ik moet sterven....’

Hij hield een oogenblik op, hetzij hij nadacht over hetgeen hij verder wilde zeggen, of dat zijn oog op Frank viel, die zijn gelaat bedekte, en hij vervolgde vriendelijk: ‘Ook u, Frank! geldt dit verzoek, dit bevel. Tot nog toe hebt gij voor mij verborgen, wat uw doel was met dien dwazen tocht naar Eemnes; ik had medelijden met u, doorzag de waarheid en hield mijne vragen terug; maar ik heb u reeds alles vergeven, gij kunt morgen gerust spreken, uwe handen zijn nog rein van.... Maar ik vervolg; mochten mijne ruiters den eerbied vergeten jegens hun heer, herinner hun dan wat zij bezworen hebben, wat ik u gezegd heb; ik beklaag mij niet over hen; laat hunne liefde voor mij hen niet ongehoorzaam en misdadig maken. De goede meester zal bedroefd zijn, en vrouw Martha zal weenen.

‘O! ik gevoel het. Zeg hun, dat zij geen oogenblik uit mijne gedachten geweest zijn; breng hun den jongsten groet over van hun zoon, die zijn bruid aan hunne zorgen aanbeveelt; dubbel heeft zij nu de liefde van hare ouders noodig; zij bemint mij zoozeer. O! waarom moet de band zoo spoedig, zoo wreed verscheurd worden, die ons hier op aarde voor altijd moest verbinden? Helaas! ik had haar niet gekend, het leven zou mij niet zoo zoet zijn, de dood mij niet zoo zwaar vallen; kon ik de wanhoop, die haar zal aangrijpen, op mij nemen, het zou mij gelukkig maken; maar het zou een ijdel verlangen zijn. Gij zelf, Frank! zult haar de tijding van mijn dood brengen,’ zeide hij aangedaan; hij knoopte zijn lederen kleed op de borst los, haalde den halven ring te voorschijn, drukte dien aan zijne lippen, en reikte hem toen zijn vriend toe. De hand van den aanvoerder sidderde, en Frank trok de zijne terug, maar eindelijk vatte hij het stuk metaal aan, toen zijn vriend vervolgde: ‘Neem aan, Frank! en geef haar dit! zij zal dan zien, dat zij geen bruidegom meer heeft, dat hij gevallen is. Verzwijg haar de ellende, die wij te zamen hebben uitgestaan; zeg haar, dat de dood mij niet zwaar gevallen is, omdat ik mij tot God gewend heb, en dat Hij mij kracht geschonken heeft. Mijne laatste gedachte zal aan haar zijn; zeg haar dat, en smeek haar, gelaten te zijn. Gij behoeft haar niet te verzoeken voor mij te bidden: Maria zal mij in hare gebeden niet vergeten, die mij den hemel zullen openen, wáár ik haar zal wachten. Waartoe zou het dienen, haar te zeggen, dat ik haar nog heviger bemin dan voorheen, nu ik haar verlaten, voor altijd verlaten moet? haar hart zal het haar genoeg zeggen, uwe woorden zouden haar maar bedroeven.... Gij zult dus aan mijn verlangen voldoen Frank! en het getrouw vervullen?’ vroeg Van Schaffelaar zacht; want de smart verhinderde hem, meer te zeggen.

‘Zeer zeker, mijn vriend!’ antwoordde Frank stamelend, ‘maar waarom houdt gij dezen

[p. 535]

ring, welken gij mij vertrouwt, niet terug? hij behoort u immers, en morgen - o! ik geloof niet, dat ik het leven behouden zal. - Kan ik vluchten en mijn aanvoerder verlaten?’

‘Neen, dat behoeft gij niet,’ riep Van Schaffelaar; ‘maar als gij mij toch niet meer redden kunt, als gij mij levenloos ziet liggen, belooft gij dan zorg te dragen voor uw behoud; of wilt gij mijn verzoek verwerpen, wilt gij mijn jongsten groet niet overbrengen!’

‘Ja, dat wil ik!’ riep Frank, ‘hier is mijn hand, en evenwel ik had gedacht met mijn vriend te sneuvelen; maar neem nu dezen halven ring terug. Maria zal mij wel gelooven; haar vader schonk hem u; behoud hem zelf.’ Hij wilde hem teruggeven; het was alsof het goud gloeide en zijne vingers brandden.

