Logo DBNL
Quasi-socialisten. Hollanders te Antwerpen. Deel 1 (ca. 1907)

Quasi-socialisten. Hollanders te Antwerpen. Deel 1

(ca. 1907)–E. d'Oliveira–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

VIII

Uit de drie ‘deftige’ werksters, die zich hadden aangeboden werd de allerdeftigste gekozen. 't Was 'n jonge meid met smal, donkergetint gelaat, en 'n hooge vracht stroo-blond haar, dat d'r 't voorkomen gaf van éen die te vroeg in de lange-rokken was. Ze had d'r blauwe oogen altijd wijd-open, en d'r strak-starende blik in 't tenger gezicht gaf den indruk van tè zwaar lijden. Ook waren onder 't verschoten rood jak d'r borsten bijna plat, en d'r buik stond iets vooruit, alsof ze pas zwanger was. David moest d'r mèèr van weten.

- Hedde ggij al 'n vrijer, vroeg-ie met harlekijne-lach, de wenkbrauwen hoog gekromd.

- Neëe.

- Ies 'm gaan loope?

- Jaa menier, as 'kik 'nen klaine van 'm gh'ad 'eb, ies 'm, ge wet zoo...

- Den vogel ies ghaan vliegge, eh? En gga-de nou weer groot?

- Bijlànge niet’. Ze likte d'r breede lippen eens, en vouwde d'r handen op d'r licht koepelenden buik.

- Maar 'nen vrijer hedde toch weer, eh?

- Van eighe. Ze knipte 'n moment met d'r oogen. D'r neusrug was diep naar binnen gedeukt.

- 'n Struische vengt?

- 't Ies nèn schaive-schuurder van z'nen stiel’. Ze lachte.

- Dan zal 'm wel zekers veel cengs winne, eh? Zee-de ou vengt ghère?’ Ze lachte weer, zonder iets te zeggen.

Lena vond dat uitvragen brutaal. Hoe kon David toch zoo onkiesch zijn? Begreep-ie dan niet dat-ie d'r verlegen maakte? 't Bleef toch altijd 'n vrouw.

Maar David stelde haar in 'n vloek en 'n zucht op de hoogte: Och, daar snapte zij toch niks van. De menschen waren hier veel vrijer in hun doen en laten, en spraken open en bloot van hun intieme dingen. Daar had hij al genoeg ondervinding van. En zoo'n ‘beer’, die wordt doorgaans ‘zonder bloemeke ghebore’, en às ze

d'r per ongeluk een hebbe, dan krijgt hun vader of hun broer 't, as ze 'n jaar of twaalf zijn...

Lena bleef echter - koppig, z'n manier van doen schandalig vinden. Ze kon niet gelooven dat 'n vrouw zich bij al dat soort vragen, en dan nog wel door 'n wild-vreemde, niet gekwetst moest voelen. Uitzonderingen waren d'r natuurlijk, dat wou ze wel toegeven; maar vrouwen in 't algemeen mat ze af naar ze zichzelf, en zij zou van schaamte door den grond zinken as men 'r zoo iets vroeg. En dan nog wel met zoo'n lacherige smoel. Bah! David kon soms toch 'n naar kereltje zijn...

De bange oogopslag van de werkster deed d'r denken aan 'n vrouw in 'n harem, die hulpeloos aan d'r heer was overgeleverd. Of aan een van die schepsels, die achter kanten gordijntjes te koop zitten, maar toch òòk nog 'n vrouwelijk gemoed hebben - hoe kon 't anders? - en vol stillen wrok en rillend van schaamte de vuile omarmingen van hun betalers ondergaan. Dat er vrouwen zouden zijn die daar niets van voelden, wilde er bij haar niet in.

En toen ze weer alleen was, had ze iets waarover ze in d'r stille ziel, - plechtig-schemerig, zooals haar heele uiterlijk; lang kan mijmeren: De vreemde oogen van die in 't nauw gebrachte vrouw. Kwam 't misschien dààrdoor dat ze de werkster van begin af heelemaal vertrouwde?

Dinsdag, tegen 'n uur of twee, kleedde ze zich in 'n zwarte japon, zette d'r grooten hoed met zwart-zijden strikken op, en deed d'r fijne glacé-handschoentjes aan, die gaven d'r tengeren vingers: van ebbenhout, zorgvuldig gepolijst, 't plechtig-treurende voorkomen. Ze ging even 'n boodschap, vertelde ze schuw de werkster.

Haar oogen traanden van 't licht, toen ze in wijdere straten kwam. Veel dingen deden er haar verdriet; ze was ze terstond weer vergeten, want opzettelijk keek ze nergens naar. Maar de triestige indruk bleef. Zou ze maar niet teruggaan? Wie weet, of die vreemde vrouw wel vertrouwd was bij de twee kinderen.

Ze ging de huizen voorbij zonder ze eigenlijk te zien. Menschen stapten langs haar, ze hoorde ze niet, ze was in zichzelf gekeerd. Tot ze op eens voelde dat ze òp moest kijken. Twee ‘echte’ Antwerpschen, met hoog-gezwollen negerinnen-kapsel, breede mond-gleuf, platten ingedrukten neus, de armen in elkaar geringd, stonden ongegeneerd haar uit te lachen.

‘Zeet den dieje 's’, zei d'r een, slepend, ‘die 'eet ghien vliesch, ghien boik, en ghien tette’. En d'r breede heupen schudden weer van 't lachen. Hun blikken drukten Lena's smeekende oogen toe; toen gingen ze verder.

Ze maakte zich nog kleiner, liep dicht langs de huizenrijen, schuw-bevreesd voor nieuwen spot van grove wijven; ze wàren nu

eenmaal onbeschaafd. 't Was allemaal haar schuld. Ze had met d'r reform-kleedje niet ‘bloot’ uit moeten gaan. Ze had nu toch al best kunnen weten, dat ze die halve barbaren met 't nieuwe moest ergeren. In 't vervolg zou ze altijd 'n mantel aandoen. Dan zouden ze d'r wel met rust laten.

In 'n zeurderige stemming, verschrikt nog 'n beetje van 't voorvalletje, kwam ze aan 't huis van Madam Izakson. David had d'r uitgeduid waar ze wezen moest. 'n Oogenblik scheen 't haar, dat ze in 'n verkeerde straat was aangeland, ze had d'r zoo'n idée van, en ze wou maar al weer teruggaan. Als ze nu 's bij verkeerde menschen aanbelde, en die snauwden d'r af, dan zou ze zich nog 's schrikken, en dàt wist ze zeker, hoofdpijn krijgen voor den heelen dag. Maar enfin, ze zou 't er dan toch maar op wagen. Zoo'n end voor niks loopen, was ook akelig, en 'n voorbijganger 's òm inlichtingen vragen, vond ze wel wat griezelig.

Ze belde dan aan, en 't verre, kalm-teere getjinkel stelde haar gerust: Dat was wèl 't schelletje waar David van had gesproken. Zoo'n muzikaal geluidje had geen enkele bel in de heele stad. Ook was 't weer 't zelfde deftig in 't zwart gekleede meisje, met d'r kort schortje, smaakvol rond van onderen en gezoomd met teere kant, dat open deed. Maar Lena kon niet begrijpen, dat d'r man op dàt meisje had kunnen schelden. Als ze wat kleiner was geweest, zou zij d'r 'n allerliefst vlug poesje genoemd hebben. Ze sprak ook geen Fransch, maar Hollandsch, met gekke keel-r's en snoeperig-fouten klemtoon.

- Ah, Madame Peereboòme, wilt u zoo vriendelaik zijn, van boov' te koòm?

Dat Fransch spreken van David was dus maar schkorem1) geweest. En wat was die trap lekker zacht, en die tapijten op die marmeren gang beneden, die je zoo helder kon zien afsteken als je op 'n draaiïng van de trap stond, wat waren die deftig! Je kreeg neiging om op de trap te gaan zitten, en met je handen den zachten looper te aaien. Ze kon dat hier best doen, ze was hier thuis, ze had zelf nòòit 'n anderen looper gekozen! Toch 's éven voelen in 't voorbijgaan, per toeval; de meid moest d'r niks van merken. Wat snoezig zacht, net kinderhaar... De treden kraakten, maar 't geluid kwam van verre, door 't tapijt gedempt. Dat was echt rijkelui'sachtig, maar zij zou er zich best in kunnen schikken, as ze de centen maar had. Ze vond zich rustig, en 't was haar 'n genot de twee trappen op te gaan, en over de leuning naar omlaag te kijken in den marmeren korridor. Waar had ze dat meer gezien? Ze kreeg er zoo'n zoete herinnering van,... juist, ze was d'r:... op 'n plaatje in 'n Roman van Marlitt, vol van poëtisch-verliefde jonkvrouwen met zware haarvlechten op d'r rug... Ze had als jong

meisje in stille droomerijen wel 's gewenscht in 'n huis met zoo'n breede draaitrap te wonen, om er dan tegen den avond in 'n schemerhoekje ongemerkt weg te kruipen, en dan langzaam de donkerte te voelen dalen in d'r mijmerend gemoed. Wat 'n weelde, zoo'n schemertrap in je huis te hebben...

'n Deur rolde wech, en van achter 't tapijt trad d'r ouwe vriendin haar rijzig tegemoet... Wat was ze groot geworden, en wat zat ze heerlijk in d'r fluweelen kleed, als 'n vogeltje in z'n veeren pakje... O, wat was ze veranderd, d'r Greta met wie ze samen gedweept had... Bleek, 'n begin van rimpeling terzijde van den mond, en boven het glinsterende lorgnet 't hooge witte voorhoofd, en d'r prachtige zwarte haar, even kroezend, van boven op kruin glad weg gestreken met enkele teere krulletjes, die zich hadden losgekrinkeld, en d'r glanzende lokken die vielen over d'r licht-blozende oortjes, en van achteren de verrukkelijk-zware wrong, vol en krachtig als de spierige buik van 'n slang die zich kromt... diepzwart. Haar om te aaien...

De hooge vrouw boog zich, met statig achteruit-schuiven van d'r fulpen sleep, en kuste Lena klinkend op beide wangen.

- Welkom Leentje, zei ze hartstochtelijk.

Ze traden in de studeerkamer..., Lena schuchter: ze liep op 'n stug-veerende mat. En ze wist niet wat 'r in d'r omging, want ze voelde zich weer kind worden, en aan d'r knippende oogen schoot vlug voorbij:... 'n avondlaan, duistere laan, boomfluisterlaan, en boven... tusschen zwarte boomgroepen: de zomerhemel met van jubelend-verbaasde sterren flonkering, schittering... flikkering; en zij, wandelend met Greta, gearmd, in zalige zweving van wandelgang, wolk-gedragen,... en beide pratend, opgewonden! met in jonge-meisjesborsten 'n zwellende stijging omhoog,... hemelsche benadering van 't nooit te bereiken schoon...

En in d'r oplevend gelig gezichtje kwamen de groote bruine oogen vol tranen, en, voor haar zelf onverwacht, hevig snikkend, dook ze d'r neus in 't kussen van de zachte sofa, waarin Greta haar gedrukt had... Ze snikte, voelde zich smelten,... ging òp...

Want om d'r heen was wonderlijk gewòrden, wat ze samen hadden gedroomd, in 't Vondelpark, dien avond vol jonge-meisjes-romantiek...

Over d'r heen gebogen, maakte Greta d'r hoed los, en streelde 'r toen over 't haar, met warme hand... En samen met 't zachte sofakussen, reeds warm van Lena's vleesch, vormden de neervallende plooien van 't paars-fluweelen kleed 'n warm kamerken, waarin ze zat te snikken, nu 't hoofd nièt meer weggestoken, maar recht-op, in verlangden schemer 't smalle gezichtje, en uit de holten van d'r ziele-oogen groote tranen groeiend, die vielen als verluchte parels in vochtige banen traag...

