Jan en Janneke in Canada

[p. 4]

[p. 7]

1. Aankomst in Barret

‘Jan, Jan, wakker worden!’

Jan deed zijn ogen vakerig open en knipperde tegen het licht van de kleine lampen aan de zoldering van de spoorwagen.

‘Janneke!’ riep vader bij een andere stoel.

Jan bleef met zijn hoofd op het kussen liggen. Hij was slaperig. En de trein rammelde en schokte, zoals hij aldoor had gerammeld en geschokt, Jan wist niet hoeveel dagen al. Op de beide stoelen tegenover hem lag een andere jongen. Die mocht wel blijven slapen. Waarom hij dan niet? Het was nacht en hij was moe. Zijn ogen vielen weer dicht.

Maar vader schudde aan zijn schouder en riep hem voor de tweede maal: ‘Word wakker, Jan, we zijn er!’

Toen schokte Jan overeind en wreef zijn ogen uit. Waren ze er? Waren ze in Barret? Was de lange reis voorbij?

Hoelang waren zij wel niet op reis geweest? Hij kon de dagen niet tellen. En vader en moeder vast ook niet, want er was geen tellen aan.

Het begin was zó geweest: In hun dorp waren ze in de bus gestapt. Het halve dorp was erbij geweest en alle kinderen van de school. Zij gingen met een heel gezelschap met de bus: grootvader en grootmoeder, en ooms en tantes. Maar die telden allemaal niet mee, want zij gingen hen alleen maar wegbrengen naar Rotterdam. Die mensen bij de bus waren er allemaal voor hen: voor vader en voor moeder, voor Janneke en Jan. Zij gingen weg, naar Canada; ja, naar Canada. Dat was aan het andere eindje van de wereld, had hij tegen zijn makkers gezegd. Nou,

[p. 8]

adju. Schrijf je ons nog es? vroegen de makkers. Jan zei van ja. Zijn moeder huilde. Daar snapte Jan nou niks van. Moest je huilen als je naar Canada ging? Lachen moest je. Hij had gelachen. Het werd een reuze reis!

Met de bus waren ze naar Zwolle gegaan en toen met de trein naar Rotterdam. Ha, wat reed die trein. Hij vloog!

In Rotterdam lag de boot. Een verschrikkelijk grote boot. Maar er moesten ook heel veel mensen op. Wel duizend, wel tien duizend, dacht Jan. En zij stonden met z'n vieren helemaal achteraan in een lange rij en het schoot niets op. Zij stonden maar te wachten met hun koffers en het ging voetje voor voetje. Die andere mensen kwamen wel op de boot, maar zij niet, geloofde Jan. Zij konden er vast niet bij, want er waren er veel te veel. De boot zou vol zijn vóór het hun beurt was. Zij konden niet mee naar Canada, zij moesten weer terug naar huis. Het werd een strop.

Toen waren ze echter opeens bij de loopplank.

‘Vooruit, Jan,’ zei vader.

Maar de plank was steil en de koffer, die hij dragen moest, was zwaar. Hij zweette en hij struikelde...

Opeens was hij zijn koffer kwijt.

‘Hei daar!’ riep hij.

Op hetzelfde ogenblik werd hij hoog opgetild. Hij zat op de arm van een grote man met een schipperspet. Die droeg hem of hij een kind was - en hij was al elf! - de loopplank op.

‘Mijn koffer!’ riep hij.

‘Hier is je koffer,’ zei de man. Hij had hem in zijn andere hand. De zeeman droeg hem over het schip, een trap op, een trap af, en daarna door een lange gang en weer een trap af. Toen werd hij neergezet tussen andere jongens en meisjes, vreemde kinderen. Moeder was er niet en vader ook niet. Maar zijn koffer was er wel. Hij ging er op zitten.

Daar kwam Janneke aan, hoog op de arm van een andere zeeman. Ze werd bij hem neergezet.

Janneke huilde om moeder.

‘Stil maar,’ zei Jan. ‘Ik ben er. Niet bang wezen.’

[p. 9]

Janneke gaf hem een hand, heel stijf; haar handje beefde en zij snikte nog. En Jan zei weer: ‘Niet bang wezen.’ Maar zelf was hij ook bang, want hij wist niet waar vader en moeder waren. Doch toen kwam vader.

Moeder had hen in bed gestopt, in smalle bedden, twee boven elkaar. Jan sliep boven Janneke. Toen Jan wakker werd, schommelde zijn bed een beetje.

‘Zijn we op zee?’ vroeg hij aan vader, toen die hem riep om op te staan.

Ze waren op zee.

Met vader was hij naar het dek gegaan, veel trappen op. Zo'n grote zee! Het eind was niet te zien. Hij was naar de achterkant van de boot gegaan. Daar zag hij ook geen land. Het was alles water, voor, achter en aan beide zijden van de boot. En de golven gingen omhoog en omlaag en op hun toppen was een krul, een witte krul van schuim. Leuk, die krullen. En op de golven schommelde de boot. ‘Als de boot nu eens òmschommelt,’ zei Jan tot vader.