‘Neen, Frank!’ zeide Van Schaffelaar langzaam, ‘doe zooals ik u verzocht; de dood verbreekt den band, die ons vereenigde; de eene helft van den ring kan niet rusten op de borst van een doode, de andere op die van een jonge maagd; zeg haar dat nog, laat haar niet blijven treuren om mij; laat haar leven voor hare ouders; waarom zou zij geen echtgenoot, geen moeder worden? - Laat..... haar gelukkig zijn, dat is mijn wensch.’

Hij zweeg, en bedekte zijn gelaat met zijne handen. Frank verborg sidderend het kleine stuk goud in de ijzeren doos, die hij te voorschijn haalde, en zwoer bij zich zelven de doos nimmer te openen dan in tegenwoordigheid van Maria; maar hij wist, zeide hij, dat hij haar niet zou wederzien.

Een lange tijd ging er voorbij, eer Van Schaffelaar het hoofd weder oprichtte. Tranen schitterden in het oog van den man; maar hij moest sterven, terwijl hij anderen moest overhalen om te blijven leven. ‘Frank!’ zeide hij aangedaan, ‘na den Hemel en haar vader, zal mijn bruid weldra geen anderen verdediger hebben dan u; vergeet dat niet; ik reken en vertrouw op u. Maria is zoo goed, zoo deugdzaam, en zij is mijn bruid; ik ken u, en gij zijt mijn vriend. Zie! een oogenblik stelde ik mij voor, dat een andere betrekking u beiden zou kunnen gelukkig maken, dat zij u het leven zou kunnen doen beminnen, dat uwe liefde hare tranen zou kunnen drogen. Maar, helaas! ik gevoel het, mijn wensch, waarvan de uitvoering mij zoo gelukkig zou maken, is ijdel: vergeefs zoudt gij mij uw woord geven; ik weet, dat gij haar niet zoudt beminnen, zooals zij het verdient; uw hart zou koud blijven, terwijl gij haar, op mijn begeerte, naar het altaar leiddet; en dat moet gij niet; gij zijt niet voor elkander geschapen; maar gij zult haar beschermen. Helaas! de gelukkige, aan wien hare ouders misschien hare hand zullen schenken, zal niet met haar over mij spreken....!’ Van Schaffelaar stond bij het uiten dezer laatste woorden op. Frank wilde den mond openen; maar Van Schaffelaar zeide, terwijl hij zich verwijderde: ‘Neen, Frank! zeg mij niets; de jonkvrouw Van Rijn bemint u, ik weet het immers. Gij zult niet altijd zooveel liefde en goedheid kunnen afwijzen en langer ondankbaar zijn; ik geloof zelfs, dat uw hart haar behoort. Leg u neder, en vergeet in de armen des slaaps de kwellingen van den honger en den dorst, die uwe ingewanden verschroeien. - Morgen moeten wij nog leven. - Rust wel! Zijn eigen lijden, zijn liefde voor Maria, welke zijn hart wilde uiten in aandoenlijke en vurige taal, had hij voor den vriend verborgen; slechts nu en dan was zijn vaste wil op het punt geweest te bezwijken, en zijn vol gemoed stortte zijn droefheid in de borst van den vriend uit; maar hij wilde zijn eigen leed alleen blijven dragen, en hij toonde zich weder gelaten.

Toen de aanvoerder, na beneden in den toren geweest te zijn, terugkeerde, lag Frank op den vloer en scheen te slapen; hij klom nu naar den omgang, en zette zich daar neder om de laatste oogenblikken rust te genieten, welke hem nog overbleven. Hij zat daar, kalm en bedaard, evenals een veldheer, die den dag verbeidt om zijne talrijke legerbenden tegen den zwakken vijand aan te voeren, en zeker is van de overwinning.

[p. 536]

“Meester!” zeide Ralph, “het was gelukkig, dat ik u ontmoette, toen die zwarte satanskinderen mij vervolgden; misschien hadden zij gedacht, dat gij dat brood in den toren hadt willen slingeren, en hadden u aangegrepen; daarom was het beter mij te volgen, dan hen in den bek te loopen. Hier zijn wij veilig.”