Lang duurde 't, voor d'r gemoed was uitgesnikt en ze weer

dorst opzien in de nu lichter schijnende kamer, zich sterker hopend.

Daar had je 't: die muren van zacht blauw, met de verspreide schilderijtjes één-tonig; en die even-gele kanten gordijnen; en boven den schoorsteen die shawl in z'n benauwend-mystiek gamma van helderroode tint-tonen, met d'r vòòr: die mat-witte klok-draagsters, de slanke armen omhoog, als... tintel-lichte trillers, en terzijde de huivering-wekkende stekelplanten, slijmgroen... de kiem, de wording waarvan 't blank metaal was de volle groei;... èn de slanke vazen, glazen vazen, waarover 't groenige licht en de glanzig-roode tint-adertjes zacht òpkropen;... dat alles stond daar stil,... stil... neen, huiverend van verlangen te leven, te wachten, te verlang-beven... naar muziek, naar tonen, kleur-tintel-tonen, zang-zoem-tonen,... muziek waarin kleuren vervluchtigend òp-gaan...

En àl haar verdriet om d'r bekrompen woonkamertje, met z'n lijzige konfektie-meubeltjes, en z'n ruw-schrijnende, grauw-omnevelde zonnebrand, en om alles in haar woningkje dat onwaar van kleur was, en van door anderen gewilden vorm wanhopig-gewrongen; en haar pijnlijk-opgekropte kleurverlangen, dat altijd ìn haar moest blijven, wijl niets om d'r heen, eigen, 't bevredigend weerspiegelde... dat kwam, bàrstte los, met 'n scherpen schok en ze snikte weer, hoofd gebogen, zware tranen domp-tippend op d'r schoot...

Toen begon Greta langzaam te spreken:

- Jij begrijpt me beter dan je man, hè Leentje?... Toen hij binnenkwam voelde ik 't, er bewoog niets in me... en ik bleef zitten... kon geen woord zeggen... Want als 'k in deze kamer ben, dan leef ik in 'n droom:... de muren zijn 'n droom van heele zachte kleuren, en alles wat hier is,... heb ik lang gezocht... van alles geprobeerd... ik heb als 't ware rondgetast... niet met m'n vingers... maar met m'n ziel... want mijn heiligdommetje,... is de weerschijn van wat ik voèl... en in m'n kleed voel ik me rustig en thuis... want mijn kleed, - dat is 'n gedicht... of eigenlijk 'n lied... ja, zie-je, ik klee me in muziek... en wanneer m'n ziel nù rondtast, dan vindt ze al die mooie kleuren; ja, die bestaan overal... maar ik heb ze gerangschikt,... en die orde die ik er in heb gebracht, zie-je, dàt is de muziek... en die is van mij... en als ik hier nu ben, dan droom ik wech, en ben tevreden,... en 'k ben bijna bang om te spreken, want woorden zijn... 'k weet niet hoe 'k 't zal zeggen... begrijp je, van 'n andere soort,... en die klinken zoo hard, als je hier opeens wakker wordt... Maar toen jij kwam... voelde ik je aankomen... ja, dat kàn je voelen, gerust... en ik wist meteen, dat je me niet vreemd zou vinden... Zeg vind jij me ook vreemd, Leen?’

Lena kon niets zeggen. Ze weende nu niet meer, maar in de kern van haar lijf ontstond 'n nevelige weemoed, en die doordrong van daar-uit, al haar leden, verstijvend, verloomend...

Want al wat er lag achter die gebroken zinnetjes, die huppelden om iets dat woorden niet kunnen omvatten, evenmin als men 'n melodie kan bewaren in 'n doos, - want de aanleiding tot dit alles, meer gevoel dan gedachte, maar toch beiden, - kwam van haar; had zij haar vriendin ingegoten, langzaam-aan, door kleine, bijna niets beteekende toespelingen er op, dagelijks herhaald; 't was in haar opgekomen, toen ze nog 'n dwepend kinderlijk naaistertje was, en er van droomde: iets te zèggen met d'r kleeren, met d'r heele omgeving. Eens, in 'n voordracht, had ze gehoord en onmiddellijk door-en-door begrepen, dat de veeren van vogeltjes beteekenis hebben, bij de mannetjes-vogels. Maar dat bij den mensch de vrouwen de versierselen dragen. En zichzelf kennend als 'n schuw gelig Jode-meisje, had ze opeens gevoeld: in de kleeren moet ik 't leggen. - Daarover had ze bij d'r werk gepeinsd. Ook in de meubelen kan 't zijn, begreep ze. En meer dan eens had ze zich 'n kamer voorgesteld, waarin sprak door kleur en vorm, wat er in haar ziel omging. Maar David had er nooit iets van begrepen. Ze had er niet meer over gedacht: 'n kind, aanvankelijk ziek en van weifelend bestaan, had 'r in beslag genomen, - en 't heerlijke idée, zoo schoon als men maar ééns in z'n leven krijgt, - was in d'r verflauwd en ondergegaan. Ze was lichamelijk zwak, bijna altijd afgemat; David had veel geld noodig voor z'n boeken, daar kon-ie niet zonder leven... en in lijdende lijven en schamele woningen bloeit geen gedacht van louter wòlkige weelde. Maar haar teer-vrouwelijke kleurenpoëzie, haar in wonderen-blijdschap geopenbaard, was 't eenige geweest, dat haar in d'r bestaan en d'r bestendig treuren om d'r kleine tengere lijf - troost en vrede had kunnen geven; dat zag ze nu opeens duidelijk in, al had ze 't in de laatste weken, die ze sloom doorpeinsde, meer dan eens voor 'n moment begrepen, bitter glim-lachend als ze, met 'n wit reform boezelaartje op 'n zwart kleedje, toch ìets van haar verlangen trachtte te bevredigen...

En die daar, die had 't idée, de openbaring, nòòit beleefd, slechts uit haar mond had ze er iets van gehoord. En wat men uit monden hoort, heeft men zoo innig niet en zoo eigen-rechtmatig, als wat men uit de dampkring drinkt of in z'n lijf voelt stijgen... Maar met minder begrip en overvloed van geld had ze 'n glimp er van verwezenlijkt, en was nu fier, en vond 't noodig 't haar nog eens uit te leggen,... ze had 't toch aan haar te danken!

Op d'r gelig gezichtje was 'n doffe lach.

't Geld was 't, geldgebrek had alles in d'r onderdrukt.

Maar ze beleefde die bittere gedachte zònder opstand, want eens had ze haar schoone vond vol bezeten, en zòò innig, dat nu na jaren van verdriet, dat schijnbaar àlles uitroeide, - alles weer in haar opkwam, zoo schoon als nooit. Zòò rijk was die-daar toch niet.

En tengere Lena was weer vredig kalm en in berusting blij...

Zoo weinig had dus 't bulderend geraas van de buitenwereld in d'r ziel dòòr gedreund.

En nu, tevreden iets te zien van wat ze haar meer ontwikkelde vriendin eens had gegeven, zei ze zacht, en haar groote oogen zeiden 't eerder nog dan haar stem:

- Je hebt je hier wèl mooi ingericht.

- Niet waar? 't Heeft je erg gepakt, Lena. O ja, ik begrijp wel, je had zeker nooit gedacht, dat dit zou groeien uit m'n meisjesdroomen, hè?

Maar ook deze hoovaardij kon haar d'r gemoedsrust niet ontnemen.

- En ze hebben je nog wel altijd half-meschoghe genoemd! Nou zien we toch 's, waar 'n meschoghe meissie voor dient.

Even glimlachte de paars-fluweelen. De rimpels naast d'r mondhoeken werden kuiltjes voor 'n oogenblik.

- Ja, niet waar, 'n mensch mag wel wàt hebben, in z'n leven. Als ik dit heiligdommetje niet had, dan had 'k niets.

Ze trok 'n eiken leunstoel bij, waarin ze zich diep liet wechzakken, nam d'r knie in de gevouwen handen, en leunde achterover, oogen omhoog. Haar lichaam was 'n droom-vloeiende lijn, werd door de paarsche fluweel-grens tegen 't licht bijna vervluchtigd.

- O ja, als ik dit niet had, dan had ik niets. Geld is 't eenige wat m'n man me kan geven. Van m'n gevoelens begrijpt hij niets... Hij is koud, heeft absoluut geen smaak, heelemààl niets... 'k Kan ook niet meer van 'm. Ik heb geen aanleg voor huisvrouw. Ik ben d'r te zwak voor. Kindere heb 'k niet willen hebben, nooit... Ze zijn tòch gekomen, tegen m'n zin, je begrijpt me... Ze zijn even zwak als ik... 'k voel geen passie voor m'n man... ik kan 'm niet lùchten...

Ze huiverde.

Toen stond ze op, ging statig naar de gong, en sloeg 'm met slappe pols zwakjes aan. Even werd 't tapijt terzij geschoven; 't kopje van de meid, door de witten muts met de slierende sluiers beheerscht, werd zichtbaar.

- Apportez-nous deux tasses de chocolat, n'est-ce pas!

- S'il vous plaît, Madame.

't Tapijt viel weer, was in eens onbeweeglijk.

Madame zette zich.

- Wat ik zeggen wou, zonder indiskreet te zijn... tusschen jullie gaat 't ook niet zoo schitterend hè? Je man heeft me zoo iets gezegd...

Waaròm nu toch weer? Kon-die z'n mond dan nòòit houden? dacht Lena.

- Och, iedereen heeft 't zijne te dragen, zei ze gemoedelijk, ‘'k schik me er in.

- Nu ja, ik ook. Je moet per slot van rekening wel’.

De rimpels naast d'r mondhoeken werden iets dieper. En 'n haar lieve gedachte weer opnemend:

- Nee hoor, voor huisvrouw ben 'k niks aangelegd. Maar je weet zoo iets nooit vooruit. Je denkt dat zoo iets zich altijd wel schikt. Dat neemt niet weg... niet waar? je peinst toch ook wel 's,... je bouwt natuurlijk òòk wel 's luchtkasteelen,... als ik nu nog beginnen moest, dan zou 'k me wel tien maal bedenken, eer 'k de wettige vrouw van 'n kantoorheer werd... o jà...

De chokola werd binnengebracht, in eenvoudig gevormde porceleinen kopjes, op 'n weelderig ingelegd blaadje.

'n Poosje zaten ze zwijgend tegenover elkaar, dronken met lange slokjes, voelden zich weldadig verwarmd van binnen, en lieten hun levendige gedachten gaan. Het werd Lena zòò stil, dat ze 't kopje maar heel voorzichtig op 't schoteltje dorst zetten, zòò vreesde ze 't lichte tikje.

Eindelijk knikte Greta 'n paar maal met 't hoofd, zuchtte diep en zei:

- Ja, ja, dàt komt er van meisjesdroomen terecht’. Daarna keek ze weer stil omhoog, en draaide na 'n paar minuten d'r stoel naar de Beethoven-gravure.

Langzaam begon ze te spreken, fluisterend, voor anderen niet bestemd:

- Dàt zou 'n ànder leven zijn... vrij... heelemaal ongedwongen,... àl-tijd kunst om je heen,... iedere dag nieuwe schoonheid... en soms muziek met 'n paar vrienden... nooit menschen om je heen, die je niet kunt luchten... vrij bij de man die je liefhebt,... nooit gedwongen te blijven... altijd vrij 'm te laten voor 'n ander,... 'n man die je begrijpt... en ik hèm... alleen voor schoonheid leven... die zal niet jaloersch worden als je met 'n ander 'n tijdje alleen bent,... die zal begrijpen dat je nog over andere dingen kunt spreken dan geslachtszaken,... 'n man die door vrienden bewonderd wordt,... waarvoor je je niet hoeft te schamen... O, ja... Waarom heb 'k 't toch niet eerder begrepen’!...

- En wanneer ben je 't gaan begrijpen? vroeg Lena dof.

- Ik heb me zelf leeren kennen, toen ik ben begonnen muziek te maken.