‘Dan gaan we in die boten.’ Vader wees op witte bootjes, die aan touwen boven het dek hingen.

Dat vond Jan niets gedaan. Als de grote boot omschommelde, zouden die kleine bootjes vast ook omslaan.

‘We slaan niet zo gauw om,’ zei vader. ‘De kapitein staat op de brug en die is knap.’

Daardoor was Jan gerustgesteld. Nee, de boot zou vast niet gauw omslaan. Hij was zo groot en hij schommelde maar zachtjes, zoals een grote schuitjes-schommel, waar je met z'n tienen

[p. 10]

in zit, zachtjes heen en weer gaat. Dit schommelen was erg leuk. En alles op de boot was leuk. Hun hut met de bedden boven elkaar, en de smalle trappen, en de lange gangen, en de eetzaal, waar wel honderd, neen nog veel meer mensen konden zitten en waar je zulk lekker eten kreeg.

De tweede dag stond Jan op vóór zijn vader hem kwam roepen. Hij kon best zelf. Over de rand van zijn bed klom hij. Zijn been zocht de rand van het bed van Janneke. Vreemd dat hij het niet kon vinden. Ah, daar was het. Hij liet zich zakken. Bom, daar lag hij op de vloer. Hoe kwam dat nou opeens?

Hij krabbelde overeind en greep een kous om die aan te trekken, maar eer hij het sokje aan zijn voet had, zou hij weer zijn gevallen als hij zich niet stijf aan de tafel vastgegrepen had. Was hij nu dronken of de boot?

Vader kwam. Hij vond het flink, dat Jan was opgestaan.

‘Heb je zin in eten?’ vroeg hij.

‘Nou,’ zei Jan. ‘'t Was gister fijn.’

Ze gingen samen naar de eetzaal. In de gangen moest Jan zich telkens vasthouden aan leuningen, die daar gemaakt waren. De eetzaal zag er grappig uit. Er stonden houten rekken op de tafels, waarin de borden precies pasten. Het was er bijna leeg en gister zat het er vol. Versliepen de mensen zich allemaal vandaag?

Er stond een eitje bij zijn bord. Jan pelde het en begon het op te peuzelen. Een fijn, zacht gekookt eitje was het.

Daarna nam hij een snee brood met kaas en een kop thee. Maar voor hij dat sneetje half op had, legde hij het neer en leunde achterover in zijn stoel, en hij werd koud in zijn gezicht en onplezierig in zijn maag, en het was of alles draaien ging. Vader nam hem mee naar het dek. In de frisse zeewind voelde hij zich wat beter. Maar toen zag hij de golven en die waren nu helemaal niet leuk. Ze waren hoog en wild, ze brulden en de krullen schenen het schip te willen grijpen. Soms waren ze vlakbij en dan heel in de diepte. Opeens sloeg er een grote golf over het voorschip. Het was daar alles schuim en water.

[p. 11]

Jan greep zijn vader vast. ‘We schommelen òm!’ riep hij. ‘We schommelen vast òm!’

‘De kapitein is op de brug,’ zei vader, net als gister.

Maar nu stelde dat Jan niet gerust. Wat kon die kapitein er aan doen als de golven hoger en hoger werden en het schip omgooiden? Niets immers?

Toen wees vader naar boven. Naar de blauwe lucht, waar witte wolken zeilden. Daar was God. Die kon hen wel bewaren.

Jan knikte. O ja. Dat was op school verteld. De storm was zo maar over, toen de Heer het zei. En de golven waren stil.

Het was te koud om lang op het dek te blijven. Zij gingen omlaag. Daar was het benauwd, vond Jan. Hij werd weer wit om de neus en raar in zijn buik. Hij moest naar bed. Moeder en Janneke waren helemaal niet uit hun bed geweest.

In zijn bed rolde Jan heen en weer, als de boot over zij schommelde, en hij schoof naar achteren en naar voren, als de boot zijn kop in de golven stak of zich weer oprichtte. En aldoor voelde hij zich ziek. Hij vroeg de Here Jezus of die de storm stil wou maken, maar dat gebeurde niet.

Wat was hij blij toen ze in Halifax waren! Hij keek zijn ogen uit aan de bergen en de bossen en aan de hoge huizen van de stad. Dat was dus Canada en daar zouden zij wonen.

Maar vader zei, dat ze pas op de helft van de reis waren.

Daar begreep Jan niets van. Ze waren er toch. Dit was toch Canada!

‘We moeten aan de andere kant van Canada zijn,’ zei vader. Goed, aan de andere kant van Canada. Zij waren van de andere kant van Nederland gekomen, van dicht bij de Duitse grens. Ze zouden dus nog met de trein moeten en misschien een eindje met de bus. Maar dat ze op de helft waren, dat was een grapje van vader. In Nederland hadden ze maar een paar uur met de trein gereisd. En hoe lang had de bootreis niet geduurd? Hij kon ze niet tellen, zoveel dagen waren dat geweest. Na de zeereis moest de reis door Canada een rukje zijn.