“Ik trachtte, onder begunstiging van den nacht, het kwartier van heer Gerrit van Nijveld te bereiken, deze is een dapper edelman; ik wilde zijn bijstand inroepen, en weet niet of ik wèl deed uw raad te volgen, en mij hierheen te laten voeren,” zeide Wouter langzaam.

“Ik weet het wel,” gaf Ralph ten antwoord. “Kent gij de Zwarte Bende nog niet? Nijveld nam juist de schuur in bezit, waarin ik mij verborgen had; maar zijn volk kent mij, het zijn de landskinderen; Ralph is veilig onder hen. Ik weet den weg, meester! en breng u straks naar den edelman; maar wat gij vragen zult, dat zal niet geschieden.”

Wouter schudde, droevig zuchtende, het hoofd, en antwoordde op een vraag van den schaapherder, dat hij bij het dorp de bussen verlaten had, om aan het oog van Perrol te ontsnappen, terwijl hij reeds met zekerheid vernomen had, tegen wien zij moesten dienen, en zich had verborgen, in de hoop dat hij Van Nijveld gedurende den nacht onbemerkt zou kunnen volgen.

Zij onderhielden elkander over de gebeurtenis, welke hun beiden een zoon moest doen verliezen, en nu en dan zwegen beiden; de schaapherder was minder spraakzaam dan ooit, en Wouter was geheel ternedergeslagen. Toen de trompet zich liet hooren, de trommen geroerd werden, en alles op de been raakte, zat de schaapherder als versteend tegenover den meester, en antwoordde op geen zijner vragen meer. Wouter dacht niets anders, of men bestormde den toren.

De kleine bouwvallige hut, waarin Ralph den meester gebracht had, stond aan het einde van het dorp. Zij scheen niet meer bewoond te worden; ook was slechts een klein gedeelte van het dak overgebleven. Aan de eene zijde scheidde een smalle strook gras de hut van een der paden, welke naar de heide voerden; de drie overige zijden raakten de takken van een partij struik- en heestergewas, dat zich in de heide verloor; eenige slingerplanten waren door de openingen der uit heiplaggen vervaardigde muren naar binnen gedrongen, of hingen door de scheuren in het dak naar beneden.

Plotseling richtte de meester het hoofd op, toen hij na eenigen tijd een sterk geritsel in de struiken hoorde. Onmiskenbaar naderde men met behoedzaamheid de hut; maar om geen gerucht te maken, als omdat de schaapherder geen onrust verried, zweeg hij; want ook deze scheen te luisteren, en hield den hond in den band, die den kop oplichtte, en de ooren opstak, doch toen weder gerust ging liggen. “Het zal den knaap zijn,” zeide Ralph; er ging ook weinig tijd voorbij, of de uit een horde bestaande deur werd geopend; Henri vertoonde zich, en trad, zoodra men zijn naam noemde, in de hut.

“Goedennacht, meester! zijt gij hier? goedennacht, Ralph!” zeide hij, wild om zich heen ziende; hij streek zijn haar van zijn voorhoofd weg, stak zijn zwaard op, en viel op den grond neder. Beiden zwegen, hetzij zij vreesden te vragen, of omdat zij zijn vermoeidheid zagen. “O!” wat heb ik geloopen, om hier te komen, zooals ik beloofd had: de Zwarte Ruiters renden over de heide; maar door de duisternis zagen zij mij niet. - Ik heb het vuur aangestoken,’ zeide hij somber.

‘Eén vuur?’ vroeg de schaapherder, en zijne oogen fonkelden.

‘Vier vuren!’ riep Henri, en sloeg zich voor het voorhoofd; toen grimlachte Ralph treurig, en schudde het hoofd. Wouter zag hen beiden aan, en begeerde te weten, wat dit teeken beduiden moest. ‘Vier vuren zeggen hun, dat zij sterven moeten,’ zeide Ralph langzaam, en vervolgde, terwijl de meester jammerde: ‘Ik weet reeds wat gij zeggen zult, knaap! maar verhaal hem, wat u wedervaren is.’