- Lang geleden?

- Toen 'k pas hier in Antwerpen kwam. Toen 'k in Holland woonde hield 'k me te veel met anderen bezig... ik had geen tijd voor me zelf... nee... maar hier had 'k geen konversatie, met niemand... nee... toen was 'k aan me zelf overgelaten, ik ben gaan denken en voelen... toen ging 'k piano spelen... Ja, toen 'k pas hier kwam had 'k niemand, jij zult 't ook wel eenzaam hebben, hè?... Maar dat verandert wel... Nù heb 'k gezelschap

genoeg... zooveel artiesten, en àllemaal bewonderen ze me... Kijk, dit portret hier is door 'n soort protégé van me gemaakt... 'n jonge Rus... ik kan je verzékeren daar zit talent in... maar hij is zoo naïf, moet je hooren... laatst zei-die dat ik zoo mooi ben... 'n onnoozel joch nog, bleu, onhandig in gezelschap... maar als-ie met kleuren mag spreken... je begrijpt me toch? ik bedoel met z'n penseel... dan is-ie een en al poëet... Dit hier heeft 'n ander vriend van me gemaakt... Krol... ken je Krol niet? Een van onze eerste schilders... ik zou bijna zeggen: 'n Artiest onder Gods genade... ja hij heeft al 'n lintje ook... nee, nee, op zich zelf is dat niets... un crachat de roi1)... maar ik zeg toch maar: je moet heel wat gewerkt hebben voor je 't zoover brengt... mijn man zal 't zoover nooit brengen, dat kan 'k je wèl voorspellen... o, nee.

- De mijne ook niet.

- Ja dat begrijp 'k, maar jij vindt dat tòch niks erg hè? Als Krol 's hier is en jij bent d'r ook... zeg vin-je dat niet heerlijk om uit te spreken: Krrol... Krrol... nu, dan zal ik je 's aan 'm vòòrstellen... dan 'moet je me 's zeggen of je niet vindt, dat-ie 'n pracht van 'n kop heeft,... 'n èchte, èchte poëten-kop... Zie van die man daar op de gravure, met die donkere baard, waar dat vrouwekopje tegenaan leunt,... daarvan heeft-ie veel weg... ja... Krrol... Maar dat kopje van die artiestevrouw is dat niet snoezig?... Lees je de muziek niet van d'r gezicht? Iemand die altijd vrij heeft geleefd... die kan in muziek heelemaal opgaan heb 'k wel 's gedacht,... ons zit ons lichaam nog te veel in de weg...

Dat kopje... dat aanbid 'k... lach me nu 's uit als je kunt... Làch je d'r niet om... zoo... nu ja, maar begrijpen doe je 't toch niet hè?

En ze zette zich weer tot na-denken.

Lena begreep d'r nu niet meer... D'r bewondering voor den schilder... en d'r aanbidding van die artieste-vrouw, die zich in muziek één scheen te vinden met dien baardigen artiest, die zooveel op Krol leek... 't moest met elkaar in verband staan, dàt begreep ze... maar op 'n geheimzinnige manier natuurlijk... ja voor 'n stom mensch... of voor iemand die niet fijngevoelig was... zooals David, scheen 't niet moeilijk alles op te lossen... Maar zìj begreep beter... Zòò banaal kon d'r vriendin niet zijn... Er zat mèèr achter... iets geheimzinnigs... maar wat?

- Nee hoor, ik begrijp je niet meer, zei ze op 't laatst.

- Niet waar? Zei 'k 't niet? Dat is òns voorrecht, iets te hebben wat minder aangelegden... je neemt me toch niet kwalijk...

- Welnèe...

- Mademoiselle Pyrgos’. 't Kamermeisje, hoofd om 't tapijt gestoken, had 't gezegd.

- Faites entrer...; 't meisje was weer verdwenen. Greta ging voort:

- Over begrijpen gesproken... daar zul je nu iemand zien die me heelemaal begrijpt... 'n wonder... De menschen zijn hier niet gauw ontwikkeld, maar àls ze 't zijn... nu je zult zien...

Statig, forsch, wat te groot voor deze fijne kamer, in fijn zwart laken gekleed... de stof los plooiend om d'r krachtige vormen, schouders breed, handen groot, gelaat donker-getint, sprekend,... geheel oprecht, zonder iets van willekeurige plooien... en om d'r slapen en omlaag over d'r ooren den òver-weelderigen vloed van donker-blonde krullen, die zich opkronkelden tegen d'r bonten mutsje, en op 't zwart vòl zon schenen met iets van 'n rood-koper weerschijn; d'r kleine borsten stonden forsch onder 't korte gladde jakje en ze hief zich, handen op rug, trotsch omhoog, op d'r vol-groeide beenen, als 'n rijzige riddersvrouw... Zòò kwam Hanna met welgemeten beweging voor 't tapijt staan, d'r zwarte kleed langs de vagere schaduw zacht in de Oostersche tinten ver-vloeiend... linker been onder 't neer vallende laken, even vooruit, tip van d'r voet zichtbaar... wachtend.

En zeer diep boog ze, en d'r lenige lijf lachte mee met d'r in lach geheel op gaand gelaat, toen ze werd voorgesteld aan Lena.

Die was oogenblikkelijk door d'r ingenomen. Dit van heerlijk haar omspeelde louter oprechte Madonna-gelaat, dat zich luisterend gaf bij de kleinste opmerking die men zeide; de gracieuze bewegingen, maar vooral dat forsche, ideaal-krachtige lijf, die zachte bloote nek fier naar achteren, en die kop zelf-bewust omhòòg op de stevige schouders... Lena bewonderde.

En die zoet-vloeiende stem, soms ernstig, vol-alt, zoo diep als 'n vrouw maar kan reiken, die 'n volgend oogenblik weer steeg hooger, maar nooit zoo hoog of 't degelijk vol-lage klonk er in mee...

Ze droeg d'r plooiend kleed zoo gracelijk.

Zòò een nu tot vriendin hebben.

Maar ze keek schuw opzij. Zou men haar anders de bewondering niet op 't gelaat zien trekken?

- Nu, hoe heb je 't boek gevonden Hanna?

- Zoo schoon, zoo schoon. 't Moet wel 'n ghenot zijn voor die klein' kleuters zoo iets te lezen. En die schoon' beeldekes... al die lîe-ve kinnekes... ziet 'ier... dees... hoe vindt u die verwonderde smoeltjes...

D'r gelaat met snoeperig vooruitgekrulde lippen en verwonderd geopende oogen, - beeldde 'n blij-verrasten kinderkop... in onschuld vreugdig. Ze was 'n heerlijk wonder, vond Lena. Ze ging op in wat ze zei.

- De juffrouw intresseert zich sterk voor opvoeding, legde Greta uit. Toen tot Hanna:

- En hoe gaat 't met je aanstaande? Altijd even verliefd?

- Joa.

- En altijd even naïf?

- Maar ge verstaat 'm niet... ja maar neeë, ge verstaàt 'm niet.

- Och, hij is nog 'n beetje jong, hè? Die malle kuren gaan d'r wel uit.

- Hed-u al 's met 'm gediskuteerd? Nooit. Awel dan kund-u er niet van meespreken. Hij zou u evengoed overtoighen als 'm mij gedoan het.

- Mij overtuigen... Greta begon scherp te schateren... ha-ha-haää! Mij overtuigen... Wacht maar meisje, als je 'n paar jaar ouwer bent... ha-haää... Zeg Leen, nou mot je je 's in de plooi houden als je kunt... Weet je wat die twee afgesproken hebben, zij en d'r aanstaande?... Ken je-n-'m?

- Meneer Vrede?

- Levie Vrede; heeft je man van 'm vertelt?

- Ja, hij moet zoo veel gesproken hebben van 't tooneel...

- Praatjes, hij weet nog niets van 't leven, ha-ha-haää, weet je wat ze willen? Ze willen alleen maar met elkaar leve... je-weet-wel... als ze kinderen verlangen... anders niet... ha-ha-haää!

Lena lachte niet. 't Scheen d'r 'n ideaal. Als dàt kon... dan wist je zoo veilig-zeker, dat je man wat anders in je waardeerde, dan 't genot dat je 'm kon geven. Als dàt kon... dan hoefde 'n vrouw zich nooit over te geven als ze geen verlangen had...?

- Dat zou mòòi leven zijn, zei ze zacht.

En ze keek met eerbied naar die frisch-forsche vrouw,... die dat, dàt... nog nooit gedaan had...

Maar Greta schaterde door, haar scherp geluid soms van 'n gil doorspeeld: Ha-ha-haää!... O! ha-ha-haää.

- Je moest d'r mijn man 's mee aankomen. Ha-haää!

- Levie heeft toch al 's met 'm gesproken, over 't zelfde... en toen heeft uw man toch ook gezegd...

- O, gezègd, das wil ik je wel gelooven, gezegd...

- Hij vindt toch ook dat 't 'eel ghoed zou wezen, maar dat men niet meer kost veranderen van leefwijz', als men zich eenmaal aan 't andere gewend had.

- Nu ja, als-ie toch niet verder hoeft te gaan dan zeggen, dan is 't gemakkelijk zich als de heiligheid zelve voor te doen, vind je niet?

't Kwijnende, innige, was verdwenen uit Greta's stem. Ze sprak nu hoog, scherp, gillend soms. Niet meer was ze één met haar kamer en d'r kleed; de heele omgeving scheen 'n belachelijke aanstellerij; zij-zelf 'n dissonnant, die de fijn-voelende Lena joeg 'n koude rilling over 't lijf.

- En jij Hanna, je hebt al meer van 't leven gezien als ik... Ken je de mannen dan nòg niet beter... Je kan mij toch niet wijs maken, dat d'r achter de koelissen niets gebeurt... En als je dat dan allemaal gezien hebt... geloof je dan nòg, dat één man zich genot zal ontzeggen, als ie getrouwd is, en 't voor 't grijpen heeft? Ik vind je onnoozel... Ha-haää! niet leven...

- Joa, g' hebt ghelijk, d'r gebeurt 'eel veel achter 't scène, en 'k zain daar altijd in opghevoed gheweest, en 'k heb nooit anders voor me ghezien. En nooit 'eb 'k ghedacht anders te ghoan leven, als gewone menschen. Maar als 'k Levie 'eb ontmoet, 'eet 'm me uiteengedoan, dat 'k me door m'n verstand moest laten regeeren. Dat 'eet 'm uit zich zelf gezegd. Hij heeft 't zelf ghewild. En denkde-ghullie nu, dat 'm daar dan niet eerlijk in is? Ik heb 'm toch niets ghevraagd...

- 'k Help 't je wenschen, meisje. Wàcht maar. Wees eerst maar 'n paar jaartjes ouwer, en kom dan nog 's terug, hè?

- We zullen zien.

- Ha-haää, we zullen zien! Ze gelòòft 't ook nog. Theorietjes, hoor, allemaal kletspraatjes. Stroopsmeerderij. Wacht maar, als-ie je eerst goed te pakken heeft, dan is hij de baas. En als-ie dan doet wat-ie wil, dan is-ie nog niets slechter als 't gros van de mannen...

- Joa, maar dan zijn ik er òòk nog, sunne. 'ij Zal zoo iets nie-iet doen, daarvoor ken 'k 'm te ghôedd, maar denk-de ghij dat ik me seffens laat afbrengen van 't gheen dat 'm mij zelve 'eet duidelijk gemaakt? Dàt zie-de dikwels...1)

- Nou je hebt gelijk. Bin je nu tevrèden, gekkinnetje, onnoozele hals?

Hanna streek forsch d'r zachte krullen naar achteren. Rechts viel d'r haar iets over 't voorhoofd, links vormde zich 'n natuurlijke scheiding. Energiek nadenken sprak uit d'r gelaat. Lena dacht aan de andere Antwerpsche vrouwen die ze kende, en begreep maar niet hoe iemand in deze stad zoo zelfbewust, en zoo simpel-mooi kon zijn, en blijven.