Zo had Jan gedacht, toen de boot in Halifax meerde.

[p. 12]

Maar op dit ogenblik wist Jan ook niet hoeveel dagen de treinreis geduurd had. Misschien wel net zoveel als de bootreis. Eerst dagen en nachten in de ene trein; toen dagen en nachten in een andere; nu zaten ze in de derde of de vierde trein. En aldoor schokte de wagen op de rails en slingerde hij heen en weer. En elke avond gingen Janneke en hij op twee stoelen liggen met een kussen onder het hoofd en een deken over zich heen en nooit konden de kleren uit, want er was geen bed. Hoe vader en moeder sliepen, wist Jan niet, want die waren voor twee stoelen veel te groot. Misschien sliepen ze wel helemaal niet. Moeder zei, dat ze erg moe was, en dat kon je ook wel zien. Haar wangen waren wit.

Waren ze er nu? Vader zei het en hij haalde de koffers uit het bagagenet en droeg ze naar vóór in de wagen. Maar moeder zat nog in haar hoekje, net als gister en eergister, met de ogen dicht en de hand tegen het hoofd gedrukt. En de trein schokte op de rails en schommelde. En Jan was moe en werd weer slaperig. Hij liet zijn hoofd opnieuw op het kussen zakken.

‘Jan, wat heb ik je gezegd?’ zei vader. ‘Trek je jas aan!’

Toen stond Jan op en trok zijn dikke jas aan en zette zijn muts op en trok de kleppen over de oren, want het was buiten bitter koud, zei vader.

Al de andere landverhuizers waren al lang uitgestapt, aan grote of kleine stations, soms in een stad, soms in een dorp. Zij waren de enigen, die zo ver reisden. Er waren nu allemaal vreemde mensen in de trein, die Jan niet kon verstaan en zij verstonden hem niet. En sinds gisteren reed de trein door een erg eenzaam land. Daarvóór waren aan beide kanten van de spoorlijn witte met sneeuw bedekte velden geweest, en veel grote boerderijen, en bij bijna ieder station stonden heel grote en hoge houten pakhuizen. Silo's waren dat, had vader gezegd. Daar werd de tarwe in bewaard, die op de grote velden was verbouwd. Maar gister hadden ze geen silo's en geen tarwevelden meer gezien. Hun trein reed in de bergen, die zo hoog waren, dat Jan de toppen vaak niet vinden kon. Er waren ook geen steden

[p. 13]

meer en maar een paar heel kleine dorpen, en soms hadden ze uren achtereen tussen de bossen niets anders gezien dan een klein houten huisje van een spoorwegwerker.

Nu kwam ook moeder overeind. Vader hielp haar in haar mantel. En hij pakte Janneke ook stevig in.

Daar kwam de conducteur. Hij nam een zware koffer in zijn hand en Janneke op de arm.

‘Kom mee,’ zei hij tot Jan.

Op het ogenblik dat zij bij de smalle deur aan het einde van de wagen waren, stond de trein stil.

De conducteur daalde het ijzeren trapje af en zette Janneke naast de koffer in de sneeuw. Toen hielp hij Jan het trapje af en zette hem ook in de sneeuw. En daarna volgden moeder en vader met hun koffers.

Uit de voorste wagen van de trein haalde de conducteur nog meer koffers en zette die bij de andere. En daarna floot hij op een fluitje.

Toen ging de locomotief weer puffen en de trein weer rijden. Een hele rij van witte ramen - dik bevroren en daarachter licht - schoof hen voorbij. Totdat er een donkere wagen kwam. En daarop was de trein voorbij. Jan zag alleen nog een rood licht achter op de laatste wagen.

‘Wat nou, geen mens om ons te halen?’ vroeg vader verbaasd en ongerust.

Jan keek om zich heen. Het was donker, maar niet stikdonker. Er stonden heldere sterren aan de lucht en het was of de witte sneeuw een beetje licht gaf. Aan alle kanten waren bomen. Zij stonden op een open plek in het bos. Daar dichtbij was een huis. ‘Dat is het station,’ zei vader. ‘Het is dicht. Er is geen mens.’

‘En wij bevriezen hier,’ zei moeder.

't Was heel erg koud. Jan voelde het door zijn dikke wanten en door zijn schoenen heen.

In de verte zag Jan het rode lichtje op de laatste wagen van de trein. In die trein was het warm en licht en veilig. Hij wou dat hij dat lichtje kon grijpen, dat hij de trein inhalen kon.

Maar het lichtje werd kleiner en kleiner en het gerommel van

[p. 14]

de trein flauwer en flauwer. En eindelijk was het lichtje weg en het gerommel ook. Ze stonden alleen in de sneeuw, in het donker van de koude nacht, onder hoge tintelende sterren.

En toen klonk uit het bos dichtbij een gehuil als schreeuwden honderd katten tegelijk.

Janneke schreide en moeder klemde zich aan vader vast, en Jan ook; hij sidderde van angst.