‘Meester!’ zeide Henri snel, ‘ik weet zelf niet, wat er met mij gebeurd is; maar zijn brave heer moet sterven; Perrol zal hem vermoorden. Het is den hemel bekend, hoe ik te Wijk en bij den Bisschop gekomen ben; maar het was een vergeefsche gang. In het eerst dacht ik, dat hij gered zou worden; de Bisschop luisterde naar mij; maar in het eind schonk hij Perrol zijn vloek, doch mij geene krijgslieden, om mijn armen heer te ontzetten. Ik riep de diensten van den dapperen aanvoerder in zijn geheugen terug; maar voor het oogenblik kon hij niets doen voor den man, die zoo menigmaal het lijf voor hem waagde! - O meester! ik werd half zinneloos, toen hij mij gelastte heen te gaan en zeide, dat hij de krijgslieden, die hem en zijne steden bewaren moesten, niet kon opofferen voor één

[p. 537]

man. Ik sprak nog eens, maar hij liet mij door zijn lijfwacht wegvoeren, en eindelijk, toen ik mijn stem verhief, met geweld buiten het slot werpen! Toen was ik radeloos; maar ik richtte mij tot die mannen, welke hij niet wilde wagen voor mijn heer; ik sprak tot hen, en zij begrepen mij; die ruwe mannen hadden medelijden met mij, en mogelijk zouden zij mij gevolgd hebben, - maar dat wilde de Bisschop niet; mogelijk had hij voorzien wat gebeuren zou; mogelijk had ik het hem zelfs in mijn drift gezegd, helaas! men kwam om mij gevangen te nemen. Vergeefsch was mijn poging om de krijgslieden over te halen om zich te verzetten, zij durfden niet; het eenige wat zij deden, was, dat zij mij niet overleverden aan de mannen van de lijfwacht, die mij opeischten en mij lieten ontsnappen. Aan hen heb ik het te danken, dat heer Jan van Schaffelaar weet, dat zijn knaap ongelukkig geweest is, maar niet ontrouw.’

De meester zag stijf vóór zich; hij was te sterk aangedaan om te spreken; maar de schaapherder zeide schamper en glimlachte: ‘Ik liet u gaan, knaap! maar had u dezen gang kunnen besparen; de schaapherder had u kunnen zeggen, wat het antwoord van den Bisschop zou zijn. Ha! ware dat niet zoo geweest, ik zou met u gegaan zijn; maar waarom zou Ralph zich vermoeid hebben? ofschoon ik hem iets had kunnen zeggen, dat elk ander zijn laatsten lansknecht in het veld had doen zenden. Ha! ha! die woorden zouden langs het bisschopskleed zijn afgegleden.’

‘O! waren zijne ruiters er geweest!’ riep Henri, die zich nogmaals voor het hoofd sloeg, ‘zij zouden den bedroefden knaap niet alleen hebben laten gaan; de luitenant der Schaffelaars zou aan hun hoofd zijn uitgetrokken; mijn heer zou nu reeds de trompetten zijner ruiters, zijn veldgeschreeuw, de stemmen zijner mannen van wapenen gehoord hebben: en wee u, Perrol! dit dorp zou een tweede Eemnes voor de vervloekte bende geworden zijn. Maar ach! mijnheer



St. Maarten heeft ons verlaten, mijn dappere heer zal zijne mannen niet zien, en zijn arme knaap zal hem niet meer dienen. Meester! de edele bruidegom van uwe dochter moet sterven...!’

Toen Henri zweeg, verborg de smid zijn gelaat; hij had redding verwacht van den Bisschop. Sedert Ralph hem gezegd had, dat de knaap naar Wijk was, had hij weder durven hopen; maar nu was alles verloren. Alleen Ralph scheen meer weerstand te bieden aan de smart, misschien omdat hij zich nimmer gevleid had met eenige hoop om Frank gered te zien. Plotseling echter veranderde de houding van de drie menschen, welke hier genoegzaam in het donker zaten, dewijl er alleen een flauwe schemering op hen door de opening in het dak viel. Eenig krijgsvolk scheen langs den weg te komen, die voorbij de hut liep; een lichtstraal drong bezijden de horde, welke tot deur diende, in de hut. Men scheen stil te staan. Een der Zwarte Ruiters vroeg eenige inlichting, waarschijnlijk aan een der dorpelingen, welke hem als wegwijzer diende. De schaapherder en de knaap luisterden aandachtig; de laatste had de hand aan de greep van zijn zwaard gebracht, en de smid zeide zacht: ‘St. Eloy! wees ons genadig, 't is Froccard - Ralph! kunt gij ons volgen? dan klimmen wij door het dak naar buiten.’