Greta liep, handen op den rug, als 'n schildwacht heen en weer. Met stuursch gezicht.

En Leentje probeerde nu òòk eens na te denken. De zachte mijmering, door 't één-stemmige dékor in d'r opgewekt, leefde nog door.

Waarom wilde haar David toch zoo niet leven? 't Zou ieder man wel moeilijk vallen, maar kon hij dan niet, wat Levie wèl kon? Waarom spande hij zich niet in; had-ie dan niets voor haar over? Zij deed toch zooveel voor hem. Deze middag was 't haar zoo duidelijk geworden, dat haar heele gedachtenleven verloren was gegaan, omdat ze zich naar hèm wilde voegen, en voor hèm leven.

En was d'r nu bij hem niet veel inbeelding bij? Hij kon soms zoo hartroerend smeken, als-ie 'n dag hard had moeten sappelen. Dan waren z'n oogen vuurrood aan de randen, en dan vertelde hij, eentonig klagend, van z'n zenuwen die overspannen waren in ‘dat stink-pesthol’, en van evenwicht, dat d'r nu weer gemaakt moest worden. En hij had d'r toch zoo lief ook, en vond zij 't dan niet mooi, dat-ie met z'n klachten bij hààr kwam. Was 't z'n plicht niet? O, ze moest de andere mannen kennen, dan zou ze uit andere oogen kijken. Die geneerden zich niet om bij de eerste de beste te gaan. Hij had d'r op de fabriek een naast 'm werke, 'n doodfatsoenlijke jonge, maar als ze die hoorde vertellen... nou! Zij vertrouwde 'm echter nooit, als-ie in zoo'n toestand van liefde sprak. Wat had z'n vermoeidheid d'r dan verder mee te maken, en waarom kwamen z'n overspannen zenuwen d'r dan altijd bij te pas? Als-ie d'r lief had,... goèd! Maar waarom moest zich dat dan zòò uiten? Ze begreep niet... ze bleef altijd koud bij zulke dingen. 'n Vrouw als ijs, had-ie dikwijls gezegd. Z'n liefde duurde toch ook nooit lang... 'n Dag later was-ie weer onverschillig voor d'r, en sprak bijna niet, behalve als 'n vergadering 'm had opgewonden. Ze vreesde zoo, als ze d'r over nadacht, dat z'n liefde niet was opgewekt door haar goedheid, want och, gewoonlijk wist-ie daar niet veel van... maar door z'n werk. En ze had 't hem meer dan eens gezegd: neem dan 'n frisch bad, dan knap je weer op. Nee, je begrijpt me weer niet, was altijd z'n antwoord... Dat was natuurlijk 't vaste praatje van menschen, d'r zin willen hebben... Ze begreep 'm wèl, natuurlijk... Ze begreep heel goed... dat-ie haar veel gemakkelijker vond als 'n bad... en dat zij moest dienen voor handdoek. Ze kon zich niet vòòrstellen, dat 'n mensch ieder oogenblik behoefte aan zulke hevige dingen had... En gesteld nou 's, dat 't wèl zoo was... dan was daar immers toch nog niet mee gezegd, dat zij altijd de lijdende partij moest zijn! En als hij nu van tijd tot tijd zich bedwong, deed-ie dan iets meer als z'n plicht? Waarom moest zij zich altijd onderwerpen, en hij nooit? Bleef d'r dan nòg niet genoeg narigheid voor haar over?... Maar, ze wist 't zeker... d'r wàs 'n boel inbeelding bij. Andere mannen ontzagen hun vrouw òòk wel. Hij moest nu ook maar 's 'n beetje rekening met haar houden. Ze zou wel probeeren 'm aan 't verstand te brengen, dat 't niet van zelf sprak, dat zij 'm in iedere gril ter wille moest zijn, en dat ze niet voor 'm kon klaar-staan, wanneer 't maar in 'm opkwam. Ze was toch geen meubel? Ze was toch 'n vrouw, en wèl 'n echte, en dat moest hij nu maar 's leeren beseffen. En, dat nam ze zich voor 'm onder 't oog te brengen: ze was moeder, en ze wilde zich de meerdere voelen van d'r kinderen. O ja, ze herinnerde zich heel best, hoe vervreemd ze zich voelde en hoe vijandig bijna, toen ze ‘dat’ van haar ouders

merkte... Nee, ze wilde zich niet langer laten misbruiken. Ze zou 't 'm wel kalm aan z'n verstand brengen: eens zouden d'r kinderen 'r haar om eeren en dankbaar zijn... Dat was toch òòk wel wat waard?

Ze zag weer naar Hanna met d'r fieren hals, en nam zich voor, aan haar te denken, als ze met David over dit alles zou spreken.

Wat liep Greta daar als 'n donkere schildwacht voor 't licht. Ze was nog niets rustiger geworden. Wat had ze gek gelachen, hu!... Lena wist niet, had niet kunnen denken, dat die ijzige spotschater òòk in d'r vriendin woonde... Kon d'r mooie kamer 'r dan niet kalmeeren? Zij, Lena, was niet uit haar stemming te brengen... Gek nu, dat die vrouw, die alles kon krijgen wat ze verlangde, d'r niets meer van zag. Want dat was toch maar waar, al 't mooie dat Greta van middag had verteld, was alleen mooi zoolang 't in woorden bestond... ze wond zich op door wat ze zelf zei... en wat ze zei, hield nog maar weinig verband met d'r mooie kamer, waaròver ze sprak... Anders moest ze toch begrijpen, vond Lena, dat zìj nog eenige vergoeding had, voor de uitspattingen van d'r man, en dat d'r zooveel anderen waren, die ook dàt niet eens kregen... En wàs David nog maar zoo als die man, kon ze David er ten minste toe brengen... dat hij erkènde dat 't wel goed zou zijn... Dàn moest-ie zich toch zeker wel 'n béétje bedwingen...

Toen was Lena suf gepeinsd, en ze kreeg rimpels in d'r voorhoofd. Ze liet zich graag bedwelmen door de zacht-blauwe wanden, en 't slaperige schemerlicht dat viel door de kanten gordijnen. De wanden schenen nader te zijn gekomen... Greta, in d'r fluweelen kleed stond voor 't venster, kin in hand, nek iets gebogen, te peinzen;... 't was al donker geworden, en van de ernstzware kleur viel niet veel meer te zien... wel moest de naar 't venster gekeerde zijde verlicht zijn... want de grenzen er van stonden als vervluchtigd om de onbewegelijke lichaamsvorm... Zou die-daar nu weten,... dat 't fluweel leek 'n sombere vlam van donker wijnrood, in bedwang gehouden door 'n in menschvorm wonderlijk gegroeide reuzen-parel? De zware wrong was matzwart geworden, maar glansde naar de golvige kontoer zwakjes op... boven de kruin speelden de krinkelige haartjes 'n grillig spel in schemer... 't Moest wèl heerlijk zijn, zich zoo te kunnen kleeden... en... zou 't in de ziel van die-daar nu ook zoo sombervlam goddelijk zijn? en zou d'r gemoed... ook vaag-lichtende vergrenzingen hebben?

Lena begreep niet, dat ze ooit buiten deze kamer geleefd had... ze had hier al lang gezeten, meende ze... zoo was ze er thuis, in die zachte sofa warm weggedoken... De klok zuchtte regelmatig... z'n tikken had slechts echo... geen kern,... de stilte in de kamer...

was zoo ijl... dat d'r ooren gespannen golfden van 't zwakke geleef in haar... dat anders zonder geluid was... Nu zou 't in die van schatten door-geestte ruimte... nog... verder gaan donkeren... en 't duister zou d'r wachtende gemoed koel-warm omvatten, d'r zwijgend verlangende gemoed... en de menschen zouden niet meer zichtbaar zijn, alleen misschien van hun witte gelaten 'n schimmige glimp;... ze zouden fluisterend praten... en d'r bedwongen geluiden... zouden klinken uit de duisternis als zònder oorzaak... Dat alles wist ze, ze wist 't... had ze 't niet eerder ondergaan?... ze had hier immers al zoo lang gezeten... en ze kende alles... ze vòòr-voelde wat te gebeuren stond... O!... ze had in die kamer al meer gezeten... en... niet geademd;... nu moest... Greta...

- Kom jonges, we zullen 's wat muziek gaan maken’, zei de sombere voor 't venster, gaan jullie mee?

Ze gingen naar buiten, onder 't tapijt door... en op de trap, in 'n hoek ging Lena éven zitten... in elkaar gedoken... vuistjes bijeen tusschen de opgetrokken knieën... ze hoorde de anderen naar omlaag stappen... en vèr-wech kraakten de treden...

- Waar blijf je Leen, vroeg uit 't donker 'n zachte stem; die van Greta.

- Kòm direkt’, zuchtte ze van uit d'r hoek, met vreemd-vermaakt geluid... en ze was plots buiten adem.-

Voor d'r vleugel zat Greta nu, bij dichtgetrokken gordijnen,... en de kalm verzwevende blauw-gelige kaarsvlammen lichtten op d'r langwit gezicht... en met schijnsel bestoven d'r krinkelende haren... In 'n sofa, terzijde van de piano leefde Lena in d'r bedwongen ademing, wachtend... en nòg 'n mensch leefde in 't duister,... wist ze...

De eerste tonen van de muziek, barbaarsch-breed trillend, sloegen met pijnlijken schrik, maar de volgende waren minder hard-bitter... en toen hoorde Lena niets meer; alleen wist ze dat d'r gemoed machteloos lag,... als 'n menschenlichaam in 'n zacht-lauw badwater... en ze hoorde weer: de telkens wachtende stem, die haar zwak had verteld d'r eigen gedachten... en ze wist zich weer snikkend in de heerlijke kamer... Waarom had ze zich toch niet bedwongen...? En toen zag ze Greta in d'r stijf neervallend kleed langzaam knielen, hoofd tegen gevouwen handen, die rustten op den zachtblauwen wand... en boven haar was de gravure... waarop alleen de baardige kop van den artiest uitkwam...

Daarna scheurden nog enkele fel-lage tonen bruut door haar gemoed... en de muziek was uit...

Greta zat schuin voor de piano en haar flikkerend belicht gezicht sprak van voldoening in zenuwachtig vertrekken van d'r mond, en geknipper van d'r oogen.

- Oh, 't was zòò schoon, klonk Hanna's zoete stem uit den kamernacht...

Tusschen licht-en-donker kwam ze thuis, en ze bracht 'n snijkoek mee voor bij de koffie. Gekheid, je moest zoo'n mensch toch wat te eten geven.

'n Beetje lang weggebleven hè? zei ze slimmetjes tegen de werkster. Ja, ze hebben me wat lang opgehouden. Anders ben ik altijd direkt terug’. Ze nam d'r jongste kindje op d'r schoot, en zette zich op 'n stoel bij 't venster. Manuel zat op den grond, en at haastig van de knoeierig geworden snijkoek.

- Kom maar eerst even koffie drinken, als je wil, Dellefien.

- Astenbleef m'dam.

't Kindje had weer op z'n vingers gekloven, en Moetje hield 'm bij z'n polsje vast.

- Màg je niet doen stoute jonge... vies, bah!

Maar broertje ging nu met 't andere knuisje onder z'n jurkje. Manuel had dat ook gedaan, toen-ie klein was En zooveel moeite had-ze gehad, om 't 'm af te wennen! Nù zag-die er gezond uit! De rozen lagen 'm op de wangen. Gek toch, alle twee de kinderen;... je hoorde wel 's van bakers, die 't de kinderen aanleeren, maar nee, dat kon in dit geval niet, want zij had 'n echte zùster gehad. Die zou zoo dom niet zijn. Dan moest 't aangeboren wezen. No, van haar hadden de kinderen 't zéker niet. Ze zou 't 'm wel afwennen... ‘Màg je niet doen... Kwaäje jonge... Mag me dat doe-oen? Foei!...

- Dà 'eet 'm dees' achtermiddagh ook al ghedaan... vertelde de werkster...

- Zoo?

- Joa. 't ies zjuust g'laik m'ne bruur... dien doe-oet dat ook as 'm kontengt ies...

- Je broer? hoe oud is die dan?

- 'k Weet nie... zooë peuprès drij-en-twentigh zal 'm zain...

En hijgend d'r te warme koffie slurpend en, den mond soms vol van koek en brood vertelde Dellefien, met d'r sleepende stem:

- Joa M'ddém, dàt ies toch zoo'nen aardighe... Daar laeche we wat mee... 't ies 'ne zot.. mor hij ies 'iel kalm, zeed 't?... 't Ies ne schrainwerker van z'ne stiel... en over ennigte joare... 'eet 'm angenomme ghewest an de groote stoasse1)... ge-wet... en als de stoasse geried was 'ebben z'm deur-gezongde... zee-d-'t... 't was pertang nen deftighen wârkman... En toen 'eet 'n moe-oed ghedronke... en de neste daegh ies 'm zat noar z'n wark gheghon... en daar 'ebbe de manne... enfin... ghe wet zoo... zoe e bietsje ghezwânst... Ge moet nor de pollies ghon 'ebbe ze ghezeed... en ghe moet oe loate opschraive... zeedet... dan zou 'm opdernief wark krijghe... En toen eed 'm naar alle buriele ghewest...

en toens 'ebbe ze ghezeed... als we opdernief wark voor à 'ebbe, zulle we à 'n kortsje1) schraive... en toen ies 'm zot gheworde... ghiestere 'eet 'm nog noar de stoasse ghewest... O M'daem we 'ebbe ghelaeche... kunde peinze... Ghiesteroavend ies 'm naar 'ois ghekomme met 'ne cengs2)... en kontengt dat 'm was... en dan 'eet 'm crême-glace ghewest 'oale... en as 'm dà opghevret 'ad... 'eet 'm in 'n 'oekske ghoan ziette, en ghedoan... zooë... enfin zjuust ghelâk à klain'... o, m'dam w' ebbe ghelaeche...

In de donker nam Lena d'r kleine jochie op, en kuste 't veel malen. 't Werd d'r zoo bang! O God! dat schepsel dat daar zat te lachen om d'r idiote broer... afschuwelijk... afschuwelijk...

Onder de flauwe wenkbrauwen stonden de oogen van de werkster angstig-dommelijk als van 'n koe... en de haartol die boven d'r voorhoofd hing leek wel 'n paar schuin-omhoog kringende horens...

Lena rilde bij de gedachte, dat dat dit wanhopig-domme mensch straks weer alleen de straat op moest, zonder eenig benul van eigen-waarde, en bijna overgegeven aan ieder die d'r maar nemen wilde.

Toen tilde ze broertje met beide armen op, en drukte 'm hartstochtelijk aan d'r mond...

En met nòg groote bewondering dacht ze aan Hanna, die frischgave vrouw, die toch ook 'n volksmeisje was...

Die innig-vredige Madonna-kop, met de zachte krullen-omkranzing was verder 't eenige waaraan ze nog kon denken...

Broertje sliep op d'r arm in, en zij mijmerde, tot de stem van David, die schater-lachend met de werkster schertste, haar deed opschrikken.-

 

- Zeg, Lene gaan we gauw eten, 'k heb honger as 'n paard.

- Waarom wasch je je niet eerst 'n beetje. Je kan toch zoo niet an tafel gaan?

- Och nee, late we nou toch eerst gaan ete, 'k bin razend van de honger. 'k Mot direkt na 't ete weg. 'k Heb fergadering.

- Alweer?

- Bin 'k gisteravond ook niet thuisgebleve voor jou? Had je me kameraad van morrege motte hoore te keer gaan, dat 'k 'm voor niks heb late komme.

- Waar moest je dan na' toe?

- Krijg wat ik je wensch! Mot je dan àlles wete? As 'k je nou zeg, dat we same na' 'n danskot zoue gaan? Wat weet je dan nog?

- Wat mot je daar dan uitfoere?

- As 'k je nou zeg: om de mensche te bestudeere... bin je dan tevrede?

- Och, voor wat mot jij de mensche bestudeere. Je krijgt al genoeg onchein1) te zien, as je gewoon op straat loopt.

- Za-je me nou mit rust late?

- Blijf fanavend nou's thuis, zeg Daved, blijf nou's bij me.

- Och! lik me waar 'k geen ooge heb. Denk je dat 'k me door jou laat an bande legge...? Hh. Nou nog mooier. Voor jou plezier me plechte verzake...

- 't Is toch je plicht niet, al die vuilegheid te gaan zien.

- Ik zèg je toch al immers dat 'k fergàdereng heb.

- Net zoo as gisteravend zeker.

- Loop naar de verdommenes. Bì-jij bedonderd!

Lena ging zonder wat te zeggen de keuken in. Nu-die in zoo'n stemming was, vond ze 't maar 't beste, niks van dat andere te reppen.

Wel griefde 't haar, op zoo'n platte manier afgesnauwd te worden, nu ze vandaag zooveel moois had doorvoeld.

Zonder wat te zeggen, dekte zij de tafel en sneed brood voor David. Zij zelf had geen trek. Daarna ging ze pap koken voor Manuel.

David, die heelemaal niet naar ‘fergadereng’ moest, maar nu Frans 'm niet meer wilde begeleiden, had besloten op z'n eigen houtje naar 'n danshuis te gaan, en daar 's rond te kijken, en zich - wie weet - 'n beetje te amuzeeren op den koop toe... vond in d'r groote oogen verwijt, en z'n geweten liet 'm geen rust. Davidje, ging 't in 'm; niet alleen dat je je eenige vrouw op de heele wije wereld bedondert, je treitert d'r nog op de koop toe.

- No, weet-je wat, zei-die, 'k zâ-je mar weer je zin geve. 'k Zal me eerst effetjes wassche. Zâ-je dan zòet zijn?

Lena zei niets. Ze zag in d'r verbeelding Hanna, en ze nam zich voor 'm geen antwoord te geven, voordat-ie 'r op 'n behoorlijker manier toesprak...

- Och, stik jij, schreeuwde David. 't Spelletje begon 'm de keel uit te hangen. Nu gaf-ie 'r d'r zin, en nou kopte ze nog. Maar hij voelde heel goed dat 't niet mooi van 'm was. As je iemand 't gebeente uit 't lijf vloekt, kom je d'r zoo makkelijk niet af. Hij moest 't weer goedmaken. Ze keek 'm zoo rààr an - dàt kon-ie niet uithoude.

- Zal 'k je 'n stuk chukkela trakteere?

Daar dacht-ie weer alles goed te make met wat lekkers. Wat onnoozel toch, en wat vernederend voor haar. Maar ditmaal zou 't 'm niet lukke! Ze zou 'm laten zien, dat ze ook d'r gevoel van eigen waarde had. En ze deed alsof ze niets hoorde.

Nu werd David echt giftig.

- 'k Geloof dat ze jou vandaag leelijk onder hande hebbe ge-

had, hoor! Laat ze hier komme as ze durft, die mesjoghene floddermadam. Dan zal 'k d'r 's leere, vrouwe tege manne op te zette. Is ze bedonderd, die stinkendige rothoer! Laat ze maar oppasse, dat d'r man niet te wete komt, dat ze 't mit drie kerels tegelijk houdt. Dìe wil meespreke... kijktoe... En die valsche komediantster, mit d'r gemaakte ponem, die hoort ook bij dat rotte, vuile kleinburgelijke zootje. Laat ze maar oppasse dat 'k niet an d'r galant fertel, mit wie ze-n't gehouwe het, anders schopt-ie d'r meschien nog de trappe af... Dat wil 'n vrouw opstoke... laat ze na' zich zelf kijke, die rottige pekelhoer...

Daar werd d'r mooie, statige Hanna dus beklad... en daar kwam 't an, wat ze al vooruit gevreesd had... d'r moest weer ruzie komen, natuurlijk; 't had al weer te lang geduurd naar z'n zin... Ze moest weer alleen thuis blijven zitten, de heele dag. En in haar altijd de gedachte aan dat andere, dat ze nu niet meer wilde. Nù nog minder dan ooit. Dat kwam er nu nog bij: wat meer bewustzijn, en ook weer meer verdriet... Wat had ze toch gedaan, wat had ze gedaan, dat ze zoo in alles moest lijden... En op eens kwam 't in d'r op: dat is je straf, dat je je man gesterkt hebt in z'n kwaad, en 'm lusten hebt gegeven zonder lasten...

Met 't hoofd in beide handen, ging ze luid-op zitten huilen. En kleine Manuel, die op den grond had zitten spelen met 'n boek, ging op z'n teenen naast d'r staan, en probeerde 'r handen van haar oogen te trekken.

- Moetje niet huilen... Moetje stil zijn...

Dàt deed David zeer, en opeens drong 't zenuwachtige snikken diep tot 'm door.

Dat heb jij nou gedaan, zei die tot zich zelf. Stomme hond, barbaar! kè-je je bloed-eigen vrouw dan niet beleefder toespreken. Denk je misschien dat je 'n slijper voor hebt? Wat zou je wel doen, as 'n ander d'r zoo vloekte? Zou je-'n-'m niet te lijf gaan? En waarom blijf je dan nou zoo kalm zitte? waarom doe-je d'r nou niks an? Kijk, hoe ze-n-'t te kwaad het! 'n Prachtig voorbeeld geef je an je oudste zoon. Denk je misschien dat 't jou monopòlie is, je vrouw voor al wat leelijk is uit te schelde, omdat je met d'r getrouwd bint? Kijk dat stuk schlemiel van 'n kind d'r nou 's bij d'r arme trekke. Nee jonge, je mot daar niet wezen, zij kan d'r niks an doen, hoor. Hier, bij je papaatje mot je zijn - diè het 't op ze geweten...

- Kom Lene, 't was zoo kwaad niet gemeend hoor, laat 't nou maar uit zijn.

En hij trok d'r aan d'r elleboog. ‘Zal 'k je 's 'n bonk fertelle?

Maar ze bleef snikken.

Attenomme-God wat heb 'k gedaan, dacht David verder. Hoe krijg ik 't nou weer in order? Pesman, waarom treiter jij je vrouw

vrouw zoo? Het ze niet alles in de wereld voor je over? Hoe maak je 't nou weer goed? Geef d'r 's 'n zoen, meschien helpt dàt. En hij boog zich over d'r heen en zoende haar smakkend op d'r voorhoofd.

- Dàr. Bi-je nou weer goed op me?

Manuel liet-ie tusschen z'n knieën staan.

- Dar, slà me maar, flink zoo, hoor. Harder. Zeg dan mar: Stoute pa.

Dit maakte Lena weer week. Hij wàs toch zoo kwaad niet, al gebruikte-n-ie gewoonlijk dikke woorden.

- Blijf je dan van avend thuis’, vroeg ze, even met betraande oogen opziend.

- Nò, as je dan zoo op me gezelschap gesteld bint, goed... Is de vrede dan geteekend?

- Zà-je dan niet meer schelde op mensche die je niet ken?

- Ook al goed.

Ze stak 'm d'r smalle handje toe.

- Zie zoo, meende David, nou zijn we weer goeie maatjes. En weet je wat? Als ik na' fergadereng ga, geef ik ook gauw 'n half frankie uit, voor 'n kop koffie of 'n glas fuel water; 'k ga er 's effetjes wat fê-êns voor bij 't brood hale.

- Och maak je nou maar niet zoo te doen. De bedoeling is ook al goed.

- Bì-je meschoghe. Bij Augurkiesman in de Leeuwerikstraat. Bin direk teruch.

En wech was-ie. Zonder overjas.