[p. 538]

‘Zwijg!’ zeide de schaapherder, en legde zijne handen op de schouders van den meester en den knaap. Zijn stem klonk gebiedend, en zij bleven zitten, zelfs Wolf, die zich onrustig getoond had, ging weder liggen. Toen verdween het licht weder, dat een oogenblik op het harige kleed van Ralph, op het wanhopig gelaat van Henri en op den lederen kolder van Wouter gevallen was; de stem van Froccard en het geluid der voetstappen verwijderden zich.

De meester nam zijn ijzeren hoofddeksel af, en veegde zich het zweet van het aangezicht; maar de schaapherder zeide: ‘Het zal nu tijd worden, dat wij gaan om Van Nijveld op te zoeken. Gij gaat mede, knaap: want ik geloof, dat men u zou komen halen, indien wij lang hier bleven. - Meester! die ruiters noemden uw naam en dien van Ralph.’

‘Mijn God! zij keeren terug; St. Maarten! ontferm u onzer!’ riep Henri, terwijl hij met de eene hand naar de deur en met de andere naar den hond wees. De schaapherder scheen ditmaal zelf zijn gerustheid te verliezen, en legde de hand op den kop van Wolf, terwijl de smid zijn stormhoed opzette. ‘Zij keeren niet terug,’ zeide Ralph zacht, ‘de voetstappen van deze mannen hebben wij nog niet gehoord; zij volgen hunne makkers.’

Ook nu scheen de hut de aandacht der voorbijgaanden tot zich te trekken; maar ditmaal sprak men zoo zacht, dat men niets verstaan kon. Eindelijk hoorde men de voetstappen van iemand, die door het gras ging, en het slaan van het zwaard tegen de beenstukken van het harnas. De fakkel, welke de krijgsman, die naderde, in de hand droeg, scheen overal door de openingen en reten, en verlichtte zelfs de bladeren en ranken der planten, welke zich boven hun hoofd op het dak vertoonden. De deur werd geopend, en een helder licht drong binnen de hut, terwijl de schaapherder zeide: ‘Verroert u niet; laat Ralph spreken.’ Doch zoodra de zwarte wapenrusting zich in de deur vertoonde, sprong Henri, die zijn zwaard reeds uit de scheede getrokken had, op; maar Wouter vatte hem met een krachtige hand bij den schouder en trok hem neder. De woede verhinderde den knaap te spreken, en tevergeefs worstelde hij om zich los te rukken, toen de meester ook de tweede hand uitstak om den knaap te bedwingen.

Het scheen, dat de krijgsman in het eerst verwonderd was, deze drie menschen en den hond in de vervallen hut bij elkander te vinden, in welke men gezegd had, dat het noodeloos zou zijn een blik te werpen; maar hij vermeesterde zijn verbazing en zijn besluiteloosheid, en zeide, zonder zich om den knaap, den schaapherder of den hond te bekommeren, en alsof Wouter er alleen geweest ware: ‘Meester! Messire Perrol is door Froccard te weten gekomen, dat men u bij de bussen gezien heeft; hij vermoedt, dat gij u hier of daar in het dorp verborgen houdt, en laat u zoeken, volg mij dus; ik geloof, dat gij het zonder gevaar doen kunt.’

Deze woorden, die vriendelijk en niet dreigend werden uitgesproken, schenen de drift van Henri te doen bedaren; evenwel wierp hij wraakzuchtige blikken op den knaap van Perrol, die hem niet scheen te bemerken.