Wat 'n vreemde natuur had die Daved soms! Hoeveel keer was-ie nou van avend al omgedraaid? Zoo is-ie nijdig as 'n haan, zoo is-ie de goedheid zelve. 't Eene oogenblik houdt-ie de werkster voor de mal, en 'n minuut later valt-ie tege me uit. Nog 'n beetje later wil-die trakteeren, en dan spuugt-ie weer vuur en vlam, en as je dan weer goed tegen 'm bint, wil die alles in de wereld voor je doen.

Ze begreep d'r niet veel van. Eén ding was zeker. Zij had 'n heel ander karakter. Zij had langer an iets...

Zou 't nou goed zijn, 'm van avend te spreken over dat andere? Hij had nu 'n goeie bui, meschien zou-die d'r dan welwillender anhooren, en beter nadenken. Och, dat wist ze ook al weer niet... ze had 'm wel bijgewoond dat-ie over niks nadacht als-ie vroolijk was... Ja, maar wanneer dan? Ze zat weer hulpeloos. 'n Oogenblik had ze gedacht: Meschien jà, kan 'k 'm òverhalen. Nu wist ze geen eens hoe ze 't an moest leggen... Was dat nu wel mooi van d'r, tegenover Hanna...?

Hoe zag die er ook weer uit? Ze kon d'r niet meer terugvinden; hoe ze ook zocht. Dat was nou naar. Ze had zoo gehoopt, altijd aan die zachte verstandige kop te kunnen denken...

David was al weer terug. 't Platte pakje lei-die op de tafel: - Daar; 'n ons gezoute zalm... fê-ên ete... Nou, hoe bin 'k nou op je? Wat zeg je nou?

- Heel aardig.

- Zeg, die vent waar 'k dat gehaald heb, die zal me ook gegestolen worre. Bah! 'n sekreet fan 'n kerel. Daar staat-ie me daar achter de toonbank, mit 'n wit jassie an en 'n hoed op z'n knar. En 'n stem: schreewen! Of ie 't uit z'n toone moet hale. ‘Fijne whaar, fhijne waar’, zoo is-ie maar bezig. En 'n sjikkerlap, jazeme1) dat-ie doet. Als diè geen twintig spatjes per dag nà binne slaat...

- Goed leve zal die vrouw bij 'm hebbe...

- O, zwijg stil. Spreek me d'r niet van. Nou is ie 's 'n oogenblik in de winkel, maar anders doet zij alles. En hij verzuipt de centen. 's Morgens om zeven uur begint-ie al. Dan kan je 'm al tegekomme. Ieder uur het-ie 'n andere kroeg. En 't hoogste lied zingt-ie uit. Maar hij kan d'r goed tegen; zoo waar zal ik geluk hebbe, hij drinkt t'r tien achter mekaar, en je merkt nog niks an 'm. Maar 's avonds legt-ie voor mirakel en dan ranselt-ie z'n vrouw, dat ze bont en blauw ziet... Ik zeg toch maar, as je zoo'n man anziet... Dan hè-jij 't toch maar emmes getroffe, wat? Daar bin ik toch nog 'n engel tege...

- Om uit de hand te ete...

- Wacht, ik heb nòg meer te fertelle. He-jij in Amsterdàm gekènd: die jongens fan Van de Zon? Drie broers. Alle drie van die kleintjes?

- Nò, wat is daar mee...?

- Dan ken-je zeker wel de jongste - Izak?

- Ja, die altijd zoo ingetogen leefde.

- Juist, die bedoel 'k. Die het de koer geschopt an 'n meid uit 'n kroeg, ergens op de Falkonrui of daar in de gebure. En op 'n goeie avend zit-ie daar en ze stoppe me 'n briefie in de bus: ‘Izak Van der Zon die hier zit is 'n meissiesgek’. Die meid die vindt dat brieffie; adenom! één furie; 'n paar menute later vliegt-ie buite. En nou bin 'k 'm daar net tegekomme met zoo'n paard van 'n meid, zoo'n echte beer uit de Seefhoek2)... 'k bezweer je, minstens twee maal zoo lang as hij. Hij het d'r waarachtig 'n laddertje bij noodig. En nou staat-ie iedere avend bij d'r voor de deur te blauwbekke, want binne mag die niet, ower d'r ouwers, echte jodehaters, fan die driedubbel owergehaalde Pijpekoppe... No, op 'n goeie dag ranselt ze 'm toch half dood, dat is zoo vast as wat! Hoe komd 'n jonge zòò meschoghe?

- 't Is wat te zegge...

- Wacht 'k heb nog meer: Herinner jij je dat ik je verteld

heb van 'n opstootje, je weet wel, van die vent die 'n meid mit 'n kind het late zitte...

- Mit z'n verscheurde broek.

- Ja. Nò, die kerel bin 'k vanavond òòk tegegekomme, en je raait nooit mit wie.

- Nò?

- Mit onze deftige werkster, netjes an z'n arm. En verliefd!

- Verschrikkelijk. En zou die meid dat nou wete? Dat-ie pas 'n ander het in de steek gelate?

- Dar zal je zich nog al feel van antrekke. Daar is ze juist heel erg mee in d'r schik. Want zjaloersch dat die meide hier zijn! Dan is 't: ‘Zul-de niet bij 'n aandere ghon, Tjsorl?’ En hij zegt dan natuurlijk: ‘Neeë, daarvoor zien ik à veel te gheire’... en dan het-ie d'r. As ze nou 'n tijdje zwanger van 'm is, en hij kan d'r niet meer gebruiken... dan is tege die tijd dat kind van die andere gepeigherd1) en dan wisselt-ie weer om. Zoo houdt-ie 't zaakie warm.

- Zou dat nou allemaal waar zijn?

- Of 't waar is? Dat gebeurt hier iedere dag!

- Kan je dan zoo'n meid niet waarschouwe?

- Ze ziet je ankomme. Denk je dat-ze mit hun ooge in hun zak loope? Ze wete dat evegoed as ik. Maar 'n meid mot 'n jonge hebbe, die mot ‘gebruikt’ worde. As ze 'n jonge an zien komme, worre ze half mesjoghe. Dat hoort d'r nou eenmaal bij, dat wete ze. 'k Heb 't al 's meer gezegd: ze worre hier zonder blommetje gebore... dat is vaste wet hier.

Plotseling zag Lena den eerlijken kop van Hanna, met de oprechte oogen en de blonde krullen, vòòr zich rijzen. En dat gaf haar hoop en moed:

Ze legde d'r handje op z'n arm.

- Zeg David, hoor 's...

- Nò, wat is?

- 'k Wou je 's wat vrage...

- Fraag op, as 't maar wat moois is’. David trok z'n wenkbrauwen op en lachte.

- Ja,... as je dat nou allemaal voor je ziet...

- Wat allemaal?

Die toon schrok Lena af en heel zacht ging ze voort...

- Och, je weet wel, waar je daar van verteld hebt,... denk je daar nou nooit 's bij na?

- Wat spreek je toch zacht! Hooger, ik verstà je niet...

- Ik wou wete... of je nooit 's an je zelf dacht.

Nu kon ze niet meer terug. En ze was d'r blij mee, al zat ze bijna te trillen van de gedachte dat 't nu zou komen.

- 'k Begrijp werachtig niet wat je bedoelt, je doet zoo gèk.

Misschien doe 'k wel 'n beetje gek meende Lena, en dat maakte d'r angstig: 'n slecht begin; ze kreeg berouw, voelde zich schuldig. Maar duidelijker dan straks zag ze Hanna's gelaat; 't was op 'n blauwen achtergrond.

- Zeg David, 'k geloof gerust... dat we bijna net zoo leven als die menschen hier.

- Waar haal je dat nou ineens fandaan? Dat is pure onzin. Hou ik soms twee meide an, of laat ik je soms zitte as je 'n kind van me krijgt? Of laat jij me misschien door je ouwers de deur uitsmijten als me lood op is? Wad 'n brutaliteit. Wij leve net zoo as dat tueg hier. Hoe haalt 'n mensch de onzin bij mekaar?

- David, wor' nou niet giftig...

- Maar zeg dan niet zulke tasbare onzin!

- Zal 'k verder gaan?

- Doe wat je niet late kan. Vraag wat ìk d'r mee te make heb.

- Zal je me dan late uitspreke?

- As je geen absurde dìngen zegt...

- Nò goed. Ik heb zoo 's gedacht, zie je. En nou vind ik dat in de steek late wel heel erg is, natuurlijk, maar 't ergste is toch nog dat ze leven voor hun genot,... iets dat eigenlijk 't heiligste is... te minste dat vind ik...

David deed z'n mond open om te antwoorden, maar Lena zag 't niet en ging door.

Toen deed-ie z'n mond maar weer toe.

... dat ze zoo iets gebruike voor hun vermaak...

- Wat ik je brom, dat hè-je fooruit uit je kop geleerd. Ja! anders zeg je zóó'n boel tegelijk. Daar motte we jou nèt voor hebbe. Dat is één. Dàn mot je me toch 's an me verstand brenge, ik bin tegeswoordig 'n beetje hardleersch, zie je, je mot me 's effetjes gauw duidelek make, waarom 'n geslachtsapparaat heiliger is as 'n oog, of 'n neus. 'k Kan je wèl zegge: ik foel daar niks van, geen sikkepitje. Alle zinnen zijn voor mijn gelijk’... David merkte nu dat de frazes die hij d'r maar onnadenkend uitgesmeten had, 'm op de goeie weg brachten, en zei 't volgende met dreigend gezwaai van wijsvinger, voelde zich boetprediker... En jij, jij kan me niet wijsmake, dat jij je jeweetwel heiliger foelt as wat anders. Ik foel teminste dat 'k daar iets heb zitte, maar jij niet... of 't most 'n ijsveld zijn,... ha-ha-ha...

Wat was-ie weer ruw. Lena voelde zich gekwetst. Als 'k nou ophou, zei ze tegen zich zelf, dan krijg ik datzelfde later nog 's te hoore... Nee, laat 't nou maar in eens uit zijn:

- Ja, dat is nou meschien wel wààr’... Ze dacht 'm nou 's aan 'n zoet lijntje te houden.

- Of 't waar is? Vast en zeker is 't waar. Ik begrijp waar-

achtig niet wat je maakt. Nou op je gezondheid... ha-ha-ha...

David at smakelijk van z'n boterham met zalm.

Ze voelde zich plotseling alles ontzinken. Ze begreep zelf niet, wat ze tegen 'm in kon brenge... Toch voelde ze dat ze groot gelijk had.

Manuel keek begeerig naar de zalm.

- Gee-mijn ook 'n stukkie, Moe... ik ook 'n stukkie fisch...

- Nee vent, dat is niet goed voor jochies van jou soort. Eet jij maar lekker je pappie, hoor...! is 't te heet? Zal moetje blaze... Zooöö... Nou zoet ete, hoor...

- Gee-mijn zoo'n stukkie zammel... ik mot zoo'n stukkie zammel hebbe...

- Kom broertje, zoet zijn, hoor... Moet je weer ziek worre?... Dan komt 'n groote, groote man, en die bindt je weer vast... mit 'n touw... en die doet-je weer in 't kouwe water...

Broertje huilde: ‘Nee, man niet komme...

- Zà-je dan zoet zijn? kommier, zal Moetje je nog 'n beetje suiker geve?... Zoo, nou flink ete hoor... Bah, wat hê-jij 'n natte ooge... Zooöö, één lepeltje, flink zoo,... nou broertje alleen ete...!

- Wat hindert 't, 'm zoo'n stukkie zalm te geve, narrente? Van zoo'n pietsie zal die toch niet stèrreve... Hij blijft toch z'n heele leve geen grasvreter... dan ond-erf 'k 'm... Ja, dat kan ik net hebbe...

- Kòn je-n-'m maar onterreve... Lena had trane in d'r oogen.

- Wat wil je nou weer.

- Ja, dat hebbe ze toch van jou David... Van-middag zat Kareltje wèèr mit z'n hand onder z'n jurrekie... O, God 't is zoo verschrikkelijk.

- Och, dat gaat wel weer over, as ze maar eerst hun verstand hebbe...

- Toen we 't pas merrekte bî-jij toch 't eerst na' de dokter geloope... en jij bint thuisgekomme mit de boodschap dat-ie geen vleesch mocht hebben... en wat bî-je te keer gegaan...

- No, dan bin'k meschoghe geweest. As je zoo iets pas ziet, schrik je d'r natuurlijk van... maar om d'r nou zóó'n drukkie van te maken...

- Zeg, David... ik bin zoo benauwd... dat ze d'r nooit van genezen...

- Och, ingebeelde dwaaskoppigheid... niks anders...

- Ja, jij ziet 't nooit vóór je... Maar ìk mot d'r de heele dag mee opdraaie. - o, God 't is zoo naar... zoo'n klein kindje... met zoo'n gezicht... net 'n ouwe man... zoo'n klein jochie... en 't is toch z'n schuld niet... hij kan d'r toch niks an doen... hij het toch geen kwaad gedaan...

- Zeg, jij het fandaag je piesertje al heel dicht bij je ooge zitte, meid. 't Is wat te zegge.

O, wat ruw, wat onbehouwen. Hoe kòn-die 't over z'n hart brenge. Begreep-tie er nou werkelijk niets van?

David had 't heel goed begrepen. Maar doordat-ie zich wat vreemd voelde worden bij de gedachte dat de kinderen dat eigenlijk van hem hadden, en omdat-ie niet wilde, dat Lena zich nou nòg meer van streek bracht - probeerde hij er zich met 'n mop af te maken. Hij zag nu wel, dat 't niet lukken wou, en dat speet 'm. Kwaad had-ie d'r niet mee bedoeld...

- Kom Lene, wat geeft 't nou of je d'r al om huilt... we motte afwachte... en we kenne nie meer as ons best doen... Kom, eet nou maar ferder... daar heb 'k nou zalm foor gehaald... wat jij eet kan òòk wel in 'n vinger'oed... 'k Mot zègge... 'k heb 'n goedkoope kostganger an jou...

Hij-zelf vond z'n woordjes nietig. Hij merkte nu wel, dat ze 't erg te kwaad had, en dat-ie op zoo'n manier toch niet verder kwam.

- Lene, Lene, wat hè-je-n-'t fandaag op je heupies. Hè-je broerd werk op... wille ze niet loope bij je? Kom, fertel mijn nou 'r 's wat je mankeert... Nee, spreek me nou 's niet tege, d'r mankeert je wat, je het iets op je hart... Nou, heb 'k 't an 't rechte end of niet? Biecht nou 's alles op... Bij wie kà-je 't nader doen as bij je bloed-eigen man? Kom nou meid...

- Zal je me dan niet àfblaffe?

- Nee, op me eerewoord... op me woord van waarachtig...

Ze keek weer op. Toen legde ze d'r hoofd op z'n schouder en zei 'm zacht in 't oor...

- Zeg, zoue we in 't vervolg niet beter kenne leve, anders dan die mensche hier?

- Bin je daar weer?... Ik dacht dat we daar net d'r hoog en breed over geredeneerd hadde...

- Nou schnauw je me tòch af...

- Nee, gerust niet...

- No, ik heb d'r over gedacht, wat je daar zei, van alle zinnen die gelijk zijn.

- En...?

- En toen hè-je gezegd dat ik d'r niks van voelde... dat is waar.

- Noöö, dan had ik toch rech'! Gammerte!

- Nee, net omgekeerd. Je had ònrecht, juist omdàt 'k d'r niks van voel...

- Hoor 's, ik heb al feel raadsels opgelost van me leve... maar dàt... dat is abakadraba... Dus omdat jij 't niet voelt, moet ik 't òòk niet foele...

- Mot ìk 't dan wèl voele, omdat jij 't voelt... We zijn toch gelijke, dat hè-je toch altijd gezegd... Rekent mijn gevoel dan heelemaal niet mee?

David overdacht, dat ze vanavond sterk redeneerde. 'n Goed antwoord vond-ie zoo gauw niet. Daarom zei-die maar:

- Maar we motte toch wat over hebbe voor elkander...

- Hèb 'k dan niks voor je over? Offer ik me dan nooit voor je op,... David?

- Dat is je plich'...

- Nee David... Dat kan me plicht niet zijn. Lena hoorde dat d'r stem vol en diep klonk: 't Kan me plicht niet zijn, iets te doen, waar ik niks voor voel, en wat láág vind.

- Laag? Dát láág? o Lene, je spreekt uit je hoof', je kèn 't niet, je spreekt as 'n blinde over kleuren...; láág? As je de heele dag op 't fabriek gezete hebt, in de uitwasemenge van al watter fuil is,... en je hebt je ooge stuk gekeke op dat pes-rotwerk, - as je je heelemaal blind gestaard heb... kompleet blind... en je zenuwe binne opgevrete... verwoest... dan bì-je geen mensch meer... dan zie je 'n frouw an, as 'n dier... Godverdomme, net as de hondjes die mekaar achterna loope... en mekaar an de reet lekke... en al die gore praatjes, die je de heele dag om je heen hoort, en die stinkendege liedjes... die make je heet... 't Zit hier in de luch!... en as je dan thuis komt... dan schaam je je Godverdomme voor je kindere en voor je èige frouw... en as je dan òp bint van dat ferfloekte geslijp... van die pes-glimmertjes... en je gooit dan d'r uit, wat d'r in je zit... wat je foelt dat d'r te veel is... wat in je bràndt... dan wor je weer opdernief mensch... en dan kan je weer mit krach' an de gang gaan,... en dan durref je je kindere weer an te kijke... En dat durf jij laag te noeme...? Je weet niet wat je zègt... nee, nee, en nog 's nee, jé wèèt nièt wàt jè zègt... Dat is niet laag, nee,... dat maakt je weer 'n mensch... dat is 't mooiste wat d'r bestaat...

Hij snapte niet, waar-die 't vandaan haalde, zoo gauw. Hij zei weer na, net as op die fergadering, wat-ie voelde als ‘z'n inwendige stem’... Hij leefde niet alles mee...; hij wist niet vooruit, wat d'r komen zou,... maar raakte opgewonden door z'n eigen woorden, die hij mooi en wààr vond... juist in de echte toon... Z'n woorden maakten 'm gevoelig, z'n kijkers werden groot en hun schittering dofte tot glans... hij huilde met slappe roodgerande oogleden...

Doch Lena had van z'n antwoord maar weinig gehoord. De razende snelheid waarmee hij sprak, had d'r al heel gauw bedwelmd, en koppig hield ze vast aan d'r oorspronkelijke gedachtegang, waarvan de draad haar telkens verloren leek, als een van

David's woorden tot d'r doordrong. Zou-die dat nu allemaal meenen? Zou-die werkelijk zoo opgewonden zijn, of waren 't frazes? God, hij huilde, 't moest 'm ditmaal toch wel ernst zijn...

- Ja, David, je voelt dat natuurlijk anders as ik, maar denk je nou 's in mijn plaats. Ik voel in alles presies 't omgekeerde. 't Zou voor jou 'n heele kwelling zijn, as alles in je miskend werd. Maar nou misken je alles in mijn... denk je nou, dat dat voor mijn niks is?

- Es dat voor mijn dank... dat ik ze altijd trouw blijf,... 'n vrouw as ijs...! Je weet toch wel, ik heb 'n biezonder tamperament... ik mòt anders leve as de meeste manne;... 'k heb 't je altijd gezegd... En hier, hier is 't nog èrger, àlles maakt je heet,... en de meide op straat die lokke je bijna... je hoeft ze maar an te kijke en je hèbt ze... zou één man van mijn temperament daar tege bestand zijn?

- Maar d'r zijn toch wel mensche die zoo leve!

- Noem 's op?

- Dan hè-je die jonge van Frede, waar je over gespro...

- O, heb 'k niet gezegd, dat de wend uit die hoek waait? Opgestookt bi-je, niks anders; 'k heb wel gelijk gehad, ik kèn mijn Pappenheimers... Nò, dat daargelaten... wees nou toch 'r es verstandig. Laat je nou 's niet verblende... want anders is 't niet... laat je nou 's niet verblende door praatjes van kindere, die nog niet droog zijn achter hun oore... ik dacht dat jij verstandiger was... Denk jij nou één oogenblik dat die twee dat volhouwe? Ha-ha! Kom over 'n paar jaar 's terug? Geloof mijn, die meid is 'n èchte, èchte Antwerpsche, achter dat kalme ponem zit 'n orkaan van wallust... let op me woorde... over 'n paar jaar leve ze net as ieder fatsoenlijk mensch en meschien nog wel 'n beetje erger... òf ze zijn krankzinnig... Hè-je dan nooit gehoord van Profester Langeberg mit ze frouw? No, die hebbe òòk zoo geleefd... samen gewoond... same gereze,... op 'n goeie dag zijn ze alletwee meschoghe geworre... stàpel... Mensche... dat binne beeste... geloof mijn... en de natuur kan je niet onderdrukke... wat ìk je brom... die jonge komt nog 's van 'n kouwe kermis thuis, want dàt zal je altijd zien, às die soort lui beginne, dan beginne ze goed!... Ken jij eene Zwart?... ook zoo'n ijzere pettech1)... die werkt naast me... Die kerel doet de heele dag geen smoel ope... altijd suffig... in zich zelf gekeerd... kompleet 'n heremieter... Adenoi! je had ze vandaag motte bijwone op 't febriek... hij het motte trakteere of-ie wou of niet... en weet je waarom? Omdat-ie gezònge het:... ‘Zwart: de vlag mag je wel uitsteke’... hebbe ze geroepe... ‘Zwart: 'n streepie an de balk... Zwart: wat overkomt je... d'r legt zeker 'n luis op sterreve’... De heele dag hebbe z'm ze kop dol gemaald... Dat was voor 't

eerst, in 'k geloof 'n jààr of drie, dat-ie daar werkt... En 't mooiste van de grap is: je had die vent vroeger motte kenne... 'n uitgaander eerste klas... kapot het-ie zech geleefd... diè kan zoo iets makkelijk doen, hè? Die het eerst ruim baan gehad...

- Maar die zal toch wel iets... 'n goeie rede, gehad hebbe, om op ééns anders te gaan leve...

- Z'n vrouw het 'm meschoghe gemaakt...

- Laat jij je dan ook 's door mijn meschoghe make, man. Toe, al dee je 't maar alleen voor de kinderen...

- Dààr is nou niks meer an te verandere, diè zijn d'r nou eenmaal...

- Kom Daved... denk je dan nooit 's an 't slechte voorbeeld? Ze zalle 't wel merreke as ze wat ouwer zijn, wacht maar...

- Daar zalle we wel voor oppasse.

- Dat ken je niet Daved. Ik, as vrouw zijnde, weet dat zoo goed... 'n kind ziet scherper as-je denkt... en d'r kenne nog kindere komme... al doe je nòg zooveel moeite... en dan, zie 's naar je vader... as je zoo dòòrgaat, ga je net dezelfde weg op... je mòet je zelf meester blijve, vent... waarachtig, doe nou 's je best...

- Ik zeg je toch al dat ik niet kàn... ik kàn niet... hoeveel maal mot 'k je dat nou nòg zegge... 't Is me Godverdomme wat moois: Je uit de naad sappele... ploetere dat je d'r bij neerlegt... en as je dan thuiskomt, 'n zuur smoel en 'n vrouw die zich laat opstoke... Ik heb je nòòdig... Voor 'n goed woord heb je hier 'n meid... die je kan gebruike zooveel as je zin hebt... bì-jij bedònderd...

- Daved... Daved... is dat dan 't zelfde? Ken je dat dan mit elkaar vergelijke. Zit 't dan alleen maar in 't lijf?... geef ik je dan niks méér... David, David, hoe ken je zoo zijn tege je vrouw...