‘Ik zal u volgen, Vidal!’ zeide Wouter gelaten, en stond op, toen Ralph met het hoofd knikte ten teeken van goedkeuring. Vidal scheen verheugd over dit besluit, en zeide luid, toen de smid hem naderde: ‘Messire Perrol heeft tevens last gegeven om te zoeken naar den schaapherder en dengene, welke de seinvuren heeft ontstoken; maar ik heb hen nog niet gezien; hen wacht een ellendige dood.’ Wouter groette Ralph en den knaap, die verbaasd scheen over hetgeen hij hoorde, trad voorbij Vidal naar buiten, die hem volgde, en toen de deur weder dichtwierp.

Nauwelijks was het licht verdwenen, en verloor zich het geluid der voetstappen al meer en meer, of Ralph stond op, maakte een touw aan den lederen band van Wolf vast, en zeide tot Henri: ‘Knaap, het is tijd, volg mij; maar wees stom en blind, en laat dat wapen in de scheede; want alleen met overleg kunnen wij de mannen van Van Nijveld bereiken; geweld helpt niets; vertrouw op mij.’ Ook zij verlieten nu de hut, en toen de maan eenigen tijd daarna haar licht door het dak naar binnen wierp, en Quintyn er het hoofd binnen stak, vond hij haar geheel verlaten.

‘Ha! zijt gij daar!’ riep Perrol, toen Vidal met den meester in het vertrek trad, waarin hij zich bevond. Hij was nog geheel gewapend; want zoolang de maan niet scheen, voorzag hij elk oogenblik de mogelijkheid van een aanval; de berichten, dat men niemand op de heide had kunnen vinden, stelden hem maar ten halve gerust.

‘Ja, gelijk gij ziet,’ luidde het antwoord van Wouter, en hij vervolgde somber: ‘En

[p. 539]

indien gij mij hebt laten halen, om die verdoemde bussen te bedienen, zoo weet eens voor al, dat ik er de hand niet toe leenen zal.’

Perrol zag verwonderd op; hij werd gewaar dat de smid dacht, zooals hij sprak; de vader stond daar even vol moed en vastberaden vóór hem als in den nacht, toen hij zijne dochter redde; maar hij was zoo driftig niet. ‘Per moio!’ zeide Perrol, ‘'t is gelukkig, dat ik u niet liet roepen om deze reden, dat ik handen genoeg heb, en de toren spoediger zal vallen, dan het den dapperen heer Van Schaffelaar lief is, ja mogelijk mij zelven lief wezen zal, anders...’ Toen vervolgde hij lachende: ‘En evenwel te Eemnes hadt gij zooveel gewetensbezwaar niet; het waren immers mannen van Utrecht, die aan den slagboom stonden, en men zegt, dat gij er de bijl gevoerd hebt; maar dit in het voorbijgaan; ik ben u genegen, en laat u gewapend voor mij komen, Meester! ik liet u slechts roepen, om te weten, hoe Maria vaart!’

‘Mijn dochter!’ riep de smid, en hij wierp een zegevierenden blik op het bendehoofd, ‘o! die is wel, Messire! omdat zij veilig is voor uwe aanslagen, omdat gij niet weet, waar zij zich bevindt.’

‘En indien ik u vroeg...’ zeide Perrol grimlachende; doch Wouter liet hem niet uitspreken, maar riep! ‘Gij zult niets weten; vergeefs...’

‘Zwijg, kerel!’ viel Perrol hem driftig in de rede, en opstaande trad hij hem voorbij en zeide: ‘Laat hem zijne wapenen behouden, Vidal! maar laat hem bewaken; ik wil niet, dat hij het dorp doorkruise.’ De knaap boog zich; hij was verheugd, dat hem geen strenger bevelen gegeven werden; misschien bemerkte Perrol zulks en tevens de verwondering van Wouter, die iets anders vermoed had; want hij eindigde, kwaadaardig lachende, voordat hij de deur achter zich toewierp: ‘Morgen is het een gewichtige dag voor den meester: mijne ruiters zouden hem nu in het dorp misschien bij ongeluk onder den voet kunnen schieten, en ik kan mij beroemen voor den vader gezorgd te hebben, als ik morgen aan Maria in het klooster Spitaal bericht zend, dat de bruidegom niet meer leeft!’

Luid lachende sloeg hij dè deur dicht, zonder om te zien naar den meester, die een gil van schrik liet hooren en half wezenloos den knaap volgde, die hem verzocht met hem te gaan en zich te troosten.