Ze zag 't weer in, wat ze al zoo dikwels had begrepen... hij voelde niets van al d'r opoffering... hij had d'r niet meer lief... 't was sleur en gemakzucht, dat-ie bij d'r bleef... Zachtheid, eigen gemoedsleven, zorgzaamheid... hij zag d'r niets van... en waardeerde 't dus ook niet.

En David dacht: Ze merkt heelemaal niet, dat 'k me al zooveel inhou, en altijd voorzichtig mit d'r omga... Ze is toch me vrouw... ze moet toch met me deele... En onbegrijpelijk dom vond ie 't, dat zij dacht, op háár leeftijd, en met haar ondervinding... dat je kon leven volgens 'n theorie... dat mensche engelen waren. - Je kàn de natuur toch niet dwingen... en op zijn leeftijd kon je je toch maar niet zoo één-twee-drie van levenswijze verandere. - Nee, hij moest d'r nu maar 's flink de waarheid zegge... 'n heele periode van geharrewar scheen voor 'm te legge... àl z'n kracht had-ie noodig voor 't barre werk... Nee, dóórbijte nu maar -

zachte heelmeesters maken stinkende wonden, - en hij voelde zich heelmeester, - hij maakte zich wijs, dat-ie niet alleen voor zich-zelf sprak, maar ook voor hààr. Nee, vooral voor haar. - Dat absurde idealesme... dat klein-burgerlijk gepruts, - dat moest d'r uit, - al moest-ie 't d'r uit scheùre...

Hij stond op, rechterhand in broekzak, beentjes krom, 't haar over z'n nu heel laag voorhoofd, z'n roodgerande oogen wijd-open, de breede glimmende onderlip hangend, maar mondhoeken iets opgewipt, - wat aan z'n wezen gaf: 'n valschen half-lach...; en met z'n linkerhand heftig op-en-neer gebarend:

- Hòòr nou 's Lene, zei-die, ik zal je één ding zegge: an dat ferfloekte gekijf heb 'k de pes gezien, en daar mòt 'n end an komme, dat is zoo vàst as wat... Nee, nee, val me nou niet in de rede, ik wil uitspreke,... verstaan?! Kort en goed: ik bin, zooals ik bin, - en ànders make kan ik me niet, dat is Godsonmogelijk... verstaan?! Goed. Nou zeg 'k je eens foor altijd, ik bin 'n mensch met 'n warm tamperament, en an mijn geslachtsdrift mot 'k foldoen, anders wordt 't mit de dag erger, ik wààrschouw je... Je verstaat me, hè? Zulleke kromme spronge kan ik niet make... 'k ferga Godverdomme nòu al van de pijn in me lende... fan de kongàstie in me ruggemarg... denk je dat al die aartsdomme gekheid van jou me in de kouwe kleere gaat zitte. Morrege brenge... O, je gelooft me niet. Zoo! Ei, ei. Nò: Zaterdagavond ga ik na 'n dokter, die zal je daar dan wel 's 'n boekie van òpe doen... dan zal je 's hoore, hoe je me doodziek gemaakt hebt, mit al je kleinbùrgerlijke fratsen... Maar één ding zeg 'k je... as 'k bij de dokter gewéést bin, en die zegt, dat ik gelijk heb... dan geef 'k je 'n week bedenktijd... en as je dàn niet tot inkeer komt... zoo waar as ik hier voor je sta... zalle de kindere me afsterrewe... dan moet 'k àndere maatregelen neme... Zoo, nou weet je, waar je je an te houwe hebt...

David at gedaan, nam z'n hoed, knoopte z'n cache-nez om en...

- Ajuus, ik ga 'n uur na' kafé, zei-die.

En hij holde de trap af.-

Leen keek 'm na, door 'n venster van de donkere voorkamer. De straat lag dof-zwart, met hier en daar van geel licht doorspeelde plassen. David liep snel. Z'n overjas was los, fladderde om z'n lijf; en de woest-snelle schaduw, die hij voor zich wierp, gaf 'm beangstigend-lange stap-beenen. Toen donderde 'n trem voorbij, en hij was niet meer te zien -

 

Ze ging 't kind te bed maken, waschte 'm werktuigelijk, veel te langzaam, en 't ventje lag op d'r schoot te huilen, en spartelde met z'n bloote pootjes. Hij had 't zoo koud. Moetje hoorde niets. Ze trachtte d'r gedachte bij elkaar te krijgen. De woorden van

Daved gonsden onophoudelijk in haar nà... Dingen die z'm niet had hooren zeggen, - tenminste, ze herinnerde er zich niets van, - klonken haar nu plotseling in de ooren, doken op uit 't soezerige gegons dat d'r overigens vervulde; zonder samenhang, verward, helder. Ze schrok... Zou David dat allemaal gezegd hebben?... ‘'k Heb je nòòdig... voor 'n goed woord... hier 'n meid... gebruike zooveel as 'k zin heb...’ Ja, ze wìst 't, 't kòn niet anders in d'r zijn gekomen. Ze hoorde 't tellekens opnieuw, en 't deed d'r krimpen van schrik... Wat ging d'r toch in 'm om,... wat was d'r nu overdreven bij, en wat wààr...? Alles kon-die niet meenen, maar alles liegen toch òòk niet... M'n zègt... zulleke dinge niet...; wie ze zegt... heeft ze gevoeld... 't zeggen op zich zelf... is al 'n daad, 'n lage in-gemeene streek... Ze dommelde... oogen half-toe... met 'n licht schudden van d'r kop nu en dan... fixeerde star 't wekkertje op den schoorsteen, dat begon te stralen, smèlten... 't werd 'n vlek... ze dommelde... zag niets meer... d'r ooren suisten... Ver-wech huilde 'n kind, maar 't ging haar niet aan... Met 'n ril-schok kreeg ze weer d'r bewustzijn... en droomerig-helder hoorde David zeggen: ‘Meide... lòkken... lokken me hier...’ en ze zag 'm staan, met z'n hand in z'n zak, boven z'n broekspijp die viel langs z'n krom been, uitgebold aan de knie... en zag nu duidelijk z'n gezicht... treiterig lachend... 't haar over 't stomme voorhoofd, in 't midden bijna op de neus... d'oogen akelig groot, scheef, half besloten in de slap-bol neervallende leden... waarvan de rooie randen fijntjes knipperden; en om z'n mond dat plagerig-lachende... die slappe onderlip, die lilde onder 't spreken... Lachten niet precies zoo, de jonges die d'r vroeger op straat naschreeuwden: ‘Jodin... smaùs... jòòd!’ Ze hoorde ze nòg schateren: Ha-haää... ze het zech nog niet gewasschje... ha-haää... kêêk 'r loope... breek je bèïne niet... jòòd...’ En ze hoorde de steentjes weer om d'r kop fluiten en neervallen met 'n tik op den grond... En 'n klein meestertje... op school,... 'n leelijk duiveltje met 'n bochel en 'n groot hoofd en op-geknikten neus... en half-geschoren stoppel-bakkes... die had òòk zoo gelachen, toen-ie d'r had geranseld, z'n volle vuist ploffend op d'r rug... en toen met 'n liniaal, geraffineerd gniepig, op d'r knokkeltjes, die ze bevend ophield... ‘Asj je wech-trrekt krê-êg je nog mèèr, hòòr!’... O, die walchelijke treiter-vent, mit z'n mienisch1) gegrinnik om d'r pijn... als de hoog opgeheven liniaal néer-cirkelde met doffe tik op d'r knokkeltjes, en zij één been stuiperig òptrok,... smart nog gruwlijker dan verwacht,... en d'r mond verwrong en d'r oogen dichtkneep bij iedere foltering... ‘Soo, lellijke swarrtkop, dat hé-je-n-alwèèr gehat... lekker hèèë... het 't goed gesmaäakt? Je

kan nog meer krrê-êge hoöor... je hebt 't maarr te segge’ - Nog vielen d'r oogen toe... gloeiend in weeë berusting,... als ze dààraan dacht... Maar wie nu zoo gelachen had... die kon ze niet plagen, niet na-roepen op straat: ‘Leelijke bult... kinderebeul!’ die kan ze niet eens vrijuit, vol wraakzucht, hàten... Want die demonische kwelgeest kroop over 'n uurtje bij d'r in bed... als ze daar zou ligge, d'r hemd dicht om d'r lijf getrokken,... zich klein-en-smal makend... toch met d'r bloote armen en beenen telkens huiverend zou raken z'n harig lijf... Ineens begreep ze 't, wat Greta d'r vanmiddag gezegd had: ‘Ik kan 'm niet lùchten!... en: ha-ha-hâââ... ha-ha-hâââ... brandde 't gil-geschater van de feeks d'r in de ooren... O, die feeks in d'r plots belachelijk geworden kleeren, en om haar heen die tooverig-mooie kamer... waarin zij zichzelf van heimwee snikkend had weergevonden,... en de herinnering aan d'r zacht dwepende jongemeisjestijd... d'r warm ideaal-vol gemoed... dat smachtte naar òp-gaand bezingen van eigen rust en trachten,... terwijl anderen rondslenterden en scharrelden met jonges; die muffe naaisters-werkplaats op 'n zolder... waar alles dof was... en de lucht vervuld met kleine draadjes en stinkende stofjes van gescheurd linnen... dat gehate atelier,... dat d'r opeens vredig had geschenen door 't in haar glimlachend ideaal... En plots dan die duiz'lende val naar 't mokkende leven van nù... enkele jaren getrouwd, liefde verloren... stil gezwoegd, nooit gewaardeerd... kinderen per ongeluk gekomen,... in hun wieg reeds ontheiligd, door 'n glimp van dat dierlijk-lage, dat in den vader bijna eeuwig stìnkend kookte,... kinderen in stil lijden gebaard... tòch geen moeder... voor den vader niets als 'n handdoek, 'n vod, 'n meid... die voor 'm moest gaan liggen... ‘waarvoor werkte-n-ie anders?’... en die hij zou gedaan geven, als ze d'r plicht niet dee... 'n Meid, die 'n week bedenktijd had gekregen... en die zich moest beteren... zich bukken tot iets wat ze laagheid had genoemd bij 't zacht-reine zuchten van d'r verstervende jeugd-ziel;... 'n meid, 'n mèid... 'n hoèr! voor d'r man met z'n koud-lachende zelfzucht... O, God! Dat de moeder niet in d'r werd gewaardeerd... dat d'r moederschap d'r niet heilig maakte in z'n oogen...

O! Dat zij, die moest waken voor lichaam en ziel van d'r twee arme jochies, nu niet eens meesteresse mocht zijn van der eigen lijf... nog niet eens van d'r eigen ziel... O, lieve God, dat 'n ander, 'n hatende kwelduivel, haar mocht opdringen wat hèm goeddacht, omdat 't streelend scheen voor z'n helsche begeerte zonder liefde...

En toen was ze in eens uit zich zelf, en zag vol medelijden neer op arme Lena, die zoo moest lijden; ‘Arme schlemielte... waaraan heb je dat verdiend?’... klaagde ze... en begon te weenen om 't arme moedertje,... dat geen moedertje mocht zijn... en 't zoo

graag wilde... Zoo graag blijven reine vertrouweling van d'r opgroeiend ventje...

'Chenébiesj,... daar lag 't naakte kindje nog op d'r schoot,... ingeslapen, verkleumd... En ze nam 't weer met beide handen op en streelde 't weeke lijfje met d'r wangen en d'r haren, - kuste 't woest... overal op 't vleesch... en voelde toen zalig 't zachte armje om d'r hals...

Om d'r huis loeide en gierde en floot de wind... lang uitgehouden... steeds weerkeerend... zwiep-loeiend... loei-gierend... En over 't open veld, dat ze zag door 't venster, zwierven haastig zwarte schaduw-grillen.


Vorige Volgende